62508) BEOGRAD OSAMDESETE , Lidija Merenik , Prometej Novi Sad 1995 , Nove pojave u slikarstvu i skulpturi 1979-1989 u Srbiji Prva knjiga istoričara umetnosti i likovnog kritičara Lidije Merenik, asistente na Katedri za modernu umetnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu, “Beograd – osamdesete”, pravi je izdavački događaja sa bitnim poelsicama za istoriografiju naše najnovije umetnosti iz nekoliko razloga. Na prvom mestu, ovo je redak slučaj da se mladi istoričari umetnosti odluče za sintetičko obrađibanje određenih poglavlja u stvaralaštvu, pogotovo onih iz recentnog razdoblja. Na ovaj, zaista hrabar korak L. Merenik da prosuđuje o umetničkim zbivanjima koja su još aktivnoj fazi “vrenja”, odlučujuće je uticalo, pre svega, njeno direktno sudelovanje i naglašen uticaj u formiranju, podsticanju i praćenju umetnosti osamdesetih godina, sa kojom je ona stupila na kritičarski scenu, i koju je više od ikoga u ovoj sredini do detalja upoznala. L. Merenik je bila istinski saučesnik u procesima i zbivanjima umetnosti devete decenije koju je iz naneposrednije blizine pratila objavljujući niz tekstova (kritika, prikaza, eseja, predgovora kataloga i dr.) što je kvalifikuje kao pouzdanog tumača i verifikovanog ocenitelja. Izazovi istorizacije vremenski veoma bliskig perioda u umetnosti, da se ovde poslužimo leksikom postmodernizma o čijim je tendencijama u našoj umetnosti upravo i reč, u ovoj knjizi su “ona stanja svesti koja slede posle naivnih ideologija i njihovog prosvećivanja”, a “munjevito smenjivanje i konfuzija umetnosti u vrtlogu” dovoljno su snažni podsticaji za formiranje adekvatnog teorijskog odgovora. U neočekivanom i snažnom naletu, kojim je umetnost osamdesetih kod nas nastupila, odmah razvijajući svoje najbolje potencijale, značajne stilske gormacije, izmrežene su, kako ih L. Merenik vidi, oko dva čvorišta tokom protekle decenije. Na ovakvoj istinski podsticajnom podlozi samog stvaralaštva, nastali su uslovi jednakovrednog kritičarskog, a potom i teorijskog odgovora na te artificijelne sugestije, odn. kreativne izazove. Posle uvodnog dela u kome je dat prikaz početnih zbivanja u “umetnosti nove predstave”, sa detaljnim uputima na izložbe, umetničke i kritičarske stavove, slede dva poglavlja koja otkrivaju u ovom jedinstvenom toku umetnosti dva razdoblja i dva kreativna načela: “Vidovi ekspresije u prvoj polovini decenije” i “Neekspresionizam druge polovine decenije”. Dakle, kao osnovni poetski koncept umetnosti osamdesetih u ovoj sredini identifikovan je stilski legat ekspresionizma u njegove dve, budući da je prenet kao plastički jezik u jedno novo i drugačije vrme, “neo” faze. U prvom razdoblju, tzv. “novom talasu” zapažen je fenomen generacijskog ulaska u sveobuhvatni obnove, koji se istovremeno odigravao u muzici, dizajnu, književnosti, pozorištu, stripu, modi itd. Analizirajući ovaj početni stadijum umetnosti “nove slike” L. Merenik je ostala dosledna vlastitim stavovima iz tog vremena, kada je u tumačenju iznosila argumente protiv svrstavanja ove obnove umetnosti kod nas unutar glavnog toka transavangarde. Zapravo se na otvorenim pitanjima postmodernističke paradigme lako prati razvoj kritičke svesti, od neuspelih tumačenja u stilu antimodernizma do njegove doslovne apologetike koja je bila karakterističnija za zapadna kulturna područja tadašnje Jugoslavije. Uz pojavu jakih, individualnih ličnosti popu De Stil Markovića, Vlaste Mikića, grupe Alter imago, i niza autora koji su na mirniji način ulazili u problemski sklop ovog stvaralaštva, popu Mrđana Bajića ili Darije Kačić, navedeno je i delovanje medijskih aktivista okupljenih u časopisu “Izgled” ili rok-grupi “Idoli”, što ukupno gledajući, daje veoma plastičnu sliku dešavanja na centralnom kreativnom polju tog vremena. Iako se očigledno radilo o svojevrsnom povratku na slikarstvo i skulpturu, o čemu se već tada vodila polemika (na primer, da li je ovo stanje proisteklo iz svesti o idejama konceptualne umetnosti – dakle umetnosti nematerijalnog stanja, ili iz tradicionalnijih umetničKih pogleda poput beogradske sliakrske škole koja se uglavnom doživljava kao konzervativna i nezanimljiva za mlade stvaraoce), ovi umetnici su istovremeno bili svesni i njenih medijskih ograničenja i kao odgovor usledio je niz izložbenih postavki koje svojim ambijentalnim izgledom ukazuju na jedno stanje između formi slikarstva i skulture. I ta je crta beogradske umetnosti toga vremena bitna za razumevanje i ocene koje o njoj izvodi L. Merenik. Zabeležene su tada zaista i velike razlike u shvatanjima koje i čine lice pluralističke scene u umetnosti osamdesetih godina, naravno podrazumevajući jedino njen glavni tok, onaj koji je iskazao ovu vrstu plastičkih promena. Ova knjiga svakako je pionirski poduhvat zaokružavanja teorijskog promišljanja na stvarnim primerima umetničke delatnosti jedne, već sada očIgledno važne, faze u razvoju naše umetnosti XX veka, te je otuda ona od fundamentalnog značaja i za srpsku umetnost i za srpsku istoriografiju. Brojni izvori koji su ovde navedeni zapravo su progled svih relevantnih tekstova (poglavito evropskog kritičarskog i teoretičarskog kruga) te su stoga i dragoceni izvor za dalja proučavanja i tumačenja složenih procesa u najnovijoj umetnosti. Jovan Despotović mek povez, format 11 x 18 cm , ilustrovano, latinica, 108 strana