MILIVOJE PAVLOVIĆ KLJUČEVI SIGNALISTIČKE POETIKE - zvezdana sintaksa Miroljuba Todorovića Izdavač - Prosveta, Beograd Godina - 1999 226 strana 21 cm Edicija - Biblioteka Savremeni esej Povez - Tvrd Stanje - Kao na slici, IMA POSVETU AUTORA, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Reč na početku PROGRAMSKO-MANIFESTNI I METAPOETSKI POGLEDI 1. U predvorju signalizma 2. Manifestni radikalizam 3. Program pesničke obnove 4. Otpori kanonizovanim umetničkim formama 5. Prošireno polje pesničke prakse SCIJENTIZAM - EKSPANZIJA NAUKE KAO EKSPLOZIJA JEZIKA 1. Začeci planetarne komunikacije 2. Novootkrivena `Planeta` srpske poezije 3. Umetnost smelija od nauke: `Putovanje u Zvezdaliju` STILSKO-IZRAŽAJNE I ŽANROVSKE OSOBENOSTI 1. Put u reči (signalistička verbalna poezija) 2. Od reči ka znaku: neverbalna (semiološka) poezija SIGNALIZAM NA MEĐUNARODNOJ AVANGARDNOJ SCENI 1. Kosmopolitizam na delu 2. `Civilizacija slike`: stvaralačko prisustvo u antologijama 3. Multimedijalnost u novom ključu: izložbe i katalozi 4. Između celine i množine: odjeci u periodici STVARALAČKA KOSMOGONIJA MIROLJUBA TODOROVIĆA BIBLIOGRAFIJA Bibliografija Miroljuba Todorovića Bibliografija signalizma Registar imena Beleška o autoru `Ovo je studija o signalizmu i o njegovom rodonačelniku Miroljubu Todoroviću. Obiljem podataka i ubedljivih zapažanja, autor studije Milivoje Pavlović argumentuje ocenu da signalizam - avangardni umetnički pokret nastao, krajem šezdesetih godina, u našoj sredini i u okvirima naših kulturnih potencijala - ima internacionalni značaj i planetarno zračenje. Pavlović posvedočuje da je signalizam, stavovima, provokacijama i stvaralačkom praksom, ponudio dugoročnu energiju pomeranja umetničkih granica i obogaćivanja izražajnih sredstava. Metodološka postupnost, analitička integralnost, uvažavanje brojnih merodavnih stavova saopštenih tokom tri protekle decenije i seriozna bibliografska aparatura obezbeđuju knjizi. (Čedomir Mirković)` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku. Marina Abramović Džeremi Adle Albert Ajnštajn Žilijen Blen Pjer Garnije Rene Gil Klaus Groh Giljermo Dajzler Mateo D Ambrozio Klaus Peter Denker Umberto Eko Tomas Stens Eliot Živan Živković Veselin Ilić On Kavara Augusto De Kampos Ugo Karega Ostoja Kisić Sren Kjerkegor Miroslav Klivar Milan Komnenić Julijan Kornhauzer Ričard Kostelanec Laza Kostić Lukrecije Emilio Marineti Herbert Markuze Euđenio Mičini Fridrih Niče Klemente Padin Mikele Perfeti Sarenko Adrijano Spatola Ken Fridman Raul Hausman Dik Higins Zigfrid Šmit Godehard Šram

Drugi tom počinje romanom „Bez mere“ marka Ristića, „Terazije“ Boška Tokina. Zatim, tu su romani Aleksandra Ilića „Gluvne čini“, „Ljudi govore“ Rastka petrovića, „Jedno dopisivanje“ Julke Hlapec Đorđević, „Ljubav i sloboda“ Ljubiše Jocića i „Barbarogenije decivilizator“ Ljubomira Micića. U posebnom dodatku, uz ovih sedam romana, su „Sudar svetova“ Branka Ve poljanskog, „Radžin valali“ Dragana Aleksića, „Ognjena zemlja“ Branka milovanovića, „24. januar na točkovima“ Slobodana Kušića, dve proze Mite Dimitrijevića MiD-a, „Metafi zika ničega“ i „Trgovinska prepiska o valutnom pitanju“. Na kraju toma su proze Boška Tokina „Carstvo duha“ i „Vampir“ Miroslava K231

Pijava, Soča, Taljamento… I danas, posle 94 godine, imena ovih reka u Italiji podsećaju na neke od najkrvavijih bitaka u Prvom svetskom ratu. O strahotama italijanskog fronta u jesen 1918. godine Miloš Crnjanski piše: „Petnaest dana padala je kiša… Daleko, u magli, savijao se, kao traka od svile, golubijesiv, nabujao Taljamento, a u blatu, po putu, ležale su strvine, mrtvaci i pobacano oružje… Znao sam da daleko ispred mene, ludo i ponizno, ginu bosanski pukovi, silazeći u grad Udine. Daleko napred, u magli, tutnjali su opet topovi. Grad Udine čekao je opljačkan i prazan…” Crnjanski je u austrougarskoj uniformi, s oficirskim oznakama. On je samo jedan od pesnika, evropskih i balkanskih, čiji život će surovo da obeleži Prvi svetski rat. Iskusivši na samom pragu zrelosti sav užas besmislene ljudske klanice, izranavljeni i razočarani, ti mladi, gnevni ljudi, gotovo dvadesetogodišnjaci, stvaraju po svemu nova dela u kojima je spoznaja sveta sasvim ogoljena, do gorke istine. „Nemamo ničeg. Ni Boga ni gospodara. / Naš Bog je krv”, peva Crnjanski. „To smo Mi! Mi, djeca krvave Evrope!”, uzvikuje, u istovetnoj odori, njegov vršnjak Miroslav Krleža, nazivajući topove koje spominje Crnjanski „glasom pokvarene evropske probave”. I najzad poetski iskaz još jednog mlađanog austrougarskog soldata – Dušana Vasiljeva: ,, Ja sam gazio u krvi do kolena, / i nemam više snova’’. „Mene je ađutant puka ubacio u jedan bataljon koji je trebalo da učestvuje u ofanzivi na Srbiju, ali je ostao u blatu i snegu Srema”, sećao se Crnjanski događaja iz 1914. godine. „Ono što je glavno, bio sam pošteđen da idem, kao austrijski kaplar, u Srbiju. Ne verujem da bih to preživeo”. Budući pesnici Rastko Petrović i Rade Drainac, tada šesnaestogodišnji mladići, osetiće 1915. godine sve tegobe povlačenja sa srpskom vojskom ka Albaniji. Taj jedinstveni hod po mukama prelaze i nešto stariji Stanislav Vinaver i Milutin Bojić, koji se više nikada neće vratiti u Srbiju. Umire 1917. godine na Krfu, u 25. godini. Iste godine u Jonskom moru svoju dušu utapa i Vladislav Petković Dis, pesnik „Utopljenih duša”. Trideset jednogodišnji Milutin Uskoković, pisac romana „Došljaci” i „Čedomir Ilić”, izgubljen od ratne traume, skače u Kuršumliji 1915. godine u reku Toplicu. „Ja hoću mira; razume li ta Evropa jedanput da ja hoću mira!”, zavapio je Branislavu Nušiću pred tragični čin slušajući austrijske topove. Veliki snovi u Malom Beču U strašnom odjeku topovskih kanonada nastaje većina pesama „Lirike Itake” Miloša Crnjanskog i njegov „Dnevnik o Čarnojeviću”, kao i ratne drame i ratna proza Miroslava Krleže. Oba pisca očevici su svih užasa ruskog fronta, Crnjanski i onog u Italiji. Ivo Andrić čami po tamnicama, zatim piše „Ex Ponto” i „Nemire”. Svi su otvoreno protivnici Austrougarske čiji su vojni obveznici i svi boluju od iste bolesti, tuberkuloze. Andrić i Krleža se čak leče u istoj bolnici Milosrdnih sestara u Zagrebu. Tuberkulozan je i glavni junak „Dnevnika o Čarnojeviću” koji već na početku izgovara glasovitu misao „Jesen, i život bez smisla”. Upravo takvu jesen i takvu sudbinu doživeće Dušan Vasiljev 1918. godine.

