Kulturna istorija i rani filosofski spisi Miloš N.Đurić Izabrana dela Miloša N.Đurića Tom II Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 1997 Tvrd povez 25 x 18 strana 514. Stanje Veoma dobro, pečat na predlistu.

Filosofski spisi Miloš N.Đurić Izabrana dela Miloša N.Đurića Tom III Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 1997 Tvrd povez 25x18cm strana 508. Stanje Veoma dobro, pečat na predlistu.

LEPO OČUVANA KNJIGA IMA POTPIS

LEPO OČUVANA KNJIGA IMA POTPIS

-Izdavač: `Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića` -Povez: Mek -Pismo: Ćirilica -Broj strana: 523 -Format: 23 cm -Stanje: kao novo Posle usvajanja Hajdegerovog dela (Um crne šume, 2019) autor je preduzeo njegovu temeljnu kritičku analizu u cilju njegovog prevladavanja. U središtu razmatranja je problem fundamentalne ontologije, s dva generalna zaključka: prvo, Hajdeger nije u stanju da razvije njen koncept zato što je osujećen osnovnim strateškim ciljem: pitanjem smisla bića kao bića. Drugo, pokazuje na koji način je moguće razvijanje njenog koncepta. Pleni autorov zahvat kojim sve pojedinačnosti Hajdegerovog dela razmatra u okviru njegove celine, rekonstruisane iz njegovih sabranih dela. Pritom Hajd egera obrađuje imanentno kritički i na osnovu dobijenih rezultata izvodi ocenu o značaju njegovog dela u filozofiji XX veka. Poseban kvalitet predstavlja autorovo otvaranje novog horizonta interpretacije, razgraničenjem analitičkih nivoa, izlaganjem dijalektike straha i strepnje i filozofsko-teološkog smisla Hajdegerovog projekta. Krunu ukupnog izlaganja i kritike, predstavlja autorov doprinos u koncipovanju fundamentalne ontologije kao jedino preostale „prve filozofije“ posle pada transcendencije. Taj deo je od središnjeg značaja za naizgled preambicioznu nameru prevladavanja Hajdegera. Posle ove, originalne ili sasvim atipične i kontroverzne knjige, u oblasti Hajdeger?interpretacije više ništa neće moći da bude kao pre. Ona će bez sumnje novim tumačima davati podstrek za savim novo čitanje i tumačenje Hajdegerovog dela.

Pjer Ado-Duhovne vezbe i antička filozofija Fedon,Beograd,2015 451 strana 20 cm Mek povez sa omotom

Naslov: Teorije kulture Autor(i): Đuro Šušnjić Izdavač: Zavod za udžbenike Mesto: Beograd Godina: 2015 Povez: tvrd Strana: 510 Format: 24 cm Pismo: latinica Stanje knjige: kao novo - nekorišćeno

OLIVER LEAMAN - IZGUBLJENO U PRIJEVODU ESEJI IZ ISLAMSKE I JEVREJSKE FILOZOFIJE IZDAVAČ: BUYBOOK SARAJEVO STRANA: 291

Puno ime autora: IVAN ALEKSANDROVIČ ILJIN Izdavač: BERNAR, Stari Banovci 197 str. ; 14,5 x 20,5 cm - Ćirilica / Mek povez

Logika, Teorija istrazivanja Autor: Džon Djui Predgovor: Miladin Zivotic Preveo: Vasilije Tomovic Izdavač: Nolit, Beograd Godina: 1962. Tvrd povez, format 23 cm, 532 str. Stanje: vrlo dobro, spoljašnjost kao na fotografijama. Unutrašnjost u dobrom i urednom stanju, bez podvlačenja!

Izdavač: Kairos Tvrdi povez, 386 strana. Knjiga je u odličnom stanju.

Beograd 2012. Tvrd povez, 290 strana. Knjiga je nekorišćena (nova). S1 Vidljivo i nevidljivo predstavlja treće glavno Merlo-Pontijevo delo koje donosi nove značajne momente u odnosu na Strukturu ponašanja i Fenomenologiju percepcije. Knjiga iz zaostavštine najvećeg francuskog fenomenologa, polazeći od njegove metafizike ploti, neretko donosi sasvim originalna, ponekad i fascinantna izvođenja i razjašnjenja koja se tiču ontologije, fenomenologije, te gnoseologije, prekoračujući pri tome njihove tradicionalne doktrinarne okvire, obogaćujući ujedno i naša saznanja o čvornim mestima istorije moderne filosofije.

