Izdavač: Caxton Editions, London Povez: tvrd Broj strana: 96 Ilustrovano. Format: 19,5 x 25,5 cm Veoma dobro očuvana. Practiced for centuries in the Middle East, India and Africa, body art was linked with the traditions of marriage, birth and death. Body art has again become popular and the trend has been spurred on by the stars of music and media. Over 15 projects are pictured and explained using traditional powdered and premixed henna paste in harmony with coloured henna and water-based Indian body paints. There are also 50 design ideas to choose from - patterns and ideas from ancient, Celtic, Mexican, North American, Indian and South Pacific cultures. This practical guide will stimulate your imagination and inspire you to explore the inexhaustible art of body art. (K-36)

Prečišćen tekst Zakona, sudska praksa, ugovori i obrasci tužbi Drugo, dopunjeno izdanje Izdavači: Pravo - teorija i praksa, Novi Sad / Poslovni biro, Beograd Autor: Radmila Petaković Recenzenti: Dragoljub Petrović, Miroslav Vrhovšek Povez: broširan Broj strana: 538 Pečat bivšeg vlasnika, nekoliko podvučenih rečenica, veoma dobro očuvana. S A D R Ž A J: ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA (prečišćen tekst) I) OPŠTI DEO 1. Osnovna načela 2. Nastanak obaveza 3. Dejstva obaveza 4. Prestanak obaveza 5. Razne vrste obaveza 6. Promena poverioca ili dužnika II) UGOVORI 7. Prodaja 8. Razmena 9. Prodajni nalog 10. Zajam 11. Zakup 12. Ugovor o delu 13. Ugovor o građenju 14. Prevoz 15. Ugovor o licenci 16. Ostava 17. Uskladištenje 18. Nalog 19. Komision 20. Ugovor o trgovinskom zastupanju 21. Posredovanje 22. Otpremanje (špedicija) 23. Ugovor o kontroli robe i usluge 24. Ugovor o organizovanju putovanja 25. Posrednički ugovor o putovanju 26. Ugovor o angažovanju ugostiteljskih kapaciteta (ugovor o alotmanu) 27. Osiguranje 28. Zaloga 29. Jemstvo 30. Upućivanje (asignacija) 31. Bankarski novčani depoziti 32. Deponovanje hartija od vrednosti 33. Bankarski tekući račun 34. Ugovor o sefu 35. Ugovor o kreditu 36. Ugovor o kreditu na osnovu zaloge hartija od vrednosti 37. Akreditivi 38. Bankarska garancija 39. Primena odredaba o bankarskom poslovanju 40. Poravnanje III) MERODAVNO PRAVO U SLUČAJU SUKOBA REPUBLIČKIH ZAKONA IV) PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE SUDSKA PRAKSA 1. Sudska praksa 2. Registar pojmova sudske prakse 3. Obrasci ugovora 4. Obrasci tužbi (K-64)

Odlično stanje Naslov Mrtvo mišljenje / Vojislav Despotov Vrsta građe kratka proza Jezik srpski Godina 1989 Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Književna zajednica Novog Sada, 1989 (Novi Sad : Budućnost) Fizički opis 156 str. ; 19 cm Zbirka Edicija Novi Sad ; ǂknj. ǂ169 ǂKolekcija ǂ`Semafor` ; 13 Sadržaj S a d r ž a j: 1. Cepanje cipela (5); 2. Amor est titillatio (6-7); 3. Ovde nema štamparskih grešaka (8); 4. Muška materica (9); 5. Šubi dubi du a (10); 6. Panker-jugend (11); 7. Moždana kora, zemljina kora (12-13); 8. Sedamdeset i deveta generacija (14); 9. I najkvalitetnije zdravlje je pola smrti (15-17); 10. Večiti kalendar (18); 11. Riđa prostitutka (kurva) (19-20); 12. Mi samo vodimo poreklo od ljudi (21); 13. Bela braća (22-26); 14. Body art (27-30); 15. Hare krsna (31-33); 16. Drug fašista (34-35); 17. Prisluškivanje i snimanje (36-37); 18. Telefon 988 (38); 19. Prisluškivanje i snimanje II (39-40); 20. Nekoliko stotina hiljada starica (41); 21. Ljubičasti stratokumulus (42-43); 22. Ljubavni par (44); 23. Ništa nije O. K., bog ih materin (45); 24. Zakon džungle (46); 25. Twenty Century Fox (47); 26. Probušili smo vam himen, druže svemir (48-49); 27. Antiporođajni bolovi (50); 28. Prevrnuti Filips (51-52); 29. Padajuća oplodnja (53); 30. Jadni duhovni sitnosopstvenici (54); 31. Udruženje književnika (55); 32. Ima boga (56); 33. Mali tanatisti (57); 34. Krvavi zamotuljak (58); 35. Knjitaa bo ma mpinge (59-60); 36. As above as below (61-62); 37. Gradska priroda (63-65); 38. Sava-centar (66-67); 39. Isus revolucija (68-69); 40. Ubistvo u Sava centru (70-76); 41. Boli me migrena (77-78); 42. Trula višnja (79); 43. Lezbejka (80); 44. Vranin mozak (81); 45. Opsadno stanje (82); 46. Naše zanimanje je sporedna opasnost (83-84); 47. Good evening (85); 48. Veoma brza besmrtnost (86); 49. Für uns alle - kaufhalle (87); 50. Evropa je puna nesrećnih plavuša (88-89); 51. Školjka (90-91); 52. Rudolf Štajner (92-94); 53. Divna nova umetnost (95-96); 54. Gajenje cveća (97); 55. Nova genetska objektivizacija (98-99); 56. Sprej protiv bubica (100); 57. Beznadežne tune (101); 58. Simpatična karijatida (102); 59. Nevin je onaj ko to isto skrivi (103-106); 60. Tropical moral insanity (107); 61. Astralna zanatska radnja (108-109); 62. Mačka (110); 63. Još jedna trudnoća (111); 64. Duplo grlo (112-113); 65. Vežbe letenja (114-117); 66. Da li smo još uvek ljudi? (118-119); 67. Dvonožno krdo (120-121); 68. Let, let (122-125); 69. Follow me (126-129); 70. Svinjska koža (130-131); 71. Sveži beton (132-134); 72. Električni stub (135); 73. Sova u Vrnjačkoj banji (136-139); 74. Marihuana (140-141); 75. Evena, jesi li mrtva? (142-143); 76. Godišnji odmor (144); 77. Biće spašeni samo spasioci (145); 78. Gde si bila? (146-147); 79. Novo doba (148-153); 80. Ovog? Onog? (154-155). ISBN 86-7331-152-7 (broš.) Napomene Tiraž 1.000 Slika autora i beleška o autoru na koricama. Vojislav Despotov rođen je 1950. u Zrenjaninu, umro je 2000. godine u Beogradu. Živeo je u Novom Sadu. Bio je vlasnik i urednik prvog jugoslovenskog privatnog časopisa za književnost HEY JOE. Prevodio je sa engleskog, nemačkog i slovenačkog jezika. Radio je kao urednik dramskog programa u Radio Novom Sadu. Objavio je knjige pesama: Prvo, tj. pesmina slika reči (1972), Dnjižepta bibil zizra uhunt (1976), Trening poezije (1978), Perač sapuna (1979), Pada dubok sneg (1986), Prljavi snovi (1988), Veseli pakao evropoezije (1990), Deset deka duše (1994) i Veseli pakao poezije (izabrane pesme, 1996), esejistički spev Neočekivan čovek (1992), romane: Mrtvo mišljenje (1989), Petrovgradska prašina (1990), Jesen svakog drveta (1997), Andraci, jepuri i ostala najvažnija čudovišta Petrovgrada i Srednjeg Banata (1998), Evropa broj 2 (1998) i Drvodelja iz Nabisala (1990), kao i knjigu eseja Vruć pas (1985). Pisao je i radio i TV drame. Prevodio je sa engleskog, nemačkog i slovenačkog jezika. Jedna književna nagrada nosi njegovo ime. postmoderna književnost neoavangarda vojvođanska avangarda čekić tautologije Vujica resin tucic katalin ladik judita salgo slavko matkovic

Autor - osoba Simić, Dušan, 1928-2008 = Simić, Dušan, 1928-2008 Naslov Motorna vozila / Dušan Simić Vrsta građe udžbenik Jezik srpski Godina 1973 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Tehnička knjiga, 1973 (Beograd : Beogradski izdavačko-grafički zavod) Fizički opis 419 str. : graf. prikazi, tabele ; 20 cm ISBN (Broš.) Napomene Bibliografija: str. 418-419. Predmetne odrednice Motorna vozila – Tehnika SADRŽAJ VAŽNIJE UPOTREBLJENE OZNAKE 5 1. KLASIFIKACIJA MOTORNIH I PRIKLJUČNIH VOZILA. POJMOVI I VELIČINE 9 1.1. Osnovne vrste motornih vozila 9 1.2. Priključna vozila 15 1.3. Pojmovi i veličine 15 1.3.1. Šasija 20 1.3.2. Vozilo 27 2. POGONSKI AGREGAT 30 2.1. Klipni motori sa unutrašnjim sagorevanjem 30 2.1.1. Način rada 30 2.1.2. Način paljenja smeše 35 2.1.3. Način usisavanja – prehranjivanja 36 2.1.4. Broj i način postavljanja cilindara 36 2.1.5. Položaj cilindara u odnosu na ravan oslanjanja 36 2.1.6. Način hlađenja 37 2.2. Osnovni parametri klipnih motora sa unutrašnjim sagorevanjem 37 2.2.1. Važnije oznake 37 2.2.2. Važniji odnosi i definicije 38 2.3. Gasna turbina 41 2.3.1. Način rada 42 2.3.2. Prednosti i nedostaci gasnih turbina u primeni na vozilima u odnosu na klipne motore 46 2.4. Wankel motor 48 1.5. Elektro-automobil 53 1.5.1. Izvori električne energije 55 3. MEHANIČKE GRUPE I OSNOVNA KONCEPCIJA AUTOMOBILA 61 3.1. Mehaničke grupe automobila 61 3.1.1. Šasija 61 3.1.2. Karoserija 62 3.1.3. Oprema 62 3.2. Osnovna koncepcija automobila 69 3.2.1. Putnička vozila 70 3.2.2. Kamioni 75 4. KOTRLJANJE TOČKA AUTOMOBILA 77 4.1. Osnovni pojmovi 77 4.2. Kotrljanje točka 79 4.3. Opšti slučaj kotrljanja točka bez uticaja bočne sile 84 4.4. Koeficijent otpora kotrljanju f 86 4.4.1. Površinsko klizanje 87 4.4.2. Pojava histerezisa 89 4.4.3. Poluprečnik točka 90 4.4.4. Režim kretanja i opterećenje 90 4.5. Koeficijent otpora pri kotrljanju točkova automobila 91 4.6. Koeficijent prianjanja 92 4.7. Klizanje 96 4.8. Kotrljanje točka pod dejstvom bočne sile 99 4.9. Bočna karakteristika pneumatika 103 5. RASPODELA TEŽINE I KOORDINATE TEŽIŠTA. STATIČKE REAKCIJE TLA 106 5.1. Raspodela težine vozila sa 3 točka 106 5.2. Raspodela težine vozila sa 4 točka 107 5.3. Određivanje koordinata težišta 108 5.4. Određivanje statičkih reakcija tla i koordinata težišta u fazi projektovanja automobila 111 5.5. Osnovni težinski odnosi i težinski bilans 113 5.5.1. Kamioni i priključna vozila 113 5.5.2. Putnička vozila 115 6. SILE OTPORA PRI KRETANJU AUTOMOBILA 119 6.1. Otpor pri kotrljanju (Rf) 119 6.2. Sila otpora vazduha (Rv) i oblik automobila 120 1.1.1. Otpor vazduha 120 1.1.2. Oblik automobila 124 1.1.3. Ispitivanje modela 127 1.3. Sila otpora nagiba (Ra) i ukupna sila otpora puta (Ru) 129 1.3.1. Sila otpora nagiba (R«) 129 1.3.2. Ukupna sila otpora puta (Ru) 130 1.4. Otpor inercijalnih sila (R¡) 131 7. ODREĐIVANJE UKUPNIH REAKCIJA TLA NA OSOVINE AUTOMOBILA. DINAMIČKE REAKCIJE TLA 137 7.1. Moguće reakcije tla 137 7.2. Dinamičke reakcije tla 138 7.3. Određivanje najvećih vučnih sila Reakcije tla za najveće vučne sile 140 7.4. Granične vrednosti 145 7.4.1. Maksimalni uspon 147 7.4.2. Maksimalna moguća brzina 150 7.4.3. Maksimalno moguće ubrzanje 151 7.5. Vučni voz 152 7.5.1. Opšti odnosi 152 7.5.2. Maksimalni otpor prikolice Maksimalni koeficijent к 155 7.6. Bočne rekcije tla 157 8. VUČNO-BRZINSKE KARAKTERISTIKE AUTOMOBILA. PRORAČUN VUČE 160 8.1. Karakteristike pogonskog motora 160 8.2. Empirijsko određivanje spoljašnje brzinske karakteristike motora 164 8.3. Mehanički stepen korisnosti transmisije 167 8.4. Jednačina kretanja automobila. Vučni bilans automobila 168 8.5. Dinamička karakteristika i vučni bilans 172 8.6. Stabilnost kretanja. Analitičko uopštavanje 175 8.7. Maksimalni uspon 178 8.8. Određivanje maksimalne brzine automobila 179 8.9. Određivanje ubrzanja automobila 180 8.10. Određivanje vremena i puta ubrzavanja 181 8.10.1. Određivanje vremena ubrzavanja 182 8.10.2. Određivanje puta ubrzavanja 185 8.11. Bilans snage automobila 186 8.12. Maksimalni otpor puta i ocena vučno-brzinskih karakteristika 189 1.1.1. Maksimalni otpor puta 189 1.1.2. Ocena vučno brzinskih karakteristika 190 1.13. Izbor prenosnog odnosa glavnog prenosnika (i0) 191 1.14. Određivanje prenosnih odnosa menjača 195 1.14.1. Uvodno razmatranje 195 1.14.2. Prvi stepen prenosa 196 1.14.3. Određivanje međuprenosnih odnosa 197 9. KOČENJE AUTOMOBILA 203 9.1. Prethodna razmatranja 203 9.2. Maksimalne vrednosti sila kočenja 205 9.3. Određivanje maksimalnog usporenja 210 9.4. Proces kočenja. Put i vreme kočenja 211 9.4.1. Put kočenja 213 9.4.2. Vreme kočenja 218 9.5. Stvarni parametri kočenja 219 9.5.1. Stvarno potrebno vreme 219 9.5.2. Stvarni put kočenja 222 9.5.3. Srednje usporenje 223 9.6. Uticaj težine automobila na parametre kočenja 223 10. STABILNOST AUTOMOBILA 228 10.1. Podužna stabilnost 228 10.1.1. Prevrtanje automobila oko zadnje osovine 228 10.1.2. Prevrtanje automobila oko prednje osovine 234 10.2. Poprečna stabilnost automobila 235 10.2.1. Pravolinijsko kretanje automobila na poprečno nagnutom putu 236 10.2.2. Zaokretanje automobila na poprečno nagnutom putu (R = const) 238 10.2.3. Zaokretanje automobila na horizontalnom i poprečno nagnutom putu (R #= const) 243 10.2.4. Klizanje jedne osovine 251 10.3. Zaokretanje automobila s elastičnim točkovima 254 11. MEHANIKA DIFERENCIJALA 261 11.1. Raspodela brzina i sila 261 11.2. Stepen korisnosti diferencijala 266 11.3. Nesimetrični diferencijal 268 12. PROHODNOST AUTOMOBILA 270 1.1.1. Vučna sila i sila prianjanja 270 1.1.2. Sposobnost savlađivanja uspona 272 1.1.3. Uticaj transmisije automobila 272 1.1.4. Obrazovanje kolotraga 278 1.2. Parametri gabarita i zakonska ograničenja 279 1.2.1. Parametri gabarita 279 1.2.2. Zakonska ograničenja 283 1.3. Sposobnost savlađivanja prepreka 291 1.3.1. Tvrdo tlo sa jako izraženim neravninama 291 1.3.2. Isuviše mekano tlo 294 1.3.3. Voda 298 13. ZAOKRETANJE AUTOMOBILA. UPRAVLJANJE 300 13.1. Uvodna razmatranja 300 13.2. Osnovni geometrijski odnosi 302 13.3. Idejna principijelna rešenja 306 13.3.1. Direktno ili centralno upravljanje 307 13.3.2. Trapez upravljanja 310 13.4. Određivanje elemenata trapeza upravljanja 312 13.4.1. Grafička metoda 312 13.4.2. Grafoanalitička metoda 313 13.4.3. Causantov plan. Causantova metoda 315 13.5. Kriva grešaka 317 13.6. Mogućnosti primene trapeza upravljanja 319 13.7. Položaj rukunice upravljača 321 13.8. Određivanje nagiba spone upravljača 324 14. EKONOMIČNOST POTROŠNJE GORIVA 328 14.1. Uvod 328 14.2. Potrošnja goriva pri ravnomernom kretanju automobila 329 14.2.1. Formiranje karakteristike ekonomičnosti potrošnje goriva ispitivanjem motora na probnom stolu 331 14.2.2. Formiranje karakteristike gorivne ekonomičnosti na osnovu putnog ispitivanja 336 14.2.3. Formiranje karakteristike gorivne ekonomičnosti ispitivanjem automobila na probnom stolu 339 14.3. Potrošnja goriva pri ubrzavanju 340 14.4. Potrošnja goriva pri impulsivnom kretanju 344 15. CIRKULACIJA SNAGE 345 15.2. Dvoosovinski automobil sa pogonom na svim točkovima 346 15.3. Dodatno opterećenje transmisije 351 15.4. Bilans snage 353 15.5. Tangencijalno elastični točkovi 356 15.6. Kotrljanje točkova pogonske osovine bez diferencijala 358 16. AUTOMOBIL U SAOBRAĆAJU 363 16.1. Uvodna razmatranja 363 16.2. Međusobno rastojanje automobila 365 16.3. Određivanje rastojanja „a“ u praksi 372 16.4. Preticanje automobila 373 16.4.1. Preticanje sa prestrojavanjem 373 16.4.2. Preticanje posle prestrojavanja 374 16.4.3. Preticanje posle prestrojavanja odloženo 375 LITERATURA 419 MG134 (N)

Knjige su u dobrom stanju, ali se osecaju malo na podrum. Zastitni omotaci malo pohabani, same knjige u dobrom i urednom stanju! Svetski klasik. Zlatna grana` opisuje primitivne metode obožavanja naših predaka, seksualne prakse, čudne rituale i festivale. Pobijajući popularnu misao da je primitivni život bio jednostavan, ovo monumentalno istraživanje pokazuje da je divlji čovek bio upleten u splet magije, tabua i sujeverja. Ovde je otkrivena evolucija čoveka od divljaštva do civilizacije, od modifikacije njegovih čudnih i često krvoločnih običaja do ulaska u trajne moralne, etičke i duhovne vrednosti. Sir James George Frazer OM FRS [1] FRSE FBA (1. januar 1854 – 7. maj 1941), bio je škotski socijalni antropolog poznat po izuzetnom uticaju na ranu fazu studija mitologije i komparativne religije.[2] Često ga se naziva jednim od očeva i osnivača moderne antropologije. Njegovo najpoznatije djelo The Golden Bough (1890) je detaljno opisalo sličnosti magijskih i religijskih vjerovanja širom svijeta. Frazer je tvrdio da su ljudska vjerovanja evoluirala kroz tri stadija: primitivnu magiju, religiju i modernu nauku. Djelomični opus Creation and Evolution in Primitive Cosmogenies, and Other Pieces (1935) The Fear of the Dead in Primitive Religion (1933–36) Condorcet on the Progress of the Human Mind (1933) Garnered Sheaves (1931) The Growth of Plato`s Ideal Theory (1930) Myths of the Origin of Fire (1930) Fasti, autor: Ovidije (prijevod i komentar), 5 tomova (1929) skraćena verzija (1931) revizija G. P. Goold (1989, isrp. 1996): ISBN 0-674-99279-2 Devil`s Advocate (1928) Man, God, and Immortality (1927) The Gorgon`s Head and other Literary Pieces (1927) The Worship of Nature (1926) (from 1923–25 Gifford Lectures,[3]) The Library, autor: Apolodor (prijevod i napomene), 2 toma (1921): ISBN 0-674-99135-4 (vol. 1); ISBN 0-674-99136-2 (vol. 2) Folk-lore in the Old Testament (1918) The Belief in Immortality and the Worship of the Dead, 3 volumes (1913–24) The Golden Bough, 3. uzdanje: 12 tomova (1906–15; 1936) 1922 skraćena verzija: ISBN 0-486-42492-8 Totemism and Exogamy (1910) Psyche`s Task (1909) The Golden Bough, 2. izdanje: 6 tomova (1900) Pausanias, and other Greek sketches (1900) Description of Greece, by Pausanias (prijevod i komentar) (1897-) 6 tomova. The Golden Bough: a Study in Magic and Religion, 1st edition (1890) Totemism (1887) Jan Harold Brunvard, American Folklore; An Encyclopedia, s.v. `Superstition` (p 692-697) Potku Zlatne grane čini mit o vladavini sveštenih kraljeva u šumi posvećenoj Dijani, na obali jezera Nemi, u albijskim brdima u Italiji. Da bi zauzeo mesto sveštenog kralja, kandidat je morao da sa vrha jednog drveta odlomi granu imele (`zlatnu granu`) i da ubije svog prethodnika. Zbog toga je Dijanin sveštenik živeo u stalnom strahu od sledećeg pretendenta na njegov položaj i sa isukanim mačem čuvao drvo na kome je bila kobna grana imele. Frejzer je sebi postavio zadatak da odgovori na dva pitanja: `Najpre, zašto je Dijanin sveštenik sa obala Nemija, šumski kralj, morao da ubije svog prethodnika? Zatim, zašto je morao, pre no što će ga ubiti, da sa izvesnog drveta odlomi granu koju su stari poistovećivali sa Vergilijevom zlatnom granom?` Da bi odgovorio na ova pitanja, Frejzer je napisao jednu od najvećih studija o magiji i religiji. Sir James George Frazer OM FRS [1] FRSE FBA (1. januar 1854 – 7. maj 1941), bio je škotski socijalni antropolog poznat po izuzetnom uticaju na ranu fazu studija mitologije i komparativne religije.[2] Često ga se naziva jednim od očeva i osnivača moderne antropologije. Njegovo najpoznatije djelo The Golden Bough (1890) je detaljno opisalo sličnosti magijskih i religijskih vjerovanja širom svijeta. Frazer je tvrdio da su ljudska vjerovanja evoluirala kroz tri stadija: primitivnu magiju, religiju i modernu nauku. Djelomični opus Creation and Evolution in Primitive Cosmogenies, and Other Pieces (1935) The Fear of the Dead in Primitive Religion (1933–36) Condorcet on the Progress of the Human Mind (1933) Garnered Sheaves (1931) The Growth of Plato`s Ideal Theory (1930) Myths of the Origin of Fire (1930) Fasti, autor: Ovidije (prijevod i komentar), 5 tomova (1929) skraćena verzija (1931) revizija G. P. Goold (1989, isrp. 1996): ISBN 0-674-99279-2 Devil`s Advocate (1928) Man, God, and Immortality (1927) The Gorgon`s Head and other Literary Pieces (1927) The Worship of Nature (1926) (from 1923–25 Gifford Lectures,[3]) The Library, autor: Apolodor (prijevod i napomene), 2 toma (1921): ISBN 0-674-99135-4 (vol. 1); ISBN 0-674-99136-2 (vol. 2) Folk-lore in the Old Testament (1918) The Belief in Immortality and the Worship of the Dead, 3 volumes (1913–24) The Golden Bough, 3. uzdanje: 12 tomova (1906–15; 1936) 1922 skraćena verzija: ISBN 0-486-42492-8 Totemism and Exogamy (1910) Psyche`s Task (1909) The Golden Bough, 2. izdanje: 6 tomova (1900) Pausanias, and other Greek sketches (1900) Description of Greece, by Pausanias (prijevod i komentar) (1897-) 6 tomova. The Golden Bough: a Study in Magic and Religion, 1st edition (1890) Totemism (1887) Jan Harold Brunvard, American Folklore; An Encyclopedia, s.v. `Superstition` (p 692-697)

TITO NIJE TITO konačna istina , Vladan Dinić , Novmark Beograd 2013 ► Pismo Opštine Novi Beograd ► Zašto NSA i danas „čačka“ o identitetu JB Tita? ►TAJNI DOKUMENT: UNCLASSIFIED (b)3-P.L. 86-36 ►NSA: Tito je bio Rus ili Poljak? ►TITO promenio 70 pseudonima i 15 datuma rođenja ►Analiza američkih tajnih službi 1980: TAJNA DEPEŠA 777 ►Dva srčana udara ►TITO: Ne dozvojavam da mi seku nogu, hoću da umrem ceo kao što sam rođen ►Sahrana pre smrti ►Ko je spremao invaziju na SFRJ? ►Istoričar Miksens Tomas: Najmanje DVA Tita, Smrt u Drvaru ►FRANCUSKA ŠTAMPA: PRAVI Tito je imao DEVET prstiju ►Tito bez levog kažiprsta ►T.I.T.O. pseudonim za terorističku organizaciju ►Rus LEBEDEV Tito BROJ DVA! ►I LEBEDEV nestao ►„HITORAMA“: Zamenjen vođa partizana ►I Čerčil prevaren! ►Čerčil Kralju Petru II: Veličanstvo oprostite, bio sam prevaren! ►Pukovnik Mak Daul prevario Dražu ►Koča Popović „znao sve“ ►Englezi: PRVI TITO NESTAO U RATU ►Ubistvo Georgi Dimitrova ►„NOVI TITO“ prekida sa Moskvom ►Austrijski sveštenik Valter Vankmiler: Josip Broz je bio moj školski drug ►Bečki „Kurir“: Josip Broz nije rođen u Kumrovcu ►Major Švarc: Broz je bio bravar, a da li je i TITO,nisam siguran ►Kako je Franc BRPOŠ postao TITO? ►Američki publicist Filis Oti u knjizi o Titu: U Zimu 1913-1914 bio je na skijanju, mačevanju... ►Tito i Franc Ferdinand ►Medalju za hrabrost nije dobio Tito nego Josip Broz iz Zemuna ►Zapisnik grofa Draškovića ►Tajna Groba 107 u Zemunu ►Ko je Josip Brpz sahranjen 1941. u Zemunu, a rođen 1877? ►Jelica Broz: Moj svekar nema veze s Titom ►Josip Kopinič: Sve je to laž, nisu bila dva Tita ►Broz „plave krvi“, rođen u Beču ►Šta povezuje cara Franju, Ferdinanda, Lava Trockog, Staljina, Hitlera i Tita? ►Šta je o Titu prorekao Miloš Tarabić u „Kremanskom proročanstvu“? ►Da li je Tito sahranjen u Kući cveća? ►Pored koga počiva Jovanka Broz? ►Beli mermer nema tajni ►Tito nije balsamovan ►General Ivan Dolničar: sahrana simulirana ►General Dušan Korać: Dolničar širi intrige ►Druže Tito, šta ćemo sa tobom? TITO NIJE TITO - Konačna istina Poklon DVD ZABRANJENI FILM O TITU Čuveni film „Parada“, režisera i scenariste Dušana Makavejeve, snimljen povodom proslave 1. maja 1962. godine, proglašen je filmom „crnog talasa“! Zbog nekih, u to doba nezamislivih kadrova o Josipu Brozu, kada Titu, koji izlazi iz limuzine prilazi gatara i nudi da mu za jedan dinar prorekne budućnost, cenzurisan je, zabranjeno javno prikazivanje i sklonjen je u bunker u kojem je čamio 37 godina! odlično očuvano, mek povez, format 16,5 x 23,5 cm , ilustrovano, latinica,225 strana. Stanje Veoma dobro, kao novo!!!