Gojko Tešić ROMANI SRPSKE AVANGARDE 1 i 2 Čigoja, 2010/11. Veliki format, 630 + 648 strana. Na nekoliko mesta, na margini, van teksta je trag korektora gde su najverovatnije bili pečati (ništa preterano). Inače, odlično očuvane. Gojko Tešić ROMANI SRPSKE AVANGARDE 1 U beskrajnom, plavom krugu Miloša Crnjanskog U jednoj knjizi na jednom mestu najveći i najbolji romani srpske avangarde. Priredjivač Gojko Tešić na jednom mestu, u jednoj knjizi sakupio je „Dnevnik o Čarnojeviću” Crnjanskog, „Burlesku gospodina Peruna boga groma” Rastka Petrovića, roman „Lunar” Josipa Kulundžića, „Krila” Stanislava Krakova, zatima „Crvene magle” Dragiše Vasića. Malo ko i zna za roman Branka Ve Poljanskog „ 77 samoubica” , roman Marijana Mikaca „Fenomen majmun”, drugi Rastkov roman „Sa silama nemerljivim” i zatim slede romani „Koren vida” Aleksandra Vuča i „Seobe” Crnjanskog. Dakle u jednoj knjizi je sakupljeno i objavljeno 10 najvažnijih romana srpske avangarde u produkciji „Čigoja štampe” i „Službenog glasnika”. Sve to je podstrto i sveobuhvatnim pregledom izvora, biografijama i bibliografijom. Gojko Tešić ROMANI SRPSKE AVANGARDE 2 Od nadrealizma ka modernizmu Drugi tom počinje romanom „Bez mere“ Marka Ristića, „Terazije“ Boška tokina. Zatim, tu su romani Aleksandra Ilića „Gluvne čini“, „Ljudi govore“ Rastka Petrovića, „Jedno dopisivanje“ julke Hlapec Đorđević, „Ljubav i sloboda“ Ljubiše Jocića i „Barbarogenije decivilizator“ Ljubomira Micića. U posebnom dodatku, uz ovih sedam romana, su „Sudar svetova“ Branka Vepoljanskog, „Radžin valali“Dragana Aleksića, „Ognjena zemlja“ Branka Milovanovića, „24. januar na točkovima“ Slobodana Kušića, dve proze Mite Dimitrijevića MID-a, „Metafi zika ničega“ i „Trgovinska prepiska o valutnom pitanju“. Na kraju toma su proze Boška Tokina „Carstvo duha“ i „Vampir“ Miroslava Felera. Srpska avangarda, Miloš Crnjanski, Rastko Petrović, Aleksandar Vučo, Boško Tokin...

„Književnoistorijska i esejistička dela Milorada Pavića“ 1. „Istorija srpske književnosti baroknog doba” – 2023, tvrdi povez, 17×24 cm, 611 str, 2. „Istorija srpske književnosti klasicizma” – 2023, tvrdi povez, 17×24 cm, 519 str, 3. „Istorija srpske književnosti predromantizma” – 2023, tvrdi povez, 17×24 cm, 181 str, Milorad Pavić je jedan od najvažnijih srpskih književnih istoričara 20. veka, o čemu svedoče njegovi brojni novi uvidi u zaboravljene pisce i epohe naše literarne baštine (Gavril Stefanović Venclović, barok, klasicizam, predromantizam), koji su prihvaćeni i visoko vrednovani u nauci o srpskoj književnosti. Ponovno izdanje ovih radova svakako predstavlja značajan doprinos domaćoj i evropskoj akademskoj zajednici (gde oni imaju status obavezne ili, shodno predmetu, sekundarne literature), ali i kompletniji uvid u stvaralaštvo jednog od najznačajnijih književnika poslednjih decenija 20. i početka 21. veka. „Književnoistorijska i esejistička dela Milorada Pavića” ne podrazumevaju njihovo puko reizdanje, već i priređivanje tekstova po savremenim tekstološkim načelima, kao i prateću naučnu literaturu, uključujući i bibliografsko-recepcijska izučavanja tih dela od njihovog prvog objavljivanja do danas – što zahteva obimna istraživanja i angažovanje saradnika za svaku knjigu pojedinačno. Glavni priređivač i urednik je Pavićev dugogodišnji najbliži saradnik na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu prof. emeritus dr Sava Damjanov. Naredne 2024. godine objavićemo studije o piscima kojima se Milorad Pavić čitavog života bavio, a neki od njih su postali i junaci njegove beletristike, kao što su Gavril Stefanović Venclović i Vojislav Ilić, da bi se 2025. godine, objavljivanje „Književnoistorijskih i esejističkih dela Milorada Pavića“ završilo njegovim zbirkama eseja. Izdavači: Kulturni centar Vojvodine „Miloš Crnjanski” (Novi Sad) i Narodna biblioteka Srbije (Beograd). Milorad Pavić (Beograd, 15. oktobar 1929 – Beograd, 30. novembar 2009) bio je srpski prozni pisac, istoričar srpske književnosti 17–19. veka, stručnjak za barok i simbolizam, prevodilac Puškina i Bajrona, nekadašnji dekan Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, profesor univerziteta i akademik. Život i delo Pavić je bio romansijer, pripovedač, pesnik i dramski pisac. Do danas Pavićeva dela imaju preko 80 prevoda u zasebnim knjigama na različite jezike širom sveta. Od strane stručnjaka iz Evrope, SAD i Brazila, Milorad Pavić je nominovan za Nobelovu nagradu za književnost. Bio je oženjen Brankom Pavić Basta, istoričarkom umetnosti, od 1957. do 1992, sa kojom je dobio sina Ivana i ćerku Jelenu. Od ćerke Jelene ima unuku Teodoru. Od 1992. je bio u braku sa Jasminom Mihajlović, koja je pisac i književni kritičar. U periodu od 1974. do 1990. bio je profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, redovni profesor ovog fakulteta postao je 1977. godine, a u periodu 1977–79 bio je dekan. Na početku svoje književničke i profesorske karijere, Pavić je objavio knjigu pesama „Palimpsesti“ 1967. godine, pa „Istoriju srpske književnosti baroknog doba“ 1970, zatim „Vojislav Ilić i evropsko pesništvo“ 1971. godine. Drugu knjigu pesama „Mesečev kamen“ objavljuje 1971, a prvu zbirku priča „Gvozdena zavesa“ 1973. Slede knjige priča: „Konji svetoga Marka“ (1976), „Ruski hrt“ (1979), „Nove beogradske priče“ (1981), „Duše se kupaju poslednji put“ (1982). Pavić je domaću i svetsku slavu stekao romanom „Hazarski rečnik“ koji je objavio 1984. godine. Ovaj svojevrsni leksikon u 100.000 reči kritičari i publika brzo su proglasili nezaobilaznim štivom novoga veka. Mnogi kritičari zabeležili su da je Pavić pisac čudesne imaginacije i predvodnik evropske postmoderne. U drugom romanu „Predeo slikan čajem“ (1988) autor nudi uzbudljivo delo za ljubitelje ukrštenih reči. Godine 1991. objavljuje treći roman „Unutrašnja strana vetra“, pa „Poslednju ljubav u Carigradu“ (priručnik za gatanje) 1994. Pored ovog kvarteta romana koji su ključni za sagledavanje svestranog Pavićevog stvaralaštva, pojavljuje se „Šešir od riblje kože“ (ljubavna priča) 1996, „Stakleni puž“ (priče sa Interneta) 1998, „Kutija za pisanje“ 1999, i romani „Zvezdani plašt“ (astrološki vodič za neupućene) 2000 i „Unikat“ 2004. godine. Godine 2005. objavio je komediju Svadba u kupatilu. Preminuo je u Beogradu 30. novembra 2009. od posledica infarkta. Sahranjen je u četvrtak 3. decembra u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu. Opelo su služili episkopi šabački Lavrentije i hvostanski Atanasije. U ime Srpske akademije nauka i umetnosti od njega se pozdravnim govorom oprostio potpredsednik Nikola Tasić, a u ime Krunskog saveta i Odeljenja za jezik i književnost SANU Svetlana Velmar-Janković. Prema rečima autora Časlava Đorđevića, Pavić je evropski Borhes jer u svojim delima – unoseći u njih naučno i fantastično – oblikuje prozne forme i umetničke svetove koji ne prestaju da zbunjuju i plene čitaoce svuda u svetu. Nagrade i priznanja Akademik Milorad Pavić bio je dobitnik više književnih nagrada, kao što su: NIN-ova nagrada za 1985; nagrada „Meša Selimović“ za 1988; nagrada Narodne biblioteke Srbije za 1988; nagrada „Borisav Stanković“ za 1992; srebrna medalja „Feliks Romulijana“ za 1992; Oktobarska nagrada grada Beograda za 1992; „Prosvetina“ nagrada za 1994; nagrada „Stefan Mitrov Ljubiša“ za 1994; „Kočićeva nagrada“ za 1994; „Vukova nagrada“ za 1996; Nagrada „Dušan Vasiljev“ 2000, „Andrićeva nagrada“ 2001. Bio je počasni doktor Sofijskog univerziteta i predsednik Srpsko-ukrajinskog društva, član Evropskog udruženja za kulturu, član Srpskog PEN centra, član Krunskog saveta. Milorad Pavić je Beogradu 1992. zaveštao sve svoje rukopise, knjige, biblioteku, i to postoji kao legat u stanu u kom je živeo u Beorgadu. U Narodnoj biblioteci Srbije je njegov legat prvi put predstavljen javnosti avgusta 2013. godine. Dela Palimpsesti, pesme, Beograd 1967, 63 str. Istorija srpske književnosti baroknog doba, naučna studija, Beograd 1970, 527 str. Mesečev kamen, pesme, Beograd 1971, 118 str. Vojislav Ilić i evropsko pesništvo, Novi Sad 1971, 367 str. Gavril Stefanović Venclović, naučna studija, Beograd 1972, 326 str. Vojislav Ilić, njegovo vreme i delo, naučna studija, Beograd 1972, 346 str. Gvozdena zavesa, priče, Novi Sad 1973, 222 str. Jezičko pamćenje i pesnički oblik, ogledi, Novi Sad 1976, 429 str. Konji svetoga Marka, priče, Beograd 1976, 159 str. Istorija srpske književnosti klasicizma i predromantizma`, naučna studija, Beograd 1979, 572 str. Ruski hrt, priče, Beograd 1979, 215 str. Nove beogradske priče, Beograd 1981, 360 str. Duše se kupaju poslednji put, Novi Sad 1982, 145 str. Rađanje nove srpske književnosti, naučna studija, Beograd 1983, 631 str. Hazarski rečnik. Roman-leksikon u 100.000 reči, Beograd 1984, 242 str. Istorija, stalež i stil, ogledi, Novi Sad 1985, 281 str. Predeo slikan čajem. Roman za ljubitelje ukrštenih reči, Beograd, 1988, 375 (525) str. Izvrnuta rukavica, priče, Novi Sad 1989, 180 str. Kratka istorija Beograda / A Short History of Belgrade, Beograd 1990, 68 str. Unutrašnja strana vetra ili roman o Heri i Leandru, Beograd 1991, 115+98 str. Istorija srpske književnosti 2, 3, 4. (Barok, Klasicizam, Predromantizam), naučna studija, Beograd, 1991, 225 + 181 + 181 str. Zauvek i dan više, pozorišni jelovnik, drama, Beograd 1993, 134 str. Poslednja ljubav u Carigradu. Priručnik za gatanje, Beograd 1994, 195 str. Šešir od riblje kože. Ljubavna priča, Beograd 1996, 80 str. Stakleni puž. Priče sa Interneta, Beograd, 1998, 154 + 12 str. Milorad Pavić, Jasmina Mihajlović. Dve kotorske priče, Beograd, „Dereta“, 1998, 52 + 71 str. Glinena armija, Beograd, „Interpres“, 1999. (Bibliografsko izdanje) Kutija za pisanje, Beograd, „Dereta“, 1999, 171 str. Zvezdani plašt. Astrološki vodič za neupućene, Beograd, „Dereta“, 2000, 186 str. Strašne ljubavne priče, izabrane i nove. „Plato“, Beograd, 2001, 215 str. Vrata sna i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 196 str. Priča o travi i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 187 str. Devet kiša i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 202 str. Carski rez i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 266 str. Sedam smrtnih grehova. „Plato“, Beograd, 2002, 173 str. Dve interaktivne drame – Krevet za troje, Stakleni puž. „Dereta“, Beograd, 2002, 150 str. Dve lepeze iz Galate – Stakleni puž i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2003, 167 str. Nevidljivo ogledalo – Šareni hleb (roman za decu i ostale). „Dereta“, Beograd, 2003, 84 + 70 str. Unikat. „Dereta“, Beograd, 2004, 170 str. Plava sveska. „Dereta“, Beograd, 2004, 118 str. Interaktivne drame: Zauvek i dan više; Krevet za troje; Stakleni puž. „Dereta“, Beograd, 2004, 274 str. Jasmina Mihajlović, Milorad Pavić – Ljubavni roman u dve priče. „Čigoja“, Beograd, 2004, 63 str. Priča koja je ubila Emiliju Knor. (na srpskom i engleskom) „Dereta“, Beograd, 2005, 44 + 50 str. Roman kao država i drugi ogledi. „Plato“, Beograd, 2005, 176 str. Svadba u kupatilu – Vesela igra u sedam slika. „Dereta“, Beograd, 2005, 104 str. Drugo telo. „Dereta“, Beograd, 2006, 310 str. Pozorište od hartije, priče. Zavod za udžbenike, Beograd, 2007, 240 str. Drugo telo (novo dopunjeno izdanje romana). „Euro Giunti“, Beograd, 2008, 292 str. Sve priče. Zavod za udžbenike, Beograd, 2008, 450 str. Veštački mladež. Tri kratka nelinearna romana o ljubavi. Matica srpska, Novi Sad, 2009, 157 str. Adaptacije Pavićevih dela Film i televizija Crvena kraljica (igrani TV film), režija Miroslav Međimurec, Srbija, 1981. Vizantijsko plavo (igrani film), režija Dragan Marinković, Srbija, 1993. Vendedor de sueños futuros. Milorad Pavic (kratki, animacija), Maribel Martinez Galindo (Maribel Martinez Galindo), Meksiko, 2008. Steklяnnaя lampa (igrani film), režija Nikolaj Čepuriškin (Nikolaй Čepurыškin), Rusija, 2009. Strip Treći argument, scenarista Zoran Stefanović, crtač Zoran Tucić, „Bata“ — „Orbis“, Beograd-Limasol, 1995; serijalizovan i u Heavy Metal Magazine, Njujork, 1998-2000. Muzika „Prinsesse Atehs forsvundne digte“, kamerno delo danskog kompozitora Mogensa Kristensena (Mogens Christensen), 1991, 8′, po Hazarskom rečniku „Fortællingen om Adam Ruhani“ / „The tale of Adam Ruhani“, kamerno delo M. Kristensena, 1992, 11′, isto „De khazariske spejle“, solo kompozicija M. Kristensena 1991-1993, 14′, isto „Aй, volna“ - pesma ruske grupe „Meljnica“ („Melьnica“) je adaptacija Pavićeve priče „Duga noćna plovidba“. Muzika O. Lišina i Natalija O`Šej (Helavisa), reči N. O`Šej. Album Zov krovi, 2006. „Molitva Račana“, duhovni koncert za mešoviti hor i gudače Svetislava Božića, na stihove Gavrila Stefanovića Venclovića i Milorada Pavića. Premijerno izvođeno 2006. godine u Sankt Peterburgu, Rusija, sa orkestrom i horom Kapele „Glinka“ i dirigentom Vladislavom Černušenkom. Pavić kao prevodilac A. S. Puškin: Poltava (prepev speva Milorad Pavić – „Mladost“, Beograd 1949) A. S. Puškin: Poltava (prepevao Milorad Pavić – Beograd, „Novo Pokoljenje“,1952) U Sanang: „Čičkovi pupoljci“ (NIN, 9. 1. 1995) Zegi: „Pesme Delte“ (NIN, 9. 1. 1995) Mun Bim: „Mesečina na Mendelejskom dvorcu“ (NIN, 12. 6. 1995) Leon Damas: „Ivice, Sećanja“ (NIN, 2. 10. 1995) Brijer Žan: „Kada smo se rastali“ (NIN, 30. 10. 1995) Paul Niger: „Mesec“ (NIN, 30. 10. 