Koplston Istorija Filozofije Grčka i Rim Izdavač: BIGZ 1991g./571 strana Drugo redigovano izdanje Velika filozofska biblioteka Prevod i predgovor: Slobodan Žunjić Tvrd povez,potpis na predlistu,veoma očuvana. vr459

Mislilo-knjiga misli 1000 mudraca 1991 MEK POVEZ alfa-draganić 24 cm stanje vrlo dobro bez nedostataka

,,Aurelije Augustin, isto tako poznat kao Augustin iz Hippoa, a najpoznatji kao sv. Augustin (13.11. 354. - 28.8. 430.) je rimski pisac, filozof i teolog koji je ostao upamćen kao jedna od najvažnijih ličnosti u historiji kršćanstva. Rođen kao sin paganina i majke kršćanke, Augustin je u mladosti prihvatio maniheizam i živio razuzdanim životom, poslije opisanim u svojim Ispovijestima. Godine 386. je prešao na krščanstvo, da bi poslije postao biskupom Hippoa i ostao na tom položaju do svoje smrti. Njegovo najvažnije djelo je Civitas dei (Država Božja). Sv. Avgustin je prvi, i za doba latinske patristike najveći sistematizator hrišćanskog učenja. Osim ranijih crkvenih otaca i Sv. Pisma, posebno je cenio Platona. Osnovna protivurečnost kod Avgustina je sukob mističnog i racionalnog duha, koja se posebno vidi u njegovoj političkoj teoriji. On je prvi među hrišć. misliocima političkim i pravnim pitanjima posvetio veliku pažnju. Doba u kom Avgustin živi je doba propadanja Rimskog carstva i robovlasničkog sistema. Hrišćanstvo je državna religija i dok država sve više propada, crkva sve više jača. Između njh još nema većih sukoba. Crkva teži da sačuva autonomiju u duhovnim stvarima, što oslabljena država prihvata. Crkva se, sa svoje strane, potpuno pokorava državi u svetovnim stvarima. U to vreme aktuelniji je sukob između pagana i hrišćana. U svojoj filozofiji Avgustin polazi od sigurnog postojanja jedino subjektivne svesti. Jedina sigurna istina je istina o sopstvenom psihičkom životu (mišljenju, osećanju, postojanju). Iz te istine se mogu izvući sve ostale istine. U tom pogledu Avgustin je neka preteča Dekarta. Delo ‘‘O Božjoj državi’‘ je nastalo nakon što je Rim prvi put u svojoj istoriji pao u ruke neprijatelja. Rim je do tada smatran neosvojivim, tako da je njegov pad ostavio ogroman utisak na tadašnju društvenu svest. Pagani su počeli optuživati hrišćanstvo kao uzrok pada Rima, pa je Avgustin svojim delo pokušao da objasni taj događaj u skladu sa hrišćanskim učenjem, stvorivši tako prvu filozofiju istorije i prvo hrišćansko učenje o državi. U prvih 10 knjiga akcenat je na apologetici (odbrani hrišćanstvo od paganstva, a u sledećih 12 na dogmatici (izlaganju osnovnih postavki hrišćanskih doktrina). Glavna misao je učenje o predestinaciji, tj. učenje da je tok istorije čovečanstva unapred određen voljom Božjom. Bog je biće koje ima beskonačno moćnu volju koja je uzrok sama sebi i koja samu sebe određuje. U tome se ogleda Avgustinov misticizam i iracionalizam. Njegova filozofija je puna fantastike i nema veze sa naučnim pogledom na svet. Cela istorija se objašnjava dramatičnim akcijama Boga bez realnih uzroka. Istorija se deli na 6 epoha: od Adama do Noja Noja do Avrama od Avrama do Davida od Davida do Vavilonskoig ropstva od Vavilonskog ropstva do Hrista od Hrista do Strašnog suda Ono što je od značaja za političku teoriju je uzrok pada Rima, a razlog je volja Božja. Rim je pao jer je bio nepravedna država, a nepravedna je zato što je zasnovana na bratoubistvu. Hrišćani se moraju radovati padu Rima, jer je to znak da se ispunjava volja Božja. Rim nije bio prava, tj. Božja država, već zemaljska država koja je plod ljudskog greha. Božja država je zasnovana na ljubavi Božjoj i čine je anđeli i vernici, a zemaljska je zasnovana na ljubavi prema samom sebi i čine je nevernici i zli duhovi. Prva je apsolutno dobro, druga apsolutno zlo. Prava država se bori sa zemaljskom i na kraju pobeđuje. Konačnom pobedom dobra uspostavlja se Božje carstvo na zemlji. Avgustin je razlikovao državu u užem smislu od države kao mističko–religijskog pojma. To se vidi u drugim delima gde on državu određuje kao ‘‘ljudsku grupu vezanu društvenim vezama’‘. Crkva je državi potčinjena pravno, a država crkvi moralno. Za ropstvo kaže da je opravdano, jer je posledica prvobitnog greha i trajaće koliko i svet(do Strašnog suda). Tek u nebeskom carstvu ljudi će se izjednačiti. Ovo kršenje hrišć. načela jednakosti, Avgustin opravdava time što, iako je ropstvo protivno prirodnom pravu, ono odgovara pozitivnom pravu i mora se poštovati. Avgustin razlikuje pravedan i nepravedan rat. Pravedan je rat (justum bellum) vernika protiv nevernika. Avgustinove ideje o 2 države i smislu ljudske istorije su duboko odredile istoriju katoličanstva i protestantizma. Njegovo učenje je osnov stanovišta o prvenstvu crkve nad državom i vere nad pravom.``

