Реч је о инверзији једног библијског стиха, цитата из књиге `Откривења` где Христос каже `Ја сам алфа и омега`. Омега је последње слово грчког алфабета и оно је у симболици оријенталних народа симбол свршетка, краја. Поента ове књиге је да нам говори да је омега будућност, оно што одређује садашњост и историју. Будућност даје смисао садашњости, историји, а не да историја и садашњост дају смисао будућности. То је она порука коју тада јеромонах Атанасије у Београду, позних 80-их и раних 90-их година, саопштавао београдској интелигенцији која је тада из филозофије апсурда Алберта Камија и марксистичко-материјалистичке мисли и филозофије трагала за смислом. (заштитни омот, 170 стр.)

ALEKSANDAR GAJŠEK 10 GODINA AGAPE - ANTOLOGIJA 3 - Religija u svetskoj književnosti Izdavač - Agape knjiga, Beograd Godina - 2019 312 strana 25 cm ISBN - 978-86-918127-2-0 Povez - Tvrd Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Predgovor akademika Vladete Jerotića VLADETA JEROTIĆ i JOVAN POPOV – Ep o Gilgamešu VLADETA JEROTIĆ i JELENA PILIPOVIĆ – Grčke tragedije MIRKA ZOGOVIĆ – Dante Aligijeri VLADETA JEROTIĆ i ZORICA BEČANOVIĆ NIKOLIĆ – Viljem Šekspir I VLADETA JEROTIĆ i ZORICA BEČANOVIĆ NIKOLIĆ – Viljem Šekspir II VLADETA JEROTIĆ i ALEKSANDRA MANČIĆ – Migel Servantes – Don Kihot VLADETA JEROTIĆ i DRAGAN STOJANOVIĆ – Johan Volfgang Gete VLADETA JEROTIĆ i PETAR JEVREMOVIĆ – Nikolaj Gogolj VLADETA JEROTIĆ i DRAGAN STOJANOVIĆ – Fjodor Mihajlovič Dostojevski I VLADETA JEROTIĆ i DRAGAN STOJANOVIĆ – Fjodor Mihajlovič Dostojevski II VLADETA JEROTIĆ i TANJA POPOVIĆ – Lav Nikolajevič Tolstoj OLIVERA ŽIŽOVIĆ – Mihail Bugalkov VLADETA JEROTIĆ i SLOBODAN GRUBAČIĆ – Franc Kafka DRAGAN STOJANOVIĆ – Tomas Man I DRAGAN STOJANOVIĆ – Tomas Man II `Od prvog velikog speva iz sumersko-vavilonskog doba, „Epa o Gilgamešu“, preko ostvarenja grčkih tragičara Eshila, Sofokla i Evripida, zatim poznatih dela iz indijske, kineske, jevrejske književne istorije i ponajviše hrišćanske (dovoljno je spomenuti Dantea, Šekspira, Getea, Dostojevskog), sve što nas i danas uzbuđuje i podstiće na razmišljanje, prožeto je čovekovom suštinskom potrebom (svesnom ili nesvesnom) da neprestano traži Boga, najčešće u religiji, filozofiji i, možda, najiskrenije u umetnosti.` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.

Autor - osoba Kalaso, Roberto, 1941- = Calasso, Roberto, 1941- Naslov Svadba Kadma i Harmonije / Roberto Kalaso ; prevela sa italijanskog Marija Radovanov Jedinstveni naslov ǂLe ǂNoze di cadmo e armonia. scc Vrsta građe dr.knjiž.oblici Jezik srpski Godina 1997 Izdanje 1. izd. Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Svetovi, 1997 (Novi Sad : Art print) Fizički opis 307 str. ; 20 cm Drugi autori - osoba Radovanov, Marija = Radovanov, Marija Zbirka ǂBiblioteka ǂAZ (broš.) Napomene Prevod dela: Le nozze di Cadmo e Armonia / Roberto Calasso Beleška o autoru i delu na koricama. Bibliografija: str. 293-307. Predmetne odrednice Mitologija -- Grčka -- U literaturi Kalaso je autor više knjiga sa karakterističnim usmerenjem na istoriju kulture od knjige 49 stepenika (posvećena klasičnoj nemačkoj filozofiji), Ka (o klasičnoj egipatskoj kulturi), Kaš (legendarnom afričkom kraljevstvu), do Svadbe Kadma u Harmonije. Kalasov stil je literaran, ali prožet visokom erudicijom i izuzetnom lucidnošću u tumačenju osnova klasične kulture. Knjiga Svadba Kadma i Harmonije, prevedena na veliki broj jezika i sa oreolom bestselera, izvanredan je primer Kalasove spisateljske veštine da se u osobenoj interpretaciji grčko mitološko čudo aktualizuje i dovede do horizonta našeg vremena. Od Zevsa, Tezeja, Aure, Apolona, Ate, Oresta, Demetre, Kope Hada, Tijesta, Atene, Ilijade i Odiseje, Medeje, Kadma i Harmonije do istorije, koja u mitske niti upliće rasulo i raskid sa božanskim. Ogromno stablo grčkog mita, ono što se zbivalo u beskrajno dugom vremenu, ovde se evocira u briljantnim prepletima priča o nastanku sveta, o božanskoj ćudljivosti, o odnosu bogova i heroja, o žrtvenosti, o lepoti i vidljivom, o nestalnosti i zaslepljenosti, o sudbini i jedinstvenosti... čineći niti neraskidivog i nezaboravnog jezika mita. Čudo pripovedanja koje obasjava jednu daleku prošlost, ali i sadašnjost mnogostruko povezanu mrežom jedinstvenog sveta. Ovo je knjiga koja će uzbuditi i nadahnuti svakog čitaoca. Roberto Kalaso (Firenca, 1941), romansijer, esejista, izdavač. Jedan od najvažnijih savremenih italijanskih pisaca. Romani: Gnusni bezumnik (1974), Razvaline Kaša (1983), Svadba Kadma i Harmonije (1988), Ka: Priče o karakteru i bogovima Indije (1996), K. (2002), Tijepolova ruža (2006), Bodlerovo ludilo (2008). Knjige eseja: Četrdeset devet stepenika (1991), Krivudave staze (s fotografijama Brusa Četvina, (1998), Književnost i bogovi (2001), Sto pisama nepoznatom (2003), Bezumlje, poslato nimfama (2008). Dela Roberta Kalasa prevedena su na sve veće svetske jezike. Roberto Kalaso je glavni urednik Adelphi Edizioni, jednog od vodećih italijanskih i evropskih izdavača. U izdanju Arhipelaga objavljen je Kalasov roman K. (2009). Živi u Milanu. MG75 (N)

Džejms M. Prajs Svaki vispreni proučavalac književnosti drevnih religija, uključujući i onu ranog hrišćanstva, ne može ostati ravnodušan pred činjenicom da se u svakoj od njih mogu pronaći vrlo jasni nagoveštaji tajnog predanja, tajanstvene nauke, koja se prenosi sa kolena na koleno još davnih vremena. Na ovaj tajni korpus znanja je u više navrata upućivano u Novom zavetu, kao i u Upanišadama i drugim drevnim spisima, na čijim stranicama su veoma oprezno otkrivene neke od tajanih doktrina, te se na osnovu oskudnog uvida koji sistem pruža jasno vidi da je suštinski reč o istoj osnovi u svim drevnim religijama i filozofijama, koja, zapravo, gradi njihov zajednički temelj ezoterijskog znanja. Ona je u ranoj hrišćanskoj crkvi, organizovanoj kao tajno društvo, ljubomorno i brižno čuvana, budući da je prenošena samo nekolicini onih koji su smatrani vrednim posvećenja, na osnovu maksime, „Mnogi su zvani, ali je malo izabranih.