Autor - osoba Blagojević, Miloš, 1930-2012 = Blagojević, Miloš, 1930-2012 Naslov Srbija u doba Nemanjića : od kneževine do carstva : 1168-1371 : ilustrovana hronika / Miloš Blagojević ; tekst uz slike i poglavlje Umetnost u doba Nemanjića Sreten Petković ; predgovor Sima Ćirković Vrsta građe knjiga odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1989 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Trajna radna zajednica književnika i književnih prevodilaca `Vajat` : `Beograd`, 1989 (Čakovec : `Zrinski`) Fizički opis 283 str., [10] str. s geogr. kartama : ilustr. ; 27 cm Drugi autori - osoba Ćirković, Sima M., 1929-2009 = Ćirković, Sima M., 1929-2009 Petković, Sreten Zbirka Hronike srpske ; ǂknj. ǂ1 (karton s omotom) Napomene Predgovor: str. 8-9 Bibliografija: str. 271 Registri. Predmetne odrednice Nemanjić (dinastija) -- 12-14v Srbija -- Istorija -- 1168-1371 Srbija u doba Nemanjića od kneževine do carstva 1168-1371 ilustrovana hronika Hronike Srpske, knjiga prva Dr. Miloš Blagojević, Dr. Sreten Petković, Dr Sima Ćirković Trajna radna zajednica književnika i književnih prevodilaca Vajat Beograd 1991, strana 283, tvrdi povez sa zaštitnim omotom, ilustrovano Devet geografskih karata srednjovekovne Srbije u boji na kraju knjige (mali atlas Srbije u doba Nemanjića), veoma dobro očuvano Tags: Nemanjići Kneževina Kraljevina Carstvo Miloš Blagojević (Miletićevo, kod Plandišta, 17. oktobar 1930 – Beograd, 27. jun 2012) bio je srpski istoričar, član SANU. Bavio se proučavanjem srpske istorije srednjeg veka, sa težištem na proučavanju istorijske geografije i društveno-ekonomskih odnosa u srednjovekovnoj Srbiji. Osnovnu školu je završio u rodnom mestu. Gimnaziju je pohađao u Vršcu a Vojno pomorsku akademiju u Splitu završio je 1951. godine. Oktobra iste godine uhapšen je zbog navodne delatnosti po liniji Informbiroa i osuđen na šest godina strogog zatvora. Kaznu je izdržavao u koncentracionim logorima za oficire u Bileći i na Golom otoku. Kazna mu je smanjena za dve godine pa je sa Golog otoka pušten uslovno krajem 1955. godine. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu, Odeljenju za istoriju, diplomirao je 1960. godine sa srednjom ocenom 9,40 ali zbog pomenute kazne nije mu omogućeno da bude primljen za asistenta, niti da se odmah upiše na postdiplomske studije. Radio je dve godine u osnovnoj školi u Miletićevu, da bi 1962. godine postao asistent Istorijskog instituta SANU u Beogradu u kojem je radio do 1972. godine. Opredelio se da proučava srpsku srednjovekovnu istoriju, posebno privrednu i društvenu istoriju. Magistarski rad Planine i pašnjaci u srednjovekovnoj Srbiji, odbranio je 1966. a doktorsku tezu Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji 1970. godine. Za naučnog saradnika Istorijskog instituta izabran je 1971, a za docenta Filozofskog fakulteta u Beogradu, za predmet Istorijska geografija, 1972. Za vanrednog profesora izabran je 1977, a za redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Beogradu 1983. godine. Kao nastavnik Filozofskog fakulteta učestvovao je u radu mnogih konisija kao član ili predsednik. U više saziva bio je član saveta fakulteta a od 1994. i predsednik Saveta. Školske 1994–1995. izabran je za šefa Katedre za nacionalnu istoriju srednjeg veka. Penzionisan je 1996. Naučni rad U toku svog naučno-istraživačkog rada objavio je više od 50 naučnih radova, ne računajući brojne priloge u enciklopedijama, istorijske karte, prikaze i članke u novinama. Najobimnija istraživanja je izvršio u oblasti poljoprivredne proizvodnje i agrarnih odnosa u srednjovekovnoj Srbiji. Rezultate do kojih je došao objavio je u studijama: Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji, Planine i pašnjaci u srednjovekovnoj Srbiji, Zakon sv. Simeona i sv. Save, kao i u nekoliko manjih članaka. U nastojanju da što vernije prikaže sistem obaveza i dažbina, bio je upućen da se pozabavi proučavanjem starih mera. Ogledao se u nekoliko mahova i na području diplomatike, utvrdivši ili ispravivši datiranje pojedinih povelja. Nekoliko manjih ili većih priloga objavio je iz istorijske geografije. Među njima posebno se izdvaja sintetičko delo: Pregled istorijske geografije srednjovekovne Srbije. Učestvovao je u izradi velikih sinteza, kao što je Istorija srpskog naroda u izdanju Srpske književne zadruge i posebnih, namenjenih širokoj čitalačkoj publici: Srbija u doba Nemanjića, Srpski narod i srpske zemlje u srednjem veku. Poslednjih godina posvetio je veću pažnju doktrini srpske srednjovekovne državnosti i vladarskoj ideologiji. Kao rezultat ovih interesovanja nastali su radovi: Studenica-manastir zaštitnika srpske države, O nacionalnim i državnim interesima u delima Domentijana, Arhiepiskop Sava-vožd otačastva. Važniji radovi Blagojević, Miloš (1965). „Srednjovekovni zabel”. Istorijski časopis. 14–15 (1963–1965): 1–17. Blagojević, Miloš (1966). „Planine i pašnjaci u srednjovekovnoj Srbiji (XIII i XIV vek)”. Istorijski glasnik. 2–3: 3–95. Blagojević, Miloš (1969). „Lukno po stonskoj meri”. Istorijski glasnik. 1: 41–50. Blagojević, Miloš (1970). „Kada je kralj Dušan potvrdio Dečansku hrisovulju?”. Istorijski časopis. 16–17 (1966-1967): 79–86. Blagojević, Miloš (1971). „Obrok i priselica”. Istorijski časopis. 18: 165–188. Blagojević, Miloš (1972). „Manastirski posedi kruševačkog kraja”. Kruševac kroz vekove. Kruševac: Narodni muzej. str. 25–48. Blagojević, Miloš (1972). „Prilog proučavanju srednjovekovnih mera: Kotorski star i kvadranjol, korčulanski gonjaj i kvarta”. Istorijski glasnik. 1: 95–110. Blagojević, Miloš (1973). Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji (1. izd.). Beograd: Istorijski institut. Blagojević, Miloš (2004) [1973]. Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji (2. izd.). Beograd: Službeni list SCG. Blagojević, Miloš (1973). „Veličina delova u Slanskom primorju”. Istorijski časopis. 20: 139–147. Blagojević, Miloš (1976). „Tepčije u srednjovekovnoj Srbiji, Bosni i Hrvatskoj”. Istorijski glasnik. 1–2: 7–47. Blagojević, Miloš (1979). „Zakon svetoga Simeona i svetoga Save”. Sava Nemanjić-sveti Sava: Istorija i predanje. Beograd: SANU. str. 129–166. Blagojević, Miloš (1982). „Savladarstvo u srpskim zemljama posle smrti cara Uroša”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 21: 183–212. Blagojević, Miloš (1982). „Vrhovna vlast i državna uprava”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 109–127. Blagojević, Miloš; Spremić, Momčilo (1982). „Slom Crnojevića”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 414–430. Blagojević, Miloš (1983). „Pregled istorijske geografije srednjovekovne Srbije”. Zbornik Istorijskog muzeja Srbije. 20: 45–126. Blagojević, Miloš (1983). „Gospodari Srba i Podunavlja: Prilog srpskoj diplomatici”. Istorijski glasnik. 1–2: 43–52. Blagojević, Miloš (1985). „Vladanije kneza Lazara u Primorju”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 15 (1): 97–114. Blagojević, Miloš (1987). „Krajišta srednjovekovne Srbije od 1371. do 1459. godine”. Istorijski glasnik. 1–2: 29–42. Blagojević, Miloš (1989). „Studenica - manastir zaštitnika srpske države”. Studenica i vizantijska umetnost oko 1200. godine. Beograd: SANU. str. 51–66. Blagojević, Miloš (1989). Srbija u doba Nemanjića: Od kneževine do carstva 1168–1371. Beograd: Vajat. Blagojević, Miloš (1989). „Krajišta srednjovekovne Srbije”. Vojne Krajine u jugoslovenskim zemljama u novom veku do Karlovačkog mira 1699. Beograd: SANU. str. 27–46. Blagojević, Miloš (1992). „Srpski narod i srpske zemlje u srednjem veku”. Vekovi Srba: Srbi, srpske države i zemlje. Gornji Milanovac: Dankomerc. str. 9–92. Blagojević, Miloš (1994). „O nacionalnim i državnim interesima u delima Domentijana: Srbi izabrani narod”. Istorijski glasnik. 1–2: 15–28. Blagojević, Miloš (1995). „Istočna granica despotovine od 1428. do 1439. godine”. Istorijski glasnik. 1–2: 23–36. Blagojević, Miloš (1997). Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama (1. izd.). Beograd: Službeni list SRJ. Blagojević, Miloš (2001) [1997]. Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama (2. izd.). Beograd: Službeni list SRJ. Blagojević, Miloš (1997). „Srpske udeone kneževine”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 36: 45–62. Blagojević, Miloš (1998). Srbija Nemanjića i Hilandar. Novi Sad: Društvo istoričara Južnobačkog i Sremskog okruga. Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU. Blagojević, Miloš (2000). „Reforma državne uprave i Dušanov zakonik”. Dušanov zakonik – 650 godina od njegovog donošenja. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. str. 51–70. Blagojević, Miloš (2003). „O agrarnim odnosima u Polimlju krajem XII i početkom XIII veka”. Kralj Vladislav i Srbija XIII veka. Beograd: Istorijski institut. str. 7–23. Blagojević, Miloš (2003). „Državnost zemlje Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. str. 113–144. Blagojević, Miloš (2004). Nemanjići i Lazarevići i srpska srednjovekovna državnost. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. Blagojević, Miloš (2004). „Veliki knez i zemaljski knez”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 41: 293–318. Blagojević, Miloš (2004). „Srpske vladarke – ktitori Hilandara”. Hilandarski zbornik. 11: 7–26. Blagojević, Miloš (2004). „Meropsi i otroci – baštinici i posadnici u Grbaljskom rukopisu Dušanovog zakonika”. Glas SANU. 396 (12): 21–60. Blagojević, Miloš (2005). „Terminologija Dušanovog zakonika i savremeni jezik”. Zakonik cara Stefana Dušana: Zbornik radova. Beograd: SANU. str. 2–20. Blagojević, Miloš (2005). „Vlaški knezovi, premićuri i čelnici u državi Nemanjića i Kotromanića (XIII-XIV vek)”. Spomenica Milana Vasića. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. str. 43—77. Blagojević, Miloš (2005). „Baštinici i posadnici u Grblju u XIV i XV veku”. Grbalj kroz vjekove. Grbalj: Društvo za obnovu Manastira Podlastva. str. 147–156. Blagojević, Miloš (2005). „Sporovi oko srednjovekovnih međa” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 71-72: 7–28. Blagojević, Miloš (2006). Posedi manastira Hilandara na Kosovu i Metohiji (XII-XV vek): The Estates of Chilandar Monastery in Kosovo and Metohija (12th-15th centuries). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. Blagojević, Miloš (2006). „Srpska administrativna podela Kosova i Metohije u XII veku” (PDF). Srbi na Kosovu i u Metohiji: Zbornik radova sa naučnog skupa. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 125–138. Arhivirano iz originala na datum 27. 7. 2011. Pristupljeno 19. 4. 2021. Blagojević, Miloš (2006). „Titule prinčeva iz kuće Nemanjića u XII i XIII veku”. Manastir Morača. Beograd: Balkanološki institut SANU. str. 33–44. Blagojević, Miloš (2007). Zemljoradnički zakon: Srednjovekovni rukopis. Beograd: SANU. Blagojević, Miloš (2007). „Teritorije kneza Lazara na Kosovu i Metohiji”. Kosovo i Metohija: Prošlost, sadašnjost, budućnost. Beograd: SANU. str. 5–18. Blagojević, Miloš (2007). „Arbanasi u svetlosti nastarijih srpskih izvora” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 75-76: 7–22. Blagojević, Miloš (2007). „Zakon gospodina Konstantina i carice Jevdokije”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 44: 447–458. Blagojević, Miloš (2008). „Srpski sabori i sabori otačastva Nemanjića i Lazarevića” (PDF). Glas SANU. 410 (14): 1–40. Blagojević, Miloš (2008). „Hilandarski posedi na Kosovu i Metohiji (XII–XV vek)”. Hilandarski zbornik. 12: 11–34. Blagojević, Miloš (2009). „O jednakim obavezama stanovništva u hrisovuljama manastira Sv. Georgija kod Skoplja”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 46: 149–165. Blagojević, Miloš (2009). „O izdaji ili neveri Vuka Brankovića” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 79-80: 7–42. Blagojević, Miloš (2009). „Posebni zakoni na manastirskim vlastelinstvima”. Srednjovekovno pravo u Srba u ogledalu istorijskih izvora. Beograd: SANU. str. 21–33. Blagojević, Miloš (2009). Zahumsko-hercegovačka episkopija i mitropolija od osnivanja do kraja XIX veka. Beograd: Svet knjige. Blagojević, Miloš (2010). „O predaji Beograda kralju Žigmundu 1427. godine”. Zbornik Matice srpske za istoriju. 82: 7–22. Blagojević, Miloš (2010). „Istorijska geografija u delima Ljubomira Kovačevića: Brskovo i Oblast Brankovića”. Glas SANU. 414 (15): 29–41. Blagojević, Miloš (2010). „Sima Ćirković - istoričar i akademik”. Glas SANU. 414 (15): 249–254. Blagojević, Miloš (2011). Srpska državnost u srednjem veku. Beograd: Srpska književna zadruga. Blagojević, Miloš (2011). „Despot Đurađ Vuković i srpska državnost”. Pad Srpske despotovine 1459. godine. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 33–55. Blagojević, Miloš (2011). „Nemanjići i državnost Duklje-Zete-Crne Gore” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 83: 7–24. Blagojević, Miloš (2012). „Uticaj Vizantije na agrarne odnose u srednjovekovnoj Srbiji” (PDF). Vizantijski svet na Balkanu. 2. Beograd: Vizantološki institu. str. 235–252.

Reprint izdanje Izdavač: Narodni muzej, Požarevac Edicija Nasleđe, knjiga 1 Autor: Rade M. Obradović Povez: broširan Broj strana: 351 Ilustrovano. Pečatirana, veoma dobro očuvana. S A D R Ž A J: 1. Istorija i nastanak Braničevske eparhije 2. Značaj graditeljstva u Srbiji i obnova mnogobrojnih crkava u XVII, XVIII i XIX veku 3. Crkve i manastiri i prepisivačka delatnost 4. Opis crkava i manastira na teritorijalnoj oblasti Homolje 5. Crkva Sv. Trojice u Žagubici od nastanka do danas 6. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u selu Vlaolu 7. Trška crkva, istorijski pisani podaci o naselju Trg od nastanka do danas 8. Laznica, kraći opis nastanka naselja od osnivanja do danas 9. Crkva Svetog velikomučenika Georgija u selu Ribaru 10. Crkva Svetog jevanđeliste Marka u selu Bliznak, Homolje 11. Crkva Svetog proroka Ilije u Osanici 12. Novopodignuta crkva Svetog Stefana arhiđakona u Krepoljinu 13. Srpski pravoslavni manastir - Crkva Presvete Bogorodice Vavedenja - Gornjak 14. Porušeni srpski pravoslavni manastiri u gornjačkom Ždrelu 15. Istorijski pisani podaci o nastanku sela Bistrice, sedištu Bistričke parohije do danas 16. Srpski pravoslavni manastir: Crkva Uspenija Sv. Bogorodice - Vitovnica 17. Šetonje, opis nastanka naselja do danas 18. Crkva Sveta tri jerarha u Ćovdinu u izgradnji 19. Crkva Svetog proroka Ilije - Milja Vezilja u Vezičevu 20. Crkva Sv. apostola Petra i Pavla u Velikom Laolu 21. Crkva Svetog Georgija u selu Krviju 22. Crkva Svetog apostola Tome u Tabanovcu 23. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u selu Burovac 24. Crkva Svetog Vaznesenja u Petrovcu na Mlavi 25. Crkva Sveti Car Konstantin i Carica Jelena u Kamenovcu 26. Crkva Svete velikomučenice Marine u selu Oreškovici 27. Novopodignuta crkva Svetom apostolu jevanđelisti Marku u Pankovu 28. Crkva Svetog proroka Ilije u Velikom Popovcu 29. Crkva Roždestva Presvete Bogorodice i crkva brvnara u Četerežu 30. Crkva Sv. apostola Petra i Pavla u selu Ranovac 31. Crkva Svetog Pantelejmona u Manastirici 32. Istorijski pisani podaci o nastanku sela Kobilja, sedišta Kobiljske parohije do danas 33. Novopodignuta crkva Svete Trojice u selu Rašancu 34. Crkva Sv. apostola Petra i Pavla u Crljencu 35. Sveti srpski pravoslavni manastir Bradača 36. Crkva Svetog evangeliste i apostola Marka u selu Kula 37. Crkva Svetog apostola Tome u Boževcu 38. Srpski pravoslavni manastir posvećen Svetim arhistratizima Mihailu i Gavrilu - Zaova 39. Crkva Sveti Ignjatije Bogonosac u Malom Crniću 40. Crkva Svete mučenice Marine u Salakovcu 41. Crkva Sv. apostola Petra i Pavla u Trnjanu - Stig 42. Crkva Roždestvo Presvete Bogorodice u Sirakovu - Stig 43. Crkva Svetih vrača Kozme i Damjana u Bubušincu-Maljurevcu 44. Srpski pravoslavni manastir Svetog Nikolaja Čudotvorca - Rukumija 45. Srpski pravoslavni manastir Prenos moštiju Svetog Nikole - Nimnik 46. Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Starom Kostolcu 47. Crkva Svetog Mihaila i Gavrila - saborna crkva u Požarevcu 48. Stara crkvišta, manastirišta i lekovite vode u Mlavi, Stigu i Homolju 49. Stari srpski zapisi i natpisi u Homolju, Mlavi i Stigu (K-92)

CANER TASLAMAN KUR`AN - NENADMAŠNI FENOMEN Prevod - Enver Ibrahikmadić Izdavač - Knjigoljubac, Brčko; Karađoz, Sarajevo Godina - 2021 418 strana 25 cm Edicija - Biblioteka Akademska knjiga Povez - Tvrd Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Predgovor 1. Živimo u svemiru koji se neprestano širi 2. Tačka u kojoj je započelo naše putovanje 3. Stvoreni smo iz ničega 4. Maglovito stanje svemira 5. Savršene orbite 6. Atomi subatomske čestice 7. Crne rupe: velika zakletva 8. Pulsari 9. Sila teže i kretanje 10. Sve se kreće u svojoj orbiti 11. Stvaranje u parovima 12. Relativnost vremena obznanjena prije 1400 godina 13. I Sunce se kreće 14. Razlike između sunca i mjeseca 15. Mjesečeva orbita 16. Put na mjesec 17. Nebeski slojevi 18. Zemljini slojevi 19. Zaštićeno nebo 20. Ono što nebo vraća 21. Bez stubova uzdignuto nebo 22. Zaobljenost Zemlje 23. Obavijanje noći oko dana 24. Prečnici zemlje i svemira 25. Zemlja se okreće mada to ne primjećujemo 26. Vjetrovi koji oplođuju 27. Kako oblaci prave kišu 28. Omjeri u kiši 29. Podzemne vode i kruženje vode 30. Pregrada između mora 31. Tama i unutarnji talasi u morima 32. Planine poput stubova 33. Pukotine na zemlji 34. Poruka zemljotresa i teški teret 35. Nastajanje nafte 36. Disanje i fotosinteza 37. Nepodnošljiva poteškoća uzdizanja u nebo 38. Čovjek i zagađenje okoline 39. Spolnost kod biljaka 40. Zemlja oživljava 41. Pčelinjak gradi ženka pčele 42. Pčelinji stomačići i ljekovitost meda 43. Nastanak mlijeka 44. Komunikacija među pticama 45. Ženka mrava i komunikacija među životinjama 46. Stvaranje čovjeka od zemlje i vode 47. Sperma je smjesa 48. Stvaranje iz jedne biti i spolnost bebe 49. Okačen na zidu maternice 50. Jedan zalogaj mesa 51. Formiranje kostiju i oblaganje kostiju mesom 52. Stvaranje u tri tmine 53. Legitimacija na vrhovima prstiju 54. Jezik i čovjek 55. Dokazi koji postoje u nama samim 56. Svrsishodna uzročnost 57. Pogrešnost progresivnog, pravolinijskog poimanja povijesti 58. Zajednica sebe i fenomeni zasnovani na arheologiji 59. Narod ad i grad irem 60. Tajna imena Haman 61. Drevni Egipat i faraonovo tijelo 62. Znakovi iz Starog zavjeta 63. Znakovi iz Novog zavjeta 64. Pobjeda Rimljana 65. Najniže mjesto na zemlji 66. Sijalica, električna energija, brzi prijenos materije i nova prijevozna sredstva 67. Oni koji ne vjeruju da će svemiru doći kraj 68. Smrt zvijezda i sunca 69. Od velikog praska do velikog rušenja 70. Kao skakavci MATEMATIČKI FENOMENI Neodoljiva kategoričnost matematike Zašto matematika? Nemogućnost imitiranja čak samo jedne sure Numerički strukturirana knjiga Razumjeti lahko, imitirati nemoguće MATEMATIČKI FENOMEN U SKLADU RIJEČI 1 - Jedan dan 2 - Dani . 272 3 - Izvedenice od riječi dan 4 - Godina 5 - Taj dan i sudnji dan 6 - Mjesec kao nebesko tijelo 7 - Kalendarski mjesec 8 - Godina stupanja na mjesec 9 - Omjer mora i kopna 10 - 309. riječ 11 - Sedam nebesa 12 - Atomski broj željeza 13 - Izotopi željeza 14 - Najviši stepen 15 - Sura u kojoj se govori o pčeli 16 - Ovaj svijet i budući svijet 17 - Meleki i Šejtan 18 - Korist i nered 19- Razvrat, nasilje i srdžba 20 - Nečist i prljavština 21 - Otvoreno i javno 22 - Iblis i traženje Allahove zaštite 23 - Vradžbine i spletke 24 - Jezik i savjet 25 - Reci i oni rekoše 26 - Milost i uputa 27 - Smilovati se, milostivi i samilosni 28 - Dobročinstvo i nagrada 29 - Nada i strah 30 - Vruće i hladno 31 - Sjetva, nicanje i voće 32 - Drveće i bilje 33 - Grijeh i razvrat, nasilje, srdžba 34 - Bogat i siromašan 35 - Semudi krik 36 - Lutov narod i vjetar pun pijeska 37 - Oprost i kazna 38 - Povratak i vječnost 39 - Djelo i zarada 40 - Sunce i svjetlost 41 - Tegoba i smirenje 42 - Pravičnost i nepravda 43 - Nekolicina i zahvalnost 44 - Vjerovjesništvo i čovječanstvo 45 - Šteta i korist 46 - Subota 47 - Prvo i drugo puhanje u rog 48 - Stadiji stvaranja i čovjek 49 - Vino, kocka, kumiri, strelice za gatanje, odvratne stvari, Šejtanovo djelo 50 - Adem i Isa FENOMEN BROJA 19 Matematika i 19 Dokazi i nevjernici Da li je opravdano reći `mi ionako vjerujemo, zar su potrebni dokazi?` Zašto broj 19 Allah je jedan: 19 Kako se broj 19 spominje u Kur`anu. Funkcije broja 19 prema Kur`anu Sura `Al-Muddassir` i godina otkrivanja fenomena broja 19 Jedan od najvećih Ostali fenomeni u suri `Al-Muddassir` Sve je prebrojano Brojevi spomenuti u Kur`anu Kur`anske sure i bismilla Na šta nam ukazuje 114. bismilla? Broj slova u bismilli Dijamant i staklo Riječi u bismilli Riječ `ime` i broj 19 Riječ `Allah` i broj 19 Rahman, rahim, zbir količnika i broj 19 Broj ajeta u kojim se spominju riječi iz bismille Allahova imena i broj 19 Matematičko analiziranje allahovih imena Savršena tabela Zašto je bismilla takva kakva jest? Na šta upućuje proračun vjerovatnoće Šta kaće vaša logika? Nepresušni fenomeni u bismilli Fatiha i broj 19.351 Problemu u vezi sa 19, koje treba riješiti Sure koje počinju tajanstvenim harfovima i broj 19 Sura `ja-sin` i broj 19 Sura `merjem` i broj 19 Početni harfovi ajn-sin-kaf Početak sure `sad` i greška koju je ispravio broj 19 Početak sure `qaf`, Kur`an i broj 19 Beskrajna čuda u samo jednom slovu Devetnaesti harf Riječ `Kur`an` i broj 19 Ha-mim počeci i broj 19 Proračun vjerovatnoće inicijala ha-mim Sura Al-`alaq`: 19. sura od kraja Kur`ana Parni i neparni brojevi Znak, dokaz, riječ i broj 19 Broj 19 u odnosu između Allaha i čovjeka Uplašeni divlji magarci Šta smo postigli? Pogovor Od prvog praska do majčine maternice, sa dna mora do matematike Putevi koji nam predstoje Najveća tvrdnja: nenadmašni fenomen Bibliografija O autoru O prevodiocu `Ova knjiga je rezultat vrlo detaljnog i multidisciplinarnog istraživanja i kao takva predstavlja do danas najsavremeniju i najcjelovitiju knjigu koja tretira odnos Kur’ana i moderne nauke. Budući da je knjiga ’’Kur’an nenadmašni fenomen’’ pisana stilom koji običan čitalac moze shvatiti i razumjeti, ona vodi svog čitaoca ka boljem razumijevanju stvaranja svemira i omogućava da se ovi fenomeni i pojave vide iz sasvim nove perspektive. Čitajući ovu knjigu osvjedočit ćete se kako nam Kur’an govori o velikom broju fenomena, od nastanka svemira, Velikog praska, do stvaranja u utrobi majke, od života pčela do najsloženijih tema iz oblasti filozofije i fizike… Pored velikog broja obrađenih kur’anskih fenomena iz pomenutih oblasti, knjiga sadrži i analizu nevjerovatnih matematičkih fenomena sadržanih u Kur’anu koji su elaborirani kroz tekst i tabele. Čitanje ove knjige omogućit će vam da dođete do nepokolebljivog uvjerenja: Kur’an je Božije, a ne ljudsko djelo.` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku. Kuran