,,Aurelije Augustin, isto tako poznat kao Augustin iz Hippoa, a najpoznatji kao sv. Augustin (13.11. 354. - 28.8. 430.) je rimski pisac, filozof i teolog koji je ostao upamćen kao jedna od najvažnijih ličnosti u historiji kršćanstva. Rođen kao sin paganina i majke kršćanke, Augustin je u mladosti prihvatio maniheizam i živio razuzdanim životom, poslije opisanim u svojim Ispovijestima. Godine 386. je prešao na krščanstvo, da bi poslije postao biskupom Hippoa i ostao na tom položaju do svoje smrti. Njegovo najvažnije djelo je Civitas dei (Država Božja). Sv. Avgustin je prvi, i za doba latinske patristike najveći sistematizator hrišćanskog učenja. Osim ranijih crkvenih otaca i Sv. Pisma, posebno je cenio Platona. Osnovna protivurečnost kod Avgustina je sukob mističnog i racionalnog duha, koja se posebno vidi u njegovoj političkoj teoriji. On je prvi među hrišć. misliocima političkim i pravnim pitanjima posvetio veliku pažnju. Doba u kom Avgustin živi je doba propadanja Rimskog carstva i robovlasničkog sistema. Hrišćanstvo je državna religija i dok država sve više propada, crkva sve više jača. Između njh još nema većih sukoba. Crkva teži da sačuva autonomiju u duhovnim stvarima, što oslabljena država prihvata. Crkva se, sa svoje strane, potpuno pokorava državi u svetovnim stvarima. U to vreme aktuelniji je sukob između pagana i hrišćana. U svojoj filozofiji Avgustin polazi od sigurnog postojanja jedino subjektivne svesti. Jedina sigurna istina je istina o sopstvenom psihičkom životu (mišljenju, osećanju, postojanju). Iz te istine se mogu izvući sve ostale istine. U tom pogledu Avgustin je neka preteča Dekarta. Delo ‘‘O Božjoj državi’‘ je nastalo nakon što je Rim prvi put u svojoj istoriji pao u ruke neprijatelja. Rim je do tada smatran neosvojivim, tako da je njegov pad ostavio ogroman utisak na tadašnju društvenu svest. Pagani su počeli optuživati hrišćanstvo kao uzrok pada Rima, pa je Avgustin svojim delo pokušao da objasni taj događaj u skladu sa hrišćanskim učenjem, stvorivši tako prvu filozofiju istorije i prvo hrišćansko učenje o državi. U prvih 10 knjiga akcenat je na apologetici (odbrani hrišćanstvo od paganstva, a u sledećih 12 na dogmatici (izlaganju osnovnih postavki hrišćanskih doktrina). Glavna misao je učenje o predestinaciji, tj. učenje da je tok istorije čovečanstva unapred određen voljom Božjom. Bog je biće koje ima beskonačno moćnu volju koja je uzrok sama sebi i koja samu sebe određuje. U tome se ogleda Avgustinov misticizam i iracionalizam. Njegova filozofija je puna fantastike i nema veze sa naučnim pogledom na svet. Cela istorija se objašnjava dramatičnim akcijama Boga bez realnih uzroka. Istorija se deli na 6 epoha: od Adama do Noja Noja do Avrama od Avrama do Davida od Davida do Vavilonskoig ropstva od Vavilonskog ropstva do Hrista od Hrista do Strašnog suda Ono što je od značaja za političku teoriju je uzrok pada Rima, a razlog je volja Božja. Rim je pao jer je bio nepravedna država, a nepravedna je zato što je zasnovana na bratoubistvu. Hrišćani se moraju radovati padu Rima, jer je to znak da se ispunjava volja Božja. Rim nije bio prava, tj. Božja država, već zemaljska država koja je plod ljudskog greha. Božja država je zasnovana na ljubavi Božjoj i čine je anđeli i vernici, a zemaljska je zasnovana na ljubavi prema samom sebi i čine je nevernici i zli duhovi. Prva je apsolutno dobro, druga apsolutno zlo. Prava država se bori sa zemaljskom i na kraju pobeđuje. Konačnom pobedom dobra uspostavlja se Božje carstvo na zemlji. Avgustin je razlikovao državu u užem smislu od države kao mističko–religijskog pojma. To se vidi u drugim delima gde on državu određuje kao ‘‘ljudsku grupu vezanu društvenim vezama’‘. Crkva je državi potčinjena pravno, a država crkvi moralno. Za ropstvo kaže da je opravdano, jer je posledica prvobitnog greha i trajaće koliko i svet(do Strašnog suda). Tek u nebeskom carstvu ljudi će se izjednačiti. Ovo kršenje hrišć. načela jednakosti, Avgustin opravdava time što, iako je ropstvo protivno prirodnom pravu, ono odgovara pozitivnom pravu i mora se poštovati. Avgustin razlikuje pravedan i nepravedan rat. Pravedan je rat (justum bellum) vernika protiv nevernika. Avgustinove ideje o 2 države i smislu ljudske istorije su duboko odredile istoriju katoličanstva i protestantizma. Njegovo učenje je osnov stanovišta o prvenstvu crkve nad državom i vere nad pravom.``