“ Korumpiranim političkim uticajima i krajnjom dominacijom sebičnog i dekadentog sveštenstva, hrišćansko društvo je u ranim stolećima izgubilo svoje ezoterijsko znanje, na čijem mestu je tokom nadolazećih vekova izrastao sistem dogmatske teologije podignute na temeljima doslovnih tumačenja i mrtvog slova iz knjiga Starog i Novog zaveta. Pod hipotezom da Biblija, kao božansko otkrivenje, sadrži zapis o događajima koji su se stolećima odigravali između Boga i čovečanstva, istorijski element u njima biva prekomerno naglašen, te se knjige čisto alegorijskog i mističnog karaktera tumače kao istorija. Vekovima se tragalo za istorijskim tumačenjem Apokalipse, ali se u tome nije uspelo jer nije bilo zapisa koji bi poslužili toj svrsi, da bi potom usledio pokušaj da se istorija protumači kao budućnost, odnosno kao proročanstvo. Apokalisa se trenutno nalazi u beznađu teologije; najumniji učenjaci iz redova ortodoskije iskreno priznaju da je ona nerešena, a moguće i nerešiva, zagonetka. Oni prevode njen naziv kao „Otkrivenje“ – a ona im pak ništa ne otkriva. Ta reč doslovno znači „svlačenje“ ili „razotkrivanje“; međutim ni Izida umotana u svoj peplum nije ništa bolje skrivena od pogleda profanih nego što je to slučaj sa značenjem Apokalipse, niti je bilo koja knjiga iz sveukupne književnosti skrovitije odenuta velom. Apokalipsa i povrh toga predstavlja ključ Novog zaveta; štaviše, ona je sam ključ gnoze. Ma koliko knjiga egzoterijskom učenjaku izgledala nerazumljivo, uzveši u obzir njegove velike intelektualne sposobnosti, njegovu oštroumnost i široki dijapazon erudicije, običnom novajliji u svetim naukama je glavno značenje Apokalipse savršeno jasno. Konvencionalnom učenjaku je njeno značenje nedokučivo iz prostog razloga što je njena tema-materija, odenuta simboličnim jezikom, povezana sa Misterijama ranohrišćanskog društva, ezoterijskim učenjima čije je obelodanjivanje bilo protivzakonito. Uvek se držalo do tajnosti kada su u pitanju svete nauke, ne bi li ostale zaštićene od onih koji su moralno nepodobni da ih prime; jer bi moć koju njeno posedovanje obezbeđuje bila razorna za njih i štetna po njihove bližnje. Ovakvo stanovište se međutim ne primenjuje striktno kada je u pitanju Apokalipsa: većina stvari koje su u njoj izložene su odavno vrlo otvoreno i jasno bile izrečene u spisima Platona (sa kojima je apokaliptičar očigledno bio upoznat) i drugih grčkih posvećenika, kao i u budističkim i bramanskim svetim spisima. Povrh toga, iako se Apokalipsa temeljno bavi duhovnim i psihičkim silama u čoveku, ona nigde ne otkriva proces kojim se ove sile mogu sprovesti u delovanje; zapravo, Jovan[1] u uvodnom delu jasno nagoveštava da je namenjena vođstvu onih koji su ove sile, bez ikakve ezoterijske upućenosti, otkrili probuđene u sebi samom čistotom njihove prirode i intenzivnim stremljenjem ka duhovnom životu. Očigledno je, dakle, da je imao drugi razlog za pribegavanje simbologiji i domišljatim zagonetkama koje su zbunjivale profane toliki niz stoleća; i taj motiv se veoma jasno može videti. Da je napisao knjigu jasnim jezikom, ona bi bez ikakve sumnje nesumnjivo bila uništena, te zasigurno ne bi pronašla svoje mesto u hrišćanskom kanonu. Opet, na osnovu završnog odeljka njegovog Jevanđelja, jasno se vidi da je Jovan, veliki mudrac i posvećenik, jasno prorekao sudbinu hrišćanske crkve i njen gubitak ezoterijske doktrine. Čini se, dakle, kao razumna pretpostavka, da je Apokalipsu napisao u nameri da sačuva tu doktrinu u hrišćanskim zapisima, pažljivo je skrivajući pod najneobičnijim simbolima, koji se mogu proveriti brojčanim ključem i sličnim „zagonetkama”, ne bi li se njeno značenje moglo konkluzivno primeniti iz samog teksta, a završio je strašnom kletvom upućenom svakom ko pokuša da bilo šta doda ili oduzme iz knjige (domišljatost koja je svakako pomogla očuvanju teksta od krivotvorenja); pripremivši je dakle na izvanredno domišljat način, nesvakidašnji u okviru celokupne književnosti, poverio ju je na čuvanje egzoterijskoj crkvi, čvrsto verujući da će je egzoteristi, u njihovom neznanju o pravoj prirodi njenog sadržaja, pažljivo čuvati sve dok ne dođe trenutak da se njeno značenje objasni. Ukoliko je ovo bila njegova svrha (u šta pisac ovog dela čvrsto veruje), onda sadašnji trenutak, kada savremeni biblijski kriticizam – ispravan sa učenjačke strane, konvencionalno egzoteričan i beskrupulozno okrutan – pokazuje nezdravost i krhkost poštovane teološke strukture, te je kao takav podriva do te mere da se ona više ne može održati na svojim klimavima nogama, izgleda kao pravo i odgovarajuće vreme da se pečati Apokalipse otvore, a sadržaji knjige obznane. Otuda je upravo Jovan, „koji svedoči Reči Božjoj, i pomazaniku Isusu“, svedočio ezoterijskoj doktrini koja obrazuje osnovu ne samo hrišćanstva već i svih antičkih religija. Ortodoksna crkva je stolećima čuvala ovu tajanstvenu knjigu – stvorenu radi urušavanja ortodoksije – kao deo svojih svetih spisa, mestu koje joj s pravom pripada, jer je remek-delo Jovana, Proroka. Ista ruka je bez ikakve sumnje sastavljala i četvrto Jevanđelje, o čemu predanje ima vrlo jasan stav; premda je grčki jezik na kome je pisana Apokalipsa donekle inferioran u odnosu na grčki iz Jevanđelja, jedina razlika između ova dva spisa je u tome što je Apokalipsa sastavljena na mnogo veštiji i zapleteniji način, dok obe knjige otkrivaju ista mentalna svojstva i prepoznatljive književne osobenosti. Da ih je sastavio jedan isti autor i da je tekst praktično netaknut, stanovište je trezvenih biblijskih učenjaka, odgovor koji se suprotstavlja eratičkoj školi kriticizma koja je u današnje vreme opšte diskreditovana kao primer sholasticizma koji unaokolo stvara pometnju svojim neodrživim teorijama i ćudljivim pretpostavkama. Dakle, prosto rečeno, šta ova veoma okultna knjiga, Apokalipsa, sadrži? Ona pruža ezoterijsko tumačenje mita o Hristosu; govori šta je zapravo „Iesous Hristos“; objašnjava prirodu „stare zmije, koja je đavo i sotona“; odbacuje profanu zamisao o antropomorfnom bogu, te svojim suptilnim obličjem pokazuje istinski i jedini put ka večnom životu. Ona daje ključ božanske gnoze koja je ista za sva vremena i nadmoćna u odnosu na sve vere i filozofije – a takođe je i tajna nauka, koja je tajna jedino zato što je skrivena i zaključana u unutrašnjoj prirodi svakog čoveka, ma kako bio svakidašnji i skroman, te je niko osim njega ne može otključati. [1] U originalu Ioannes. (nap.prev.) tvrd povez, 210 str.