1955, V, br. 252.) Aleksandar Puškin: Evgenije Onjegin (prepev i predgovor) Aleksandar Puškin: Evgenije Onjegin A. S. Puškin: Selo i druge pesme A. S. Puškin: Drame, poeme, pesme Džordž Gordon Bajron: Izabrana dela: - Dramske poeme, spevovi i pesme A. S. Puškin: Boris Godunov, male tragedije, bajke – koautor Čarls Simić: „Pile bez glave“ A. S. Puškin: „Pesma o Crnom Đorđu“ (odlomak) Džordž Gordon Bajron: „Manfred“ (odlomak) Knjige o Paviću Mihajlović, Jasmina. Prilog za bibliografiju Milorada Pavića, Beograd, Prosveta, 1991. pp. 231-305. Lefebvre, François. Lectures du Dictionnaire Khazar de Milorad Pavic Kratka istorija jedne knjige; izbor napisa o romanu leksikonu u 100.000 reci „Hazarski rečnik“ od Milorada Pavića Delić, Jovan. Hazarska prizma. Tumačenje proze Milorada Pavića, Beograd – Prosveta, Dosije; Titograd – Oktoih Leitner, Andreas. Milorad Pavics roman `Das Chasarische Wörterbuch`. Mihajlović, Jasmina. Priča o duši i telu. Slojevi i značenja u prozi Milorada Pavića, Beograd, Prosveta, 1992, 191 str. Mihajlović, Jasmina. Biografija i bibliografija Milorada Pavića, Beograd, G Homann, Binja. Phantastik und Realität zu den schriftlichen Quellen in Milorad Pavics Savremena srpska proza 5: Pavić i postmoderna, Trstenik, 1993 (1994″). (Miodrag Radović, Zoran Gluščević...) Ehrlich, Edeltraude. Das historische und das fiktive im „Chasarischen Wörterbuch“ von Milorad Pavic, Klagenfurt, D Mihajlović, Jasmina. Bio-bibliografija Milorada Pavića, (zasebno i kao deo knjige Anahoret u Njujorku u okviru Sabranih dela) Pijanović, Petar, Pavić, Beograd, „Filip Višnjić“, 1998, 407 str. Vasić, Smiljka, Polazne osnove novije srpske proze. Knj. 2. Hazarski rečnik Milorada Pavića – frekvencijski rečnik Babić, Sava, Milorad Pavić mora pričati priče, Beograd, „Stylos“, 2000, 191 str. Popović, Radovan, Prvi pisac trećeg milenija: Životopis Milorada Pavića, Beograd, Dereta, 2002, 233 str. Knjige razgovora M. Pavićem Miloš Jevtić. Razgovori sa Pavićem, Beograd, „Naučna knjiga“, 1990, 128 str. Ana Šomlo. Hazari, ili obnova vizantijskog romana: Razgovori sa Miloradom Pavićem, Beograd, BIGZ, „Narodna knjiga“, 1990, 189 str. Lalas Tanasis. Milorad Pavić, Solun, 1997, 1–30 str. MG147

Odlično očuvano! Autor - osoba Pavić, Milorad, 1929-2009 = Pavić, Milorad, 1929-2009 Naslov Rađanje nove srpske književnosti : istorija srpske književnosti baroka, klasicizma i predromantizma / Milorad Pavić Vrsta građe knjiga URL medijskog objekta odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1983 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska književna zadruga, 1983 (Beograd : Kultura) Fizički opis 631 str. ; 19 cm Zbirka Srpska književna zadruga ; ǂkolo ǂ76, ǂknj. ǂ506 ISBN (Karton) Napomene Bio-bibliografski prilozi o važnijim piscima: str. 561-601 Registar. Predmetne odrednice Srpska književnost -- Klasicizam -- 18-19. v. Srpska književnost -- Barok -- 17-18. v. Srpska književnost -- Predromantizam -- 18-19. v. Milorad Pavić (Beograd, 15. oktobar 1929 – Beograd, 30. novembar 2009) bio je srpski prozni pisac, istoričar srpske književnosti 17–19. veka, stručnjak za barok i simbolizam, prevodilac Puškina i Bajrona, nekadašnji dekan Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, profesor univerziteta i akademik. Život i delo Pavić je bio romansijer, pripovedač, pesnik i dramski pisac. Do danas Pavićeva dela imaju preko 80 prevoda u zasebnim knjigama na različite jezike širom sveta. Od strane stručnjaka iz Evrope, SAD i Brazila, Milorad Pavić je nominovan za Nobelovu nagradu za književnost. Bio je oženjen Brankom Pavić Basta, istoričarkom umetnosti, od 1957. do 1992, sa kojom je dobio sina Ivana i ćerku Jelenu. Od ćerke Jelene ima unuku Teodoru. Od 1992. je bio u braku sa Jasminom Mihajlović, koja je pisac i književni kritičar. U periodu od 1974. do 1990. bio je profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, redovni profesor ovog fakulteta postao je 1977. godine, a u periodu 1977–79 bio je dekan. Na početku svoje književničke i profesorske karijere, Pavić je objavio knjigu pesama „Palimpsesti“ 1967. godine, pa „Istoriju srpske književnosti baroknog doba“ 1970, zatim „Vojislav Ilić i evropsko pesništvo“ 1971. godine. Drugu knjigu pesama „Mesečev kamen“ objavljuje 1971, a prvu zbirku priča „Gvozdena zavesa“ 1973. Slede knjige priča: „Konji svetoga Marka“ (1976), „Ruski hrt“ (1979), „Nove beogradske priče“ (1981), „Duše se kupaju poslednji put“ (1982). Pavić je domaću i svetsku slavu stekao romanom „Hazarski rečnik“ koji je objavio 1984. godine. Ovaj svojevrsni leksikon u 100.000 reči kritičari i publika brzo su proglasili nezaobilaznim štivom novoga veka. Mnogi kritičari zabeležili su da je Pavić pisac čudesne imaginacije i predvodnik evropske postmoderne. U drugom romanu „Predeo slikan čajem“ (1988) autor nudi uzbudljivo delo za ljubitelje ukrštenih reči. Godine 1991. objavljuje treći roman „Unutrašnja strana vetra“, pa „Poslednju ljubav u Carigradu“ (priručnik za gatanje) 1994. Pored ovog kvarteta romana koji su ključni za sagledavanje svestranog Pavićevog stvaralaštva, pojavljuje se „Šešir od riblje kože“ (ljubavna priča) 1996, „Stakleni puž“ (priče sa Interneta) 1998, „Kutija za pisanje“ 1999, i romani „Zvezdani plašt“ (astrološki vodič za neupućene) 2000 i „Unikat“ 2004. godine. Godine 2005. objavio je komediju Svadba u kupatilu. Preminuo je u Beogradu 30. novembra 2009. od posledica infarkta. Sahranjen je u četvrtak 3. decembra u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu. Opelo su služili episkopi šabački Lavrentije i hvostanski Atanasije. U ime Srpske akademije nauka i umetnosti od njega se pozdravnim govorom oprostio potpredsednik Nikola Tasić, a u ime Krunskog saveta i Odeljenja za jezik i književnost SANU Svetlana Velmar-Janković. Prema rečima autora Časlava Đorđevića, Pavić je evropski Borhes jer u svojim delima – unoseći u njih naučno i fantastično – oblikuje prozne forme i umetničke svetove koji ne prestaju da zbunjuju i plene čitaoce svuda u svetu. Nagrade i priznanja Akademik Milorad Pavić bio je dobitnik više književnih nagrada, kao što su: NIN-ova nagrada za 1985; nagrada „Meša Selimović“ za 1988; nagrada Narodne biblioteke Srbije za 1988; nagrada „Borisav Stanković“ za 1992; srebrna medalja „Feliks Romulijana“ za 1992; Oktobarska nagrada grada Beograda za 1992; „Prosvetina“ nagrada za 1994; nagrada „Stefan Mitrov Ljubiša“ za 1994; „Kočićeva nagrada“ za 1994; „Vukova nagrada“ za 1996; Nagrada „Dušan Vasiljev“ 2000, „Andrićeva nagrada“ 2001. Bio je počasni doktor Sofijskog univerziteta i predsednik Srpsko-ukrajinskog društva, član Evropskog udruženja za kulturu, član Srpskog PEN centra, član Krunskog saveta. Milorad Pavić je Beogradu 1992. zaveštao sve svoje rukopise, knjige, biblioteku, i to postoji kao legat u stanu u kom je živeo u Beorgadu. U Narodnoj biblioteci Srbije je njegov legat prvi put predstavljen javnosti avgusta 2013. godine. Dela Palimpsesti, pesme, Beograd 1967, 63 str. Istorija srpske