Mišel Fuko - Istorija seksualnosti Staranje o sebi Prosveta iz 1988.god. 280 str. Korice odlično očuvane - prethodni vlasnik je kako bi ojačao zalepio selotejp izmedju porica i prvih predlistova - potpis na 1. predlistu - nije podvlačeno ------------------------- 23.10.23.K

Hegel Nauka logike 1 - 2 - 3 korice kao na slikama, unutra odlicno stanje k1+

ILI - ILI, Soren Kierkegaard / Kjerkegard VESELIN MASLEŠA, SARAJEVO, 1979. 714 strana tvrd povez sa zaštitnim omotom knjiga je veoma dobro očuvana, ponegde je po margini obeležen grafitnom olovkom neki deo teksta

Lepo očuvano kao na slikama PROF. MULLER, who is a professor of English, is perturbed at the incoherence and lack of standards in modern literature and modern life; as well he may be. He here expounds and criticizes (with good knowledge, sound sense and a pretty wit) many recent scientific theories in all branches, apparently because he thinks a better knowledge of them would improve literary standards. It is almost as though he thought “Macbeth” would be improved by substituting three psycho-analysts for the witches, or “Paradise Lost” by introducing Einstein`s theory and the expanding universe. Science and Criticism The Humanistic Tradition in Contemporary Thought By Herbert J. Muller

60074) POLITIKA , Aristotel , Globus Zagreb 1988 , prevod Tomislav Ladan ; tvrd povez, format 14 x 21 cm , zlatotisak, latinica, posveta na predlistu , 297 strana ,