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Mit (grč. μῦθος – priča, predanje) osnovni je oblik ideološkog stvaralaštva u doklasnom društvu. Dok legenda izlaže doživljaje heroja i ljudskih bića koja su bilo čim obdarenija od običnih ljudi, mit se više drži božanskih bića. Kod naroda u fazi lovačke i sakupljačke privrede najčešće je predstavlja priču, čija je tema porijeklo svijeta, bogova, nekih predmeta, prirodne pojave, nebeskog tijela, životinje, biljke, vjerskog obreda, značajnije društvene ustanove. Helenski mit je prvi i osnovni oblik u kojem su mislila helenska plemena; sjajna poezija u Homerovom i Hesiodovom imenu očuvala je glavne Nebesko telohelenske mitove i dala polet mnogim drugim. Za pjesnika i umjetnika mit je idealno ogledalo ljudskog života. Kako se njegovo bogatstvo ne može iscrpsti, on je nepresušan izvor gradiva za nova umjetnička uobličavanja.[1] Mit, tumačenje i pojam Mit je u stvari sveta priča. Kao predanje u koje se vjeruje, mit iskazuje kolektivne predstave naivne svijesti. Prvobitni mit potiče iz relativno nerazvijene svijesti čovjeka prvobitne zajednice. Svijet bogova, heroja i drugih natprirodnih bića o kome govore klasični mitovi fantastična je slika međusobnih odnosa i trajnih težnji članova patrijarhalne zajednice. I neizmjerne moći mitskih junaka, i čudesnost svijeta koji oni nastanjuju odgovaraju nekritičnosti arhaičnog čovjeka: slike koje mu daje uobrazilja on teško razaznaje od predstava koje mu pruža iskustvo i slabo poznaje granice mogućeg. Ovo naivno povjerenje prema tvorevinama fantazije nije isključivo obilježje čovjeka sa ranog stupnja istorijskog razvitka; na izvijestan način ono se iznova javlja kod svakog djeteta, a takođe se održava i kod odraslih ljudi na odgovarajućem stupnju duhovnog razvoja. Otud ni civilizovano čovječanstvo nije bez svojih mitova. Prvo saznanje o mitu istovremeno je razbijanje mita, odlučan prekid s naivnim prihvatanjem tradicije kao svetinje. Prvi put u istoriji evropske kulture takav trenutak nastupa sa grčkim filozofima 6. vijeka prije n. e. koji su započeli racionalističku kritiku mita. Dok Ksenofan objavljuje da su bogovi zamišljeni po čovjekovom podobiju, Heraklit, Solon i drugi filozofi u ime mudrosti osuđuju pjesnike zbog zastupanja narodnih vjerovanja i izmišljanja. Na sličan način prosvjetitelji mnogo kasnijih vremena, redovno pod dramatičnim okolnostima, odbacuju mit kao izmišljotinu, plod neznanja ili obmane. Najraniji pokušaj da se mitovima nađe opravdanje pred probuđenom kritičkom sviješću čini alegoričko tumačenje mita (alegoreza). Počev od Teagena iz Regiona (6. vijek prije n. e.) brojni teolozi, filozofi i filolozi nastojali su da otkriju skrivene misli koje se nalaze iza svega onoga što se u mitu neposredno kazuje. Poseban pravac tumačenja ogledao se u traženju istorijskog jezgra svakog mita. Antičkom piscu Euhemeru se pripisuje da je u spisu Sveti zapis prvi objašnjavao kako su bogovi i heroji zapravo junaci i kraljevi legendarnih vremena; slaveći ih zbog izuzetnih zasluga kao bogove, ljudi su zaboravili njihovo zemaljsko porijeklo. Kao psihološka osnova mitotvorstva češće je istican strah, naročito strah od smrti. Mitovi su takođe tumačeni kao staro pjesništvo. U 18. vijeku naročito je Giovan Viko široko razvio učenje prema kome su sve mitove stvorili pjesnici u vremena koja još nisu poznavala apstraktno razmišljanje. Smatrajući da suštinu mita čine pjesnički karakteri, koji predstavljaju „fantastične univerzalije”, istakao je u svojoj Novoj nauci (Scienza nuova) da su takve tipove „djeca ljudskoga roda” izgrađivala spontano, služeći se jezikom metafora i personifikacija, koji bejaše jedna vrsta pjesništva. Sistematičniji pokušaj da se mit objasni kao samostalan svijet svijesti, nesvodiv na bilo koju drugu njenu poznatu formu, donijela je Šelingova filozofija. Učitelj mnogih romantičara, ovaj klasik njemačkog filozofskog idealizma uložio je napor da taj svijet spontanosti odredi zakonitošću koja mu je imanentna. Ali u njegovoj filozofiji je ostavljen bitan udio Apsolutu, koji u mitu sam sebe počinje da otkriva. Sa stanovišta kritičke filozofije znatniji pokušaj objašnjenja prirode mita učinio je Ernst Kasirer u djelu Philosophie der symbolischen Formen (Filozofija simboličkih oblika), čiji je drugi dio (1925) posvetio mitskom mišljenju. Posmatrajući mit kao takav vid simboličkog izražavanja gdje se simboli ne razlikuju od predmeta koje simbolizuju (riječi od značenja, slike od stvari, idealno od realnog), on podržava novije etnologe koji su izvor mita tražili u ritualima. Dramatičnost iznenadnih metamorfoza, koje čine da se u mitskom svetu sve može preobratiti, on objašnjava spontanim uviđanjem unutrašnje solidarnosti svih vidova života. U tom smislu se mit Kasireru ukazao kao objektivacija čovjekovog društvenog iskustva, gdje se emocija pretvara u sliku; prikazana u mitu i sama smrt postaje podnošljivija. Za objašnjenje mita kao takvog on kaže: „Mit se shvata i ’objašnjava’ na taj način što se prevodi u pojmovni jezik popularne filozofije, tj. na taj način što se smatra ruhom u koje je zaodenuta bilo spekulativna, bilo prirodnonaučna ili etička istina”.[2] — Ernst Kasirer „Nije mitologija nastala pod nekim uticajem prirode kome je unutrašnji čovekov život izmakao, nego je, po tom istom zakonu, mitološki proces prošao kroz one iste stupnjeve kroz koje je prvobitno prošla priroda… …mitološki proces ima ne samo religiozno, nego i opšte značenje, jer u njemu se ponavlja opšti proces; prema tome, istina koja je sadržana u mitološkom procesu nije isključiva, univerzalna.”