književnosti baroknog doba, naučna studija, Beograd 1970, 527 str. Mesečev kamen, pesme, Beograd 1971, 118 str. Vojislav Ilić i evropsko pesništvo, Novi Sad 1971, 367 str. Gavril Stefanović Venclović, naučna studija, Beograd 1972, 326 str. Vojislav Ilić, njegovo vreme i delo, naučna studija, Beograd 1972, 346 str. Gvozdena zavesa, priče, Novi Sad 1973, 222 str. Jezičko pamćenje i pesnički oblik, ogledi, Novi Sad 1976, 429 str. Konji svetoga Marka, priče, Beograd 1976, 159 str. Istorija srpske književnosti klasicizma i predromantizma`, naučna studija, Beograd 1979, 572 str. Ruski hrt, priče, Beograd 1979, 215 str. Nove beogradske priče, Beograd 1981, 360 str. Duše se kupaju poslednji put, Novi Sad 1982, 145 str. Rađanje nove srpske književnosti, naučna studija, Beograd 1983, 631 str. Hazarski rečnik. Roman-leksikon u 100.000 reči, Beograd 1984, 242 str. Istorija, stalež i stil, ogledi, Novi Sad 1985, 281 str. Predeo slikan čajem. Roman za ljubitelje ukrštenih reči, Beograd, 1988, 375 (525) str. Izvrnuta rukavica, priče, Novi Sad 1989, 180 str. Kratka istorija Beograda / A Short History of Belgrade, Beograd 1990, 68 str. Unutrašnja strana vetra ili roman o Heri i Leandru, Beograd 1991, 115+98 str. Istorija srpske književnosti 2, 3, 4. (Barok, Klasicizam, Predromantizam), naučna studija, Beograd, 1991, 225 + 181 + 181 str. Zauvek i dan više, pozorišni jelovnik, drama, Beograd 1993, 134 str. Poslednja ljubav u Carigradu. Priručnik za gatanje, Beograd 1994, 195 str. Šešir od riblje kože. Ljubavna priča, Beograd 1996, 80 str. Stakleni puž. Priče sa Interneta, Beograd, 1998, 154 + 12 str. Milorad Pavić, Jasmina Mihajlović. Dve kotorske priče, Beograd, „Dereta“, 1998, 52 + 71 str. Glinena armija, Beograd, „Interpres“, 1999. (Bibliografsko izdanje) Kutija za pisanje, Beograd, „Dereta“, 1999, 171 str. Zvezdani plašt. Astrološki vodič za neupućene, Beograd, „Dereta“, 2000, 186 str. Strašne ljubavne priče, izabrane i nove. „Plato“, Beograd, 2001, 215 str. Vrata sna i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 196 str. Priča o travi i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 187 str. Devet kiša i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 202 str. Carski rez i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2002, 266 str. Sedam smrtnih grehova. „Plato“, Beograd, 2002, 173 str. Dve interaktivne drame – Krevet za troje, Stakleni puž. „Dereta“, Beograd, 2002, 150 str. Dve lepeze iz Galate – Stakleni puž i druge priče. „Dereta“, Beograd, 2003, 167 str. Nevidljivo ogledalo – Šareni hleb (roman za decu i ostale). „Dereta“, Beograd, 2003, 84 + 70 str. Unikat. „Dereta“, Beograd, 2004, 170 str. Plava sveska. „Dereta“, Beograd, 2004, 118 str. Interaktivne drame: Zauvek i dan više; Krevet za troje; Stakleni puž. „Dereta“, Beograd, 2004, 274 str. Jasmina Mihajlović, Milorad Pavić – Ljubavni roman u dve priče. „Čigoja“, Beograd, 2004, 63 str. Priča koja je ubila Emiliju Knor. (na srpskom i engleskom) „Dereta“, Beograd, 2005, 44 + 50 str. Roman kao država i drugi ogledi. „Plato“, Beograd, 2005, 176 str. Svadba u kupatilu – Vesela igra u sedam slika. „Dereta“, Beograd, 2005, 104 str. Drugo telo. „Dereta“, Beograd, 2006, 310 str. Pozorište od hartije, priče. Zavod za udžbenike, Beograd, 2007, 240 str. Drugo telo (novo dopunjeno izdanje romana). „Euro Giunti“, Beograd, 2008, 292 str. Sve priče. Zavod za udžbenike, Beograd, 2008, 450 str. Veštački mladež. Tri kratka nelinearna romana o ljubavi. Matica srpska, Novi Sad, 2009, 157 str. Adaptacije Pavićevih dela Film i televizija Crvena kraljica (igrani TV film), režija Miroslav Međimurec, Srbija, 1981. Vizantijsko plavo (igrani film), režija Dragan Marinković, Srbija, 1993. Vendedor de sueños futuros. Milorad Pavic (kratki, animacija), Maribel Martinez Galindo (Maribel Martinez Galindo), Meksiko, 2008. Steklяnnaя lampa (igrani film), režija Nikolaj Čepuriškin (Nikolaй Čepurыškin), Rusija, 2009. Strip Treći argument, scenarista Zoran Stefanović, crtač Zoran Tucić, „Bata“ — „Orbis“, Beograd-Limasol, 1995; serijalizovan i u Heavy Metal Magazine, Njujork, 1998-2000. Muzika „Prinsesse Atehs forsvundne digte“, kamerno delo danskog kompozitora Mogensa Kristensena (Mogens Christensen), 1991, 8′, po Hazarskom rečniku „Fortællingen om Adam Ruhani“ / „The tale of Adam Ruhani“, kamerno delo M. Kristensena, 1992, 11′, isto „De khazariske spejle“, solo kompozicija M. Kristensena 1991-1993, 14′, isto „Aй, volna“ - pesma ruske grupe „Meljnica“ („Melьnica“) je adaptacija Pavićeve priče „Duga noćna plovidba“. Muzika O. Lišina i Natalija O`Šej (Helavisa), reči N. O`Šej. Album Zov krovi, 2006. „Molitva Račana“, duhovni koncert za mešoviti hor i gudače Svetislava Božića, na stihove Gavrila Stefanovića Venclovića i Milorada Pavića. Premijerno izvođeno 2006. godine u Sankt Peterburgu, Rusija, sa orkestrom i horom Kapele „Glinka“ i dirigentom Vladislavom Černušenkom. Pavić kao prevodilac A. S. Puškin: Poltava (prepev speva Milorad Pavić – „Mladost“, Beograd 1949) A. S. Puškin: Poltava (prepevao Milorad Pavić – Beograd, „Novo Pokoljenje“,1952) U Sanang: „Čičkovi pupoljci“ (NIN, 9. 1. 1995) Zegi: „Pesme Delte“ (NIN, 9. 1. 1995) Mun Bim: „Mesečina na Mendelejskom dvorcu“ (NIN, 12. 6. 1995) Leon Damas: „Ivice, Sećanja“ (NIN, 2. 10. 1995) Brijer Žan: „Kada smo se rastali“ (NIN, 30. 10. 1995) Paul Niger: „Mesec“ (NIN, 30. 10. 1955, V, br. 252.) Aleksandar Puškin: Evgenije Onjegin (prepev i predgovor) Aleksandar Puškin: Evgenije Onjegin A. S. Puškin: Selo i druge pesme A. S. Puškin: Drame, poeme, pesme Džordž Gordon Bajron: Izabrana dela: - Dramske poeme, spevovi i pesme A. S. Puškin: Boris Godunov, male tragedije, bajke – koautor Čarls Simić: „Pile bez glave“ A. S. Puškin: „Pesma o Crnom Đorđu“ (odlomak) Džordž Gordon Bajron: „Manfred“ (odlomak) Knjige o Paviću Mihajlović, Jasmina. Prilog za bibliografiju Milorada Pavića, Beograd, Prosveta, 1991. pp. 231-305. Lefebvre, François. Lectures du Dictionnaire Khazar de Milorad Pavic Kratka istorija jedne knjige; izbor napisa o romanu leksikonu u 100.000 reci „Hazarski rečnik“ od Milorada Pavića Delić, Jovan. Hazarska prizma. Tumačenje proze Milorada Pavića, Beograd – Prosveta, Dosije; Titograd – Oktoih Leitner, Andreas. Milorad Pavics roman `Das Chasarische Wörterbuch`. Mihajlović, Jasmina. Priča o duši i telu. Slojevi i značenja u prozi Milorada Pavića, Beograd, Prosveta, 1992, 191 str. Mihajlović, Jasmina. Biografija i bibliografija Milorada Pavića, Beograd, G Homann, Binja. Phantastik und Realität zu den schriftlichen Quellen in Milorad Pavics Savremena srpska proza 5: Pavić i postmoderna, Trstenik, 1993 (1994″). (Miodrag Radović, Zoran Gluščević...) Ehrlich, Edeltraude. Das historische und das fiktive im „Chasarischen Wörterbuch“ von Milorad Pavic, Klagenfurt, D Mihajlović, Jasmina. Bio-bibliografija Milorada Pavića, (zasebno i kao deo knjige Anahoret u Njujorku u okviru Sabranih dela) Pijanović, Petar, Pavić, Beograd, „Filip Višnjić“, 1998, 407 str. Vasić, Smiljka, Polazne osnove novije srpske proze. Knj. 2. Hazarski rečnik Milorada Pavića – frekvencijski rečnik Babić, Sava, Milorad Pavić mora pričati priče, Beograd, „Stylos“, 2000, 191 str. Popović, Radovan, Prvi pisac trećeg milenija: Životopis Milorada Pavića, Beograd, Dereta, 2002, 233 str. Knjige razgovora M. Pavićem Miloš Jevtić. Razgovori sa Pavićem, Beograd, „Naučna knjiga“, 1990, 128 str. Ana Šomlo. Hazari, ili obnova vizantijskog romana: Razgovori sa Miloradom Pavićem, Beograd, BIGZ, „Narodna knjiga“, 1990, 189 str. Lalas Tanasis. Milorad Pavić, Solun, 1997, 1–30 str. MG120