Tvrd povez, br.strana 139, jezik nemacki, Ludwigshafen 1999.god. Autor - Helmut Wieteck Stanje – odlicno 5/5- (izuzetno ocuvana, na prvoj strani potpis, inace bez toga kao nova) RICHARD TEICHMANN und das zweite internationale SCHACHTURNIER in KARLSBAD 1911 - Richard Teichmann i drugi medjunarodni sahovski turnir u Karlsbadu 1911.god - Ova knjiga je namenjena secanju na Richarda Teichmanna, 130 godina od njegovog rodjenja, velikog majstora saha koji je odavno zaboravljen. Nisu samo Lasker i Taras oblikovali Nemacki sah, vec i mnogi drugi majstori koji su imali izuzetne rezultate a vecito bili u njihovoj senci, kao sto su majstori Miesez, Bardeleben, Minckwitz, Swiderski, Walbrodt, kao i Richard Teichmann koji su dali izuzetan doprinos za istoriju saha u Nemackoj. Svetski sampioni poput Stajnica, Laskera, Kapablanke i Aljehina uvek su govorili sa velikim postovanjem o dubokoj sahovskoj umetnosti Nemackog sahovskog Giganta, kako su Teichmanna rado zvali u stranoj sahovskoj stampi. Teichmannov najveci turnirski uspeh, je velika pobeda na Medjunarodnom Turniru u Karlsbadu 1911 god. ispred Akibe Rubinstajna, Karla Slehtera, Frenka Marshala, Arona Nimcovica, Vidmara, Aljehina, Tartakovera i drugih, i to mu je bilo dovoljno da zauvek obezbedi svoje mesto u sahovskim analima. Iz sadrzaja 7 Vorwort 8 Der gutmütige Riese 8 Richard V. 9 Stimmen der Anderen 19 Der Wettkampf mit Frank J. Lee 33 Auf der Überfahrt nach Cambridge Springs 38 Der Wettkampf mit William Ewart Napier 53 Karlsbad 55 Sein größter Erfolg 58 Die Schönheitspreise im Karlsbader Turnier 67 Späte Liebe 87 Nach Karlsbad 93 Der Wettkampf mit Alexander Aljechin 105 Teichmanns Erfolgsbilanz 106 Teichmann als Problemkomponist 107 Lösungen 108 Teichmann und das Karlsbader Turnier im Spiegel der in- und ausländischen Presse 136 Anhang Teichmann-Partien aus Karlsbad 1911 PARTIJE (Partien) 01 Burn - Teichmann, Hastings 1895 02 Teichmann - Tinsley, Hastings 1895 03 Bird - Teichmann, Hastings 1895 04 Vergani - Teichmann, Hastings 1895 05 Walbrodt - Teichmann, Nürnberg 1896 06 Lee - Teichmann, London 1901 07 Teichmann - Lee, London 1901 08 Teichmann - Marco, Monte Carlo 1902 09 Teichmann - Maroczy, Wien 1903 10 Teichmann - Pillsbury, Wien 1903 11 Teichmann - Schlechter, Wien 1903 12 Swiderski - Teichmann, Wien 1903 13 Tarrasch - Teichmann, Monte Carlo 1903 14 Marshall - Teichmann, Monte Carlo 1903 15 Teichmann - Marco, Cambridge Springs 1904 16 Showalter - Teichmann, Cambridge Springs 1904 17 Teichmann - Napier, Glasgow 1905 18 Teichmann - Leonhardt, Hamburg 1905 19 Teichmann - Janowski, Ostende 1906 20 v. Scheve - Teichmann, Berlin 1907 21 Moll - Teichmann, Berlin 1907 22 Teichmann - Spielmann, Karlsbad 1907 23 Spielmann - Teichmann, Berlin 1909 24 Mieses - Teichmann, Berlin 1910 25 Marshall - Teichmann, Hamburg 1910 26 Schlechter - Leonhardt, Karlsbad 1911 27 Spielmann - Rubinstein, Karlsbad 1911 28 Duras - Cohn, Karlsbad 1911 29 Tartakower - Burn, Karlsbad 1911 30 Cohn - Burn, Karlsbad 1911 31 Chajes - Perlis, Karlsbad 1911 32 Dus-Chotimirski - Salwe, Karlsbad 1911 33 Chajes - Tartakower, Karlsbad 1911 34 Nimzowitsch - Löwenfisch, Karlsbad 1911 35 Jaffe - Spielmann, Karlsbad 1911 36 Rabinowitsch - Leonhardt, Karlsbad 1911 37 Teichmann - Rubinstein, Karlsbad 1911 38 Teichmann - Schlechter, Karlsbad 1911 39 Kostitsch - Teichmann, Karlsbad 1911 40 Spielmann - Teichmann, Karlsbad 1911 41 Teichmann - Nimzowitsch, Karlsbad 1911 42 Chajes - Teichmann, Karlsbad 1911 43 Dus-Chotimirski - Teichmann, Karlsbad 1911 44 Teichmann - Süchting, Karlsbad 1911 45 Teichmann - Tartakower, Karlsbad 1911 46 Aljechin - Teichmann, Karlsbad 1911 47 Rotlewi - Teichmann, Karlsbad 1911 48 Leonhardt - Teichmann, Pistyan 1912 49 Teichmann - Dagover, Berlin 1914 50 Aljechin - Teichmann, Berlin 1921 51 Tartakower - Teichmann, Teplitz-Schönau 1922 52 Sämisch - Teichmann, Teplitz-Schönau 1922 53 Teichmann - Sir Thomas, Karlsbad 1923 54 Teichmann - Spielmann, Karlsbad 1923 55 Dr. Goertz - Teichmann, Leipzig 1924 56 Johner - Teichmann, Karlsbad 1923 57 Teichmann - Leonhardt, Karlsbad 1911 58 Löwenfisch - Teichmann, Karlsbad 1911 59 Teichmann - Cohn, Karlsbad 1911 60 Jaffe - Teichmann, Karlsbad 1911 61 Teichmann - Vidmar, Karlsbad 1911 62 Perlis - Teichmann, Karlsbad 1911 63 Teichmann - Marshall, Karlsbad 1911 64 Teichmann - Burn, Karlsbad 1911 65 Fahrni - Teichmann, Karlsbad 1911 66 Rabinovich - Teichmann, Karlsbad 1911 67 Teichmann - Salwe, Karlsbad 1911 68 Teichmann - Alapin, Karlsbad 1911 69 Duras - Teichmann, Karlsbad 1911 Prvih 55 partija su sa komentarima i ilustrovane su preglednim dijagramima. Notacija partija je figurna (univerzalna) sve je lako za pregled. retko u ponudi za sahiste, ljubitelje saha i kolekcionare Odgovaram na pitanja ako ih bude bilo

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Retko !!! Prvo izdanje ! Ferdo Čulinović (Karlovac, 17. maj 1897 — Zagreb, 15. septembar 1971) je bio pravni istoričar i profesor na Sveučilištu u Zagrebu. Rođen je 17. maja 1897. u Karlovcu. Detinjstvo je proveo, osnovnu i srednju školu (1915) je završio u Senju.[1] Nakon Prvog svetskog rata, pošto se vratio iz austrougarske vojske završio je Pravni fakultet u Zagrebu, a već 1922. je i doktorirao na istom fakultetu.[1] Najpre se zaposlio u carinskoj službi u Splitu (1919—1924), a nakon toga je radio u pravosuđu.[2] prvo kao državni tužilac u Subotici 1924—1928, a zatim na reznim stepenima sudijske karijere. Bio je predsednik okružnih sudova u Beloj Crkvi, Požarevcu, Pančevu, Gospiću i Varaždinu.[2] Takođe je bio starešina državnog tužilaštva u Novom Sadu.[1] Istovremeno, pokazao je veliki interes za književnošću i prevođenjem. Značajan rad mu je zbirka novela „Bura”, objavljena 1927. godine u Subotici. Bavio se i naučnim istraživanjima, a od značajnijih radova u međuratnom periodu su mu bile naučne studije „Statut grada Senja” i „Dušanov zakonik”.[1] Napisao je i više rasprava o zemljoknjiškom pravu.[3] Uz Baltazara Bogišića je bio jedan od najistaknutijih predstavnika pravne etnologije. Koristeći kao materijal narodne uzrečice, pesme, pripovetke, na teritoriji Jugoslavije,[4] objavio je knjigu „Narodno pravo: zbornik pravnih misli iz naših narodnih umotvorina”, koju je objavio u Beogradu 1938. godine.[5] Uređivao je časopise „Pravosuđe” (1931−36) i reviju „Pravni život” (1935−36).[2] Zbog istaknutog antiustaškog delovanja je nakon uspostavljanja NDH smenjen sa mesta okružnog sudije u Gospiću i neko vreme je bio nezaposlen boraveći u Splitu, a nakon toga je ponovo postavljen za sudiju Okružnog suda u Varaždinu. Decembra 1941. godine se priključio NOP. Godine 1943. je prešao na slobodnu teritoriju. Kraće vreme se zdržao u štabu 13. proleterske brigade i u Glavnom štabu Hrvatske.[3] Bio je jedan od osnivača narodne vlasti u Hrvatskoj tokom Drugog svetskog rata.[1] Kao članu ZAVNOH, poverena mu je organizacija sudstva na oslobođenoj teritoriji u Hrvatskoj.[5] Na oslobođenoj teritoriji je započeo izdavanje čaospisa „Narodni pravnik” i u njemu objavio više svojih članaka.[6] Aktivno je sarađivao u izradi materijalnih i organizatorskih propisa o radu sudova u Hrvatskoj. Ove propise je nakon rata objavio u Zborniku Pravnog fakulteta, pod naslovm „Propisi o sudstvu Hrvatske za NOB” (1951).[7] Bio je potpresednik odeljenja pravosuđa za Hrvatsku, sekretar Zakonodavne komisije ZAVNOH i Zemaljske komisije za ratne zločine u Hrvatskoj. Za rad u toku rata je odlikovan Ordenom bratstva i jedinstva i Ordenom zasluga za narod.[1] Juna 1945. godine je izabran za profesora Pravnog fakulteta na Sveučilištu u Zagrebu i vodio je katedru za pravnu istoriju.[8] Dva puta je biran za dekana Pravnog fakulteta školske 1948/49. i 1958/59. godine.[6] Predavao je najpre „Razvitak narodne vlasti za vreme NOB”, i napisao prvi univerzitetski udžbenik iz te oblasti (1946), zatim je predavao „Opštu istoriju države i prava” i „Teoriju države i prava”, a od 1950. Istoriju države i prava naroda Jugoslavije.[7] Osnivač je postdiplomskih studija iz državnopolitičkih nauka (1963).[2] Jedan od njegovih poznatih đaka bio je Hodimir Sirotković.[5] Nastavio je da se bavi naučnim radom, posebno iz oblasti revolucionarnih promena u tada najnovijoj istoriji,[8] državno-pravne i političke istorije,[8] kao i nacionalnog pitanja.[8] Osnivač je Instituta za istoriju države i prava naroda Jugoslavije na Pravnom fakultetu u Zagrebu i bio je njegov prvi direktor (1953).[2] Pod njegovim rukovodstvom, Institut je sakupio obimnu dokumentaciju iz državnopravne i političke istorije.[6] Osim predavanja koja je držao na diplomskim i podstdiplomskim studijama, održao je brojna predavanja iz oblasti državno pravne i političke istorije na drugim pravnim fakultetima u državi i inostranstvu, akadiemije nauke i umetnosti, narodnim i radničkim univerzitetima, domovima JNA i drugo.[9] Inicijator je i organizator brojnih naučnih skupova, kao što su „Petrova gora” (1969), „Lika u Narodnooslobodilačkom ratu” (1970), „Drugi svetski rat i mir među narodima” (1970).[9] Iz zdravstevnih razloga je penzionisan na jesen 1967. godine, a njegov naslednik na katedri bio je Konstantin Bastaić.[5] I nakon penzionisanja je nastavio da se bavi naučnim radom. Tako je nastalo i njegovo najznačajnije delo „Okupatorska podela Jugoslavije”, koje je 1970. godine u Beogradu objavio Vojnoistorijski zavod.[8] Sahranjen je na Mirogoju 19. maja. Od njega se u ime JAZU oprostio akademik Vlasislav Brajković, u ime SANU akademik Vaso Čubrilović, a u ime SAZU akademik Lado Vavpetič.[6] Akademik Zbog brojnih i zapaženih naučnih rezultata u istraživanju državnopravne istorije Jugoslavije, 10. juna 1955. izabran je za dopisnog, a 16. juna 1962. za redovnog člana JAZU u Zagrebu, kada je postao i član Odbora za narodni život i običaje, u čijem radu je učestvovao do smrti.[9][5] JAZU je uedno bio izdavač brojnih njegovih radova. Dopisni člana SANU u Beogradu je postao 1965. godine. [8] Dobitnik je Nagrade „Božidar Adžija” za životno delo (1967),[2] koja je predstavljala najviše naučno priznanje u SR Hrvatskoj.[6] Oktobra 1970. Moskovski državni univerzitet Lomonsov mu je svečano dodelio počasnu titulu dokotra iz istorijskih nauka, za njegov celokupan naučni rad, kao prvom jugoslovenskom naučnom radniku.[9] Dela Ostavio je za sobom čitavu biblioteku naučnik i stručnih radova. Napisao je 48 knjiga i posebno štampanih monografija, 35 naučnih radova u raznim zbirkama, 115 rasprava objavljenih u časopisima, kao i niz recenzija, prikaza i novisnkih članaka.[7] „O slobodi volje” (1929) „Upisi u zemljišnu knjigu” (1930) „Dušanov zakonik” (1931) „Komentar zemljišnoknjižnih zakona” (1931) „Zemljišna knjiga i njeno osnivanje” (1931) „Komentar zakona o izdavanju tapija” (1932) „Baštinsko pravo tapijskog sistema” (1932) „Zemljišnoknjižno pravo” (1933) „Žena u našem krivičnom pravu” (1934)[10] „Statut grada Senja” (1934) „Narodno pravo: zbornik pravnih misli iz naših narodnih umotvorina” (1938) „Komentar zakona o izvršenju i obezbeđenju” knjige 1—5, sa Ivom Matijevićem (!937-1940) „O pravu uopće” (1946) „Pravosuđe u Jugoslaviji” (1946) „Sudovi nove Jugoslavije” (1946) „Opća istorija države i prava”, knjiga 1:„Robovlasnička država”, knjiga 2: „Feudalna - buržoaska - socijalistička država” (1949) „Seljačke bune u Hrvatskoj” (1951) „Devetsto osamnaesta na Jadranu” (1951) „Revolucionarni pokret u Istri 1921.” (1951) „Razvitak jugoslovenskog feudalizma” (1952) „Riječka država” (1953) „Državnopravna istorija jugoslovenskih zemalja XIX i XX vijeka”, 1 i 2 (1953) „Nacionalno pitanje u jugoslovenskim zemljama” (1955) „Odjeci Oktobra u jugoslovenskim krajevima” (1957) „Slom stare Jugoslavije” (1958) „Stvaranje jugoslovenske države” (1959) „Jugoslavija između dva rata” (1961) „Razvitak jugoslavenskog federalizma” (1962) „Pomorska politika stare Jugoslavije” (1962) „Državnopravni razvitak Jugoslavije” (1963) „Šta je nacija” (1964) „Dvadesetsedmi mart” (1965) „Narodnost i ustavi Jugoslavije” (1965) „Dokumenti o Jugoslaviji” (1968) „Državnopravni razvitak Vojne krajine (s posebnim osvrtom na Slavoniju)” (1969) „Okupatorska podela Jugoslavije” (1970) Mnogi njegovi radovi su štampani u „Radovima” i „Starinama” JAZU i Pomorskom zborniku u Zadru.

Ilustrovani priručnik za jahanje! Retko u ponudi! Author: C. E. G. Hope Riding (Illustrated Teach Yourself) Hardcover – Import, January 1, 1968 Publisher: ‎ Fisicalbook (January 1, 1968) Language: ‎ English Hardcover: ‎ 96 pages 978-0340037805 Item Weight: ‎ 12.8 ounces Jahanje obuhvata različite jahačke discipline, vožnju zaprega, kao i izvođenje akrobacija na konjima. Ovaj opis obuhvata korišćenje konja za rad, transport, rekreativne, umetničke i kulturne aktivnosti, i takmičarski sport. Istorija upotrebe konja Iako postoje polemike oko tačnog datuma kada su konji bili pripitomljeni i kada su prvi put jahani, najbolja procena je da su konji prvi put jahani približno 3500. godine pne. Indirektni dokazi govore da su konji jahani dugo pre nego što su korišteni za vuču. Postoje dokazi da su oko 3.000 godina p.n. e., u blizini reka Dnjepar i Don, ljudi koristili uzda na konjima, jer pastuv koji je tamo sahranjen pokazuje istrošenost zuba konzistentnu sa korišćenjem uzda. Međutim, najviše nedvosmislenih ranih arheoloških dokaza o kopitarima koji su stavljeni u radnu upotrebu ima o vučnim konjima. Sahranjene kočije od oko 2500. godine p. n. e predstavljaju najneposrednije čvrste dokaze o konjima korištenim kao radne životinje. U davnim vremenima upotreba ratnih kočija je bila praćena korišćenjem ratnih konja kao lake i teške konjice. Konj je igrao važnu ulogu u ljudskoj istoriji širom sveta, kako u ratnim dejstvima, tako i u mirnodopskim potrebama kao što su transport, trgovina i poljoprivreda. Konji su živeli u Severnoj Americi, ali su izumrli na kraju ledenog doba. Konje su evropski istraživači vratili u Severnu Ameriku, počevši s drugim putovanjem Kolumba 1493. godine. Jahanje je uvedeno na Letnje olimpijske igre 1900. godine kao olimpijski sport sa disciplinom preskakanja. Zdravstveni problemi Rukovanje, jahanje i vožnja konja imaju svojstvene rizike. Konji su velike plenske životinje sa dobro razvijenim instinktom bežanja ili borbe, koje se mogu brzo i neočekivano kretati. Kada je na konju glava jahača može biti udaljena 4 m (13 ft) od zemlje, a konj može putovati brzinom do 65 km/h (40 mph). Uočene povrede kreću se od vrlo malih povreda do smrtnih slučajeva. Jedna studija u Nemačkoj utvrdila je da je relativni rizik od povreda od jahanja konja, u poređenju s vožnjom bicikla, 9 puta veći za adolescente i 5,6 puta veći za mlađu decu, ali da je jahanje konja manje rizično od jahanja mopedom. U državi Viktoriji u Australiji pretragom državnih zapisa utvrđeno je da su konjički sportovi imali treću najveću učestalost ozbiljnih povreda, nakon moto sporta i naticanja motornim brodovima. U Grčkoj je analizom nacionalnog registra procenjeno da je učestalost konjaničkih ozleda 21 na 100.000 ljudi godišnje za poljoprivredu i konjičke sportove zajedno, a da je 160 puta veća za osoblje konjičkih trka. U drugim nalazima je navedeno da kacige verovatno sprečavaju traumatične povrede mozga. U Sjedinjenim Državama svake godine oko 30 miliona ljudi jaše konje, što rezultira u 50.000 poseta hitne službe (1 poseta na 600 jahača godišnje). Istraživanje na 679 konjanika u Oregonu, Vašingtonu i Ajdahu procenilo je da će tokom svoje konjičke karijere svaki peti konjanik biti ozbiljno povređen, što će rezultirati hospitalizacijom, operacijom ili dugotrajnom onesposobljenošću. Među ispitanicima iz ankete, jahači početnici su imali trostruku učestalost povreda u odnosu na intermedijarne jahače, pet puta veću u odnosu na iskusne konjanike i gotovo osam puta veću u odnosu na profesionalce. Za postizanje značajnog pada rizika od povreda potrebno je oko 100 sati iskustva. Autori ankete zaključuju da bi se napori na sprečavanju konjičkih ozleda trebali usredsrediti na početničke konjanike. Mehanizmi povreda Najčešća ozleda je pad sa konja, nakon čega slede povrede usled ritanja, nagazivanja i ujedanja. Oko 3 od 4 povrede su usled pada, široko definisanog. Široka definicija pada često uključuje zgnječavanje i bacanje sa konja, ali i kada odvojeno računaju, svaki od ovih mehanizama može biti češći od ritanja. Tipovi i ozbiljnost povreda U Kanadi, jedno desetogodišnje istraživanje pacijenata u trauma-centrima povređenim tokom jahanja ustanovilo je da iako je 48% njih zadobilo povrede glave, samo 9% tih jahača je nosilo šlemove u trenutku nesreće. Ostale povrede obuhvatale su grudni koš (54%), trbuh (22%) i ekstremitete (17%). Jedna Nemačka studija izvestila je da su povrede kod jahanja konja retke u poređenju s drugim sportovima, ali kada se pojave one su teške. Specifično, oni su otkrili da su 40% povreda kod jahanja lomovi, a samo 15% iščašenja. Pored toga, studija je primetila da u Nemačkoj četvrtinu svih smrtnih slučajeva vezanih za sport uzrokuje jahanje konja. Većina povreda povezanih sa konjima rezultat je pada sa konja, što je uzrok 60–80% svih takvih prijavljenih povreda. Drugi čest uzrok povreda je ritanje konja, što može prouzrokovati lomove lobanje ili ozbiljne traume unutrašnjih organa. Neke moguće povrede usled jahanja konja, pri čemu procenti označavaju iznose u odnosu na sve povrede kako je izvešteno novozelandskom istraživanjem, uključuju: Prelom ili dislokacija ruke (31%) Povrede glave (21%) Prelom ili dislokacija noge (15%) Ozleda grudnog koša (33%) Među 36 članova i zaposlenih u Džokejskom klubu iz Hongkonga, koji su dospeli u trauma-centre tokom perioda od 5 godina, 24 su pala sa konja, a 11 je udario konj. Raspodela povrede po delu tela je: 18 torzo; 11 glava, lice ili vrat; i 11 ud. Autori ove studije preporučuju da se šlemovi, štitnici za lice i zaštitnici za telo nose prilikom jahanja ili rukovanja konjima. U Novom Južnom Velsu u Australiji, istraživanje konjanika koji su završili u bolnici tokom šestogodišnjeg perioda otkrilo je da je 81% nosilo kacigu u vreme povrede, i da se upotreba kaciga s vremenom povećavala i bila je u korelaciji sa nižom stopom bolničkog prijema. U drugoj polovini perioda obuhvaćenog studijom, u bolnicu je primljeno samo 14% ukupnog broja povređenih. Suprotno tome, studija konjanika dečijeg uzrasta koji su dospeli na odeljenje hitne pomoći u bolnici u Adelejdu, izvestila je da je 60% zadržano na lečenju. U Sjedinjenim Državama, analizom podataka Nacionalnog elektronskog sistema za nadzor povreda (engl. National Electronic Injury Surveillance System - NEISS) koje je izvršilo Udruženje za medicinsku bezbednost konjanika proučeno je 78.279 povreda povezanih sa konjima tokom 2007. godine. Najčešće povrede uključuju lomove (28,5%); kontuzije/abrazije (28,3%); istegnuća/uganuća (14,5%); unutrašnje povreda (8,1%); razderotine (5,7%); potrese mozga (4,6%); dislokacije (1,9%); hematome (1,2%). Najčešća mesta povreda su donji trup (19,6%); glava (15,0%); gornji trup (13,4%); rame (8,2%) i zglob (6,8%). U okviru ove studije pacijenti su: lečeni i otpušteni (86,2%), hospitalizovani (8,7%) ), prebačeni u drugu ustanovu (3,6%), otišli bez tretmana (0,8%), zadržani na posmatranju (0,6%) i doneti u bolnicu preminuli (0,1%). MG148 (N)