[3] — Ernst Kasirer Polazeći sa svojih stanovišta, mitologijom se živo bave etnologija, psihoanaliza, semiotika, ali traganja za suštinom mita u savremenoj antropologiji se nastavljaju i stara kolebanja u određivanju njegove suštine traju. U svim mitovima pada u oči jedinstvo izvijesnog shvatanja i osjećanja svijeta i volja da se taj svijet sačuva u vidu koji je poželjan. Kao objašnjenje kulta mitska priča je istovremeno i moralni kodeks, političko-pravna povelja, istorija i ekonomija plemena, alhemijska formula, pjesnička riječ – i istovremeno nije još nijedno od toga. Gledan iz perspektive razvijenije svijesti, mit je izraz kulture u kojoj posebne forme društvene svijesti, kao što su religija, pravo, moral, nauka i umjetnost, još nisu diferencirane. Osjećanje za pravdu je u mitu još uvijek u sjenci natprirodnog autoriteta; glas savjesti još uvijek nije moguće čuti od zastrašujućih pretnji koje se upućuju onima što ne poštuju zabrane i naređenja viših bića; istorijske uspomene i naučna zapažanja natopljeni su osjećanjima i obavijeni slikama fantazije, a pjesnička riječ je sputana vjerovanjem u konačnu istinitost svega ispričanog. Uopštavanja do kojih dolazi mitsko mišljenje ne javljaju se u vidu apstraktnih pojmova, već se redovno personifikuju u figure heroja i bogova, zaštitnikâ određenih strana ljudskog života i prirode, koja je od tog života neodvojiva. Ljubav, san, vino, sunce, more, grom – sve i više od toga u mitu dobija svoje božanske, više ili manje čovjekolike predstavnike. Postanje stvari i uzročni odnosi među njima redovno se nagovještavaju rodbinskim odnosom, a različita teogonijska srodstva su shvaćena kao sheme po kojima se sve vazda iznova dešava, u trajnoj i beskonačnoj sadašnjosti. Tipičnost mitskih junaka kao nosilaca određenih opštijih osobina omogućava članovima zajednice da se na njih ugledaju i sa njima emotivno poistovjećuju. Izrazit primjer takvog dubokog, upravo mističnog, poistovjećenja ili identifikacije pružaju obredi, gdje se izvođač u maski boga i sam u njega ekstatički preobraća. Nesigurnost razlikovanja privida od pojave, nemoć raspoznavanja slike i stvari kao slike, neprestano potkrijepljuje vjeru u realnost svega što se uobrazi. Gdje prestaje začarani svijet mita i počinje svijet poezije? Oštra granica između njih – između svetog i profanog – postoji, ali ona nije spolja naznačena i nije nepomična. Mitovi u koje se prestaje vjerovati postaju bajke, a bajke u čiju se istinitost povjeruje bivaju mit. Pjesništvo se izdvaja iz mitologije u trenutku pojavljivanja kritičke, naučne svijesti; i izvijesna mjera kritičnosti, lako poigravanje nevjerice u egzistenciju predočenih likova – uslov je svakog umjetničkog doživljaja. Stara narodna vjerovanja se prenose novim naraštajima kroz djela nebrojenih pjesnika od Eshila do Dantea, od Gogolja do Tomasa Mana i dalje. Mitološka struja u savremenoj književnoj kritici je, čak, sklona da u svim književnim djelima traži mitska jezgra, arhetipe. Ali za modernog čovjeka mitski junaci i fabule u djelima nemaju vjerski smisao, već bivaju simbolična svjedočanstva čovjekove sudbine. Može pjesnik nastupiti kao prorok, može kazivanje biti izloženo kao poruka višeg bića, riječ Muze – čitalac novog doba će u takvom postupku vidjeti samo stilsku osobenost, pjesničku invokaciju.

Naslov Novi zavjet Gospoda našega Isusa Hrista / preveo Vuk Stef. Karadžić ; [priredili Vladimir Mošin, Dimitrije Bogdanović] Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1974 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Prosveta, 1974 (Beograd : Beogradski izdavačko-grafički zavod) Fizički opis 1202 str., [1] list sa slikom V. S. Karadžića, [24] str. s tablama : faks. ; 22 cm Drugi autori - osoba Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 = Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 Mošin, Vladimir Alekseevič, 1894-1987 = Mošin, Vladimir Alekseevič, 1894-1987 Bogdanović, Dimitrije, 1930-1986 = Bogdanović, Dimitrije, 1930-1986 Zbirka Sabrana dela Vuka Karadžića / [Prosveta, Beograd] ; ǂknj. ǂ10 (Pl.) Napomene Kor. stv. nasl.: Novi zavjet `Izdanje o stogodišnjici smrti Vuka Stefanovića Karadžića 1864-1964` --> str. 3 Str. 489-710: Vukov Novi zavjet / Vladimir Mošin Str. 713-1104: Napomene i objašnjenja / [Dimitrije Bogdanović] Str. 1107-1110: Beleška o ovom izdanju / D. B. Prema belešci na str. 1107, za osnovni tekst ovog kritičkog izd. uzeto je 1. bečko izd. iz 1847. Registri. Predmetne odrednice Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 -- `Novi zavjet` Sveto pismo -- Novi zavet MG82 (L) Vuk Stefanović Karadžić (Tršić, 6. novembar 1787 – Beč, 7. februar 1864) bio je prvi srpski lingvista u 19. veku, reformator srpskog jezika, sakupljač narodnih umotvorina i pisac prvog rečnika srpskog jezika. Vuk je najznačajnija ličnost srpske književnosti prve polovine XIX veka. Rođen u vreme zlo i mučno, u dane kada se činjaše da je skoro ugašen život srpskog naroda. Vuk je stao na snagu u vreme junačko. Stekao je i nekoliko počasnih doktorata. Imao je nekoliko braće i sestara koji su umrli. U tadašnje vreme se verovalo da je to zbog duhova i veštica. Posle smrti dosta njegove braće njegovi roditelji su mu dali ime Vuk da bi to ime oteralo duhove i veštice. Učestvovao je u Prvom srpskom ustanku kao pisar i činovnik u Negotinskoj krajini, a nakon sloma ustanka preselio se u Beč, 1813. godine. Tu je upoznao Jerneja Kopitara, cenzora slovenskih knjiga, na čiji je podsticaj krenuo u prikupljanje srpskih narodnih pesama, reformu ćirilice i borbu za uvođenje narodnog jezika u srpsku književnost. Vukovim reformama u srpski jezik je uveden fonetski pravopis, a srpski jezik je potisnuo slavenosrpski jezik koji je u to vreme bio jezik obrazovanih ljudi. Tako se kao najvažnije godine Vukove reforme ističu 1818, 1836, 1839, 1847. i 1852. Vuk Stefanović Karadžić je rođen 1787. godine u Tršiću blizu Loznice, u porodici u kojoj su deca umirala, pa je po narodnom običaju, dobio ime Vuk kako mu veštice i duhovi ne bi naudili. Njegova porodica se doselila iz Crne Gore iz Drobnjaka. Majka Jegda, devojački Zrnić, rodom je iz Ozrinića kod Nikšića. Pisanje i čitanje je naučio od rođaka Jevte Savića