Izdavač: Logos, Beograd Biblioteka S one strane... Prevod: Radoslav Božić Povez: broširan Broj strana: 603 Sadržaj priložen na slikama. Pečatirana, nešto malo podvlačenja, naznake pored teksta, poneka zabeleška na marginama strana. Tekst potpuno čitak i razgovetan, generalno knjiga je dobro očuvana. Danil Leonidovič Andrejev bio je ruski pesnik, pisac, filozof, mistik i sin poznatog pisca ruskog Leonida Andrejeva. Andrejevljevo glavno filosofsko delo - Ruža sveta, zasnovano na ličnom duhovno-mističkom iskustvu, slika grandioznu metamitološku sliku života Kosmosa (Šadanakara), koji se sastoji iz duhovno-prosvetljenih transfizičkih, fizičkih i mračno-antiduhovnih slojeva bića (svetova Odmazde). Ti slojevi se nalaze u izuzetno složenim uzajamnim odnosima, nepojmljivim običnom i naučno-materijalistički usmerenom razumu. Suštinu uzajamnog delovanja slojeva Kosmosa određuje borba božanskih transfizičkih sila Svetlosti sa razornim silama tame, u kojoj, u realno-istorijskoj ravni, učestvuje celokupno čovečanstvo. RUŽA SVETA je napisana veoma specifičnim jezikom uz korišćenje velikog broja vizionarskih neologizama, kojima je ponekad krajnje teško dati nekakvo racionalno filosofsko tumačenje. Podrobnije filosofsko izučavanje, objektivna analiza dela Andrejeva - pripadaju budućnosti, međutim, nesumnjiva je veza njegovih konstrukcija sa zapadnom, a naročito sa istočnjačkom mistikom, kao i sa eshatološko-profetskim idejama ruske religiozne filosofije. (K-146)