Русская живопись XIX века Moskva, Rusija 1962. Tvrd povez, ruski jezik, bogato ilustrovano, veliki format (27×35 cm), 12 strana + 64 lista sa reprodukcijama. Knjiga je veoma dobro očuvana. T1 Sadržaj: 1. О. А. КИПРЕНСКИЙ (1782—1836) : Портрет А. С. Пушкина. 1827 г. 2 . О. А. КИПРЕНСКИЙ (1782—1836) : Автопортрет. 1809 г. 3. В. А. ТРОПИНИН (1776—1857): Голова мальчика (Портрет сына художника). Окo 1818 г. 4 . А. Г. ВЕНЕЦИАНОВ (1780—1847) : На пашне. Весна 5 . А. Г. ВЕНЕЦИАНОВ (1780—1847) : Спящии пастушок. 1824 г. Государсгденный Русскай музей 6 . СИЛЬВ. Ф. ЩЕДРИН (1791—1830) : На острове Капри. 1826 г. 7 . К. П. БРЮЛЛОВ (1799—1852) : Последнии день Помпеи. 1830—1833 гг. 8 . К. П. БРЮЛЛОВ (1799—1852) : Портрет Ю. П. Самоиловои с воспитанницеи на маскараде. 1839—1840 гг. 9 . К. П. БРЮЛЛОВ (1799—1852): Автопортрет. 1848 г. 10 . А. А. ИВАНОВ (1806—1858) : Явление Христа народу 1837—1857 г. 11 . А. А. ИВАНОВ (1806—1858): Голова раба. Этюд 12 . А. А. ИВАНОВ (1806—1858) : Обнаженныи мальчик. Сидящий на Драпировке 13 . А. Л. ИВAНОВ (1806—1858) : Аппиева дорога при закате солнца. 1845 г. 14 . П. А. ФЕДОТОВ (1815—1852) : Сватовство майорa, 1848 г. 15 . П. А. ФЕДОТОВ (1815—1852) : «Анкор, еще анкор!» 16 . В. Г. ПЕРОВ : (1833—1882) : Сельский крестныи ход на Пасхе. 1861 г. 17 . В. Г. ПЕРОВ (1833—1882) : Последнии кабак у заставы. 1868 г. 18 . В. Г. ПЕРОВ (1833—1882) : Портрет Ф. М. Достоевского. 1872 г. 19 . И. Н. КРАМСКОЙ (1837—1887) : Автопортрет. 1867 г. 20 . И. Н. КРАМСКОЙ (1837—1887): Портрет Л. Н. Толстого. 1873 г. 21. Н. Н. ГЕ (1831—1894): Тайная вечеря. 1863 г. 22. Н. Н. ГЕ (1831—1894): Петр I допрашивает царевича алексея петровича в Петергофе. 1871 г. 23. А. К. САВРАСОВ (1830—1897): Грачи прилетели. 1871 г. 24. Ф. А. ВАСИЛЬЕВ (1850—1873): Оттепель. 1871 г. 25. В. В. ВЕРЕЩАГИН (1842—1904): Смертельно раненныи. 1873 г. 26. В. В. ВЕРЕЩАГИН (1842—1904): Шипка-шеиново. Скобелев под Шипкой. 1877—1878 г. 27. И. К. АЙВАЗОВСКИИ (1817—1900): Черное море. 1881 г. 28. И. И. ШИШКИН (1832—1898): Рожь. 1878 г. 29. И. И. ШИШКИН ( 1832— 1898): В лесу мордвиновой. 1891 г. 30. К. Л. СЛВИЦКИИ (1844—1905): Встреча иконы. 1878 г. 31. В. М. МАКСИМОВ (1844—1911): Приход колдуна на крестьянскую свадьбу. 1875 г. 32. В. Е. МАКОВСКИЙ(1846—1920): Свидание. 1883 г. 33. В. Е. МАКОВСКИЙ (1846—1920): Вечеринка. 1875—1897 гг. 34. Н. А. ЯРОШЕНКО (1846—1898): Кочегар. 1878 г. 35. Н. А. ЯРОШЕНКО (1846—1898): Курсистка. 1883 г. 36. И. Е. РЕПИН (1844—1930): Бурлаки на Волге. 1870—1873 гг. 37. И. Е. РЕПИН (1844—1930): Протодиакон. 1877 г. 38. И. Е. РЕПИН (1844—1930): Портрет М. П. Мусоргского. 1881 г. 39. И. Е. РЕПИН (1844— 1930): Крестныи ход В Курской губерний. 1880—1883 гг. 40. И. Е. РЕПИН (1844—1930): Не ждали. 1884—1888 гг. 41. В. И. СУРИКОВ (1848—1916): Утро стрелецкои казни. 1881 г. 42. В. И. СУРИКОВ (1848—1916): Меншиков в Березове. 1883 г. 43. В. И. СУРИКОВ (1848—1916): Боярыня морозова. 1887 г. 44. В. И. СУРИКОВ (1848—1916): Олова боярыни морозовой. Этюд. 1886 45. В. И. СУРИКОВ (1848—1916): Покорение Сибири Ермаком. 1895 г. 46. В. М. ВАСНЕЦОВ (1848—1926): Аленушка. 1881 г. 47. В. М. ВАСНЕЦОВ (1848—1926): Богатыри. 1881—1898 гг. 48. А. И. КУИНДЖИ (1842—1910): Березовая роща. 1879 г. 49. В. Д. ПОЛЕНОВ (1844—1927): Московский дворик. 1878 г. 50. И. И. ЛЕВИТАН (1860—1900): Март. 1895 г. 51. И. И. ЛЕВИТАН (1860—1900): Золотая осень. 1895 г. 52. И. И. ЛЕВИТАН (1860—1900): Летнии вечер. 1900 г. 53 . М. А. ВРУБЕЛЬ (1856—1910) : Демон. 1890 г. 54 . М. А. ВРУБЕЛЬ (1856—1910) : Пан. 1899 г. 55 . М. А. ВРУБЕЛЬ (1856—1910): К ночи. 1900 г. 56 . С. В. ИВАНОВ (1864—1910) : В дороге. Смерть переселенца. 1889 г. 57 . К. А. КОРОВИН (1861—1939): У Балкона. Испанки Леонора И Ампара. 1886 г. 58 . Н. А. КАСАТКИН (1859—1930) : Углекопы. Смена. 1895 г. 59 . А. Е. АРХИПОВ (1862—1930) : По реке Оке. 1890 г. 60. А. П. РЯБУШКИН (1861—1904) : Свадебныи поезд в Москве XVII столетия. 1901 г. г 61. Ф. А. МАЛЯВИН (1869—1939): Крестьянка в красном платье 62. В. А. СЕРОВ (1865—1911): Девушка, освещенная солнцем. 1888 г. 63. В. А. СЕРОВ (1865—1911): Октябрь. Домотканово. 1895 г. 64. В. А. СЕРОВ (1865—1911): Портрет М. Н. Ермоловой. 1905 г.