Čotrića, koji je bio jedini pismen čovek u kraju. Obrazovanje je nastavio u školi u Loznici, ali je nije završio zbog bolesti. Školovanje je kasnije nastavio u manastiru Tronoši. Kako ga u manastiru nisu učili, nego terali da čuva stoku, otac ga je vratio kući. Na početku Prvog srpskog ustanka, Vuk je bio pisar kod cerskog hajdučkog harambaše Đorđa Ćurčije. Iste godine je otišao u Sremske Karlovce da se upiše u gimnaziju, ali je sa 17 godina bio prestar. Jedno vreme je proveo u tamošnjoj bogosloviji, gde je kao profesor radio Lukijan Mušicki. Ne uspevši da se upiše u karlovačku gimnaziju, on odlazi u Petrinju, gde je proveo nekoliko meseci učeći nemački jezik. Kasnije stiže u Beograd da upozna Dositeja Obradovića, učenog čoveka i prosvetitelja. Vuk ga je zamolio za pomoć kako bi nastavio sa obrazovanjem, ali ga je Dositej odbio. Vuk je razočaran otišao u Jadar i počeo da radi kao pisar kod Jakova Nenadovića. Zajedno sa rođakom Jevtom Savićem, koji je postao član Praviteljstvujuščeg sovjeta, Vuk je prešao u Beograd i u Sovjetu je obavljao pisarske poslove. Kad je Dositej otvorio Veliku školu u Beogradu, Vuk je postao njen đak. Ubrzo je oboleo i otišao je na lečenje u Novi Sad i Peštu, ali nije uspeo da izleči bolesnu nogu, koja je ostala zgrčena. Hrom, Vuk se 1810. vratio u Srbiju. Pošto je kraće vreme u Beogradu radio kao učitelj u osnovnoj školi, Vuk je sa Jevtom Savićem prešao u Negotinsku krajinu i tamo obavljao činovničke poslove. Nakon propasti ustanka 1813. Vuk je sa porodicom prešao u Zemun, a odatle odlazi u Beč. Tu se upoznao sa Bečlijkom Anom Marijom Kraus, kojom se oženio. Vuk i Ana imali su mnogo dece od kojih su svi osim kćerke Mine i sina Dimitrija, umrli u detinjstvu i ranoj mladosti (Milutin, Milica, Božidar, Vasilija, dvoje nekrštenih, Sava, Ruža, Amalija, Aleksandrina). U Beču je takođe upoznao cenzora Jerneja Kopitara, a povod je bio jedan Vukov spis o propasti ustanka. Uz Kopitarevu pomoć i savete, Vuk je počeo sa sakupljanjem narodnih pesama i sa radom na gramatici narodnog govora. Godine 1814. je u Beču objavio zbirku narodnih pesama koju je nazvao „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“. Iste godine je Vuk objavio „Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu“, prvu gramatiku srpskog jezika na narodnom govoru. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesama pod imenom „Narodna serbska pesnarica“. Zbog problema sa knezom Milošem Obrenovićem bilo mu je zabranjeno da štampa knjige u Srbiji, a jedno vreme i u austrijskoj državi. Svojim dugim i plodnim radom stiče brojne prijatelje, pa i pomoć u Rusiji, gde je dobio stalnu penziju 1826. godine. U porodici mu je ostala živa samo kćerka Mina Karadžić. Sjedinjenjem Magistrata i Suda beogradskog u proleće 1831. godine, Vuk Karadžić je imenovan 29. marta 1831. za predsednika te institucije, što se u današnjim terminima smatra gradonačelnikom Beograda. Kao godina Vukove pobede uzima se 1847. jer su te godine objavljena na narodnom jeziku dela Đure Daničića „Rat za srpski jezik“, „Pesme“ Branka Radičevića, Njegošev „Gorski vijenac“ (pisan starim pravopisom) i Vukov prevod Novog zavjeta, ali Vukov jezik je priznat za zvanični književni jezik tek 1868, četiri godine nakon njegove smrti. Vukova smrt, opelo i sahrana Vuk je umro u Beču, 7. februara / 26. januara 1864. godine, popodne, `u Traunovoj kući, u Marokanskoj ulici, u Landštrasima`. „Primećujući da pisac najopsežnije monografije o Vuku, Ljubomir Stojanović, nije imao pri ruci nijedno svedočanstvo savremenika o Vukovoj smrti, Andra Gavrilović je skrenuo pažnju na dva članka Aleksandra Sandića u kojima je dat kraći opis samoga događaja. Međutim,ostalo je zaboravljeno da je Sandić još jednom, po treći put, nešto šire zabeležio svoja sećanja o tome kako je Vuk umro`. „Kada je umro – 26 januara 1864 godine – Vuk Karadžić bio je „oplakan od celog srpstva i celog učenog slovenskog sveta”. Na vest o smrti, Vuk Vrčević pisao je odmah Mini: „Ovo je prvi put u mome životu da Bam pišem, a koliko god je velika moja čast, tolika je dvostruka moja žalost što sad moram učastnik biti žalosti blagorodne duše vaše za izgubitak neumrlog vašeg oca a mojega najvećega prijatelja i nezaboravljenog blagodjetelja”. „Na pogrebu Vukovom, piše jedan suvremenik, bila je – razume se – sva omladina, a do groba na Sankt-Marksovom groblju nosili su Vuka ovi omladinci: filozof Aleksandar Sandić i pet medicinara: Đura Bastić, Isa Stojšić, Aleksandar (Šaca) Stepanović, Milan Jovanović (Morski) i ja. Na opelu održao je dugački govor Aleksandar Sandić, dugogodišnji Vukov prijatelj i pomoćnik u radu, a posle opela, u grčkoj kapeli, govorio je, tada još bečki student, Vladan Đorđević`. Govor mu je tom prilikom održao arhimandrit Gerasim Petranović. Posmrtni ostaci preneseni su u Beograd 12. oktobra 1897. godine i uz velike počasti sahranjeni u porti Saborne crkve, pored Dositeja Obradovića. Počasni je građanin hrvatske prestonice, grada Zagreba. Vukov rad Reforma ćirilice i rad na gramatici i rečniku Podstaknut Kopitarevim savetom da napiše i gramatiku narodnog jezika, Vuk se prihvatio ovog posla, za koji nije imao dovoljno stručne spreme. Ugledajući se na gramatiku slavenosrpskog jezika, koju je u 18. veku napisao Avram Mrazović Vuk je uspeo da završi svoje delo. Njegova gramatika koju je nazvao „Pismenica serbskoga jezika po Govoru prostoga naroda napisana“, izašla je u Beču 1814. Bez obzira na nesvršenost i nepotpunost, ovo delo je značajno kao prva gramatika govora prostoga naroda. Svestan nesavršenosti svoje Pismenice, Vuk je prihvatio primedbe Kopitara i drugih naučnih radnika, pa je uz prvo izdanje „Srpskog rječnika“ iz 1818. objavio i drugo, prošireno izdanje svoje gramatike. U rečniku je bilo 26.270 reči koje su se koristile u govoru naroda u Srbiji, Sremu i Vojvodini. Ovo drugo izdanje gramatike je nekoliko godina kasnije (1824) na nemački jezik preveo Jakob Grim. Osnovna vrednost Pismenice je bilo njeno radikalno uprošćavanje azbuke i pravopisa. Vuk je u njoj primenio Adelungov princip: „Piši kao što govoriš, a čitaj kao što je napisano.