Dobro očuvana knjiga… K204

Odlično stanje Publisher: Oxford University Press This is the most wide-ranging and up-to-date dictionary of critical theory available, covering the whole range of critical theory, including the Frankfurt school, cultural materialism, gender studies, literary theory, hermeneutics, historical materialism, and sociopolitical critical theory. Entries clearly explain even the most complex of theoretical discourses, such as Marxism, psychoanalysis, structuralism, deconstruction, and postmodernism. There are also biographies of important figures in the field, with feature entries for those who have heavily influenced areas of the discipline. Covering all aspects of the subject from globalization and race studies, to queer theory and feminism, this multidisciplinary A-Z is essential for students of literary and cultural studies and is useful for anyone studying a humanity subject requiring a knowledge of theory. Kritička teorija ima šire i distantno značenje u filozofiji i u istoriji društvenih nauka. Podrazumjeva više generacija njemačkih filozofa i socijalnih teoretičara u zapadnoevropskoj marksističkoj tradiciji, poznatoj pod imenom Frankfurtska škola. Po tim teoretičarima, „kritička“ teorija se razlikuje od „tradicionalne“ teorije u svojoj specifičnoj praktičnoj namjeri: teorija je kritička kada podrazumjeva potragu za ljudskom emancipacijom, „oslobađa ljudska bića od okolnosti koje ih čine robovima“ (Horkhajmer 1982. 244). Pošto te teorije pokušavaju da objasne i transformišu sve okolnosti koje zarobljavaju ljudska bića, razvijeno je više sveobuhvatnih i međusobno distantnih „kritičkih teorija“. U oba slučaja, kritička teorija postavlja deskriptivne i normativne osnove za sociološka istraživanja, smanjujući dominaciju autoriteta i forsirajući slobodu u svim njenim oblicima. U širem smislu, kritička teorija se sastoji od više različitih formi i skoro istih istorijskih faza koje prelaze preko više generacija, počev od osnivanja Instituta za socijalna istraživanja 1923. godine, pa sve do danas. Njena sličnost sa filozofskim, bliskim oblastima, kao što su etika, politička filozofija i filozofija istorije je više očigledna, pod rasvijetom istorije filozofije društvenih nauka. Kritički teoretičari su imali duže vrijeme za pokušaj podsticanja razlika njihovih ciljeva, metoda, teorija i formi objašnjavanja, od onih standardnih shvatanja u prirodnim i društvenim naukama. Kao alternativu, tvrdili su da je u naslijeđu socijalnih istraživanja bilo više pokušaja kombinovanja i ne polarizacije filozofije i društvenih nauka: objašnjenje i shvatanje, struktura i organizacija, regularnost i normativnost. Zbližavanje, po kritičkim teoretičarima, omogućava njihovom projektu praktičnost u karakterističnom moralnom (prije nego intstrumentalističkom) smislu, ne istražujući načine za postizanje konkretnog cilja, nego tražeći potpunu „ljudsku emancipaciju“ u uslovima dominacije i potčinjenja. Ove normativne zadatke nije moguće sprovesti izvan unutrašnje igre između filozofije i društvenih nauka, i bez uzajamnih interdisciplinarnih empirijskih socioloških istraživanja (Horkhajmer 1993.). Kritička teorija ima šire i distantno značenje u filozofiji i u istoriji društvenih nauka. Podrazumijeva više generacija njemačkih filozofa i socijalnih teoretičara u zapadnoevropskoj marksističkoj tradiciji, poznatoj pod imenom Frankfurtska škola. Po tim teoretičarima, „kritička“ teorija se razlikuje od „tradicionalne“ teorije u svojoj specifičnoj praktičnoj namjeri: teorija je kritička kada podrazumijeva potragu za ljudskom emancipacijom, „oslobađa ljudska bića od okolnosti koje ih čine robovima“ (Horkhajmer 1982. 244). Pošto te teorije pokušavaju da objasne i transformišu sve okolnosti koje zarobljavaju ljudska bića, razvijeno je više sveobuhvatnih i međusobno distantnih „kritičkih teorija“. U oba slučaja, kritička teorija postavlja deskriptivne i normativne osnove za sociološka istraživanja, smanjujući dominaciju autoriteta i forsirajući slobodu u svim njenim oblicima. U širem smislu, kritička teorija se sastoji od više različitih formi i skoro istih istorijskih faza koje prelaze preko više generacija, počev od osnivanja Instituta za socijalna istraživanja 1923. godine, pa sve do danas. Njena sličnost sa filozofskim, bliskim oblastima, kao što su etika, politička filozofija i filozofija istorije je više očigledna, pod rasvijetom istorije filozofije društvenih nauka. Kritički teoretičari su imali duže vrijeme za pokušaj podsticanja razlika njihovih ciljeva, metoda, teorija i formi objašnjavanja, od onih standardnih shvatanja u prirodnim i društvenim naukama. Kao alternativu, tvrdili su da je u nasljeđu socijalnih istraživanja bilo više pokušaja kombinovanja i ne polarizacije filozofije i društvenih nauka: objašnjenje i shvatanje, struktura i organizacija, regularnost i normativnost. Zbližavanje, po kritičkim teoretičarima, omogućava njihovom projektu praktičnost u karakterističnom moralnom (prije nego intstrumentalističkom) smislu, ne istražujući načine za postizanje konkretnog cilja, nego tražeći potpunu „ljudsku emancipaciju“ u uslovima dominacije i potčinjenja. Ove normativne zadatke nije moguće sprovesti izvan unutrašnje igre između filozofije i društvenih nauka, i bez uzajamnih interdisciplinarnih empirijskih socioloških istraživanja (Horkhajmer 1993).