Savo Skoko - Antifasisticka nevesinjska puska Prvi oruzani ustanak protiv fasizma u porobljenoj Evropi SO Nevesinje, Svet knjige, Nevesinje/Beograd, 2012. Tvrd povez, 357 strana, ilustrovano. RETKO! Ustanak u Hercegovini 1941. ili Junski ustanak su uopšteni nazivi za ustanak Srba u istočnoj Hercegovini protiv vlasti Nezavisne Države Hrvatske (NDH), osovinske marionetske države koja je osnovana tokom Drugog svjetskog rata na teritoriji okupirane i rasparčane Kraljevine Jugoslavije. Dok je NDH nametala svoju vlast, pripadnici vladajućeg fašističkog ustaškog pokreta započeli su kampanju progona Srba širom zemlje. U istočnoj Hercegovini, ustaše su počinile niz pokoplja i napada na većinsko srpsko stanovništvo, počevši od prve sedmice juna 1941. godine. Između 6. i 22. juna 1941, odvijali su se spontani sukobi između vlasti NDH i srpskog stanovništva u regionu. Njemačka invazija na Sovjetski Savez počela je 22. juna. U naredna dva dana, sporadične pobune Srba protiv NDH u istočnoj Hercegovini prerasle su u masovni ustanak, koji su izazvali ustaški progoni, srpska solidarnost sa ruskim narodom, mržnja prema i strah od vlasti NDH, kao i drugih faktora. Srpski ustanici, pod narodnim vođstvom, napali su policiju, Oružništvo, Ustašku vojnicu i Hrvatsko domobranstvo u istočnoj Hercegovini. U prvih nekoliko dana, ustanici su zauzeli oružničke ispostave u nekoliko sela, postavili barikade na glavnim putevima i postavili zasjedu za nekoliko vojnih vozila. U noći 26. juna, ustanici su pokrenuli napad na Nevesinje u pokušaju da ga zauzmu, ali garnizon u gradu se održao do jutra 28. juna, kada su hrvatske snage probile ustaničke barikade. Ustanici su 28. juna postavili zasjedu kamionu koji je prevozio pripadnike Italijanske kraljevske vojske, što je navelo zapovjednike italijanske vojske u NDH da upozore hrvatske vlasti da će preduzeti jednostrane mjere za osiguravanje komunikacijskih puteva. Ustanici su uništili još jedan položaj Oružništva, a uveče su zauzeli selo Avtovac, zatim ga opljačkali i spalili, a ubijeno je desetina nesrpskih civila. Sljedećeg dana, jedna italijanska kolona je istjerala ustanike iz sela i spasila ustaški garnizon u Gackom koji se nalazio u okruženju. Od 3. jula, hrvatske snage od preko 2.000 ljudi raširile su se iz Nevesinja, čisteći varoši, sela i puteve od ustanika. Ustanici se nisu značajno suprotstavili operaciji čišćenja terena i povukli su se u obližnju Crnu Goru ili su sakrili svoje oružje u planinama i otišli kućama. Do 7. jula, hrvatske snage su uspostavile punu kontrolu nad svim varošima i glavnim putnim pravcima u istočnoj Hercegovini. Pozadina Vidi još: Drugi svjetski rat u Jugoslaviji Nezavisna Država Hrvatska (NDH) osnovana je 10. aprila 1941, tokom osovinske invazije na Jugoslaviju. NDH je obuhvatala veći dio današnje Hrvatske i Bosne i Hercegovine, zajedno sa dijelom današnje Srbije. To je u suštini bio njemačko-italijanski kvaziprotektorat, jer je svoje postojanje dugovao silama Osovine, koje su održavale okupacione snage unutar marionetske države tokom cjelokupnog postojanja.[2] Neposredno nakon potpisivanja primirja i bezuslovne predaje jugoslovenskih snaga 17. aprila, bivši pripadnici Jugoslovenske vojske (JV) vratili su se svojim domovima u istočnoj Hercegovini sa ličnim oružjem. Ta činjenica je predstavljala ozbiljnu bezbjednosnu prijetnju novonastaloj NDH zbog blizine granice sa Crnom Gorom, bliskih odnosa narodna istočne Hercegovine i Crne Gore i raširenog razbojništva u regiji.[3] Dan nakon predaje, zapovjednik oružanih snaga NDH vojskovođa Slavko Kvaternik izdao je proglas kojim zahtijeva da se hrvatskim vlastima preda sve oružje do 24. aprila.[4] NDH je 24. aprila obrazovala pet vojnih divizijskih područja, uključujući Bosansko i Jadransko divizijsko područje, od kojih su oba prvobitno imala sjedište u Sarajevu. Svako od pet divizijskih područja obuhvatalo je nekoliko okružnih komandi. Jadransko divizijsko područje obuhvatalo je okruge Knin i Sinj u Dalmatinskoj zagori i Mostar i Trebinje u istočnoj Hercegovini.[3] NDH je počela mobilizaciju vojnika za Domobranstvo, sa šest bataljona određenih za pridruživanje Jadranskom divizijskom području. Bataljoni su mobilisani sa područja izvan istočne Hercegovine i trebali su biti spremni do 20. maja.[5] Agresivna dejstva ustaške pete kolone tokom osovinske invazije izazvala su zabrinutost kod srpskih civilnih vođa u istočnoj Hercegovini zbog NDH i pokušali su da dobiju italijansku zaštitu i tražili su da Kraljevina Italija pripoji istočnu Hercegovinu susjednoj Crnoj Gori koja je bila pod italijanskom okupacijom. Kolaboracionistički Privremeni upravni odbor crnogorskih separatista zalagao se za uspostavljanje „nezavisne” Crne Gore, a sličan odbor obrazovali su Srbi u istočnoj Hercegovini. Delegacija tog odbora stigla je na Cetinje 6. maja da traži italijansku zaštitu. Slično tome, delegacija muslimana iz istočne Hercegovine otputovala je u Sarajevo, tražeći od vlasti NDH da povežu istočnu Hercegovinu s tim gradom.[6] Zbog slabog odziva na poziv za predaju oružja, rok je nekoliko puta produžavan do 8. jula. Vojni sud za suđenje onima koji su uhapšeni zbog posjedovanja oružja osnovan je 17. maja, a osuđeni su odmah strijeljani. Presedan za ovu brutalnu represivnu mjeru prema Srbima već su uspostavili Nijemci. Od samog početka bilo je jasno da se zakoni o oružju NDH ne sprovode tako strogo prema Hrvatima kao protiv Srba. Osiguranje granice između istočne Hercegovine i Crne Gore smatrano je visokim prioritetom zbog zabrinutosti da je Crnogorska federalistička stranka oživjela crnogorska potraživanja na dijelove NDH koja su obećana Kraljevini Crnoj Gori Londonskim sporazumom iz 1915. godine.[7] Italijani su predali upravu nad istočnom Hercegovinom hrvatskim vlastima 20. maja 1941, nakon potpisivanja Rimskih ugovora, kojima je nekadašnja jugoslovenska teritorija duž jadranske obale ustupljena Italiji.[8] Italijani nisu odmah povukle sve svoje trupe iz regije. NDH je brzo krenula ka uspostavljanju svoje vlasti u gradovima i srezovima istočne Hercegovine, što je uključivalo imenovanje načelnika opština i župana, stvaranje mjesnih jedinica Ustaške vojnice i raspoređivanje stotina oružničkih, domobranskih i ustaških jedinica porijeklom izvan istočne Hercegovine. Svrha ovih jedinica bila je održavanje reda.[9] Za ustaškog povjerenika za istočnu Hercegovinu imenovan je akademik profesor Alija Šuljak.[10] Karta NDH podjeljena na srezove i okruge. Istočna Hercegovina je bila podijeljena na veliku župu Hum i Dubravu. Neka priobalna područja i ostrva su ustupljena Italiji prema Rimskim ugovorima. Nedavno obrazovani domobranski bataljoni počeli su 20. maja da se razmještaju u Jadransko divizijsko područje. Šest oficira i 300 oružnika sarajevskog 4. oružničkog puka raspoređeno je 27. maja u dijelove istočne Hercegovine.[b] Osnovali su ispostave vodova u Nevesinju, Trebinju, Gacku i Bileći, sa štabom u Bileći.[12] Dubrovački 2. oružnički puk uspostavio je ispostave u Stocu i Berkovićima.[1] Sjedište Jadranskog divizijskog područja premješteno je u Mostar krajem maja,[3] a za komandanta postavljen je general Ivan Prpić.[13] Bataljoni Jaranskog divizijskog područja su do 29. maja bili u svojim garnizonima: 6. bataljon u Mostaru, 7. bataljon u Trebinju i 10. bataljon u Dubrovniku. Druga dva bataljona Jadranskog divizijskog područja raspoređena su u Knin i Sinj, daleko na zapadu. 18. bataljon je raspoređen u rezervu i nalazio se u garnizonu u Mostaru. Glavni ustaški štab dobio je zadatak da regrutuje jedan bataljon za dužnosti u Jadranskom divizijskom području. Domobranski bataljoni su imali standardnu strukturu koju su činili štabna četa, tri pješadijske čete, mitraljeski vod i odsjek veze, dok su bataljoni Ustaške vojnice.[5] I nakon uspostavljanja hrvatskih vlasti u istočnoj Hercegovini, italijanske snage su zadržale svoje prisustvo u regiji. 55. puk 33. pješadijske divizije Marke Italijanske vojske ostao je u garnizonu u Trebinju, sa 56. pukom sa sjedištem u Mostaru. U Bileći je bila stacionirana i 49. jurišna legija San Marko Crnokošuljaša. Italijani su zadržali trupe u Nevesinju do 17. juna i gotovo svakodnevno vršili motorizovane patrole širom istočne Hercegovine.[12] Hrvatske vlasti su uspostavile nove administrativne podjele, organizujući zemlju u velike župe, a zatim srezove (kotare). Istočnu Hercegovinu su obuhvatale velike župe Hum i Dubrava. Od istočnohercegovačkih srezova velika župa Hum obuhvatala je srezove Mostar i Nevesinje, a velika župa Dubrava je obuhvatala srezove Bileća, Gacko, Stolac, Ravno i Trebinje.[5] Veliki župan Huma bio je Josip Trajer sa sjedištem u Mostaru, a veliki župan Dubrave bio je Ante Buć sa sjedištem u Dubrovniku.[12] Prema popisu stanovništva Jugoslavije iz 1931, stanovništvo istočne Hercegovine činilo je 68% pravoslavaca, 28% muslimana i 4% rimokatolika.[9] Prema profesoru Jozi Tomaševiću, procijenjena populacije srezova Bileća, Gacko i Nevesinje bila je samo oko 1,1% Hrvata, tako da su na sve dužnosti koje je vršila hrvatska vlada i mjesne ustaške jedinice imenovani muslimani, koji su činili oko 23,7% mjesnog stanovništva.[14] Muslimanski seljaci istočne Hercegovine uglavnom su prišli ustašama.[13] Hrvatska vlada je odmah pokušala da ojača svoj položaj ocrnjivanjem Srba, koji su prema Tomaševiću činili oko 75% stanovništva.[15] Uvod Vidi još: Genocid nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj Ustaše su počele da nameću nove zakone Srbima u NDH. Grupa od deset mladih ustaških studenata sa Sveučilišta u Zagrebu stigla je u Trebinje 28. maja i započela uklanjanje natpisa napisanih ćirilicom.[16] U nekoliko gradova i sela u istočnoj Hercegovini 1. juna streljani su Srbi, a preduzeća koja su pripadala srpskim trgovcima i ostalim su zaplijenjena.[15] Tog dana ustaški studenti u Trebinju strijeljali su devet Srba i uhapsili još petnaest, zbog njihove navodne veze sa međuratnim četničkim udruženjem. Počele su se pojavljivati razlike između brutalnog postupanja ustaša prema Srbima i pažljivijeg pristupa drugih vlasti NDH kao što su Domobrani, koji su bili svjesni potencijalne opasnosti koju stvaraju ustaške metode. Početkom juna, vlasti NDH započele su operacije zaplijene od stanovništva, što je naišlo na neposredni otpor. Mještani sela Donji Drežanj, kod Nevesinja odbili su 1. juna saradnju sa sakupljačima oružja. Kao odgovor, ustaše su ubile veći broj Srba i spalili njihove domove.[16][v] Ustanak u Hercegovini 1941. na karti Istočna NDH (1941) Korita Korita Nevesinje Nevesinje Ljubinje Ljubinje Karta lokacija ustaških pokolja u istočnoj Hercegovini prije izbijanja ustanka. Uslijedilo je nekoliko incidenata 3. juna prilikom kojih su se naoružani seljaci spontano svetili ustaškim vlastima.[15] Tog popodneva 20 ustaša došlo je u Donji Drežanj da bi oduzelo vatreno oružje kada ih je napala grupa naoružanih seljana. Seljani su se povukli nakon kraćeg vatrenog okršaja, pri čemu je određeni broj njihovih pripadnika zarobljen. Ubrzo je stiglo Domobranstvo i Oružništvo kao pojačanje, koji su zajedno sa još ustaša spalili još 20 kuća i ubili jednu ženu.[16] U noći sa 4. na 5. jun, grupa pod komandom ustaškog povjerenika za srez Gacko Hermana Tonogala,[g] ubila je 140 Srba u selu Korita kod Bileće i njihova tijela bacila u jame. Između ovog pokolja i 9. juna ubijeno je još 27 Srba iz sela, a preko 5.000 grla stoke je ukradeno i podijeljeno u muslimanskim selima na području Gacka za isključivu upotrebu ustaša.[19] Procijenjeni broj Srba ubijenih u Koritima varira od 133[20] do 180.[21] Odmah nakon toga, Srbi iz okoline napalili su sela, a Jadransko zapovjedništvo poslalo je iz Bileće 2. četu 7. bataljona da pojača ustaše. Nakon kratkog sukoba kod Korita, tokom kojeg su ustaše i oružnici imali gubitke u vidu jednog poginulog i nekoliko ranjenih, ustanici su se povukli preko obližnje granice u Crnu Goru. Pripadnici 2. čete 7. bataljona prenoćili su u selu Stepen prije nego što su se sljedećeg dana utvrdili kao garnizon u Avtovcu. Zbog izloženosti oružanoj paljbi ustanika koji su posmatrali njihove položaje, oružnici nisu mogli zauzeti svoje mjesto u Stepenu, što je značilo da put Stepen—Korita više nije bezbjedan. Ustaše iz Gatačkog sreza javile su 8. juna Jadranskom zapovjedništvu da su uzeli 200 Srba kao taoce i izdali proglas stanovništvu da prestane da se bori i preda oružje. Kako ovaj proglas nije naišao na odgovor, ustaški povjerenik za Bosnu i Hercegovinu Jure Francetić je 10. juna ubio 19 talaca (jedan je pobjegao). Oružništvo u Ravnom je 12. juna po naređenju ustaškog povjerenika za Ljubinje strijeljalo četiri osobe. Takva dejstva dovele su do toga da su srpski seljaci napustili svoja sela, tražeći sigurnost u udaljenim oblastima, a muslimanski seljani postali su sve nervozniji zbog svojih srpskih susjeda.[22] Sredinom juna, komandant 2. čete 7. bataljona u Bileći pisao je Jadranskom zapovjedništvu žaleći se na djelatnosti ustaša, nazivajući ih „naoružanim ološem i životinjama” koji obeščašćuju „poštene Hrvate”. Kada su Italijani čuli da su ustaše spalile dva sela preko granice u Crnoj Gori, poslali su obavještajca u Gacko da istraži nemire. On nije prihvatio objašnjenje komandanta Oružništva u Gacku, koji je tvrdio da je nasilje izazvano „lično mržnjom i osvetom” i sastao se sa ustanicima. Ustanici nisu napali njega ili njegovu pratnju i rekli su mu da je razlog ustanka taj što nas „Hrvati i Turci[d] tuku i bacaju u jame”. Zaključio je da je uzrok nemira pokušaj razoružanja srpske zajednice.[24] Tonogal i potpukovnik Aganović, komandant Oružništva za istočnu Hercegovinu, pokušali su da smire situaciju posjetom selima istočno od puta Gacko—Avtovac 17. i 18. jula, kako bi ponovo uspostavili mir na tom području. Iz četiri sela dobili su pisano poruku da ne priznaju vlasti NDH i željeli su da se ta poruka prenese Italijanima. Mještani Jasenika i Lipnika bili su voljni da razgovaraju i vrate se na posao, ali su tražili da Oružništvo ne posjećuje njihova sela, jer bi to navelo Crnogorce na napad. Aganović je ocijenio da je, iako je to vjerovatno tačno, njihov zahtjev bio neiskren. Komandant Oružništva u Bileći smatrao je da je razlog ustanka taj što su mjesni Srbi bili privrženi ideji Velike Srbije i nisu prihvatili da su njihova sela dio NDH. Ovaj pristup je u suštini značio da su mjesni Srbi željeli da ih vlasti NDH ostave na miru i ne miješaju im se u život.[25] Odgovor vlasti NDH na otpor bio je spaljivanje sela u kojima se otpor desio, a bilo je i masovnih strijeljanja Srba, zbog čega je nivo nasilja još više eskalirao.[15] Krajem maja i juna u Nevesinju je sakupljeno, mučeno i ubijeno 173 Srba, a početkom juna u Ljubinju ubijeno je još 140 Srba.[21] Kao odgovor, Srbi su napali ustaške službenike i objekte i sami izvršili upade, ubijajući muslimanske seljake.[26] Ustanak Glavni članak: Ustanak u NDH 1941. Ustanak u Hercegovini 1941. na karti Istočna NDH (1941) Trebinje Trebinje Nevesinje Nevesinje Bileća Bileća Gacko i Avtovac Gacko i Avtovac Karta sa označenim garnizonima Domobranstva u istočnoj Hercegovini tokom ustanka. Vlasti NDH imale su slabe snage u istočnoj Hercegovini u vrijeme masovnog ustanka, otprilike jednake snazi dva domobranska bataljona, kao i oružničke ispostave u nekim gradovima. To je jedva bilo dovoljno za čuvanje važnih mjesta i bilo je nedovoljno za ofanzivno dejstvo. Raspoređene snage sastojale su se od jedne čete 10. bataljona u Trebinju, Štaba i pojačane čete 7. bataljona u Bileći (balans bataljona podijeljen je između Gacka i Avtovca) i čete 6. bataljona u Nevesinju. Ostatak 10. bataljona raspoređen je u Trebinje u trenutku izbijanja ustanka.[27] 23—24. jun Prvi pokazatelj da se stanje znatno promijenilo bio je 23. juna, kada se grupa od 200 ustaša sukobila s grupom ustanika za koju je procijenjeno da broji 600—1.000 pripadnika. Poslije produženog vatrenog okršaja u blizini sela Stepen tokom koje su imali nekoliko žrtava, ustaše su spalile četiri sela. Zatim su ušli u dva sela s muslimanskom većinom na tom području i uhapsili 13 Srba koji nisu bili umiješani u ranije borbe. Uhapšeni Srbi prevezeni su na sjever u Avtovac, gdje su strijeljani. Iste noći uhapšeni su svi odrasli Srbi stariji od 16 godina u Gacku, a 26 odmah je strijeljano. Ostatak je prevezen 50 km zapadno u logor u Nevesinju. U periodu od 23. do 25. juna 150 Srba iz sela Ravni je uhapšeno i ubijeno u oružničkim ispostavama, a ostatak stanovništva je pobjegao u brda.[27] Spontana masovna okupljanja dogodila su se u nekoliko sela sreza Gacko i Nevesinje 23. i 24. juna.[đ] Na ova okupljanje ih je podstakla vijest o invaziji Njemačke na Sovjetski Savez, a oni koji su prisustvovali okupljanjima glasali su za borbu protiv ustaša. Profesor Marko Atila Hor tvrdi da je ustanak u punom obimu proizašao iz ustaške odmazde zbog pokušaja Srba iz istočne Hercegovine da se odbrane, u kombinaciji sa pokretanjem njemačke invazije 22. juna.[29] U zoru 24. juna, područje Nevesinja stupilo je u potpuni ustanak, sa oko 400 naoružanih ustanika koji su napali domobranski garnizon.[28] Do 24. juna, ustanak je dostigao masovne razmjere u istočnoj Hercegovini, sa ukupno 1500[9]—3000[15] naoružanih ustanika, uključujući i neke iz Crne Gore.[29] 25. jun Ujutru 25. juna, četa 6. bataljona u Nevesinju izvijestila je da se ustanici skupljaju kako bi napali grad; nevesinjski ustaški povjerenik tvrdio je da su ustanici imali 5.000 pripadnika, a predvodio ih je bivši pukovnik Jugoslovenske vojske. Oko 10 časova, grad je napadnut iz pravca juga i jugoistoka. Kao odgovor, domobrani su poslali još dvije čete 6. bataljona iz Mostara u Nevesinje. Tog jutra su stigli izvještaji iz Bileće i Stoca da se ustanici približavaju selu Berkovići sa sjevera i da su zauzeli oružničku ispostavu u Gornjem Lukavcu. Oko 11.30 časova, ustaški povjerenik za Stolac izvijestio je da se 3000 Crnogoraca okupilo između Nevesinja i Stoca i tražio je hitno 150 pušaka za svoje ljude. Napad ustanika na oružničku ispostavu u selu Divin kod Bileće odbijen je oko podne. Pojačanje u vidu domobranskog voda i oružje za ustaše stiglo je u Stolac, a Bileću su držali tokom cijelog dana.[30] Izvještaji o ustanku stigli su do Kvaternika tokom 25. juna, ali ih je on zanemario kao i izvještaj o brojnosti od 5.000 ustanika, otkazavši prekomandu 21. bataljona iz Slavonskog Broda po nalogu Jadranskog zapovjedništva, kao i zahtjev Italijanima za vazdušnom izviđačkom podrškom. Izjavio je da se suzbijanjem ustanka mogu nositi mjesne snage. Gubitak komunikacije sa Nevesinjem rezultirao je glasinama da je grad pao u ruke ustanika.[31] Oružnička ispostava u Fojnici, kod Gackog zauzeta je poslijepodne 25. juna, dok su preživjeli pobjegli u Gacko.[28] Novine su izvještavale da su Gacko i Avtovac zauzeli ustanici.[32] Pošto je ranije tog dana već poslala pojačanje u vidu čete prema Nevesinju iz Sarajeva, Jadransko zapovjedništvo naredilo je da ostatak bataljona prati četu. Početna grupa četa stigla je do Kalinovika, a ostatak bataljona trebalo je da tu prenoći 25. na 26. jun prije nego što 26. juna stigne u Nevesinje. Kvaternik je tokom noći dobio ažurirani izvještaj o stanju u istočnoj Hercegovini, a Prpić je putovao iz Sarajeva u Mostar kako bi preuzeo kontrolu nad operacijama, gdje je otkrio da su informacije o stanju u istočnoj Hercegovini nejasne, ali sugeriše da bi se snage NDH mogle suočiti s ozbiljnim poteškoćama.[31] 26. jun Ujutru 26. juna, četa 6. bataljona upućena iz Mostara nastavila je prema Nevesinju, ali se gotovo istovremeno našla pod vatrom ustanika. Uz pomoć ustaša, domobrani su uspjeli da se održe, ali nisu uspjeli da se probiju do Nevesinja.[33] Istog popodneva, dvije letjelice Zrakoplovstva NDH iz Sarajeva izvršila su oružano izviđanje nad istočnom Hercegovinom i otkrile da hrvatske snage i dalje drže Nevesinje. Oni su uočili barikade na putu Mostar—Nevesinje i gađali grupu od 50 ustanika sjeverno od Nevesinja, kod Kifinog Sela. Prpić je snage na putu Mostar—Nevesinje pojačao 17. bataljonom, koji je nedavno stigao iz Sarajeva, a za komandanta odredio svog zamjenika pukovnika Antuna Prohasku. U 20 časova istim snagama je pristupio 17. bataljon. Oko 17 časova, četa 11. bataljona je stigla iz Kalinovika u Nevesinje, a iz Sarajeva je upućena još jedna četa bataljona zajedno sa komandantom.[33] U južnom dijelu operativnog područja oko Stoca, situacija je bila znatno mirnija nego ono Nevesinja, iako je grupa od 200 ustaša kod Berkovića lažna tvrdila da ih tokom noći opkolili ustanici. Uprkos ovoj tvrdnji, oni nisu imali žrtve. Bez obzira na to, Prpić im je poslao municiju i vod 18. bataljona. U 19 časova 26. juna Francetić je stigao u Prpićev štab u Mostaru, kako bi se upoznao sa situacijom. Odlučio je da se sljedećeg dana lično uputu u Berkoviće i tamo preuzme komandu nad ustaškom jedinicom.[34] Oko Gacka i Avtovca ne sjeveru, dan je protekao mirno. Kada je komandir 2. čete 7. bataljona u Gacku prijavio da se ustanici okupljaju nedaleko od grada, Prpić je poslao kamionski vod sa zalihama municije. Vod je upao u zasjedu, a 14 domobrana je zarobljeno. U Gacko je kasnije tog dana stiglo pojačanje iz Avtovca. U noći 26. juna, nevesinjski garnizon bio je izložen kontinuiranom napadu ustanika, ali je izdržao.[35] Hrvatske vlasti u Trebinju su čule glasine da bi Srbi mogli da dignu ustanak na Vidovdan 28. juna i upozorila ustaško-domobranske snage u okolini da se pripreme za ustanak. Kao ishod ovih izvještaja, Ante Pavelić je izdao naredbe kojima je zaprijetio da će svako ko širi ove glasine biti izveden pred vojni sud.[27] Uoči Vidovdana, Oružništvo i Ustaška vojnica uzeli su nekoliko talaca ukoliko bi glasine bile istinite. Kasnije je Oružništvo oslobodila svoj taoce, ali Ustaška vojnica ubila svojih 19 taoca.[36] Za razliku od Ustaške vojnice, Domobranstvo u toj oblasti je nastojalo da smiri situaciju.[28] 27—28. jun Gatačko polje je bilo jedno od središta ustanka. Ujutru 27. juna, Prpić je naredio u trostruki juriš kako bi očistio puteve ka Nevesinju. Prohaska je komandovao snagama jačine oko dva bataljona koje su se kretale na istok putem Mostar—Nevesinje, Francetić je poveo svoju ustašku jedinicu sjeverno od Berkovića kroz planine preko Odžaka ka prilazu Nevesinju sa juga, a dvije čete 11. bataljona su krenule na jugozapad od Plužina. Kada je ovaj zadatak bude izvršen, hrvatske snage su trebale da energično progone ustanike i da ih unište.[35] Prohaskina grupa je sa jednom četom raspoređena na putu, a elementi 17. bataljona i 70 ustaša na lijevom boku. Njihov napad je počeo 10 časova, i iako su se suočili sa snažnim otporom ustanika, potpomognuti mitraljeskom paljbom i bombardovanjem aviona Zrakoplovstvo NDH, stigli su do sela na periferiji Nevesinja nakon borbi koje su trajale do zore 28. juna. Jedan domobranski bataljon se zaustavio i zauzeo odbrambeni položaj, a komandantu je Prpić zaprijetio smjenom prije nego što je nastavio napada. Francetićeva ustaška jedinica se suočila sa teškim borbama i morala je u dva navrata da traži dopunu municije. Jedno od vozila za snabdijevanje upalo je u zasjedu ustanika između Stoca i Berkovića, a dio municije je na kraju dopremljen putničkim automobilom tokom noći. Na drugim mjestima ustanici su napali Gacko i Avtovac, a jedan avio Zrakoplovstva NDH je oboren ustaničkim mitraljeskom vatrom kod Avtovca.[37] Prpić je te noći telefonirao Kvaterniku i savjetovao ga da je uvođenje vanrednog stanja neophodno, kako bi se uspostavila kontrola u Hercegovini. Pavelić je odmah na čelo velikih župa Dubrava i Hum, koje su obuhvatale veći dio istočne Hercegovine, postavio podmaršala Vladimira Laksu.[38] Laksa je 28. juna postao opšti komandant svih hrvatskih vlasti u velikim župama Dubrava i Hum, što je uključivalo Ustašku vojnicu, Domobranstvo, civilnu upravu, Oružništov i policiju. Osnovani su vojni sudovi koji su se bavili onima koji su protivili hrvatskim vlastima. Na prilazima gradovima i selima postavljene su naoružane straže, a svi naoružani civili su razoružani i dovedeni vojnim vlastima. Laksa je naredio da se ustanicima daje rok do 2. jula da se pokore vlastima.[38] Tog dana, nakon što se Prohaskina grupa iz Mostra probila do Nevesinja, Prohaska je poslao četu 6. bataljona u Kifino Selo u susret sa dvije čete 11. bataljona koje su napredovale iz Plužina. Uprkos vazdušnoj podršci Zrakoplovstva NDH, četu 6. bataljona napali su ustanici na ulazu u Kifino Selo i većina je razbijena, a ostatak pobjegao. Prohaska je morao da pošalje rezerve da blokiraju put Nevesinje — Kifino Selo, a čete iz 11. bataljona počele su da izviđaju ustaničke položaje prema Odžaku.[39] Istog jutra, 200 domobrana i oko 50 naoružanih mještana Avtovca napali su ustanici iz tri pravca. Oporavljali su se od prvobitnog iznenađenja i tokom dana zadržali varoš, ali ih je uveče ponovni juriš natjerao da se povuku iz Avtovca u sela Međuljići i Ključ.[40] Po zauzićanju Avtovca, ustanici su opljačkali selo, spalili veliki broj muslimanskih kuća i ubili 32 muslimanska civila.[41] Ustanici su napali i Gacko, pri čemu je poginulo osam vojnika, a ranjen jedan oficir i dvanaest vojnika. Istog dana, dva kamiona italijanske vojske na putu od Bileće do Avtovca upala su u ustaničku zasjedu, kada su poginula 3 vojnika, a 17 ranjeno. Oko 18 časova italijanska komanda je obavijestila Kvaternika da će neodređenog datuma čistiti put od Bileće preko Gacka do Nevesinja.[40] Tokom borbi oko Gacka, nekoliko aviona Zrakoplovstva NDH je prinudno sletilo zbog stradanja pilota i problema sa motorom. Operacije vazdušne podrške Zrakoplovstva NDH su obustavljene zbog nedostatka goriva i rezervnih dijelova za letjelicu.[42] Oko Stoca nije došlo do poboljšanja situacije, a ustaška jedinica sačinjena od naoružanih civila pokazala se tako niske borbene vrijednosti, da je Laksa kritikovao Francetića. Južno od Bileće, ustanici su uništili oružničku ispostavu u jednom selu, ubivši sedam oružnika. Iz Trebinja je poslato na desetine oružnika da im pomognu, ali su ih ustanici zaustavili i povukli su se u seosku školu. U popodnevnim časovima jedan vod 10. domobranskog bataljona upućen je sjeverno od Trebinja kao podrška oružnicima, ali su napadnuti kod sela Mosko i povukli su se na odbrambene položaje. Tokom noći su pojačani drugim vodom i dobili su naređenje da sljedeće jutro ispred Italijana raščiste put Trebinje—Bileća[43] 29—30. jun U zoru 29. juna ustanici su napali ustaše u jednom selu na putu Mostar—Nevesinje. Prohaska je tražio pomoć iz Mostara, a planirao je da u pomoć pošalje snage iz Nevesinja. Iz Mostara je upućena četa 21. bataljona da rastereti ustaše, koji su uspjeli obuzdati ustanike. Domobranska četa je tada preuzela dužnost od ustaša. Istog dana u Mostar su stigla dva nova bataljona, 23. bataljon iz Osijeka i 15. bataljon iz Travnika.[43] Ovo pojačanje je stiglo baš kada je Prpiću potvrđeno da su ustanici zauzeli Avtovac. Preostali mali garnizon u Gacku, koji je brojao svega 20 oružnika i 30 ustaša, držao se, ali je očekivao nove napade ustanika. Ujutro je napad elemenata 10. bataljona stagnirao sve dok komandant bataljona potpukovnik Julije Reš nije lično preuzeo komandu nad operacijom, otvarajući put Italijanima. Obećana italijanska intervencija počela je oko podne, a oko 17 časova u Gacko je stiglo oko 100 kamiona italijanskih vojnika. Dok su prošli kroz Avtovac, ustanici su napustili varoš i povukli se u sela na istoku. Oko 18 časova, 10. bataljon je oslobodio opkoljene oružnike u seoskoj školi. Letjelica Zrakoplovstva NDH sa mostarskog aerodroma vršila je izviđačke letove iznad tog područja i bacala letka iznad Stoca, Stepena, Avtovca, Gacka i Plužina.[44] Nakon smjenjivanja nevesinjskog garnizona, Laksa je svoj glavni napor umjerio prema Gatačkom srezu i Avtovcu. Osjetljiv na činjenicu da Italijani nisu poštovali teritorijalne granice NDH kada su uputili kolonu u Gacko, smatrao je veoma važnim da se hrvatski vojni i politički prestiž vrati, inače bi Italijani mogli da odluče da ostanu na tom području, umjesto da se povuku u svoj garnizon blizu jadranske obale. Planirao je da prati ovu konsolidaciju tako što će očistiti granična područja sa Crnom Gorom, a zatim očistiti zaleđe od preostalih ustanika. Za ovaj posljednji zadatak namjeravao je da rasporedi tek obrazovanu specijalnu jedinice koju će predvoditi potpukovnik Josip Mecger.[45] Zadatak ponovnog utvrđivanja vlasti NDH u Gatačkom srezu i Avtovcu dodijeljen je Prohaskinoj grupi, koju su činili 6. bataljon, jedna četa 18. bataljona, dvije čete 17. bataljona i nedavno pristigli 15. i 21. bataljon, koji su upućeni u Nevesinje iz Mostara. Prohaska je trebao djelovati u sadejstvu sa 11. bataljonom, koji je već bio nedaleko od Plužina, sjeverno od puta Nevesinje—Gacko. U pripremi, 15. bataljon je kamionima prebačen u Nevesinje, a četa 17. bataljona je izvela koordinisani napad sa 11. bataljonom na ustaničke položaje kod Kifinog Sela. U ovom napadu su ustanici bili nadmoćni, a komandant bataljona je poginuo.[46] Tokom ostatka dana, Italijani su 28. juna iz ustaničkih zasjeda pokupili tijela svojih mrtvih i spasili neke domobranske trupe koje su pobjegle iz Avtovca, ali su se vratili u Planu, sjeverno od Bileće. Vrijednost daljih operacija na području Gacka i Avtovca dovedena je u pitanje kada su Italijani prijavili da su oba grada spaljena do temelja, a da je nad stanovnicima izvršen pokolj. Italijani su za razaranja i ubistva u ove dvije varoši krivili Crnogorce vezane za ustanike. Italijanske procjena snage ustanika bila je oko 3000 naoružanih mitraljezima, artiljerijom i protivvazdušnim topovima.[47] Njemački obavještajac iz Sarajeva stigao je u Prpićev štab u Mostaru, kako bi se upoznao sa situacijom. Mali garnizon u Gacku očekivao je napad ustanika tokom noći, ali je popodne stiglo 180 domobrana, koji su se povukli iz Avtovca kako bi učvrstili položaj i noć je prošla bez incidenata.[48] 1—7. jul U Gacko je 1. jula stigla italijanska oklopna jedinica da pojača garnizon.[48] Operacija čišćenja terena Stolačkog sreza od ustanika koju su vodile ustaše počela je 3. jula, a dovela je do otvaranja puta od Berkovića sjeverno do Odžaka. Ustaše se nisu približavale Nevesinju, jer nisu bile uniformisane i strahovale su da ih domobrani neće pomiješati sa ustanicima. Tokom ove akcije poginula su trojica ustaša, uključujući njihovog komandanta, dok su ustaše ubile deset ustanika i dvojicu zarobili.[49] Među stvarima jednog od zarobljenika, ustaše su pronašle izvještaj „Narodnog pokreta za oslobođenje Nevesinja”, kako su ustanici očigledno sebe nazivali. Izvještaj je jasno pokazao da su ustanici koristili vojnu taktiku i organizaciju i nagovještavao je saradnju sa Italijanima. Prema informacijama koje je prikupila policija, među mjesnim ustaničkim vrhom bili su bivši mostarski trgovac Čedo Milić, braća Bjelogrlić iz Avtovca, pravoslavni sveštenik otac Novak Mastilović iz Nadinića i kapetan Radović iz Avtovca. Među Crnogorcima koji su učestvovali u rukovođenju ustankom bili su pukovnik Bajo Stanišić, major Minja Višnjić i Radojica Nikčević iz Nikšića.[50] Nakon italijanske intervencije, Prpić je od 3. jula mogao da pristupi čišćenju šireg područja Nevesinja, osiguravajući kontrolu NDH nad naseljenim mjestima i putevima. Prpić je 5. jula smijenio Prohasku s dužnosti zamjenika i postavio pukovnika Franju Šimića i dodijelio komandu nad 6, 11, 15. i 17. bataljonom, četom 18. bataljona i artiljerijskom četom. Snage su u svom sastavu imale 62 oficira i 2062 vojnika, teško naoružanje, uključujući četiri Škodine brdske haubice vz 14, šest teških mitraljeza i dvadeset sedam lakih mitraljeza.[50] Šimić je zauzeo raskrsnicu između Kifinog Sela i Plužina, obezbjeđujući je jednom četom 11. bataljona, 15. bataljon je uputio u Gacko, a 17. bataljon u Berkoviće. Polovina čete 21. bataljona obezbjeđivala je put Mostar—Nevesinje. Kada je zadatak izvršen, glavni putevi u istočnoj Hercegovini su bili pod hrvatskom kontrolom.[51] Ova dejstva su protekla bez značajnijih borbi, jer su se neki ustanici povukli preko granice sa Crnom Gorom, a drugi su oružje sakrili u planinama i vratili se svojim kućama.[52] Do 7. jula, hrvatske snage su povratile punu kontrolu nad gradovima i saobraćajnim pravcima u istočnoj Hercegovini.[15] Posljedice Tomašević navodi da je ustanak bio „spontani, neorganizovani ispad” koji je bio osuđen na neuspjeh i da nije uključivao ni četnike Dragoljuba Mihailovića ni Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ). On tvrdi da je ustanak bio ishod više faktora, uključujući ustaške progone, strah i mržnju prema hrvatskim vlastima, mjesnu tradiciju ustanaka protiv Osmanskog carstva, loše ekonomske prilike u istočnoj Hercegovini i vijesti o njemačkoj invaziji na Sovjetski Savez.[15] Hor se slaže sa Tomaševićem da je ustanak bio u tradiciji hercegovačkih pobuna protiv Osmanskog carstva tokom 19. vijeka, kao što je ustanak od 1875. do 1877. godine.[29] Edmund Glez fon Horstenau, njemački generalni opunomoćenik u NDH, smatrao je da su Italijani možda namjerno izbjegavali miješanje u ustanak.[15] General Renco Dalmaco, komandat italijanskog 6. armijskog korpusa, okrivio je ustaše i muslimane za podsticanje ustanka.[53] U istočnoj Hercegovini, KPJ je imala malo uticaja sve do sredine avgusta 1941, mnogo nakon što je prvobitni ustanak ugušen. Organizacija KPJ u Hercegovini se nije obavezala u vrijeme predvođenja masovnog ustanka, jer je čekala naređenje pokrajinske organizacije u Sarajevu, koja je od Centralnog komiteta KPJ očekivala uputstvo za podizanje opšteg ustanka širom Jugoslavije. Kada su saznali za njemački napad na Sovjetski Savez, KPJ u Hercegovini je glasala za pridruživanje masovnom ustanku, ali to se dogodilo tek 24. juna, kada je ustanak već bio u punom jeku.[29] Prema Milacu, ustanici su i dalje predstavljali prijetnju u cijeloj istočnoj Hercegovini sve do jula,[9] iako ustanak u Hercegovini nije napredovao sve do ustanka širom Bosne krajem jula, kada je KPJ bila spremna za aktivnost učešće u borbama.[29]

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Ninko Perić (Bojić, 14. maj 1886—Beograd, 24. april 1961) bio je srpski pravnik i političar.[1] Biografija Gimnaziju završio u Šapcu i Beogradu. Diplomirao na Pravnom fakultetu u Beogradu 1910. godine. Bio je izabran za predsednika Fonda siromašnih studenata iste godine. Kao pitomac Fonda Angeline Marić, bio je na doktorskim studijama iz oblasti privatnog prava u Parizu od 1910. do 1912. godine. Bio je inicijator osnivanja Udruženja studentata Jugoslovena u Parizu. Za predsednika Upravnog odbora izabran je Božidar Purić, a za predsednika Nadzornog odbora Ninko Perić. Prema uslovima Fonda, doktorska disertacija je branjena na Pravnom fakultetu u Beogradu. Potom je više meseci proveo u Ženevi, gde je u bibliotekama prikupljao materijale za buduće naučne radove. Tokom Prvog balkanskog rata vratio se u Srbiju i prijavio u vojsku kao dobrovoljac, ali je odbijen iz medicinskih razloga. Činovnička karijera Posle završenog studijskog boravka u Ženevi, postavljen je za pisara Prvostepenog suda za grad Beograd, oktobra 1913. godine. Na početku Prvog svetskog rata, stupio je u srpsku vojsku kao dobrovoljac. Bio je islednik islednik u Vojnoj stanici Užičkog odreda, te pri Valjevskom garnizonu. U Valjevu je preležao pegavi tifus, 1914, pod budnom negom lekara dr Avrama Josifa Vinavera i njegove supruge Ruže. Potom je premešten u Šabačku okružnu komandu u kojoj je služio do demobilizacije komande 5. novembra 1915. godine. Stupio je u kontakt sa vladom Kraljevine Srbije u Skadru, januara 1916. godine. Ministar finansija Momčilo Ninčić ga je zaposlio u svom resoru. Narednih godinu i po dana bio je na službi u Marseju, Ženevi i na Krfu. Potom je postavljen za sekretara V klase Ministarstva inostranih dela, oktobra 1917, a Nikola Pašić ga je odabrao za ličnog sekretara, da ga prati na njegovom putu u Rim, Pariz. London i banju Evijan. Potom ga je postavio za šefa Kabineta predsednika Ministarskog saveta. Bio je lični sekretar Nikole Pašića na Mirovnoj konferenciji u Parizu. Prema sopstvenoj želji, napustio je diplomatsku službu i postao je profesor međunaronog privatnog prava, te građanskog prava na Pravnom fakultetu u Beogradu, od marta 1920, a iste godine je naporedo predavao i na Pravnom fakultetu u Subotici. Profesorsku karijeru je napustio pošto je Nikola Pašić oformio prvu homogenu radikalsku vladu, 16. decembra 1922, i postavio Ninka Perića za ministra socijalne politike. Nastavak njegove karijere bio je neraskidivo vezan sa Nikolom Pašićem, kraljem Aleksandrom i Petrom Živkovićem, po čijim željama je dobijao različite funkcije. U resorima Ministarstva finansija i Ministarstva inostranih dela nije ostavio dubljeg traga, jer se relativno kratko zadržao na položajima ministra. Nešto vidljiviji trag ostavio je kao ministar pravde. Posle Marsejskog atentata ostao je u dobrim odnosima sa Bogoljubom Jevtićem koji mu je ponudio mesto poslanika u Bukureštu, januara 1935. godine. Na taj položaj je postavljen marta iste godine, i obavljao ga je do sredine maja 1936. godine. Milan Stojadinović je želeo da ga premesti za poslanika u Briselu, januara 1936, ali belgijska vlada nije dala agreman. Ninko Perić je zvanično penzionisan 29. juna 1936. godine.[2] [3] [4] [5][6] Sekretar delegacije Kraljevine SHS na Konferenciji mira u Parizu. Izabran za vanrednog profesora Pravnog fakulteta u Beogradu 1920. Ministar socijalne politike od 4. maja do 31. jula 1923. Ministar finansija od 15. aprila do 24. decembra 1926. Ministar inostranih dela od 24. decembra 1926. do 12. aprila 1927. Ministar bez portfelja od 17. aprila do 16. juna zastupao ministre pravde, prosvete, vera. Predsednik Narodne skupštine 1927-28. Predsednik Državnog saveta 1930-31. Poslanik u Bukureštu 1935-36. Politička karijera Ninko Perić je od studenstkih dana bio aktivan član Narodne radikalne stranke, prvo kao član radikalskog kluba Slovenski jug, a potom i kao član redakcije časopisa `Slovenski jug`, koji je pokrenuo profesor Božidar Marković. Članovi redakcije su pored Ninka Perića bili Milan Stojadinović i Veljko Popović. Prvi put je učestvovao u predizbornoj kampanji u pocerskom srezu 1908. godine. Kada je Nikola Pašić odobrio Ninku Periću da pređe iz službe Ministarstva inostranih dela na Univerzitet u Beogradu, naložio je njegovom tastu Draži Petroviću da počne pripremu terena u pocerskom srezu za poslaničku kandidaturu, ocenivši da bi mu bilo bolje da ostane u politici nego da se posveti akademskoj karijeri. Prvi put je izabran za narodnog poslanika na izborima za Ustavotvornu skupštinu 1920, za srez pocerski. Kasnije je biran u istom srezu i na parlamentarnim izborima 1923, 1925, 1927. i 1931. godine. Kao poslanik pocerskog sreza, Ninko Perić je bio zadužen, između ostalog, i za jačanje partijske strukture u istočnoj Slavoniji. Odnosi Ninka Perića i Nikole Pašića su zahladneli od 1924, usled loših odnosa Perića i Radomira (Rade) Pašića. Međutim, kralj Aleksandar i Petar Živković su počeli da pokazuju sve više poverenja i naklonosti prema Ninku Periću od 1925. godine, te se njegova politička i činovnička karijera nastavila razvijati pod njihovom zaštitom. Ninko Perić i Milan Stojadinović su bili prijatelji od studentskih dana. Njihov odnos je naglo zahladeno, pošto je Perić nasledio Stojadinovića na čelu Ministarstva finansija u vladi Nikole Uzunovića, aprila 1926 godine. Njegova politička karijera je okončana postavljanjem za poslanika u Bukureštu, 1935. godine. Lični život Ninko Perić je oženio Angelinu (Ginu) Petrović, ćerku uglednog šabačkog radikala Dragomira Draže Petrovića sa kojom je imao troje dece..