“ Raniji pokušaji, poput Save Mrkalja, su bili nesistematski i neuspeli. Vuk je smatrao da svaki glas treba da ima samo jedno slovo, pa je iz dotadašnje azbuke izbacio sve nepotrebne znakove, koja su se pisala iako nisu imala svojih glasova. Stara slova je podržavala Srpska pravoslavna crkva, koju je u njima videla neku vrstu veze kulture i pismenosti sa religijom. Vuk je stvorio nove znake tako što je pojedina slova spojio sa tankim poluglasom (l + ь -> lj, n + ь -> nj). Izgled slova đ je prihvatio od Lukijana Mušickog, dž je uzeo iz nekih starih rumunskih rukopisa, a ć iz starih srpskih rukopisa. Uzimanje slova j iz latinice su mu njegovi protivnici iz crkvenih krugova pripisivali kao najteži greh, uz optužbe da radi na pokatoličavanju srpskog naroda. Iz staroslovenske azbuke Vuk je zadržao sledeća 24 slova: A a B b V v G g D d E e Ž ž Z z I i K k L l M m N n O o P p R r S s T t U u F f H h C c Č č Š š Njima je dodao jedno iz latinice: J j I pet novih: Lj lj Nj nj Ć ć Đ đ Dž dž Izbacio je sledeća slova: Ѥ ѥ (je) Ѣ, ѣ (jat) І ї (i) Ѵ ѵ (i) Ѹ ѹ (u) Ѡ ѡ (o) Ѧ ѧ (mali jus) Ѫ ѫ (veliki jus) Ы ы (jeri, tvrdo i) Ю ю (ju) Ѿ ѿ (ot) Ѳ ѳ (t) Ѕ ѕ (dz) Щ щ (št) Ѯ ѯ (ks) Ѱ ѱ (ps) Ъ ъ (tvrdi poluglas) Ь ь (meki poluglas) Я я (ja) U početku Vuk nije upotrebljavao slova f i h. Slovo h je dodao u cetinjskom izdanju „Narodnih srpskih poslovica“ iz 1836. godine. Karadžić je 1839. godine izbacio jotovanje glasova d i t u srpskom književnom jeziku. Za drugo izdanje „Srpskog rječnika“ Vuk je prikupljao građu iz govora stanovništva Crne Gore, Dubrovnika, Dalmacije i Hrvatske. Ovo izdanje je objavljeno u Beču 1852. godine, i u njemu se našlo 47.427 reči. Ovo izdanje Rječnika na nemački je preveo Jakob Grim. Do kraja svog života Vuk je radio na daljem prikupljanju građe, ali ga je smrt sprečila da spremi i treće izdanje. To su tek 1898. godine učinila dvojica njegovih poštovalaca, Pera Đorđević i Ljubomir Stojanović. Borba za uvođenje narodnog jezika u književnost Tokom rada na gramatici, rečniku i izdavanju narodnih pesama, Vuk je počeo da se bavi pitanjem književnog jezika, koji je u njegovo vreme predstavljao haotičnu mešavinu. Stara srpska književnost razvijala se na srpskoj redakciji staroslovenskog jezika sve do početka 19. veka. U 18. veku došlo je do snažnog uticaja ruskih crkvenih knjiga na književni život Srba. Elementi ruskog jezika su sve više prodirali u dotadašnji crkveno-književni jezik i tako je stvoren veštački rusko-slovenski jezik, koji je u Vukovo vreme bio zvanični jezik crkve, škola i književnosti. Školovani ljudi učili su iz knjiga na starom jeziku, unoseći u njega elemente ruskog i srpskog narodnog jezika. Na taj način stvoren je slavenosrpski jezik, kojim se pisalo kako je ko znao. Takva nesređena situacija je bila osnova sa koje je Vuk krenuo u borbu protiv pisaca stare škole. Borba je počela Vukovom kritikom romana Usamljeni junoša 1815. i Ljubomir u Elisijumu 1817. Milovana Vidakovića. Kritika je bila usmerena na loše piščevo poznavanje jezika, koji je predstavljao nesređenu mešavinu imenskih i glagolskih oblika starog, slovenskog i narodnog jezika. Kako je Vidaković u to vreme bio najpopularniji srpski pisac, pa je ovakav Vukov napad izazvao buru u književnoj javnosti. Pored Vidakovića, u polemici su učestvovali i Joakim Vujić, Lukijan Mušicki, Pavle Berić i Gliša Geršić. Crkva i njeni najviši predstavnici su prednjačili među Vukovim protivnicima. Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović, je već posle prvih Vukovih knjiga, dejstvovao preko budimskih vlasti da se onemogući štampanje knjiga. Stratimirović se posebno nije mirio sa Vukovom azbukom, zbog izbacivanja starih ćiriličnih slova i uvođenja slova J, smatrajući to napuštanjem pravoslavlja i pokatoličavanjem. Vuk je preveo Novi zavet na srpski 1819. godine i objavio ga, posle 27 godina pokušaja da dobije preporuku, pod naslovom Novi zavjet Gospoda našega Isusa Hrista. Pored srpske crkve, najveći Vukov protivnik je bio Jovan Hadžić, osnivač i predsednik Matice srpske i jedan od najobrazovanijih Srba tog vremena. Hadžić, koji je u početku bio Vukov saradnik, ali su se kasnije razišli po pitanjima jezika, je 1837. počeo polemiku sa Vukom Karadžićem. U spisu „Sitnice jezikoslovne“, Hadžić je dao uputstva za rad budućim gramatičarima. Vuk je potom napisao svoj „Odgovor na sitnice jezikoslovne“, u kom je zamerio Hadžiću na slabom poznavanju narodnog jezika i neprincipijelnosti u pisanju. Vukov odgovor je bio oštar, pa je Hadžić nastavio polemiku napisavši nekoliko članaka i brošura („Utuk I“, „Utuk II“, „Utuk III“...). Polemika između Karadžića i Hadžića je trajala skoro deceniju, a Karadžić je odneo pobedu tek 1847. godine. 1847. Godina 1847. je godina Vukove pobede, i godina u kojoj je konačno dokazao da je srpski narodni jezik jedini pravi jezik Srba, tj. da je slavenoserbski jezik mešavina ruskoslovenskog i srpskog narodnog jezika bez čvršćih pravila. Te godine izdate su četiri knjige Vuka i njegovih saradnika: prevod „Novog zavjeta“ sa crkvenoslovenskog na srpski jezik, autor:Vuk rasprava o jeziku „Rat za srpski jezik i pravopis“, Đuro Daničić, „Pesme“,Branka Radičevića „Gorski vijenac“ Petra Petrovića Njegoša Izdavanjem „Gorskog vijenca“, dokazano je da se i najveća filozofska dela mogu pisati čistim srpskim narodnim jezikom. Od 1814. do 1847. godine Vukova pobeda nije bila izvesna. Iako je njegov rad naišao na odobravanje evropskih filologa i lingvista, on je među samim Srbima imao žestoke protivnike, koji su mu prigovarali da njima ne treba prosti, govedarski jezik. Slamajući protivnike u polemikama i štampajući srpske narodne umotvorine, kojima se oduševljavala