Uz prihvatanje kulturne obojenosti građanstva, neophodno je prihvatiti i uvek prisutnu političku prirodu kulturnog (odnosno onog koje se tiče grupnih afilijacija, bilo u etničkom, religijskom ili nekom drugom smislu). Ako priznamo izvesnu snagu argumentu da kao građani moramo imati pravo i na (svoju) kulturu, trebalo bi uvažiti i uvid da smo u (svojoj) kulturi odmah već i građani – jer i kultura je stvar politike, pripadanja, pregovaranja, odnosa moći, privilegovanja i marginalizacije. Građanski identitet nije sekundaran u odnosu na kulturni. Zapravo, teško ih je uopšte razdvojiti, a kako bi se izbegla mistifikacija koju kulturološka objašnjenja politike često sobom nose, potrebno je reafirmisati građansko i, ovog puta, njega injektirati u paradigmu kulturnog. S jedne strane, pristupi antropologije javnih politika mogu se koristiti za kontekstualno razumevanje širih društvenih implikacija pravnih i političkih dokumenata kojima se postavljaju osnove za kategorizaciju i upravljanje građanima i političkim telom. S druge strane, u okolnostima u kojima se pitanja određivanja (spoljnih granica) građanstva i njegovih unutrašnjih razgraničavanja (po etničkim i drugim linijama) postavljaju u samo središte političkih procesa – kao što je to slučaj u našem, ali i mnogim drugim postkonfliktnim društvima – građanstvo (kao potvrda pripadnosti) i državljanstvo (kao potvrda veze između pojedinca i institucija zajednice u kojoj živi) postaju plodan i važan etnografski teren, ne samo za antropološku disciplinu. Politički i pravni okviri u kojima se sprovode politike državljanstva i regulišu dostupnosti građanskih prava (i njihovo često vezivanje za prava konkretnih etničkih grupa), najdirektnije utiču na sudbine brojnih ljudi. Upravo su zato etnografske studije, kao komplementarna sredstva primene i testiranja teorijskih ideja, neophodne kao načini prodiranja u živući svet ljudskih odnosa konstituisanih uslovima normiranja i regulisanja zajednica građana i državljana. Otkrivanjem tog sveta najubedljivije nam se otkriva i istina da građanstvo nije samo teorijski koncept ili politička kategorija, već i definišući aspekt ljudske agensnosti i težnje ka dostojanstvenom životu. Čitaj dalje