Susan Sontag - Eseji o fotografiji Radionica SIC, Beograd, 1982. Mek povez, 211 strana. Predgovor Jesa Denegri, korice Nesa Paripovic. Nema sumnje da Susan Sontag poseduje neverovatnu širinu, koja joj omogućava da sagleda ulogu fotografije u ljudskom društvu na neki sasvim neuobičajen način. Nesvesno pronalaženje falusa u kameri, poređenje automatske puške sa modernim fotoaparatima jeste plod pažljive analize igranog filma ili obične TV reklame. ’’Fotografije se mogu urezati u pamćenje dublje nego pokretne slike, zato što su jasno određen isečak vremena, a ne tok. Televizija je bujica nedovoljno probranih slika, od kojih svaka ukida prethodnu. Svaka nepokretna fotografija je povlašćeni trenutak, pretvoren u tanak predmet koji čovek može zadržati i ponovo pogledati’’ Suzan Sontag (engl. Susan Sontag,16. januar 1933 – 28. decembar 2004) je bila američka spisateljica, rediteljka, filozofkinja, profesorka, i politička aktivistkinja.[1] Uglavnom je pisala eseje, ali i objavljivala romane; objavila je svoje prvo veliko delo, esej Beleške o kempu, 1964. godine. Njena najpoznatija dela uključuju kritička dela Protiv tumačenja (1966), Stilovi radikalne volje (1968), O fotografiji (1977) i Bolest kao metafora (1978), kao i izmišljena dela Način na koji sada živimo (1986), Ljubitelj vulkana (1992) i U Americi (1999). Sontag je aktivno pisala i govorila o sukobljenim područjima, ili putovala u njih, uključujući tokom Vijetnamskog rata i opsade Sarajeva. Mnogo je pisala o fotografiji, kulturi i medijima, sidi i bolestima, ljudskim pravima, komunizmu i levičarskoj ideologiji. Njeni eseji i govori izazvali su kontroverzu [2] a opisana je kao „jedna od najuticajnijih kritičara svoje generacije“.[3] Mladost i obrazovanje Sontag je rođena kao Suzan Rosenblat u Njujorku, kći Mildred (rođena Jacobson) i Jacka Rosenblatta, oboje Jevreji iz Litvanije [4] i poljskog porekla. Njen otac je vodio posao trgovine krznom u Kini, gde je umro od tuberkuloze 1939, kada je Suzan imala pet godina.[5] Sedam godina kasnije, majka Suzan Sontag udala se za kapetana američke vojske Nathana Sontaga. Suzan i njena sestra Džudit uzele su prezime svog očuha, iako ih on nije formalno usvojio. Sontag nije imala versko vaspitanje i rekla je da nije ušla u sinagogu do sredine dvadesetih.[6] Sećajući se nesrećnog detinjstva, sa hladnom, dalekom majkom koja je bila „uvek odsutna“, Sontag je živela na Long Ajlendu u Njujorku,[5] zatim u Tusonu u Arizoni, a kasnije u dolini San Fernando u južnoj Kaliforniji, gde je našla utočište u knjigama i završila srednju školu u Severnom Holivudu u 15. godini. Osnovne studije započela je na Univerzitetu u Kaliforniji, Berkli, ali se prebacila na Univerzitet u Čikagu, diveći se njegovom čuvenom osnovnom nastavnom programu. U Čikagu je uporedo sa ostalim zahtevima pohađala studije filozofije, drevne istorije i književnosti. Leo Strauss, Joseph Schwab, Christian Mackauer, Richard McKeon, Peter von Blanckenhagen i Kenneth Burke bili su među njenim predavačima. Diplomirala je sa 18 godina i izabrana je u studentsku organizaciju `Phi Beta Kappa`.[7] Dok je bila u Čikagu, postala je najbolja prijateljica sa kolegom Majkom Nikolsom.[8] Godine 1951. njen rad se prvi put pojavio u štampi u zimskom izdanju časopisa Chicago Review.[9] Sontag se sa 17 godina udala za pisca Filipa Rifa, koji je bio instruktor sociologije na Univerzitetu u Čikagu, nakon desetodnevnog udvaranja; njihov brak je trajao osam godina.[10] Tokom studija u Čikagu, Sontag je pohađala letnju školu koju je predavao sociolog Hans Gert koji je postao njen prijatelj i naknadno uticao na njeno proučavanje nemačkih mislilaca.[11][12] Po sticanju čikaške diplome, Sontag je predavala brucoški engleski jezik na Univerzitetu u Konektikutu tokom akademske 1952–53. Pohađala je Univerzitet Harvard na postdiplomskim studijama, u početku je studirala književnost kod Perry Miller-a i Harry Levin-a, pre nego što je prešla na filozofiju i teologiju kod Paul Tillich-a, Jacob Taubes-a, Raphael Demos-a i Morton White-a.[13] Po završetku magistarskih studija filozofije, započela je doktorska istraživanja metafizike, etike, grčke filozofije i kontinentalne filozofije i teologije na Harvardu.[14] Filozof Herbert Markuze je godinu dana živeo sa Suzan i Rifom dok je radio na svojoj knjizi Eros i civilizacija iz 1955. godine.[15] ‍:38 Sontag je istraživala za Filipom Rifom studiju Freud: The Mind of the Moralist iz 1959 pre njihovog razvoda 1958. godine i doprinela je knjizi do te mere da je smatrana nezvaničnim koautorkom.[16] Par je dobio sina Dejvida Rifa, koji je potom bio urednik svoje majke u `Farrar, Straus and Giroux-u`, a bio je i sam pisac. Sontag je nagrađena Američkom asocijacijom univerzitetskih ženskih stipendija za akademsku 1957–1958. na koledžu `Sv. Ana na Oksfordu`, gde je otputovala bez supruga i sina.[17] Tamo je imala časove kod Iris Murdoch-a, Stuart Hampshirea, A.J. Ayera i H.L.A. Harta, dok je takođe pohađala seminare B. Phil-a, J.L. Austin-a i predavanja Ajzaja Berlina. Oksford joj se, međutim, nije odgovarao i ona je prešla posle Michaelmas mandata 1957. na Univerzitet u Parizu (Sorbona).[18] Sontag se u Parizu družila sa stranim umetnicima i akademicima, uključujući Allana Blooma, Jeana Wahl-a, Alfreda Chester-a, Harriet Sohmers i María Irene Fornés.[19] Sontag je primetila da je njeno vreme u Parizu bilo možda najvažniji period njenog života.[15] ‍:51–52 To je svakako predstavljalo osnovu njenog dugog intelektualnog i umetničkog povezivanja sa kulturom Francuske.[20] Preselila se u Njujork 1959. godine da bi živela sa Fornesom narednih sedam godina,[21] povrativši starateljstvo nad sinom i predajući na univerzitetima dok joj je književna reputacija rasla. ‍:53–54 Fikcija Foto portret Sontag, 1966 Dok je radila na svojim pričama, Sontag je predavala filozofiju na `Sarah Lawrence College` i Gradskom univerzitetu u Njujorku i Filozofiju religije sa Jacob Taubes-om, Susan Taubes, Theodor Gaster-om i Hans Jonas-om, na Odeljenju za religiju na Univerzitetu Columbia od 1960. do 1964. godine. Držala je obuku za pisanje na `Univerzitetu Rutgers` od 1964. do 1965. pre nego što je prekinula vezu sa akademijom u korist stalnog slobodnog pisanja.[15] ‍:56–57 Sa 30 godina objavila je eksperimentalni roman pod nazivom The Benefactor (1963), nakon čega je usledio četiri godine kasnije roman Death Kit (1967). Uprkos relativno malom učinku, Sontag je o sebi razmišljala uglavnom kao o romanopiscu i piscu fantastike. Njena kratka priča Način na koji sada živimo (The Way We Live Now) objavljena je sa velikim priznanjem 24. novembra 1986. u časopisu ``Njujorker``. Napisan u eksperimentalnom narativnom stilu, ostaje značajan tekst o epidemiji AIDS-a. Postigla je kasnije popularnost i uspeh kao najprodavaniji romansijer sa Ljubavnikom od vulkana (The Volcano Lover) (1992). U 67. godini, Sontag je objavila svoj poslednji roman U Americi (In America) (2000). Poslednja dva romana smeštena su u prošlost, za šta je Sontag rekla da su joj dali veću slobodu da piše višeglasnim glasom. Napisala je i režirala četiri filma, a napisala je i nekoliko drama, od kojih su najuspešnije Alisa u krevetu i Dama s mora. Publicistika Sontag je kroz svoje eseje stekla ranu slavu i reputaciju. Sontag je često pisala o preseku visoke i niske umetnosti i proširila je dihotomiju koncepta forme i umetnosti u svaki medij. Podigla je kemp estetiku do statusa priznanja svojim široko prihvaćenim esejem Beleške o kempu iz 1964. godine, koji je prihvatio umetnost kao zajedničku, apsurdnu i burlesknu temu. Sontag je 1977. objavila seriju eseja O fotografiji. Ovi eseji su istraživanje fotografija kao kolekcije sveta, uglavnom putnika ili turista, i načina na koji to doživljavamo. U esejima je iznela svoju teoriju fotografisanja dok putujete: Metoda se posebno obraća ljudima s hendikepiranom nemilosrdnom radnom etikom - Nemcima, Japancima i Amerikancima. Korišćenje fotoaparata smiruje anksioznost koju vođeni posao oseća zbog toga što ne radi kada su na odmoru i ako bi trebalo da se zabave. Oni moraju da rade nešto što je poput prijateljske imitacije posla: mogu da slikaju. (str. 10) Sontag piše da je pogodnost moderne fotografije stvorila prekomernu količinu vizuelnog materijala i da je „gotovo sve fotografirano“.[22] ‍:3 Ovo je promenilo naša očekivanja o tome šta imamo pravo da gledamo, želimo da gledamo ili treba da gledamo. „Učeći nas novom vizuelnom kodu, fotografije menjaju i proširuju našu predstavu o tome šta vredi gledati i šta imamo pravo da posmatramo“ i promenilo je našu „etiku gledanja“. ‍:3 Fotografije su nam povećale pristup znanju i iskustvima iz istorije i dalekih mesta, ali slike mogu zameniti direktno iskustvo i ograničiti stvarnost. ‍:10–24 Takođe navodi da fotografija desenzibilizira svoju publiku na stravična ljudska iskustva, a deca su izložena iskustvima prije nego što budu spremna za njih. ‍:20 Sontag je nastavila da teoretiše o ulozi fotografije u stvarnom životu u svom eseju Pogled u rat: Fotografski pogled na pustoš i smrt, koji se pojavio u izdanju časopisa Njujorker od 9. decembra 2002. Tamo ona zaključuje da problem našeg oslanjanja na slike, a posebno na fotografske slike, nije u tome što se „ljudi sećaju fotografija, već što se sećaju samo fotografija ... što fotografska slika pomračuje druge oblike razumevanja - i sećanja. . . . Pamtiti je, sve više i više, ne sećati se priče, već moći pozvati sliku “(str. 94). Postala je uzor mnogim feministkinjama i ambicioznim spisateljicama tokom 1960-ih i 1970-ih.[15] Aktivizam Sontag se politički aktivirala šezdesetih godina, suprotstavljajući se Vijetnamskom ratu.[15] ‍:128–129 U januaru 1968. potpisala je zalaganje za „Protiv ratnog poreza za pisce i urednike“, obećavajući da će odbiti plaćanja poreza u znak protesta protiv rata.[23] U maju 1968. posetila je Hanoj; posle toga, u svom eseju Putovanje u Hanoj pisala je pozitivno o severnovijetnamskom društvu. ‍:130–132 Nekadašnja zgrada sarajevskih novina tokom opsade Sarajeva, kada je Sontag živela u gradu Tokom 1989. Sontag je bila predsednik američkog PEN centra, glavnog američkog ogranka Međunarodne organizacije pisaca PEN. Nakon što je iranski lider Ajatolah Homeini izdao fetvu smrtnu kaznu protiv pisca Salmana Ruždija zbog bogohuljenja nakon objavljivanja njegovog romana Satanski stihovi te godine, Sontagova beskompromisna podrška Ruždiju bila je presudna u okupljanju američkih pisaca u njegovu svrhu.[24] Nekoliko godina kasnije, tokom opsade Sarajeva, Sontag je privukla pažnju za režiju produkcije Samuela Beketa Čekanje Godoa u pozorištu obasjanom svećama u bosanskoj prestonici. Lični život Majka Sizan Sontag je umrla od raka pluća na Havajima 1986.[5] Suzan Sontag je umrla u Njujorku 28. decembra 2004. godine, u dobi od 71 godine, od komplikacija mijelodisplastičnog sindroma koji je evoluirao u akutnu mijelogenu leukemiju. Sahranjena je u Parizu na Groblju Montparnasu.[25] Njenu poslednju bolest zabeležio je sin Dejvid Rif.[26] Kada je umrla, Gardijan je objavio nekrolog sa naslovom `Otišla je tamna dama američke intelektualne scene`. Autor članka je napomenuo da intelektualna Amerika nju nikada nije prihvatila, da Sontagova nikada nije pripadala vladajućim kulturnim krugovima.[27] Seksualnost i odnosi Suzan Sontag 1994. godine, slikao ga je bolivijski umetnik Huan Fernando Bastos Sontag je postala svesna svoje biseksualnosti tokom ranih godina i sa 15 godina je u svoj dnevnik zapisala: `Osećam da imam lezbejske sklonosti (kako to nevoljko pišem).` Sa 16 godina imala je seksualni susret sa ženom: „Možda sam ipak bila pijana, jer je bilo tako lepo kada je H počela da vodi ljubav sa mnom. . . Prošlo je 4:00 pre nego što smo spavali. . . Postala sam potpuno svesna da je želim, i ona je to znala.“ [28][29] Sontag je živela sa `H`, spisateljicom i modelom Harriet Sohmers Zwerling koju je prvi put upoznala na Univerzitetu Kalifornije (Berkli) od 1958. do 1959. godine. Posle toga, Sontagovoj je bila partnerka Marija Irena Forens, kubansko-američka avangardne dramska umetnica i rediteljka. Nakon razdvajanja sa Forens, bila je u vezi sa italijanskom aristokratkinjom Carlotta Del Pezzoi, nemačkom akademkinjom Evom Kollischi.[30] Zontag je bila u ljubavnoj vezi sa američkim umetnicima Džasper Džons i Paul Thek .[31][32] Tokom ranih 1970-ih, Sontag je živela sa Nicole Stéphane, naslednicom Rotšilda koja je postala filmska glumica [33], a kasnije i s koreografkinjom Lucinda Childs .[34] Imala je vezu i sa piscem Josifom Brodskim.[35] Sa Eni Libovic, Sontag je održavala vezu koja se protezala od kasnih 1980-ih do poslednjih godina.[36] Sontag je imala blisku romantičnu vezu sa fotografkinjom Eni Libovic. Upoznale su se 1989. godine, kada su obe već bile značajne u svojim karijerama. Eni Libovic je sugerisala da joj je Sontag bila mentor i konstruktivno kritikovala njen rad. Tokom Sontagovog života, nijedna žena nije javno otkrila da li je veza prijateljstva ili romantične prirode. Njuzvik se 2006. godine osvrnuo na Libovic-ovu vezu deceniju plus sa Sontag, rekavši, „Njih dve su se prvi put srele krajem 80-ih, kada ju je Libovic fotografirala za jaknu sa knjigom. Nikada nisu živele zajedno, iako su imali po jedan stan na vidiku onog drugog.“ [37] Libovic, kada je intervjuisana za svoju knjigu Fotografski život: 1990–2005 iz 2006. godine, rekla je da je knjiga ispričala brojne priče i da je „sa Suzan bila ljubavna priča“.[38] Dok je The New York Times 2009. godine Sontag nazivao Libovicovim „saputnikom“,[39] Libovic je u Fotografskom životu napisala da „Reči poput„ pratilac “i„ partner “nisu u našem rečniku. Bili smo dvoje ljudi koji smo jedna drugoj pomagale kroz život. Najbliža reč je i dalje „prijatelj“.[40] Iste godine, Libovic je rekla da je deskriptor „ljubavnik“ bio tačan.[41] Kasnije je ponovila: „Nazovite nas„ ljubavnicima “. Volim „ljubavnike“. Znate, `ljubavnici` zvuče romantično. Mislim, želim da budem potpuno jasna. Volim Suzan.“ [42] U intervjuu za Gardijan 2000. godine, Sontag je bila prilično otvorena u vezi sa biseksualnošću: „Da vam kažem o starenju?“, Kaže ona i smeje se. „Kad ostariš, stariji od 45 godina, muškarci te prestanu zamišljati. Ili drugačije rečeno, muškarci koji mi se sviđaju ne vole me. Želim mladića. Volim lepotu. Šta ima novo?` Kaže da se u životu zaljubila sedam puta. „Ne, sačekaj“, kaže ona. `Zapravo je devet. Pet žena, četiri muškarca. `[5] Mnoge Sontagine čitulje nisu propustile da pomenu njene značajne istopolne veze, naročito onu sa Eni Libovic. Kao odgovor na ovu kritiku, javni urednik New York Times-a, Daniel Okrent, branio je nekrolog lista, navodeći da u vreme Sontagove smrti novinar nije mogao da izvrši nezavisnu verifikaciju svoje romantične veze sa Libovitc (uprkos pokušajima da to učini).[43] Nakon Sontagove smrti, Njuzvik je objavio članak o Eni Libovic u kojem se jasno navode njene veze sa Sontagom pre više od decenije.[36] Sontag je citirao glavni urednik Brendan Lemon iz časopisa Out-a, rekavši: `Odrastao sam u vreme kada je Modus operandi bio ` otvorena tajna `. Navikao sam na to i sasvim sam u redu s tim. Intelektualno znam zašto nisam više govorio o svojoj seksualnosti, ali pitam se da li tamo nisam potisnuo nešto na svoju štetu. Možda bih mogao da pružim utehu nekim ljudima da sam se više bavio temom svoje privatne seksualnosti, ali nikada mi nije bila glavna misija pružiti utehu, osim ako neko nema drastične potrebe. Radije bih pružio zadovoljstvo ili protresao stvari “.[44] Nasleđe Nakon smrti Suzan Sontag, Steve Wasserman iz Los Anđeles tajms nazvao ju je „jednom od najuticajnijih američkih intelektualaca, međunarodno poznatom po strasnom angažmanu i širini kritičke inteligencije i svom žarkom aktivizmu u zalaganju za ljudska prava“.[45] Eric Homberger iz Gardijana nazvao je Sontag „mračnom damom“ američkog kulturnog života tokom više od četiri decenije“. Primetio je da je „uprkos krutom i oštro sročenom političkom senzibilitetu, ona u osnovi bila esteta [koja] je ponudila preorijentaciju američkih kulturnih horizonata“.[46] Pišući o Protiv tumačenja (1966), Brandon Robshaw iz The Independent kasnije je primetio da je „Sontag bila izuzetno predusretljiva; njen projekat analize popularne kulture kao i visoke kulture, Dors-a, kao i Dostojevskog, sada je uobičajena praksa u obrazovanom svetu.` [47] U Kritika i postkritika (2017), Rita Felski i Elizabeth S. Anker tvrde da je naslovni esej iz pomenute zbirke igrao važnu ulogu na polju postkritike, pokreta u okviru književne kritike i kulturoloških studija koji pokušava da pronađe nove oblike čitanja i tumačenje koje prevazilazi metode kritike, kritičke teorije i ideološke kritike.[48] Pregledom Sontagove Knjige o fotografiji (1977) 1998. godine, Michael Starenko je napisao da je delo „toliko duboko uronjeno u ovaj diskurs da su Sontagine tvrdnje o fotografiji, kao i njen način argumentacije, postale deo retoričkog„ alata “koji teoretičari fotografije i kritičari nose se u glavi “.[49] Kritika Bela civilizacija kao rak Sontag je kritikovala pisanje 1967. godine u časopisu Partisan Review: Ako je Amerika vrhunac zapadne bele civilizacije, kako to izjavljuju svi od levice do desnice, onda sa zapadnom belom civilizacijom mora biti nešto strašno pogrešno. Ovo je bolna istina; malo od nas želi da ide tako daleko .... Istina je da Mocart, Paskal, Bulova algebra, Šekspir, parlamentarna vlada, barokne crkve, Njutn, emancipacija žena, Kant, Marks, Balanšinov balet i dr. ne iskupiti ono što je ova posebna civilizacija nanela svetu. Bela rasa je rak ljudske istorije; to je bela rasa i samo ona - njene ideologije i izumi - koja uništava autonomne civilizacije gde god se širi, što je narušilo ekološku ravnotežu planete, koja sada ugrožava samo postojanje samog života.[1] Prema novinaru Mark M. Goldblatt, Sontag se kasnije „odrekla“ izjave, rekavši da je „klevetala pacijente sa rakom“,[50] ali prema Eliot Weinberger-u, „Zažalila je zbog te poslednje fraze i napisala čitavu knjigu protiv upotreba bolesti kao metafora“.[51] Navodi o plagijarizmu Ellen Lee optužila je Sontag za plagijarizam kada je Lee u časopisu In America (1999) otkrila najmanje dvanaest odlomaka koji su slični ili kopirani iz odlomaka u četiri druge knjige o Helen Modjesk-oj bez pripisivanja.[52][53] Sontag je rekla o korišćenju odlomaka: „Svi koji se bavimo stvarnim likovima u istoriji prepisujemo i usvajamo izvorne izvore u originalnom domenu. Koristila sam ove izvore i potpuno sam ih transformisala. Treba izneti veći argument da je sva literatura niz referenci i aluzija“.[54] O komunizmu Na njujorškom skupu pro-solidarnosti 1982. godine, Sontag je izjavila da su „ljudi sa levice, poput nje same,„ voljno ili nevoljno izrekli puno laži “. [55] Dodala je da oni: veruju u, ili bar primenjuju, dvostruki standard anđeoskog jezika komunizma ... Komunizam je fašizam - uspešan fašizam, ako želite. Ono što smo nazvali fašizmom, zapravo je oblik tiranije koji se može srušiti - a koji je, uglavnom, propao. Ponavljam: ne samo da je fašizam (i otvorena vojna vladavina) verovatna sudbina svih komunističkih društava - posebno kada je njihovo stanovništvo podstaknuto na pobunu - već je komunizam sam po sebi varijanta, najuspešnija varijanta fašizma. Fašizam sa ljudskim licem ... Zamislite, ako želite, nekoga ko je čitao samo Reader`s Digest između 1950. i 1970. godine, i nekoga ko je u istom periodu čitao samo The Nation ili [t] on New Statesman. Koji bi čitalac bio bolje informisan o stvarnosti komunizma? Mislim da bi odgovor trebao da nam napravi pauzu. Može li biti da su naši neprijatelji bili u pravu?[55] Sontagov govor je, kako se izveštava, „iz publike izazvao buke i uzvike“. The Nation je objavila njen govor, izuzimajući odlomak koji je časopisu suprotstavio Reader`s Digest. Odgovori na njenu izjavu bili su različiti. Neki su rekli da su trenutna osećanja Sontag u stvari držali mnogi levičari godinama, dok su je drugi optuživali za izdaju „radikalnih ideja“.[55] O napadima 11. septembra Sontag je dobila ljutite kritike zbog svojih izjava u časopisu The New Yorker (24. septembra 2001) o neposrednim posledicama 11. septembra .[56] U svom komentaru nazvala je napade `monstruoznom dozom stvarnosti` i kritikovala američke javne zvaničnike i komentatore medija zbog pokušaja da ubede američku javnost da je `sve u redu`. Konkretno, usprotivila se ideji da su počinioci `kukavice`, komentar koji je Džordž Buš dao između ostalih primedbi 11. septembra. Umesto toga, ona je tvrdila da bi zemlja trebala na akcije terorista gledati ne kao na „kukavički“ napad na „civilizaciju“ ili „slobodu“ ili „čovječanstvo“ ili „slobodni svijet“, već kao napad na samoproglašenu svjetsku velesilu, kao posledica konkretnih američkih saveza i akcija“.[57] Kritike drugih pisaca Tom Wolfe je Sontag odbacio kao „samo još jednog skriptara koji je proveo svoj život prijavljujući se za protestne sastanke i truseći se do podijuma opterećenog njenim proznim stilom, koji je imao nalepnicu za hendikepirane parkinge validnu na Partizanskoj reviji.[58] U `Sontag, Bloody Sontag`, eseju iz knjige Vamps & Tramps iz 1994. godine, kritičarka Camille Paglia opisuje svoje početno divljenje i kasnije razočaranje.[59] Ona spominje nekoliko kritika Sontag, uključujući komentar Harolda Bluma `Mere Sontagisme!` u doktorskoj disertaciji Camille Paglia i navodi da je Sontag „postala sinonim za plitku vrstu držanja kuka“.[60] Paglia takođe govori o poseti Sontag `Bennington College`, u koju je stigla sa satima kasneći i ignorisala dogovorenu temu događaja.[61] Sontagovo hladno samoizgonstvo bilo je katastrofa za američki ženski pokret. Samo je žena od njenog prestiža mogla da izvede neophodnu kritiku i razotkrivanje prvih feminističkih estriha instant-kanona, poput onih Kate Millett ili Sandre Gilbert i Susan Gubar, čija je srednja mediokritetnost osakatila ženske studije od početka ... Ni jedan patrijahalni zlikovac nije zadržavao Sontag; njeni neuspesi su njeni. - Camille Paglia Nassim Nicholas Taleb u svojoj knjizi Skin in the Game kritikuje Sontag i druge ljude ekstravagantnog načina života koji se ipak izjašnjavaju „protiv tržišnog sistema“. Taleb procenjuje Sontagovu zajedničku vilu u Njujorku na 28 miliona dolara i navodi da je „nemoralno biti opozicija tržišnom sistemu i ne živeti (negde u Vermontu ili severozapadnom Avganistanu) u kolibi ili pećini izolovanoj od njega“. Taleb takođe tvrdi da je još nemoralnije „tvrditi za vrlinu, a da u potpunosti ne živimo sa njenim direktnim posledicama“.[62][63] Odnos prema knjigama Knjiga je bila veliko utočište za Suzan. U svom stanu na Menhetnu imala je biblioteku od osam hiljada primeraka. Čitala je i po jednu knjigu dnevno. U intervjuu koji je dala za Njujork tajms otkriva da je počela da čita sa tri godine, a sa 13 je već bila savladala Mana, Džojsa, Eliota, Kafku, Žida i, naročito, Džeka Londona, čiji ju je Martin Idn podstakao da bude pisac.[27] `Čitanje je moja zabava, moja distrakcija, moja uteha, moje malo samoubistvo. Ako ne mogu da podnesem svet, samo se sklupčam s knjigom u ruci, i to je kao mali svemirski brod koji me odvodi od svega`.[27] U `Pismo Borhesu` iz 1996 piše: `Rekli ste da literaturi dugujemo gotovo sve što jesmo i što smo bili. Ako knjige nestanu, istorija će nestati, nestaće i ljudski rod. Sigurna sam da ste u pravu. Knjige nisu samo proizvoljni zbir naših snova i našeg sećanja. One nam takođe daju obrazac duhovne kontemplacije. Neki ljudi misle da je čitanje samo vid bekstva: bekstvo iz „stvarnog“ svakodnevnog sveta u imaginarni svet, svet knjiga. Knjige su mnogo više. One su način da budemo čovečniji`.[27] Radovi Fikcija (1963) The Benefactor (Dobrotvor) (1967) Death Kit (1977) I, etcetera (Zbirka kratkih priča) (1991) The Way We Live Now (short_story) (Način na koji sada živimo kratka priča) (1992) The Volcano Lover (Ljubitelj vulkana) (1999)In America (U Americi) - dobitnik američke Nacionalne nagrade za beletristiku [64] Predstave The Way We Live Now (Način na koji sada živimo o epidemiji AIDS-a) (1990) A Parsifal (Parsifal) (1991), dekonstrukcija inspirisana izvedbom Roberta Wilsona 1991. godine u Vagnerovoj operi [65] Alice in Bed (Alice u krevetu) (1993), o intelektualki Alice James iz 19. veka, koja je zbog bolesti bila vezana za krevet [66] Lady from the Sea (Dama s mora, adaptacija istoimene drame Henrika Ibzena iz 1888. godine, premijerno izvedena 1998. u Italiji.[67] Sontag je o tome napisala esej 1999. godine u Theatre pod nazivom „Prepisivanje dame s mora“.[68] Publicistika Zbirke eseja (1966) Against Interpretation (Protiv tumačenja - uključuje Napomene o Kempu) (1969) Styles of Radical Will (Stilovi radikalne volje) (1980) Under the Sign of Saturn (Pod znakom Saturna) (2001) Where the Stress Falls (Tamo gde stres pada) (2003) Regarding the Pain of Others (U vezi sa bolom drugih) (2007) At the Same Time: Essays & Speeches (U isto vreme: eseji i govori) Sontag je takođe objavljivala publicističke eseje u časopisima The New Yorker, The New York Review of Books, Times Literary Supplement, The Nation, Granta, Partisan Review i London Review of Books. Monografije (1959) Freud: The Mind of the Moralis (Frojd: Um moralista) [69] (1977) On Photography (O fotografiji) (1978) Illness as Metaphor (Bolest kao metafora) (1988) AIDS and Its Metaphors (AIDS i njegove metafore) (nastavak Bolesti kao metafore) (2003) Regarding the Pain of Others (U vezi sa bolom drugih) Intervju (2013) Susan Sontag: The Complete Rolling Stone Interview, Jonathan Cott (Ako knjige nestanu... Suzan Sontag i Džonatan Kot za časopis Rolling Stone) Knjiga je rezultat dvanaestočasovnog razgovora između Suzan Sontag i Džonatana Kota. Intervju je započet februara 1978. u Parizu, gde je Džonatan već dobio tri sata materijala, sasvim dovoljno za intervju u svom magazinu, ali mu je Suzan predložila da nastave razgovor kada ona dođe u Njujork, što se i dogodilo pet meseci kasnije. Oktobra 1979. Roling Stoun je objavio trećinu Kotovog intervjua. Integralnu verziju on je izdao u formi knjige tek 35 godina kasnije (2013) i devet godina nakon Suzanine smrti.[27] Filmovi (1969) Duett för kannibaler (Duet for Cannibals) (Duet za kanibale) (1971) Broder Carl (Brother Carl) (Brat Karl) (1974) Promised Lands (Obećane zemlje) (1983) Unguided Tour AKA Letter from Venice Ostali radovi (2002) Liner beleške za album Land Peti Smit (2004) Doprinos fraza trećem albumu Fischerspooner-a Odiseja (2008) Reborn: Journals and Notebooks 1947–1963 (2012) As Consciousness Is Harnessed to Flesh: Journals and Notebooks, 1964–1980 (Kako je svest upregnuta u meso: časopisi i sveske, 1964–1980) Nagrade i počasti 1977: Nacionalna nagrada kruga kritičara knjiga za O fotografiji [70] 1990: MacArthur Fellowship 1992: Nagrada Malaparte, Italija [71] 1999: Commandeur des Arts et des Lettres, Francuska 2000: Nacionalna nagrada za knjigu U Americi [64] 2001: Jerusalimska nagrada, dodeljuje se svake dve godine piscu koji svojim radom istražuje slobodu pojedinca u društvu. 2002: George Polk Awards za kulturnu kritiku za film „Pogled u rat“ u časopisu The New Yorker 2003: Počasni doktorat Univerziteta u Tibingenu 2003: Friedenspreis des Deutschen Buchhandels tokom Frankfurtskog sajma knjiga [72] 2003: Nagrada Princ od Asturije za književnost.[73] 2004: Dva dana nakon njene smrti, Muhidin Hamamdžić, gradonačelnik Sarajeva najavio je da će grad nazvati ulicu po njoj, nazivajući je „autorkom i humanistkinjom koja je aktivno učestvovala u stvaranju istorije Sarajeva i Bosne“. Pozorišni trg ispred Narodnog pozorišta odmah je predložen da se preimenuje u Pozorišni trg Suzan Sontag.[74] Trebalo je, međutim, pet godina da taj danak postane zvaničan.[75][76] Dana 13. januara 2010. godine, grad Sarajevo objavio je pločicu sa novim nazivom ulice za Pozorišni trg: Pozorišni trg Suzan Sontag. Digitalna arhiva Digitalnu arhivu od 17.198 e-adresa Sontag čuva Odeljenje za posebne kolekcije UCLA pri istraživačkoj biblioteci Charles E. Young.[77] Njena arhiva - i napori da bude javno dostupna, istovremeno štiteći je od truleži - tema je knjige On Excess: Susan Sontag’s Born-Digital Archive, autora eremy Schmidt & Jacquelyn Ardam.[78] Dokumentarni film Dokumentarni film o Sontag u režiji Nancy Kates, pod naslovom Regarding Susan Sontag, objavljen je 2014.[79] Dobio je posebno priznanje žirija za najbolji dokumentarni film na Filmskom festivalu Trajbeka 2014.[80]