cijela Evropa, pa čak i najveći evropski pesnik toga vremena Nijemac Gete, Vuk je svojim protivnicima sve više dokazivao da nisu u pravu. Istovremeno je dobijao sve više pristalica među mlađim srpskim književnim i kulturnim radnicima. Do Vukove pobede 1847. dolazi upravo zahvaljujući mladom pokoljenju intelektualaca. Te godine su objavljena gore navedena dela kojima je dokazano da se na prostom narodnom jeziku može pisati kako poezija, filozofija tako i sama Biblija, čiji prevod ne zaostaje ni za jednim prevodom na drugi jezik. Delo Đure Daničića je dokrajčilo višegodišnju Vukovu polemiku sa njegovim glavnim protivnikom Jovanom Hadžićem i potpuno opravdalo Vukovu reformu srpske azbuke i pravopisa. Iako je Vukova reforma ove godine postala stvarnost, trebaće dvadeset i jedna godina da se u Srbiji zvanično prihvati Vukov pravopis. Njegoš o Vukovoj redakciji srpskog jezika Njegoš svjedoči i potvrđuje svoju saglasnost Vukovom prevodu `Novog zavjeta` na srpski jezik (prihvata Vukovu redakciju srpskog jezika)- Beč, 9. oktobra 1833. g.: „SVJEDODŽBA - Kojom mi doljepotpisani svjedočimo da je poznatog srpskog spisatelja g. Vuka Stefanovića Karadžića prevod ’Novog zavjeta’ na srpski jezik čist i pravilan i da je naša volja i želja da se pomenuti prevod na svijet izda na polzu jezika i duševno spasenije srpskog naroda ... Potpis :vladika crnogorski i brdski Petar Petrović” Sakupljanje narodnih umotvorina Na beleženju narodnih umotvorina Vuk je počeo da radi odmah po poznanstvu sa Kopitarom. Kopitar je gajio veliku ljubav prema slovenskim narodima, interesujući se naročito za narodne pesme, a nemački kulturni radnici, koji su u svojoj zemlji sakupljali starine i izučavali narodnu prošlost, bili su mu bliski prijatelji. U Beču je Vuk 1814. štampao zbirku narodnih pesama nazvanu „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“, u kojoj se našlo oko 100 lirskih i 6 epskih pesama. Ovo je bio prvi put da se jezik prostog naroda pojavio u štampi. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesma pod imenom „Narodna serbska pesnarica“, sa oko stotinu lirskih i 17 epskih pesama, koje je zabeležio po Sremu, kod Mušickog u Šišatovcu, Zemunu, Pančevu, Sremskoj Mitrovici i Novom Sadu. U ovoj zbirci su se našle pesme koje su ispevali Tešan Podrugović i Filip Višnjić. Kopitar je u stranim listovima pisao o srpskoj narodnoj poeziji, pa čak i prevodio na nemački jezik. Među zainteresovanim za srpski jezik našli su se Nemac Johan Volfgang Gete i braća Grim. Nova izdanja narodnih pesmama izašla su 1823. i 1824. u Lajpcigu i 1833. u Beču. Nova izdanja počela su izlaziti u šest knjiga od 1841. Zbog velikih štamparskih troškova peta i šesta knjiga su se pojavile tek 1862. i 1864. Posle velikog uspeha sa narodnim pesmama, Vuk je počeo da radi na sakupljanju svih vrsta narodnih umotvorina. Prva zbirka pripovetki „Narodne srpske pripovijetke“ su se štampale 1821. u Beču. U ovom izdanju se našlo 12 pripovedaka i 166 zagonetki. Godine 1853, u Beču je izašlo novo izdanje pripovedaka, koje je Vuk posvetio Jakobu Grimu. Vukova kćerka Mina je sledeće godine prevela pripovetke na nemački jezik. Beleženje narodnih poslovica je išlo paralelno sa sakupljanjem pesama i pripovedaka. Zbog intervencije mitropolita Stratimirovića, bečke vlasti nisu dozvolile izdavanje zbirke bez dozvole budimskih vlasti. Kako je Vuk u to vreme boravio u Crnoj Gori, na Cetinju je 1836. štampao „Narodne srpske poslovice“ koje je posvetio vladici Petru II Petroviću Njegošu. Posle ovog izdanja Vuk je za života objavio još jedno izdanje poslovica. Sakupljanje narodnih običaja Specifičan život srpskog naroda za vreme vladavine Turaka, izolovan od savremenosti, učinio je da se arhaična patrijarhalna verovanja i običaji u njemu dugo očuvali. Stoga je Vuk Karadžić predano radio na opisivanju narodnog folklora. „Srpski rječnik“ je pružio prve bogate opise običaja i verovanja naroda. Tumačeći pojedine reči, Vuk je unosio i opise. Istoriografski rad Pored rada na reformi srpskog jezika i prikupljanju narodnih umotvorina, Vuk Karadžić se bavio i istoriografskim radom. Kao učesnik Prvog srpskog ustanka, Vuk je spremio ogroman materijal o događajima sve do 1814, kao i o vladavini kneza Miloša Obrenovića. Godine 1828. je objavio rad „Miloš Obrenović knjaz Serbiji“. Od obilne građe o Prvom srpskom ustanku, Vuk je izdao samo jedan deo „Praviteljstvujušči sovjet serbski...“, u kom je opisao najvažnije bitke iz Prvog srpskog ustanka i neslogu između srpskih starešina. Najistaknutije vođe Prvog srpskog ustanka Vuk je opisao u nekoliko istorijskih monografija. Tu su obuhvaćeni Hajduk Veljko Petrović, Miloje Petrović, Milenko Stojković, Petar Dobrnjac, Hadži Ruvim i drugi. Konačno, Vuk je poznatom nemačkom istoričaru Leopoldu Rankeu dao materijal o Prvom srpskom ustanku, prema kojoj je Ranke kasnije napisao svoje delo „Srpska revolucija“ (nem. Die serbische Revolution). Vukov uticaj Filološki rad U prvoj polovini 19. veka, uz pomoć tadašnjih vrhunskih filologa, kao što su braća Grim i austrijskih državnih vlasti koje je predstavljao Jernej Kopitar, Vuk Stefanović Karadžić je reformisao srpsku ortografiju i pravopis, praveći veliki rez između dotadašnje slavenosrpske kulture i novog standarda. Karadžićeva kapitalna dela, među kojima se ističu prvo izdanje „Srpskog rječnika“ (1818), drugo, znatno prošireno (1852), te prevod „Novoga zavjeta“ (1847), postavili su temelje za savremeni standardni srpski jezik, a znatno su uticala i na oblik savremenog standardnog hrvatskog jezika, ponajviše u fazi hrvatskih vukovaca ili mladogramatičara. Osnovna načela Karadžićeve reforme se mogu sažeti u tri tačke: izjednačavanje narodnog i književnog jezika, tj. insistiranje na folklornim jezičkim oblicima, za koje se smatralo da su pouzdan vodič zabeležen u narodnim pesmama i poslovicama; prekid sa svim starijim oblicima srpske književnosti i