OŠTEĆENJE NA ZADNJOJ KORICI .KNJIGE broj 4.VIDI NA SLICI.I MANJA OŠTEĆENJA U KNJIZI broj 7. UNUTRAŠNJOST U ODLIČNOM STANJU Radomir Konstantinović biće i jezik u iskustvu pesnika srpske kulture dvadesetog veka Izdavač: Prosveta, Rad, Matica srpska, Beograd-Novi Sad 1983; tvrd povez sa zlatotiskom, 22cm, Poezija Milana Rakića je, kao i poezija Dučićeva, za mnoge (a pogotovu za one koji je nisu čitali), sinonim vrhunskog pesništva: građanska kultura početkom veka videla je u Rakiću oličenje svoga pesnika i uzdigla ga do samog mita. Njegove dve tanke zbirke pesama (Pesme, 1903. i Nove pesme, 1912), posle kojih je štampao još samo pregršt stihova, povlačeći se još za života u ćutanje, kriju, međutim, Rakića više no što to može na prvi pogled da se učini. Odviše nametljiv sluhu, Rakić se sve teže daje duhu; on kao da je skriven u dubini, sasvim tamnoj, ispod svojih dvanaesteraca i jedanaesteraca koje je pokušavao da ostvari kao uzor formalnog savršenstva, ugrađujući sebe u kult forme s početka veka, ali on čak kao da je najdubljim nagonom svojim, protivurečan ovim svojim izmajstorisanim stihovima, ništa manje, možda, nego što je protivan toj istoj građanskoj kulturi kojoj je sebe živog davao (a ne samo svoje sposobnosti stihovanja). Radomir Konstantinović, Concours poétique Milana Rakića. U medicini, onоj praktičnoj, koja se direktno tiče pacijenta, dakle, najveću moguću populaciju, najznačajnija je karika dijagnostičar. Malo je velikih dijagnostičara i u većim sredinama, u malim ih najčešće nema. Pa se luta, ide omiljenim postupkom naših ljekara, isključivanje jedne po jedne moguće bolesti. Kod lakših bolesti, to na kraju dovodi do uspjeha, otkriva se uzrok i liječi. Ali kod složenijih, često i nasljednih, to vodi brzoj katastrofi. Srećni su oni koji ne prihvataju prvu dijagnozu, nego idu dalje, dok ne nađu doktora koji je dijagnostičar sa iskustvom i nervom. Tako je i sa društvom u cjelini. I ono se razboli, skrene, kao kod autoimune bolesti, ne shvata da samo sebe uništava. A te su zagonetne bolesti uglavnom nasljedne. Ako neko i pokušava da mu skrene pažnju na prirodu same bolesti, taj gore prođe nego bilo koja sveznalica što propovijeda da se petroleumom liječi rak. Istina najviše boli, iako je u krajnjem ona jedina ljekovita. Da bi se izvukao iz problema, treba prvo sagledati gdje si, ko si, šta si. Takav je u našoj kulturi bio Radomir Konstantinović, tragalac za uzrokom i nastankom pjesničkih djela u srpskoj poeziji kraja devetanestog i dvadesetog vijeka. Radomir Konstantinović je bio filozof, estetičar, i pisac sasvim posebnog kova. Kad sam pročitao njegov roman „Ahasfer ili traktat o pivskoj flaši“ bio sam fasciniran odnosom naratora i predmeta naracije, vječnog Jevrejina u potrazi za konačnim odlaskom sa ovoga svijeta. A suština je u potrazi za identitetom. Ko je on? Odakle je on? Vidjele su ga mnoge generacije na raznim mjestima. Vječna priča o vječnom čovjeku. O progonjenom čovjeku-grešniku, jer je osuđen od pravovjernog, onog prvog, koji je nosio krst i htio da se odmori pokraj njegove kuće, a ovaj ga je otjerao. Kasnije ću pročitati briljantnu priču Pera Lagerkvista sa istim naslovom „Ahasverova smrt“ u knjizi koja ima još dvije izuzetne priče, „Baraba“ i „Sibila“. Obje verzije jevanđeoske legende bile su mi značajne. Pitao sam se kako bi o tome pisao Tomas Man, da se kojim slučajem poduhvatio te priče, kao što se poduhvatio „Josifa i njegove braće“. Ono po čemu se razlikovalo Konstantinovićevo pisanje od svih knjiga koje su se pojavile tih godina bio je njegov stil koju karakteriše duga eliptična rečenica. Suprotno njemu, Lagerkvist je sav u kratkoj rečenici, genije kratke forme uopšte. Kod Konstantinovića bila je to bliskost francuskom novom romanu. Kiš će djelimično i sam u svome romanu „Peščanik“ primijeniti neke postupke francuskih kolega. U oba slučaja osjetio sam, pročitao sam, potrebu da se roman izvuče iz stroge stege klasičnog romana, da se naracija oslobodi nasljeđenih obrazaca. Iako su promjene datirale i prije Drugog svjetskog rata, za naše pisce bio je bitan uticaj francuskog novog romana. Meni je tada bilo drago da i kod nas neko piše na takav način. Nisam podnosio monotoniju, ali ni diktat bilo koje vrste. A u to vrijeme modernizam je pokazivao i svoje zapovjedničko lice, naročito, recimo, u likovnoj umjetnosti koju sam djelimično pratio. Mnogo značajnije druženje sa djelom Radomira Konstantinovića bilo je iščitavanje njegove serije kritičko-esejističkih tekstova o srpskoj poeziji devetanestog i dvadesetog vijeka, koja je objavljivana u časopisu „Treći program“ Radio-Beograda, pod zajedničkim nazivom „Biće i jezik“. Ovaj časopis, a izlazi četiri puta godišnje pod nazivima godišnjeg doba, svojim obimom i svojim sadržajem, za mene je bio više od časopisa, najveća svečanost pisane riječi kakvu mi drugi časopisi nisu pružali. Radio-Beograd i njegov treći program bili su mi predaleko da bih tada mogao da ih slušam uživo, ali je časopis bio pun pogodak. Tu sam pročitao tekstove koji su u pravom smislu formirali moj odnos prema književnosti i estetici našeg vremena. U književnosti su to bili Konstantinovićevi tekstovi, a u oblasti estetike Ivana Fochta. Nije nimalo ni čudno ni slučajno da se riječ „biće“ pojavljuje u naslovima njihovih knjiga. Kod Fochta je to njegovo rano djelo koje je formiralo osnovu mog estetskog razmišljanja, „Istina i biće umjetnosti“. Da, riječ biće je ključna za razumijevanje bilo koje umjetnosti, bilo kojeg umjetničkog djela. Ništa manje nisu važni pojmovi, kod Fochta istina, kod Konstantinovića jezik. Radomir Konstantinović je svoj fokus usmjerio na srpsku poeziju, mada je objavio i više izvanrednih tekstova o poeziji i hrvatskih pjesnika, recimo Tina Ujevića, možda nešto najbolje što sam o ovom geniju pročitao, a Focht na savremenu muziku. Način na koji su ova dvojica estetičara prilazili umjetničkim djelima za mene je bio sasvim nov, vjerujem