Sa potpisom autora, prvo izdanje U dobrom stanju, malo iskrzani rubovi, kao na slici, podvučena jedna rečenica. Kompaktna, stranice čiste. Putopis američkog novinaa Roberta Sent Džona iz posleratne Jugoslavije. - Doubleday & Company, Garden City, NY, 1948. Hardcover. Condition: Good. - 1st Edition. Doubleday & Company, New York. 1948. Hardcover. - Stated First Edition. Inscribed by the author on the half title page. Book is tight, square, and virtually unmarked. No stuck pages; boards straight. Maps as endpapers. 397 pp 8vo. - This story is about the Balkans after WWII and after Iron Curtain closes on Yugoslavia. His trip takes him to Serbia, Croatia, Slovenia, Macedonia, Bosnia, and Montenegro giving an eloquent personal story with dramatic on-th-spot reportage from people who looked older than their ages but held hopes for the future. A clean presentable copy with a beautiful signature. Inscribed by Author(s). Hardcover : 397 pages Item Weight : 3 pounds Publisher : Doubleday & Co; 1st edition (1948) Language: : English THE SILENT PEOPLE SPEAK by Robert St. John ROBERT ST. JOHN, who told about the war-torn Balkans in From the Land of Silent People, went back last year to that nervous double spot, penetrated the iron curtain, and came back with the exciting story, The Silent People Speak. In Belgrade, St. John found the job of UNRRA inspiring, the attitude of our State Department disappointing, and the work of foreign correspondents maddeningly frustrating. The city itself was much the same as when the German bombs were slaughtering the population, but the people were changed, both in appearance and outlook. But Belgrade is only part of Yugoslavia; the real story of the country lay with the people in the remote interior. With the help of Anita, an interpreter, St. John went to the back country of Serbia, Croatia, Slovenia, Macedonia, Bosnia, and Montenegro, to get the real story of Yugoslavia. Together they traveled through a section of the Balkans that no tourist ever visits. It was the winter of 1947, and they rode through the country in an open jeep or in unheated freight cars, sleeping in the open and in peasant cottages. Everywhere they met the people of the New Yugoslavia, people who looked years older than their real ages but who had survived successive waves of would-be conquerors. The people of the country remembered Robert St. John with affection because of his sympathetic story of the Balkans at war, and they spoke to him freely of their hopes for the future. THE SILENT PEOPLE SPEAK is an eloquent personal story, combining dramatic on-the-spot reportage with a sure feeling for the people and their problems. Tomorrow, has been tasting war and adventure since he went to France as a sixteen-year-old volunteer in 1918. A few years later he was almost killed in a gang war because, as the youngest editor-publisher in the Middle West, he had campaigned to drive Scarface Al Capone out of Cicero, Illinois. In World War II he was wounded when a Greek troop train he was on was strafed by a German plane. After twenty years as a newspaperman he became a radio commentator and public lecturer during the war. In his books, broadcasts, lectures, magazine articles, and newspaper stories, “people” have always been St. John’s theme. Contents Foreword Part One THIS IS ANYMAN’S LAND 1. Lights and Shadows Part Two THIS IS BELGRADE 2. The Chase of the Will-o’-the-Wisp Begins 3. Who Said the Dead Don’t Cry? 4. If There’s No Spark, Make One 5. Angels on the Ceiling 6. She Called Them “My People” 7. Proving That You Can’t Always Tell 8. Also Proving That You Can’t Always Tell 9. “The Terror” 10. Freedom—To Wander 11. The Man Who Would Not Be King 12. “Sympattcna” 13. Good-by to All That Part Three THESE` ARE THE BOSNIANS 14. Welcome to Sarajevo 15. It All Depends on the Point of View 16. The Dance of Death 17. “A Sea of Ink and the Sky for My Paper” 18. Wealthier Than a Sultan—Once 19. Now They’re Just Bandits 20. There Are No Plovics Any More 21. Good Steel Doesn’t Break 22. Atom Bombs Could Do No Worse 23. Why? 24. Counting the Dead Isn’t Easy 25. Headline Writers Would Call It a “Food Riot” 26. Then They Always Say “lzvtnite” 27. To Poultrymen It’s a Disease 28. The Old Man from Selani 29. Red, Red Flows the Drina 30. Always the Same Question 31. Dwarfed Bodies, But Minds Alive 32. “I Forgot to Tell You . . 33. As Yellow As Glittering Gold 34. The Miracle of Cajnice 35. An Enemy of the Regime 36. Forgive the Man Who Killed Your Mother? 37. Little Rubber Balls 38. Its Stones Were Flecked with Pink 39. Education—Yugoslav Style 40. This Was Her “Baby”! 41. Some Still Live in the Hills Part Four THESE ARE THE DALMATIANS 42. Niko the Apotekar 43. More “Enemies of the Regime” 44. Women Without Men 45. But They Do Sing 46. They Love Their Adriatic 47. Labor—Before, During, After 48. They Call “Hi, Serge!” 49. One Hundred Thousand Guests for Dinner 50. Sunday Is Sunday Is Sunday 51. “Who Wants to Work?” Part Five THESE ARE THE MONTENEGRINS 52. It Keeps You Young for Life 53. Yugoslavia Under a Miscroscope 54. “Never a Race of Mightier Mountaineers” 55. Wanted—More Trucks, Fewer Diplomats Part Six THESE ARE THE CROATIANS 56. Culture and Thin Bread 57. Rankin, Pennsylvania 58. Lidice with a Serbian Name 59. “Bloto” Is Perfect 60. Back to Wagging Tongues Part Seven THIS IS THE VOJVODINA 61. Land of Plenty 62. UNRRA at Work Part Eight THESE ARE THE SERBS 63. All Is Not Leaves in a Teacup 64. Milan, Milan, Milan 65. More Beast Than Man 66. Brother Against Brother 67. Her First Corsage 68. Believing Isn’t Seeing Part Nine THIS IS GREECE 69. Luxury Interlude 70. Millions for Cosmetics; Not a Cent for Reconstruction 71. “Me and My Shadow” Part Ten THESE ARE THE MACEDONIANS 72. “Srecan Put to Myself 73. And the South Progresses Too Part Eleven THIS IS YUGOSLAVIA’S YOUTH 74. “Three Meters Tonight!1 Part Twelve THIS IS STRICTLY PERSONAL 75. Lost Is Found Part Thirteen THIS IS BELGRADE AGAIN 76. Capital Potpourri 77. May Day Isn’t Only Baskets Part Fourteen THESE ARE THE SLOVENES 78. More West Than East 79. Without Portfolio 80. “Sorta Like a Son” 81. Faithful to a Phenomenon 82. Gold Is Not Golo 83. Impact Psychological 84. Genteel Discontent 85. Brooklyn in a Castle 86. From Taxes to Sex 87. Blood or Star Dust Jugoslavija, Srbija, Bosna, Beograd, Sarajevo, Crna Gora, Drugi svetski rat, Srbi, Hrvati

Autor - osoba Đuković, Isidor, 1927- = Đuković, Isidor, 1927- Naslov Nađmeđer : austrougarski logor za Srbe : 1914-1918. / Isidor Đuković Ostali naslovi Nađmeđer - austrougarski logor za Srbe Vrsta građe stručna monografija Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 2016 Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Prometej ; Bratislava : Udruženje Srba u Slovačkoj = Spolok Srbov na Slovensku ; Beograd : Radio-televizija Srbije, 2016 (Novi Sad : Prometej) Fizički opis 398 str. : ilustr. ; 24 cm Drugi autori - osoba Stojančević, Vladimir Matijašević, Maša Pavlović, Vladimir, 1950- = Pavlović, Vladimir, 1950- Micić, Snežana ISBN 978-80-972279-0-6 (USS; karton) Napomene Prema predgovoru, ovo je 2. izd. Autorova slika Tiraž 500 O Isidoru Đukoviću: str. 397-398 Iz recenzije akademika Vladimira Stojančević[a]: str. [399] Napomene i bibliografske reference uz tekst Summary / translated by Maša Matijašević ; Le résumé / traduit par Vladimir Pavlović ; Rezюme / perevela Snežana Micić Bibliografija: 389-392 Registar. Predmetne odrednice Nađmeđer (koncentracioni logor) -- Slovačka -- 1914-1918 Prvi svetski rat (1914-1918) -- Ratni zarobljenici -- Srbi -- Nađmeđer Srbi -- Žrtve rata -- Nađmeđer -- 1914-1918 – Spiskovi Isidor Đuković (1927) vrstan je znalac istorije našeg naroda u Prvom i Drugom svetskom ratu, o čemu je napisao više knjiga, među kojima je i „Nađmeđer – austrougarski logor za Srbe 1914–1918“. Autor navodi da je da je knjiga nastala posle dugog istraživanja po arhivama, literature ali i boravka u Nađmeđeru – logor je pod vedrim nebom formiran krajem leta 1914. godine, bio je najveći i nalazio se između Bratislave i Komorana. U Nađmeđeru je sahranjeno oko 6.000 Srba. Đuković je u knjizi objavio podatke o umrlim i sahranjenim u ovom startištu Srba, danas u Slovačkoj. Prema rečima recenzenta Vladimira Stojančevića, ova knjiga je dragoceni doprinos priznavanju istorijske prošlosti Srba u jednom od najsudbonosnijih trenutaka celokupne njegove dotadašnje istorije. Delo Isidora Đukovića jedno je „od najdokumentovanijih i najuspelijih, kako po uvodnoj studiji, tako i po spisku nastradalih Srba u Nađmeđeru.“ Logor Nađmeđer (Veliki Međer, mađ. Nagy Megyer, slov. Velký Meder) je prvi osnovani austrougarski logor za Srbe. Zvanični naziv mu je bio „Carski i kraljevski logor za ratne zarobljenike Nađmeđer” (Kaiserliches und Königliches Kriegsgefangenenlager Nagymegyer). Osnovan je u avgustu 1914. a rasformiran u oktobru 1918. godine. U njemu je privremeno ili stalno boravilo oko 21000 interniranih osoba, a broj procenjuje se da je broj srpskih žrtava između 6000 i 7000. U logor je takođe interniran i značajan broj civilnih i vojnih lica Kraljevine Crne Gore, od kojih je ubijeno ili je umrlo od loših uslova oko šest stotina. Broj interniranih osoba koje su boravile u logoru je u svakom trenutku bio između 5000 i 10000 ljudi. Nalazio se na adi na Dunavu u blizini varoši Nađmeđer (danas Veljki Medjer u Slovačkoj). Osnivanje logora i uslovi u njemu Logor je osnovan na goloj ledini ograđenoj bodljikavom žicom. Obezbeđenje logora je koristilo 15 metara visoke stražarnice i reflektore za noćno osmatranje. Prvih nekoliko meseci su ratni zarobljenici živeli na otvorenom u vlazi i blatu bez tople odeće i obuće, uz lošu ishranu i grub odnos stražara. Krajem oktobra su zarobljenici počeli sa izgradnjom prizemnih baraka koje su završene po velikom snegu koji je pao već početkom novembra. U 36 tipskih baraka bilo je predviđeno da se smesti 6000-12000 ljudi. Veliki broj logoraša nije ni dočekao useljenje u barake već su umrli i sahranjeni na logorskom groblju. Loša uslovi i loša kolektivna higijena su ubrzo uzrokovali pojavu zaraznih bolesti, dizenterije, trbušnog i pegavog tifusa kao i tuberkuloze. Svi logorski lekari odgovorni za zdravstveno stanje logoraša su ubrzo pod raznim izgovorima napustili svoje dužnosti, a tri lekara logoraša (dr. Dragomirović, dr. Martinović i dr. Zarubica) su preuzeli brigu o zdravstvenom stanju logoraša. Tri lekara na više hiljada izmorenih i bolesnih ljudi su bili nedovoljni da suzbiju epidemije koje su svakodnevno odnosile ljudske živote. Od decembra 1914. do maja 1915. su logoraši masovno umirali, a dnevni broj umrlih dostizao je i broj od 80 ljudi. Preživeli logoraši su decembra 1915. preseljeni u neke od drugih logora, a na njihovo mesto su dovedeni novi zarobljenici i internirani civili iz Srbije. Uslovi za život u logoru su bili očajni, a logoraši u oskudnoj odeći i obući stalno izloženi gladi i lošim postupcima stražara. Upućivani su na teške poslove u kamenolome, rudnike, fabrike, seču šuma i poljoprivredna imanja. Osim ovih radova često su ih slali na Tirolski front da u opasnim uslovima kopaju rovove i rade druge teške i opasne poslove, a za greške su kažnjavani smrću. Grupe za front su imale po 1000 ljudi koji su bili upućivani na šest meseci, od kojih je polovina redovno stradala. Iscrpljeni i izranjavani ostaci ovih grupa su internirani u logor Ašah na Dunavu. Broj stradalih Arhiva logora Nađmeđer je izgorela u požaru, pa je naknadno formirana nova u kojoj je broj interniranih civila sveden na simboličnu meru. Izostavljena su imena žena, dece i staraca koji nisu bili vojni obveznici, iako ih je, prema svedočenju preživelih, bilo znatno više koji su umirali. Spisak sahranjenih na groblju Nađmeđer je sastavio I. Đurković (2002) na osnovu više izvora, U ovom spisku je evidentirano 5927 umorenih Srba i 73 ruska logoraša, a procenjuje se da bi ovaj broj trebalo da je značajno veći, jer je obnovljena logorska evidencija bila nepotpuna. Poslednji preminuli logoraš Bogdan Nikolić sahranjen je 29, oktobra 1918. godine. Veliki logor Nađmeđer je bio povezan sa nizom manjih logora na teritoriji današnje Slovačke republike, u kojima je takođe bilo srpskih interniraca, na čijim grobljima je sahranjen veći broj logoraša, kao što su Komarno (361 osoba), Šamorin, Trnava (183 osobe), Trenčin (171 osoba), Ilava, Žilna (84 osobe), Banska Bistrica itd. Logorsko groblje Logorsko groblje Nađmeđera sa malom kapelom je čuvano i održavano do 1938. godine kada je ova teritorija pod pritiskom nacističke Nemačke prešla u ruke Mađara. Od 1938 do 1945. godine groblje je oskrnavljeno i rastureno, od strane tadašnjih mađarskih vlasti, a ograda i većina spomenika su uništeni. Posle Drugog svetskog rata su Čehoslovačke vlasti podigle novu ogradu i uredile centralni deo groblja, da bi po osamostaljivanju Slovačke republike sa polovine groblja uklonjeni spomenici i napravljen poligon za trening pasa. Isidor Đuković je rođen 12. avgusta 1927. godine u selu Kriva Reka, Gornji Milanovac. Osnovnu školu je završio u Šilopaju, a gimnaziju učio u Gornjem Milanovcu. U JNA je napredovao do čina potpukovnika i na lični zahtev, 1978. godine, penzionisan. Za vreme službe u JNA objavljivao je u: Narodnoj armiji, Frontu, Vojnotehničkom glasniku, Mornaričkom glasniku i Vojnom delu. Krajem 1967. dobio je nagradu “22. decembar” za rad objavljen u Vojnom glasniku koji je ocenjen kao najbolji u svim vojnim časopisima te godine. Po penzionisanju je nastavio da piše o istorijskim temama iz Prvog svetskog rata, u kome je izgubio više predaka, i Drugog svetskog rata, čime je povezivao tradiciju generacija. MG147 (N)