Kao na slikama Uobičajeni tragovi starosti za ovaj tip papira u vidu žutih staračkih pega Lepo očuvana Baruh de Spinoza (hebr. ברוך שפינוזה, hol. Baruch de Spinoza), kasnije Benedikto Spinoza (lat. Benedictus; 1632—1677) bio je holandski filozof. Rođen je u porodici jevrejskog porekla. Spinoza je predstavnik filozofije racionalizma koju razvija pod neposrednim Dekartovim uticajem. Na njegovu filozofiju takođe utiču jevrejska misao, Platon, Aristotel, stoički filozofi, neoplatonisti i srednjovekovna misao. Glavna polja interesovanja su mu bila metafizika, epistemologija, psihologija, etika, politička teorija i filozofija religije. Spinoza je bio jedan od najznačajnijih i najdoslednijih predstavnika racionalističke i monističke filozofije. Njegova misao, izneta u kapitalnom delu `Etika`, izvršila veoma značajan uticaj na evropsku filozofiju. Kritički odnos prema Bibliji i Talmudu izazvao gnev u teološkim krugovima, a jevrejska zajednica ga 1656. anatemisala i isključila iz svojih redova. Njegovo učenje se često poistovećuje sa panteizmom. Smatra se da je bio jedna od najznačajnijih figura racionalizma XVII vijeka. Biografija[uredi | uredi izvor] Spinoza se rodio u Amsterdamu, u jevrejskoj porodici, koja se doselila iz Portugala.[1] Odrastao u jevrejskoj zajednici i od najranijih godina bio je drugačiji od vršnjaka i veoma posvećen izučavanju Biblije, Talmuda i srednjovekovne filozofije.[2] Otac ga je poslao u školu za rabina, jer je to velika čast za svaku jevrejsku porodicu. U školi se mladi Baruh isticao lakoćom pamćenja i pronicljivim pitanjima koja je postavljao poštovanim rabinima. Između 1652. i 1656. godine studira kartezijansku filozofiju u školi Fransis van Emdem. U 22. godini života je promijenio svoje jevrejsko ime Baruh u latinsko Benedikto. Tokom studija filozofije je razvio heterodoksne koncepcije o prirodi božanskog, napuštajući tradicionalna gledišta judaizma. Jevrejske starešine ga prvo mole, a potom mu naređuju da se tih stavova javno odrekne. Mladi Spinoza to odbija, te ga vijeće staraca proklinje najtežom anatemom i izopštava iz jevrejske zajednice 1656. godine. „ Po presudi anđela i po rešenju svetaca, mi progonimo, odbacujemo, kunemo i proklinjemo Baruha d`Esponozu s odobrenjem boga i ove sveta opštine, pred licem svetih knjiga i šest stotina i trinaest propisa koji su u njima sadržani: proklinjemo ga ... svim prokletstvima koja su napisana u knjizi zakona. Neka je proklet danju i neka je proklet noću. Neka je proklet kad leže i neka je proklet kad ustaje. Neka je proklet kad polazi i neka je proklet kad se vraća... Neka osveta i gnev Gospoda plamte protiv ovog čoveka ... I neka unište ime njegovo ... Naređujemo vam da niko s njim ne progovori ni usmeno ni pismeno, da niko ne boravi s njim pod istim krovom ili četiri lakta bliže od njega, da niko ne čita spis koji je on sastavio.[1] ” Spinozina kuća u Rijnsburgu, pretvorena u muzej 1666. godine Spinoza napušta Amsterdam i prebiva u Rijnsburgu, Vorburgu i Hagu. Najteže mu pada odvajanje od starije sestre Rebeke, koja mu je u najranijim danima usadila ljubav ka učenju.[2] Sestri Rebeki prepušta čitavo očevo nasledstvo i za sebe ostavlja samo jedan krevet i trpezu. Proganjan i ponižavan kao »princ bezbožnik», »otpadnik« i »inkarnacija satane« čija dela »zaslužuju da budu bačena u tamu pakla«, Spinoza odbija da napusti svoj teorijski stav. On odbija poziv za profesora na filozofskoj katedri u Hajdelbergu 1673. godine, da bi se izdržavao napornim radom brušenja optičkih stakala i osigurao tako sebi intelektualnu i moralnu nezavisnost.[1] Njegovo poznavanje optike ga je navelo na značajan doprinos nauci XVII vijeka. Proveo je cijeli svoj život u Holandiji. Umire u 45. godini života od tuberkuloze. Za vreme života su mu objavljena samo 2 spisa: „Principi filozofije Rene Dekarta“, u kojem izlaže sopstvenu interpretaciju učenje Dekarta, i „Teološko-politički traktat“, koji je zbog oštre kritike i slobodoumnih teza štampao anonimno. Njegovo kapitalno delo „Etika geometrijskim redom izložena“ je objavljeno posthumno. Učenje[uredi | uredi izvor] Spinozina rada soba Spinoza u radnoj sobi Metafizika[uredi | uredi izvor] Spinoza imenuje vrhovno biće pojmom »Bog ili Priroda« (»Deus sive Natura«), čime ukazuje da u njegovoj metafizici Bog i priroda jesu jedno te isto. Ovo se oslanja na njegovo mišljenje da Bog ima tijelo. Priroda jeste božije tijelo, odnosno Bog sam, a svako biće ili stvar, dio je Boga.