da nisam bio jedini u tome. Kada je izašao komplet svih knjiga u kojima se smjestila ova velika pripovijest o istoriji srpske poezije postvukovskog vremena, vidjela se zastrašujuća veličina samog poduhvata. Izdavači su bili: „Prosveta“ , „Rad“, „Matica srpska“ i „Bigz“; godina izdanja 1983. Evo kako to izgleda u osam knjiga velikog formata sadržajno, po abecednom redu: Knj. 1: Kosta Abrašević, Dragan Aleksić, Ivo Andrić, Mirko Banjević, Stevan P. Bešević, Desimir Blagojević, Milutin Bojić, Moni de Buli, Miloš Crnjanski, Bogdan Čiplić, Milan Ćurčin. – 472 str. ; 11 Knj. 2: Oskar Davičo, Milan Dedinac, Dobri Dimitrijević, Mladen Dimitrijević, Arman Dival, Radoslav Dragutinović, Rade Drainac, Nikola Drenovac, Jovan Dučić, Janko Đonović, Miloš Đorđević, Miloš N. Đurić, Branko Đukić, Trifun Đukić. – 554 str. ; 14 Knj. 3: Dragoljub J. Filipović, Veselin Filipović (Breznanac), Đorđe Glumac, Hamza Humo, Aleksandar Ilić, Dragutin J. Ilić, Vojislav J. Ilić Mlađi, Mileta Jakšić, Miloslav Jelić, Dušan Jerković, Živko Jevtić, Ljubiša Jocić, Đorđe Jovanović, Milutin Jovanović, Proka Jovkić. – 315 str. ; 15 Knj. 4: Radivoj Koparec, Siniša Kordić, Mirko Korolija, Dragutin Kostić, Dušan Kostić, Laza Kostić, Milica Kostić-Selem, Radovan Košutić, Božidar Kovačević, Jovan Kukić, Skender Kulenović, B. L. Lazarević, Mladen Leskovac, Đorđe Lopičić, Stevan Luković. – 399 str. ; 15 Knj. 5: Desanka Maksimović, Dušan Malušev, Todor Manojlović, Danica Marković, Dušan Matić, Mitrofan Matić, Ljubomir Micić, Dušan Mikić, Živko Miličević, Čedomir Minderović, Dimitrije Mitrinović, Nenad Mitrov, Milorad J. Mitrović, Ranko Mladenović, Tanasije Mladenović. – 631 str. ; 15 Knj. 6: Momčilo Nastasijević, Božidar S. Nikolajević, Sima Pandurović, Milorad Panić Surep, Siniša Paunović, Miloš Perović, Vladislav Petković – Dis, Rastko Petrović, Veljko Petrović, Milorad Petrović Seljančica, Vladimir Pitović, Branko Ve Poljanski, Jovan Popović, Božidar Purić. – 560 str. ; 14 Knj. 7: Đuza Radović, Jovan Radulović, Velkimir J. Rajić, Milan M. Rakić, Risto Ratković, Marko Ristić, Milivoje Ristić, Anica Savić-Rebac, Dušan Simić, Milan A. Simić, Jela Spiridonović-Savić, Dušan Srezojević, Vladimir Stanimirović, Pavle Starčević, Svetislav Stefanović, Božidar Stojadinović. – 491 str. ;16 Knj. 8: Aleksa Šantić, Jakov Šantić, Gvido Tartalja, Boško Tokin, Janko Tufegdžić, Dušan Vasiljev, Žarko Vasiljević, Miloš Vidaković, Stanislav Vinaver, Marko Vranješević, Aleksander Vučo, Radovan Zogović, Velimir Živojinović. – 629 str.13 Ukupno 113 pjesnika na 4050 stranica. Svaki Konstantinovićev tekst o ključnim pjesnicima obimom obuhvata veličinu prosječne knjige, ali i oni, nazovimo ih tako, manji pjesnici, obrađeni su toliko široko da bi čitalac mogao da stekne utisak o Konstantinovićevom odnosu prema njegovom djelu. Svaki esej prate fusnote koje su više od bilješki o nekom pojmu, riječi ili događaju, one predstavljaju u ovom velikom djelu bogatstvo neviđeno u našim literaturama. Obimom su tako velike da bi neke mogle samostalno da stoje kao eseji o nekom mjestu u srpskoj poeziji, bilo da je riječ o biografskom citatu i detaljnom odnosu prema njemu, ili nastavak Konstantinovićeve esejističke fuge s njoj pridruženom tokatom. Kada ponovo listam „Treći program“, ali sada sveden samo na „Biće i jezik“, jer su kasnije „Glasovi“ knjigovesci meni uvezali u odvojene knjige samo Konstatinovićeve tekstove, uključujući i „Filozofiju palanke“, nailazim na brojne moje uskličnike, podvlačenja rečenica ili riječi, čime sam iskazivao, samome sebi, divljenje prema ovom neuporedivom esejisti. Svaki tekst čitao sam više puta, dok ne bih postao prisan s njim. Sličnu radost čitanja, gotovo oduševljenje, kako mi je rekao, osjećao je Stevan Tontić, upravo prema ovim nevjerovatnim fusnotama, ali i naslovima eseja, koji su na konstantinovićevski način izuzetno duhoviti. Na primjer: „Kraljica nevesta Danica Marković“, „Milan Dedinac na prozoru“, „Amor Pacov Rade Drainac“, „Hajduk na govedu dr Ranko Mladenović“, „Dimitrije Mitrinović zarad praznog ambisa blistavog tvorca“, „Mileta Jakšić sabrat kokošiju i muva“ i tome slično. S druge strane neke pjesnike u naslovu predstavlja samo imenom i prezimenom, Miloš Crnjanski, Momčilo Nastasijević, Rastko Petrović, Vladislav Petković-Dis, itd, a neke, opet, potpuno neutralno, kao: „Uvod u Andrića“, što je sasvim logično kada se ima u vidu Andrićeva lirika, ili „Gospodin pesnik Jovan Dučić“, što savršeno odgovara Dukinom htijenju. Zanimljivo je da Lazu Kostića predstavlja naslovom njegove genijalne pjesme „Santa Maria della Salute“. Kao što sam već naveo, velike pjesnike Konstantinović je obradio krajnje široko, pa će tako kasnije u poznatoj „Nolitovoj“ biblioteci „Sazvežđa“ biti objavljena njegova studija o Oskaru Daviču, bez ikakvog dodavanja u odnosu na tekst koji je Konstantinović izgovorio u mikrofon Trećeg programa „Radio-Beograda“. Osim, naravno, neizbježnih fusnota. Davičo je svakako bio Konstantinovićev omiljeni pjesnik, a i „Nolit“ je bio, od svog osnivanja, blizak tom estetskom opredjeljenju pjesnika čije je prve pjesme još prije Drugog svjetskog rata objavio Miroslav Krleža. Za razliku od pjesnika bliskih tzv. građanskom opredjeljenju, Davičo, poput drugih avangardista, slijedio je neke evropske, uglavnom francuske, poetske tokove. Kada mnogo kasnije, u Beogradu, bude preovladao duh građanskog vraćanja tzv. klasičnim tokovima srpske poezije i uopšte srpske kulture, čiji je prvi značajni zastupnik bio pjesnik i esejista Miodrag Pavlović, svojom „Antologijom srpske poezije“, objavljene 1964. godine u izdanju „Srpske književne zadruge“, Davičo će odbiti da se i njegove pjesme unesu u tu antologiju koja mu je „mirisala“ po manastriskim kandilima. A baš takvoj antologiji odgovarala bi veličanstvena pjesma „Srbija“, koja će svakako kasnije uticati na pjesnika Petra Pajića da napiše svoju „Srbiju“. Sada se sasvim opravdano često citira Pajićeva pjesma, ali Davičova „Srbija“ skoro nikada i nigdje. Taj događaj sa Pavlovićevom Antologijom i još neki, biće uzrok, kasnijeg Davičovog preseljenja u Sarajevo. Još neki intelektualci takođe će ubrzo napustiti Beograd. Priča o Oskaru Daviču ovdje je veoma važna, jer je bila prelomna za jedno vrijeme u kome su se stare strasti i stare vrijednosti budile donoseći sa sobom, još zakukuljene i zamumuljene, zahtjeve za revizijom nacionalnih vrijednosti u tadašnjem socijalističkom društvu. Za Daviča se Sarajevo ukazalo kao jedino mjesto gdje se to još ne dešava, jer je bilo zabranjeno. Poznati „bosanski ključ“ se provodio vrlo dosljedno, ali se o njemu nije smjelo raspravljati. Nacionalno se smatralo nacionalističkim i kao takvo svako sagrešenje strogo kažnjavalo. Mnogo be-ha intelektualaca od ugleda otišlo