pismenosti i novo utemeljenje standardnog jezika bez oslona na tradiciju; i, novoštokavski folklorni purizam, što se ogledalo u čišćenju jezika od crkvenoslavizama koji su identifikovani kao ruskocrkvena naplavina koja ne odgovara glasovnoj i gramatičkoj strukturi srpskog jezika. Na tehničkom nivou, Karadžićeva reforma se manifestovala u novoj srpskoj ćirilici u kojoj su izbačeni nepotrebni poluglasnici (ъ, ь), apsorbovani (upijeni) grafemi za lj, nj, dž koje je predlagao Sava Mrkalj (Vuk je gotovo u potpunosti preuzeo grafiju „narodnog“ pisanog idiolekta Gavrila Stefanovića Venclovića, monaha u manastiru Rači s kraja 17. i početka 18. veka), te uvedena grafema j iz (nemačke) latinice. Novi fonološki pravopis, primeren prozirnom idiomu kakav je srpski, zamenio je stariji tvorbeno-morfološki. Jezički supstrat je bila novoštokavska ijekavština (istočnohercegovačko-krajiško narečje), koju je Vuk Karadžić stilizovao delom i prema hrvatskim pisanim djelima (tjerati umesto ćerati, djevojka umesto đevojka, hoću umesto oću). Ali, zbog uticaja srpske građanske klase u Vojvodini i Srbiji, ta je reforma prihvaćena u nešto izmenjenom obliku: ijekavski refleks jata (ѣ) je zamenjen ekavskim (npr. dete umesto dijete). Srpski književni jezik ijekavskog refleksa jata ostao je u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, među Srbima i Hrvatskoj, kao i u narodnim govorima zapadne i jugozapadne Srbije. Nefilološki rad Vuk je pored svog najvećeg doprinosa na književnom planu, dao veoma značajan doprinos i srpskoj antropologiji u kombinaciji sa onovremenom etnografijom. Uz etnografske zapise ostavio je zapise i o fizičkim osobinama tela. U književni jezik je uneo bogatu narodnu terminologiju o delovima tela od temena do stopala. Treba napomenuti da se ovim terminima i danas koristimo, kako u nauci tako i u svakodnevnom govoru. Dao je, između ostalog, i svoje tumačenje veze između prirodne sredine i stanovništva, a tu su i delovi o ishrani, o načinu stanovanja, higijeni, bolestima, kao i o pogrebnim običajima. U celini posmatrano, ovaj značajni doprinos Vuka Karadžića nije toliko poznat niti izučavan. Nagrade Vuk je bio cenjen u Evropi: biran je za člana berlinske, bečke, petrogradske akademije nauka, primljen je za člana naučnih društava u Krakovu, Moskvi, Getingenu, Parizu i drugim gradovima. Odlikovan je od ruskog i habzburškog cara, od pruskog kralja, i Ruske akademije nauka. Dodeljeni su mu Orden knjaza Danila I,[15] Orden Svete Ane sa krunom, Orden crvenog orla i Orden Franca Jozefa. Godine 1861, dodeljena mu je titula počasnog građanina grada Zagreba. Pokrenuta je inicijativa da jedna ulica u Beču dobije njegovo ime. Miodrag Popović (Obradovce, Crna Trava, 16. oktobar 1920 – Beograd, 2005) je srpski bio istoričar književnosti, esejist, pesnik, pripovedač, romanopisac i profesor Univerziteta u Beogradu. Pre rata pripadao komunističkom pokretu, kao i njegov brat Milentije Popović. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Beogradu, 1939. godine. Studirao je na Medicinskom fakultetu u Beogradu i diplomirao na Filozofskom fakultetu 1951. godine. Bio je službenik Prosvetnog odeljenja INO Beograda, sekretar i član redakcije časopisa „Mladost“ i novinar u Radio Beogradu. Uhapšen po IB-u 16. oktobra 1949. i sproveden na Goli otok, potom u Rudnik „Kreka“, da bi 1. marta 1950. bio pušten na slobodu. Od oktobra 1950. radi kao bibliotekar u Univerzitetskoj biblioteci Svetozar Marković. Potom je (od 1955) asistent na Filozofskom fakultetu. Doktorira 1957. s tezom „Đura Jakšić do 1868. godine“. Od 1958. je naučni saradnik na Katedri za jugoslovensku književnost Filološkog fakulteta, pa vanredni profesor za predmet Jugoslovenska književnost (1964) i redovni profesor Nove jugoslovenske književnosti (1971). Penzionisan je 1. novembra 1980. godine. Rad i dela Njegovo kapitalno delo je „Istorija srpske književnosti – romantizam I–III“ (1968–1972), u kome temeljno analizira vreme i okolnosti nastanka značajnih dela srpske književnosti 19. veka i ističe njihove vrednosti sa današnjeg stanovišta. Na nov način je protumačio i prevrednovao delo većine srpskih romantičara (Vuk Karadžić, Sima Milutinović Sarajlija, Njegoš, Zmaj, Jakšić), dok je nekim piscima dao značajnije mesto nego što su ga do tada u književnosti imali (Đorđe Marković Koder, Prota Mateja Nenadović, Stojan Novaković). Sa velikim uvažavanjem napisao je obimnu monografiju o Vuku Karadžiću (1964) i kritički pisao o kosovskom mitu, smatrajući da svoje korene vuče iz paganskih obreda i da je svoj završni oblik dobio u vreme Prvog srpskog ustanka (Vidovdan i časni krst, 1976). Ove knjige su za njegova života doživele po tri izdanja u velikim tiražima. Pored studija i eseja, u časopisima je objavljivao pesme, pripovetke, putopise i satiričnu prozu. Monografije Vuk Stefanović Karadžić 1787–1864, Nolit, Beograd, 1964, Istorija srpske književnosti – romantizam I–III, Nolit, Beograd, 1968–1972, Romantizam I–III, drugo skraćeno i prerađeno izdanje, Nolit, Beograd, 1975, Istorija srpske književnosti – romantizam I i II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1985, Studije Jedna pesma i jedna epoha, članci i studije, Novo pokoljenje, Beograd, 1954, Đura Daničić, Nolit, Beograd, 1959, Traganje za trajnim, književno-istorijske studije, Nolit, Beograd, 1959, Đura Jakšić, Prosveta, Beograd, 1961, Vidovdan i časni krst, ogledi iz književne arheologije, Slovo ljubve, Beograd, 1976, Ogledi iz književne arheologije, 1977, Zatočenik pamćenja (lament), 1981, Jota (Srp duha nečastivog), Rad, Beograd, 1981, Pamtivek (Srpski rječnik Vuka St. Karadžića), 1983, 1985 Cetinjski bonik (o Njegošu), 1984, 1986, Poznice (memoarski eseji), Prosveta, Beograd, 1999. Roman Za jatom, 1955. Nagrade Nagrada Đorđe Jovanović 1972, Oktobarska nagrada Beograda, 1976. Sedmojulska nagrada, 1984. Vukova nagrada, 1987, „Geca Kon“, 2000. MG82 (L)