[2] „ Na Vaše pitanje da li o Bogu imam tako jasnu ideju kao o trouglu - odgovaram: da. Ali ako me pitate, da li o Bogu imam tako jasnu predstavu kao o trouglu, onda ja odgovaram: ne, nemam.[2] ” Spinoza negira antropomorfizam u religiji. Za njega Bog nije ličnost; nema osjećanje razuma, volje ili moralnih kvaliteta. Bog nije čovjek i ne treba mu pripisivati ljudske osobine. Bog nije isključivo dobar; njegovi postupci ljudima, iz njihove ograničene perspektive, mogu izgledati zlim. Ali zlo je takođe dio Boga - njegova suprotnost ne postoji, jer je njegova bezgraničnost i to uklopila u sebe[2]. Nepostojanje đavola Spinoza pokušava i ontološki da dokaže: „ Shvatimo đavola, kako to neki hoće, kao jedno misleće biće, koje uopšte ne želi, niti čini dobra, i koje se dakle potpuno suprotstavlja Bogu. A to znači da je ono zaista vrlo bijedno i, ako molitve mogu pomoći, onda bi se za njegovo spasenje moralo moliti. Ali pogledajmo da li jedno takvo biće može i za trenutak postojati, i odmah ćemo naći da to nije tako; jer iz savršenstva neke stvari proizilazi cjelokupno njeno trajanje, i ukoliko ona u sebi ima više stvarnog i božanskog, utoliko je i postojanija; kako dakle može postojati đavo, koji u sebi nema ni najmanje savršenstva? Sem toga, postojanost ili trajanje kod jednog modusa misleće stvari javlja se samo u jedinstvu koje, prouzrokovano ljubavlju, takav modus ima sa Bogom. Pošto je u đavolu data upravo suprotnost tome jedinstvu, nemoguće je da ono i postoji.[2] ” — Etika Epistemologija i psihologija[uredi | uredi izvor] Teološko-politički traktat Kao i ostali racionalisti, Spinoza razlikuje dvije vrste predstave: putem mašte i putem intelekta. Mašta je predstava preko koje nastaje unutrašnja slika stvari, odnosno kao posledica čulnog opažanja. Intelektom se stvaraju odgovarajući koncepti, ne slika stvari. Spinoza, takođe razlikuje tri vrste saznanja: Prvo i niže na skali naziva mišljenje, mašta (opinio, imaginatio). Ovde uključuje „slučajno i neodređeno iskustvo” (experientia vaga), takođe saznanje iz druge ruke, (preko tuđeg iskustva) i saznanje koje se može steći preko simbola i znakova. Zaključuje da ova vrsta saznanja zavisi od „zbunjujućih i neprecizno određenih podataka”, znači posredno i preko čulnih opažanja, te stoga nije prikladno kao baza za filozofsku argumentaciju. Drugo i više na skali, dolazi putem razuma (ratio), koje zavisi od karakteristika i prirode strukture stvari, tj., „zajedničko za sve i isto u delu i sveobuhvatnosti”, ili odgovarajuće saznanje o supstanciji, ali ipak suprotno esenciji. Treće i najviše na skali, definiše kao „intuitivno saznanje” (scientia intuitiva). Intuitivno saznanje, po Spinozi, dolazi preko odgovarajućeg saznanja o supstanciji i atributima božanskim, kao i saznanja o samoj esenciji stvari. Takvu vrstu saznanje je moguće steći jedino putem odgovarajućeg „redosleda akcije i reakcije”. Etika[uredi | uredi izvor] Spinozin spomenik u Rijnsburgu, Holandija. Po Spinozi, iako filozofija počinje metafizikom, njen krajnji cilj je da služi kao potpora etičkoj misli. Dela[uredi | uredi izvor] Jedino spis koje je Spinoza objavio za života jeste Principi kartezijanske filozofije (Renati Des Cartes Principiorum Philosophiae, Part I et II), 1663. godine. To je bio njegov pokušaj reformulisanja i sažimanja Dekartovog spisa Principi filozofije, na način koji je sam definisao kao „geometrijski metod”. Spinozin „geometrijski metod” se zasniva na modelu Euklidovih Elemenata i „metodu sinteze” pozajmljen od Dekarta. Polazi od iskaza početnog skupa definicija i aksioma, da bi pokušao dokazati različite pretpostavke. Njegovo kapitalno delo „Etika“ je napisano na latinskom, a ne na holandskom jeziku, što je neuobičajeno za to vreme.