je iz BiH, jedni u Zagreb, drugi u Beograd. A Miodrag Pavlović se poslije svoje „Antologije“ i sam više naslanja na duhovnu poeziju u kojoj Hristos zauzima ključno mjesto. Samim tim njegovo „traganje“ za kontinuitetom vodi direktno ka srpskom srednjem vijeku, što su komunisti od početka prezirali. Za njih je sve bitno počinjalo najranije od Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića, što ih je vodilo u nadrealizam. Meni je te odnose otkrio svojim tekstovima Radomir Konstantinović. Upravo kroz njegove analize srpske građanske kulture sagledao sam, na sasvim nov način, ono što se dešava oko mene i što će voditi u skoru propast države. Jer najvažnija lekcija ovog mislioca jeste potreba da se svako oslobodi klišea i da misli svojom glavom o svijetu oko sebe u sadašnjem vremenu. Robovanje prošlosti, ma kakva ona bila, samo je bježanje od savremenosti i života koji te se tiče, sada i ovdje. Upravo ta osjećanost svog vremena generiše tvoju umjetnost. Po tome se ona mora razlikovati od umjetnosti proteklih vremena. Radomir Konstantinović je u eseju o Oskaru Daviču do kraja objelodanio svoj odnos prema srpskoj poeziji protekla dva vijeka. U više navrata u tekstu on se referiše na Jovana Dučića i Milana Rakića, kao najznačajnije pjesnike građanskog usmjerenja protivne svakoj pretjeranoj slobodi, ma odakle ona dolazila. Jezički i tematski za to građansko društvo oni nisu mogli da razviju svoj pjesnički zamah jer su uvijek u sebi, gotovo kao surovog nadzornika, imali na umu formu svega. A svaka, konačna forma, prema nadrealistima predstavlja smrt žive poezije. Sa Davičom je sve suprotno. Evo nekoliko citata. Već na početku teksta pod nazivom „Vera Oskara Daviča“, Konstantinović daje ključ svoga razmatranja: Jedan od najvećih pustolova srpske poezije, pesnik bez čijeg vanredno obimnog i raznolikog dela je njena moderna epoha nezamisliva, Davičo je otvorenost koja odbija konačnu formulu, dosledan samo nemirenju sa ma kakvom slepom doslednošću koja je, za njega, doslednost smrti. Za ovog pesnika, svaka činjenica je izvor smrti, oblik u koji se ukristalisao jedan napor, jedan duhovni pokret, jedan kraj stvaranja i zato kraj sveta.Ona je samo jezgro smrti ili nepokreta: i kao činjenica sveta, i kao činjenica duševnog kosmosa. Anti tradicionalist po svom najdubljem duševnom opredeljenju, i kao takav na udarcu svih koji ne mogu, s njime, istinski da ponove njegov stih iz „Hane“ (1939): „Nek tvoje bude sve, daj meni sunovarte…“ Da, taj nesporazum između stvaralaca i tzv. srpske nacionalne ideje i dalje traje, možda je danas i najveći jer su pali velovi političkih zabrana. A bilo je tu bezbroj velova, kao u Salominom čarobnom plesu. Trebale su godine čitanja i sticanja iskustva da ga uočim oko sebe, ali i dalje od moje male sredine, sve do samih književnih vrhova. Trebala mi je pomoć, oštar, prodoran pogled nekog koji će stvari pokazati iznutra, kao kad se skine koža koja prikriva krvavo meso ispod, kao što obrazlaže Krleža u svom eseju o Goji. U oba slučaja radilo se o vjernicima oslobađanja od nametnute forme. Radomir Konstantinović ide dosljedno, do kraja, koristeći se biografskim metodom koji su, poslije Sent Beva, vratili kao legalan kritičarski alat, ili metod, strukturalisti, a što upravo desno orijentisani kritičari ističu kao manu njegovih tekstova. Meni se taj metod učinio sasvim opravdanim, jer pjesnik ne može da stvara ništa izvan sebe samoga, svog života, pošto je taj život njegovo biće, a poezija stanuje u samom pjesnikovom biću. Tako ona sama i postaje biće. Konstantinović na tome insistira: On (Davičo, op. R.R.) odbacuje tradicionalizam kolektivnog Ja i tradicionalizam svog najličnijeg Ja onako kako odbacuje svaku svojinu, onako kako u svojini vidi samo smrt: svojina je posvećivanje u smrt jer je posvećivanje u svet činjenica, u svet konačnog oblika i konačnog identiteta… Koliko je u svom stavu Konstantinović dosljedan neka pokaže i dio jedne njegove fusnote, govoreći o Daviču i njegovom djetinjstvu, bez kojeg svakako ne bi bilo ni genijalne „Hane“ koju koristi da bi pokazao koliko je poezija srpskih klasičnih pjesnika izvan stvarnog života: To je poezija čije biće je lišeno čak i sećanja na detinjstvo: nemogućno je zamisliti detinjstvo ne samo jednoga Dučića, Rakića ili Pandurovića (koji nikada nisu bili deca), nego je nemoguće u duhu „rekonstruisati“ i detinjstvo jednoga Crnjanskog. To je detinjstvo mrtvo pre svog rođenja. Davičove lirske simulacije duha detinjstva (ciklus „Detinjstvo“, u prvoj pesničkoj knjizi „Pesme“, 1938) dozvoljava ovaj genije detinjstva kao genije nemirenja sa iskustvom kao ovekovečenjem svega datog, u svetu i u duhu. (Zbog toga će nadrealizam, koji je prevashodno odbijanje iskustva, i koji se tražio kroz snove i „nenamernu poeziju“ dece, ludaka i, uopšte, bića sa periferije društva i kulture, – v. Reviju Svedočanstva, 1924-1925 – srpskoj poeziji da otvori vrata detinjstva.) Bez Konstantinovićevih eseja o srpskoj poeziji ne bih uopšte shvatio šta je tradicija i koje su njene zamke. Tragao sam za svojim izrazom, lektirska poezija uglavnom me je odbijala. Ali to ne znači da sam do kraja ostao isključivo odan njegovim stavovima kao stavovima koji se ne mogu i ne smiju mijenjati. Bio sam učenik, ali sam se potom osamostalio, odvojio od te uloge, prihvatajući ponešto od drugih. Recimo, na prvom mjestu, Andrićevu definiciju velikih djela koju će naš Nobelovac izreći u svojoj zahvali na Jagelonskom univerzitetu kada mu je dodijeljen počasni doktorat. On je govorio o poljskoj književnosti koja je na njega izuzetno uticala i onome što čini velikim njena djela. To su tri bitna elementa: autentičnost, kontinuitet i majstorstvo u tekstu kao konačnom djelu. Mada Andrićev kontinuitet nije isto što i tzv. glavni tok književnosti, recimo poezije, postoje određeni reperi u odnosu na koje se savremenik može da orijentiše. S tim da nikada nema i neće biti samo jednog glavnog toka, jer je to naprosto smrt svega što je značajno samo ako živi sa svojim tvorcem. Posebnost Andrićevog djela o tome svjedoči. Ali „Biće i jezik“ Radomira Konstantinovića je daleko iznad sličnih esejističkih pokušaja u našoj savremenoj kritičarskoj praksi. Ono mora da se integriše u akademske tokove naše književnosti kako bi ona, ta akademska strana, dobila na autentičnosti i kontinuitetu. Držati da su njegovi stavovi komunistički i isključivi naprosto nije ispravno. Posvetimo se samo njegovim suptilnim analizama poezije kao jezičke umjetnosti, biće dovoljno da ga posmatramo kao blagodat našoj književnosti u cjelini. Ne samo srpskoj, na Balkanu sve boluju od iste bolesti. Kritički je pročitavši, Radomir Konstantinović svojim djelom „Biće i jezik“ podigao je i sspomenik srpskoj poeziji protekla dva vijeka.