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Na nekoliko mesta ima podvucenih recenica obicnom grafitnom olovkom, nista strasno. Sve ostalo uredno! Vekovna kineska praksa, feng šui je zarobio zapadnjačku maštu kao alat za dizajn i blagostanje. U ovoj klasičnoj knjizi, zajedno sa korisnim crtežima i fotografijama, Sara Rosbah pokazuje kako svako može primeniti njene principe da unapredi svoju karijeru, porodični život, zdravlje i prosperitet. Rosbah tumači učenja feng šui majstora Lin Juna za savremene zapadnjake, nudeći praktične metode za postizanje harmonije sa okolinom. Fokusirajući se na uobičajene probleme u poslovnom i stambenom okruženju, ona govori o svemu, od lokacije zgrade do uređenja nameštaja do dekoracije zidova. U novom poglavlju za ovo izdanje, ona objašnjava kako odabrati boje koje zadovoljavaju individualne potrebe i preferencije. Rosbahov savet koji se lako izvodi uključuje tako jednostavne korake kao što su pomeranje mikrotalasne pećnice, premještanje stola i kačenje ogledala kako bi se ublažili negativni uticaji. Feng šui (kineski: 风水; tradicionalni kineski: 風水; izgovor: [fə́ŋ.ʂwèi]; engleski Feng Shui /fʌŋ ʃweɪ/)) poznat još kao i geomantija, predstavlja drevnu kinesku veštinu koja korišćenjem energije stvara harmoniju između individue i njenog okruženja, kao i tehniku uređenja životnog prostora, metod osmišljavanja okruženja, kao i pravilnim raspoređivanjem prostora i nameštaja. Blisko je povezan sa taoizmom. Termin feng šui se bukvalno prevodi na engleski jezik kao `vetar-voda`. Kulturološka stenografija uzeta iz sada izgubljenog Klasika Burala (engleski: Classic of Burial) zabeležena u komentaru Guoa Pua:[1] Feng šui je jedna od pet umetnosti kineske metafizike, klasifikovana kao fiziognomija. Praksa feng šuia govori o arhitekturi u smislu `nevidljivih sila` koje zajedno vezuju kosmos, zemlju i čovečanstvo, poznate kao qi. Istorijski gledano, feng šui je široko korišćen u orijentaciji zgrada - često duhovno značajne strukture kao što su grobnice, ali i stanovi i druge strukture - na dobar način. Odgovarajuća mesta predmeta se mogu odrediti u zavisnosti od stila feng šuia, kao i u odnosu na vodena tela, zvezde i kompas. Istorija Poreklo Hongšan i Jangšao kulture (engl. Yangshao i Hongshan) pružaju najranije poznate dokaze za upotrebu feng šui-a. Do pronalaska magnetskog kompasa, feng šui se očigledno oslanjao na astronomiju da bi pronašao korelacije između ljudi i univerzuma. [2] Vrata Banpo stanova su poravnata sa asterismom Jingši (eng. Yingshi) neposredno nakon zimske kratkodnevnice, 4000. p. n. e. - ovo je postavilo temelje solarne dobitke. [3] Tokom vremena Zou, Jingši (engl. Yingshi) je bio poznat kao Ding (engl. Ding) i navikavao se na odgovarajuće vreme za izgradnju glavnog grada, prema Šijing (engl. Shijing). Poznata lokacija Jangšao u Dadivan (oko 3500-3000. p. n. e.) uključuje zgradu u obliku palate u centru. Zgrada je okrenuta prema jugu i graniči sa velikom plažom. Nalazi se na pravcu sever-jug uz još jednu zgradu koja je očigledno imala komunalne aktivnosti. Regionalne zajednice su mogle koristiti kompleks.[4] Grob u Pijangu (engl. Puyang)(oko 4000. p. n. e.), koji sadrži mozaike - zapravo kineska astronomska karta zmajevskog i tigarskog asterizma i Bidoua (Veliki medved, Kutlača ili Bušel (engl. the Big Dipper, Ladle or Bushel)) - orijentisana je duž pravca sever-jug.[5] Prisustvo okruglih i kvadratnih oblika u grobnici Pijang, u ceremonijalnim centrima u Hongšanu i u poslednjem Longšanovom naselju u Lutaigang-u, [6] sugeriše da je gazijska (gaitian) kosmografija (nebesko-okruglo, zemlja-kvadrat) postojala u kineskom društvu mnogo pre nego što se pojavio u Zoubi Suanjingu (engl. Zhoubi Suanjing). [7] Kosmografija koja ima upečatljivu sličnost sa savremenim feng šui uređajima i formulama pojavljuje se na komadu žada otkrivenih u Hanshanu i datira iz 3000. p. n. e. Arheolog Li Ksueđin (engl. Li Xueqin) povezuje dizajn sa lajuren (liuren) astrolabe, zinan zen (zhinan zhen) i lupan. [8] Počevši od palatijalnih struktura u Erlitou-u, [9] svi glavni gradovi Kine pratili su pravila feng šuija za njihov dizajn i izgled. Tokom ere Zu, Kaogong đi (Kaogong ji)(pojednostavljeni kineski: 考 工 记, tradicionalni kineski: 考 工 記; `Prirućnik zanata`) je kodifikovao ova pravila. Uputstvo za stolariju Lu ban jing (pojednostavljeni kineski: 鲁班 经; tradicionalni kineski: 魯班 經; `rukopis Lu bana`) kodifikovala pravila za graditelje. Graves i grobnice takođe su sledili pravila feng šui, od Puianga do Mavangduia i šire. Iz najranijih zapisa, čini se da su strukture grobova i stanova pratile iste propise. Rani instrumenti i tehnike Feng šui spirala na metro stanici LA Kineskom gradu Istorija feng šui pokriva 3500 godina [10] pre pronalaska magnetnog kompasa. Nastalo je iz kineske astronomije. [11] Neke aktuelne tehnike mogu se pratiti u neolitskoj Kini, dok su drugi dodati kasnije (najvažnije dinastija Han, Tang, Sung i Ming). [12] Astronomska istorija feng šuia evidentna je u razvoju instrumenata i tehnika. Prema Žuli (Zhouli), original feng šui instrument je možda bio gnomon (engl. gnomon). Kinezi su koristili cirkopolarne zvezde za određivanje severojuga naselja. Ova tehnika objašnjava zašto Šang palate u Ksiaotunu leže 10° istočno od severa. U nekim slučajevima, kao što je napomenuo Paul Vatlei, [13] sagledali su ugao između pravca sunčevog rasta i sunčanja da bi pronašli sever. Ova tehnika obezbedila je preciznije poravnanje zidova Šang na Janši i Zengzou. Rituali za korišćenje feng šui instrumenta zahtevalo je proroke da ispitaju trenutne nebeske pojave da bi postavili uređaj i prilagodili njihov položaj u odnosu na uređaj. [14] Najstariji primeri instrumenata koji se koriste za feng šui su liuren (liuren) astrolabovi, takođe poznati kao ši (shi). Oni se sastoje od lakirane, dvostrane ploče sa astronomskim vidnim linijama. Najraniji primeri liurenskih astrolabova otkriveni su iz grobnica koje datiraju između 278. p. n. e. i 209. p. n. e. Pored vračanja za Da Liu Ren,[15] ploče su se često koristile za prikazivanje kretanja Taija kroz devet palata. [16] Oznake na liuren / ši i prvim magnetnim kompasima su praktično identične. [17] Magnetni kompas je izmišljen za feng šui [18] i bio je u upotrebi od svog pronalaska. Tradicionalna feng šui instrumentacija se sastoji od Lupana ili ranije od kašike koja pokazuje ka jugu (指南針 zhinan zhen) - konvencionalni kompas je dovoljan ako shvatate razlike. Može se koristiti i feng šui princip (kasniji pronalazak). Legenda Godine 2500. p. n. e. je živeo legendarni Žuti car, Hoang Ti, vrhunski vojskovođa i pravedan vladar. On je postupno pobedio druga četiri važna cara svoga doba, Crvenog, Zelenog, Belog i Crnog cara i na koncu zaposeo čitavu Kinu. Za vreme vrlo važne bitke, kada se činilo da će ovoga puta izgubiti, jer usled guste magle nije pronašao put, došla je Dama devet nebesa i podarila mu Lupan, kineski kompas, ugrađen u ratnu zapregu, koji mu je pomogao da se orijentiše u prostoru. Od tada se Lupan koristi i u feng šui svrhe. Temelji učenja Feng šuia Definicija i klasifikacija Tradicionalna grobnica grmljavine južnog Fujiana, okružena grebenom u obliku omega koja ga štiti od `štetnih vetrova` sa tri strane[19] Cilj feng šui-a, kako se danas praktikuje, jeste postavljanje ljudskog okruženja u skladu sa dobrim „ći“, zamišljenim oblikom `energije`. [20][21] Feng šui nije nauka, ali je klasifikovana kao pseudonauka, jer pokazuje niz klasičnih pseudonaučnih aspekata kao što su iznošenje tvrdnji o funkcionisanju sveta koji nisu podložni testiranju uz pomoć naučnih metoda.[22] Učenje se oslanja na tok energije „ći“ (qi) , koja je svugde prisutna, teče kroz prostor i izvor joj je neprestana dinamika i promena energije Jin i Jang. Mnoštvo i kvalitet energije qi ima neposredan odnos na naše zdravlje i dinamiku. Životni pentagram- unuverzalni sistem koji oddaje životni elemanat čoveka utiče na harmoniju između ljudi uzajamno, harmoniju prostora i pomoćnik je prilikom lešenja tradicionalnim kineskim načinima pomoću kineske medicine. Shema Ra-Kva – univerzalni sistem pomoću kog se identifikuju uzroci problema u životu ljudi - prostorija, radnog stola i sl. I dati saznanja o pravim uslovima njegovih problema ili bolesti. Faktor vremaena – sve na svetu se odvija u vremenu u vremenskim ciklusima i svaki od njih ima specifičnu energiju. Značajan deo je kineska kosmologija i astrologija koja proizilazi iz dugotrajnog posmatranja prirode i nebeskih događanja. Ći (qi) Ći (氣) je pokretna pozitivna ili negativna životna sila koja igra ključnu ulogu u feng šui.[19] U feng šuiu kao i u kineskim borilačkim veštinama, odnosi se na energiju, kao životnu silu. Tradicionalno objašnjenje qi-a koje se odnosi na feng šui uključuje orijentaciju strukture, njenu starost i njenu interakciju sa okolinom, uključujući lokalnu mikroklimu, nagib zemljišta, vegetaciju i kvalitet zemljišta. Knjiga Burijala (engl: Book of Burial) govori o umiranju `vitalnom ći` (engl: vital qi). Wu Yuanyin[23] (dinastija Đing je govorila o `vitalnom ći` kao o `skrivenom ći` (engleski: congealed qi), što predstavlja stanje qi-a koje vodi ka životu. Cilj feng šuia je da koristi `vitalni ći` u odgovarajućim položajima grobova i struktura.[24][25] Neki su uništili groblja svojih neprijatelja da oslabe svoje ki. [24][25][26][27][28] Jedna od upotreba lupana (engl. loupan) je otkrivanje protoka qi.[29] Magnetni kompasi odražavaju lokalni geomagnetizam koji uključuje geomagnetski indukovane struje izazvane polarnom svetlošću. Profesor Mak Knol je na predavanju iz 1951. godine predložio da qi predstavlja oblik sunčevog zračenja.[30] Kako se polarna svetlost menja tokom vremena,[31] i kvalitet qi-a raste i pada s vremenom, feng šui sa kompasom se može smatrati oblikom divinacije koji ocenjuje kvalitet lokalnog okruženja - uključujući i efekte polarne svetlosti. Često ljudi sa dobrom karmom žive na zemlji sa dobrim qi.[32][33][34] Polarnost Polarnost u feng šuiu je predstavljen teorijom jina i janga, slično magnetnom dipolu. Posmatrane kao komplementarne, naizgled suprotstavljene snage koje stupaju u interakciju kako bi formirale dinamičan sistem u kome je celina važnija od okupljenih delova. Razvoj ove teorije i teorije pet elemenata su takođe povezane sa astronomskim opažanjima i sunčevim pegama.[35] Pet elemenata (wu xing) igraju veoma važnu ulogu u Kineskoj filozofiji, u njih spadaju metal, zemlja, vatra, voda i drvo. Ovi `elementi` znače uglavnom sile neophodne za ljudski život, manje stvarne materije.[36] Cilj kineske medicine uravnotežiti Jin i Jang u telu, dok je cilj feng šuia opisan kao uravnotežavanje polja delovanja jina i janga u gradovima, mestima ili objekatima.[37] Bagua (osam trigramova) Osam dijagrama poznatih kao bagua (pa kua) cenjeni su u feng šuiu, i obojica predaju svoje spomenute reference u Ijing (ili Aj Čing) (eng. Yijing ili I Ching). Lo (River) Čart (Luoshu)(eng. Lo (River) Chart) je prvi razvijen,[38] i ponekad je povezan sa aranžmanom bagua Kasnijeg neba (engl. Later Heaven). Ova i Žuta rečna karta (Hetu, ponekad povezana sa ranijim nebeskim bagu (engl. Earlier Heaven bagua)) povezani su sa astronomskim događajima šestog milenijuma pre nove ere i sa Turtlnim kalendarom u vreme Iao-a.[39] Kolač od Turtle Iao (koji se nalazi u delu Iaodian (engl. Yaodian) knjige Šangšu (engl. Shangshu) ili Knjiga dokumenata (engl. Book of Documents)) datira do 2300. p. n. e., gde varira oko 250 godina.[40] U Iodianu, kardinalne smernice određuju marker-zvezde megakonstelacija poznatih kao četiri nebeske životinje: Istok: Azur Dragon (prolećna ravnodnevnica) -Niao (Ptica 鳥), α Škorpija Jug: ptica Vermilion (letnja dugodnevnica) -Huo (Vatra 火), α Hidra Zapad: Beli tigar (jesenja ravnodnevnica) -Mǎo (Kosa 毛), η Bik (Pleiades) Sever: Crvena kornjača (zimska kratkodnevnica) -Xū (Praznina 虛), α Vodolija, β Vodolija Dijagrami su takođe povezani sa metodom sifang (četiri pravca) (engl. sifang) koja se koristi tokom dinastije Šang. [41] Međutim, sifang je mnogo stariji. Korišćen je u Niuheliangu, i veliki je u astronomiji kulture Hongšan. I to je područje Kine koje je povezano sa Žutim carom (Huangdi) koji je navodno izmislio kašiku sa južnim krajem (vidi kompas).

Serbien : Reiserführer / Ljubica D. Trajković ; aus dem Serbischen übersetzt von Hans-Otto Broecker Beograd : Turistička štampa, 1954 383 str. : ilustr. ; 21 cm kao na slikama, lepo očuvano s velikom kartom na rasklapanje RETKO U PONUDI! imamo ovu knjigu i na engleskom jeziku https://www.kupindo.com/Geografija/48301597_SERBIA-TOURIST-GUIDE-Beograd-1953-RETKO- Srbija, zvanično Republika Srbija, suverena je država koja se nalazi na raskrsnici puteva srednje i jugoistočne Evrope u južnom delu Panonske nizije i centru Balkanskog poluostrva.[5][6] Većim delom zahvata Balkansko poluostrvo, a manjim Panonsku niziju.[7] Srbija se na severu graniči sa Mađarskom, na severoistoku sa Rumunijom, na istoku sa Bugarskom, na jugu sa Severnom Makedonijom, na jugozapadu sa Albanijom i Crnom Gorom, a na zapadu sa Bosnom i Hercegovinom (entitetom Republika Srpska) i Hrvatskom. Broji oko 9 miliona stanovnika, odnosno oko 7 miliona bez Kosova i Metohije.[8] Glavni i najveći grad je Beograd, koji spada među najstarije i najveće gradove u jugoistočnoj Evropi.[6][9] Sa 1.681.405 stanovnika u široj okolini, po popisu iz 2022. godine, on je administrativno i ekonomsko središte države. Zvanični jezik je srpski, a zvanična valuta srpski dinar. Nakon slovenskog doseljavanja na Balkan (tokom 6. i 7. veka), Srbi su u ranom srednjem veku osnovali nekoliko država. Srednjovekovna Srbija je 1217. godine postala kraljevina, a vrhunac je dostigla 1346. godine, proglašenjem carstva. Nakon turske najezde, Srpska despotovina je opstala do 1459. godine, kada je potpala pod vlast Osmanskog carstva.[10] Do sredine 16. veka, celokupno područje današnje Srbije potpalo je pod osmansku vlast. Krajem 17. i početkom 18. veka, Habzburška monarhija je potisnula tursku vlast iz Bačke, Srema i Banata, a privremeno i iz centralne Srbije. Početkom 19. veka, Srpska revolucija uspostavila je nacionalnu državu kao prvu ustavnu monarhiju u regionu, koja je 1878. godine stekla državnu nezavisnost, a 1882. godine je postala kraljevina. Oslobođenje Stare Srbije (Raška, Kosovo i Metohija) ostvareno je 1912. godine.[11] Srbija je, nakon katastrofalnih gubitaka u Prvom svetskom ratu i ujedinjenja sa bivšom Habzburškom krunovinom Vojvodinom (i drugim teritorijama), postala suosnivač i sastavni deo zajedničke države sa većinom Južnih Slovena prvobitno u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, (kasnije preimenovanoj u Kraljevinu Jugoslaviju), zatim u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, Saveznoj Republici Jugoslaviji i Državnoj zajednici Srbiji i Crnoj Gori. Godine 2006, posle održanog referenduma u Crnoj Gori, narodi su se mirno razišli i Državna zajednica je prestala da postoji, a Srbija je, na osnovu Ustavne povelje, nastavila državno-pravni kontinuitet sa Srbijom i Crnom Gorom. U sastavu Srbije su i dve autonomne pokrajine: Vojvodina i Kosovo i Metohija.[12] Od NATO bombardovanja Jugoslavije, Kosovo i Metohija se nalaze pod protektoratom Ujedinjenih nacija. Privremene institucije samouprave na Kosovu i Metohiji, na kojem Albanci čine etničku većinu, 17. februara 2008. godine jednostrano i protivpravno (protivno Ustavu Srbije iz 2006. i Rezoluciji Saveta Bezbednosti OUN 1244) proglasile su nezavisnost, koju Srbija, mnoge druge države i Ujedinjene nacije ne priznaju. Srbija je član Ujedinjenih nacija, Saveta Evrope, Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju, Partnerstva za mir, Organizacije za crnomorsku ekonomsku saradnju, Centralnoevropskog ugovora o slobodnoj trgovini, Azijske banke infrastrukturnih investicija, a pristupa Svetskoj trgovinskoj organizaciji.[13] Od 2014. godine zemlja pregovara o pristupanju u Evropskoj uniji sa perspektivom pridruživanja Evropskoj uniji do 2025. godine.[14] Srbija se od 2007. godine formalno pridržava politike vojne neutralnosti. Ekonomija Srbije je sa višim srednjim prihodom, sa dominantnim uslužnim sektorom, praćenim industrijskim sektorom i poljoprivredom.[15] Zemlja je visoko rangirana na indeksu humanog razvoja (67), indeksu društvenog napretka (47), kao i indeksu globalnog mira (54).[16][17][18] Etimologija Prema zvaničnoj istoriografiji naziv Srbija se prvi put pominje kod Grka sredinom 10. veka, i to najpre kao Σερβλία (Servlija, Serblija), a zatim i Σερβια (Servija, Serbija), što znači zemlja Srba.[19] U istom veku, arapski putopisac Masudi ovu zemlju naziva Sarabin, a njene stanovnike Sarabi.[20] Međutim, pre ovog, Srbi su svoju domovinu jednostavno nazivali Srpske zemlje. Etimologija titularnog naroda Srba, je mnogo više zagonetnija. Sličan etnonim se pojavljuje kod nekih drevnih naroda mnogo vekova pre Hrista, ali zvanična nauka, u većini slučajeva, ne nalazi njihovu direktnu povezanost sa slovenskim Srbima. Postoje mnoge teorije o nastanku imena Srbi, a najverovatnije je da je ono izvedeno iz stare slovenske reči sa korenom serb, što znači isto.[21] Druge teorije koren reči pronalaze u indoevropskoj reči ser- što znači: paziti, štititi, a iz koje je i izvedenica u latinskom servare: (o)čuvati, stražariti, zaštiti, (p)osmatrati.[22] Geografija Glavni članak: Geografija Srbije Položaj Topografska mapa Srbije Srbija se nalazi na raskrsnici puteva između srednje i južne Evrope, na Balkanskom poluostrvu i Panonskoj niziji.[15][23][24] Ona leži od 41° do 47° severne geografske širine i od 18° do 23° istočne geografske dužine. Država obuhvata 88.499 km²[25] (sa spornom teritorijom Kosova i Metohije), što je postavlja na 113. mesto u svetu; bez Kosova, ukupna površina je 77.474 km², što bi je načinilo 117. u svetu.[26] Njena ukupna dužina granica iznosi 2.027 km (sa Albanijom 115 km, sa Bosnom i Hercegovinom 302 km, sa Bugarskom 318 km, sa Hrvatskom 241 km, sa Mađarskom 151 km, sa Makedonijom 221 km, sa Crnom Gorom 203 km i sa Rumunijom 476 km).[26] Cela granica Kosova sa Albanijom (115 km), Makedonijom (159 km) i Crnom Gorom (79 km) je pod kontrolom granične policije Kosova.[27][28] Srbija tretira 352 km dugu granicu između Kosova i ostatka Srbije kao „administrativnu liniju”; ona je pod zajedničkom kontrolom granične policije Kosova i srpskih policijskih snaga, a ima 11 prelaza.[29] Panonska nizija pokriva severnu trećinu zemlje (Vojvodinu i Mačvu), dok se istočni vrh Srbije prostire u Vlaškoj niziji.[30] Reljef centralnog dela zemlje, sa centrom u šumadijskoj regiji, sastoji se uglavnom od brda koja sadrže reke. Planine dominiraju na južnoj trećini Srbije. Dinarske planine se prostiru na zapadu i na jugozapadu, prateći tokove Drine i Ibra. Karpati i Balkanske planine se protežu u pravcu sever-jug u istočnoj Srbiji.[31] Stare planine u jugoistočnom delu zemlje pripadaju planinskom vencu Rodopa. Nadmorska visina se kreće od vrha Midžor, Stare planine, sa 2.169 m (najviši vrh u Srbiji, izuzevši Kosovo) do najniže tačke od samo 17 m u blizini reke Dunav kod Prahova.[32] Najveće jezero je Đerdapsko (163 km²), a najduža reka koja prolazi kroz Srbiju je Dunav (587,35 km). Reljef Severni deo Republike zauzima ravnica (vidi: Geografija Vojvodine), a u južnim predelima su brežuljci i planine. Postoji preko 30 planinskih vrhova iznad 2.000 m nadmorske visine, a najviši vrh je Velika Rudoka (na Šar-planini) sa visinom od 2.660 m.[33] Planinski reljef Srbije objašnjava pojavu mnogih kanjona, klisura i pećina (Resavska pećina, Ceremošnja, Risovača). Najniža tačka se nalazi na tromeđi sa Rumunijom i Bugarskom, na ušću Timoka u Dunav, na 28-36 m nadmorske visine.[34][35] Deliblatska peščara predstavlja geomorfološki i ekološko-biogeografski fenomen ne samo Panonske nizije, već i čitave Evrope. U njoj je klima polustepska, nalazi se u južnom Banatu i jedno je od retkih pribežišta za mnoge specifične vrste flore i faune, koje u evropskim i svetskim razmerama predstavljaju prirodne retkosti. Najviša tačka: Velika Rudoka, Šar-planina (2.660 m) Najniža tačka: Ušće Timoka u Dunav (28 m) Najveće jezero: Đerdapsko jezero (163 km²) Najduža reka: Dunav (587,35 km) Najveći grad: Beograd (1.659.440 st.) Planine Glavni članak: Planine Srbije Stara planina Suva planina Najveći deo teritorije Srbije zauzimaju planine, koje čine planinsku regiju. Ona se proteže od Panonskog pobrđa na severu do crnogorske, albanske i makedonske granice na jugu. Od zapada ka istoku proteže se od bosansko-hercegovačke do bugarske granice. Planine Srbije se dele na: Rodopske planine Karpatsko-balkanske planine Dinarske planine Ostrvske planine Najviši vrhovi Srbije su: Vrh Visina Planina Velika Rudoka 2.658 m Šar-planina Đeravica 2.656 m Prokletije Crni vrh 2.585 m Šar-planina Gusam 2.539 m Prokletije Bogdaš 2.533 m Prokletije Žuti kamen 2.522 m Prokletije Ljuboten 2.498 m Šar-planina Veternik 2.461 m Koprivnik Crni krš 2.426 m Prokletije Hajla 2.403 m Hajla Gornje Podunavlje kod Apatina, jedna od preostalih močvara i UNESKO rezervat biosfere[36] Panonska nizija predstavlja veoma značajnu oblast Srbije. Ona zauzima Vojvodinu, severni, ravničarski deo Srbije i uski pojas južno od reke Dunava i Save. Najveći deo Panonske nizije leži ispod 200 m nadmorske visine, a „ravničarsku idilu” remete ostrvske planine, aluvijalne ravni, lesne zaravni i peščare. Ostrvske planine predstavljaju ostatke spuštenog dela stare mase tj. unutrašnjih Dinarida. Protežu se od zapada prema istoku. Izgrađene su od stena različite starosti: paleozojskih škriljaca, mezozojskog krečnjaka itd. Padine Fruške gore i Vršačkih planina izgrađeni su od organskih neogenih sedimenata i pleistocenih naslaga lesa. Prostore današnjeg Panonskog basena nekada je prekrivao praokean Tetis, čijim povlačenjem je i nastao Panonski basen. Povlačenjem, Tetis je iza sebe ostavio veoma plodno tlo, pa se zbog toga Panonski basen naziva još i „Žitnicom Srbije”. Za prostore ove regije osobena je crnica (ili černozem), kao vrsta zemljišta. Međutim, javlja se i tzv. degradirani černozem, kao i plodno aluvijalno tlo i gajnjače. Privreda ove oblasti je dobro razvijena i kao velika privredna središta javljaju se Novi Sad, Subotica, Beograd, Sombor, Zrenjanin, Kikinda, Sremska Mitrovica, Šabac, Smederevo i Požarevac. Zbog veoma plodnog tla dobro je razvijena poljoprivreda, a najviše se gaje od voća: šljive, jabuke, kruške, orasi, trešnje, višnje, kajsije, breskve; od povrća: kupus, pasulj, paradajz i paprika; od žitarica: kukuruz, pšenica, raž, ječam; od industrijskih biljaka: suncokret, šećerna repa, hmelj, mak. Najznačajnija poljoprivredna proizvodnja je proizvodnja vinove loze i proizvodnja vina.[37] Vode Glavni članci: Spisak reka u Srbiji i Spisak jezera u Srbiji Reke i rečni slivovi u Srbiji Veći deo Srbije pripada slivu Dunava (81.646 km² tj. 92,4%), koji i sam protiče kroz severnu Srbiju dužinom od 588 km.[38][39] Pored Dunava, plovne su još celim svojim tokom kroz Srbiju reke: Sava (206 km), Tisa (168 km) i Begej (75 km), a delimično su plovne Velika Morava (3 km od 185 km) i Tamiš (3 km od 118 km).[40] Ostale velike reke, sa dužinom toka kroz Srbiju većom od 200 km, su: Zapadna Morava (308 km), Južna Morava (295 km), Ibar (272 km), Drina (220 km) i Timok (202 km).[40] Deo juga Srbije pripada slivu reka Beli Drim u Metohiji i Radika u Gori (4.771 km² tj. 5,4%) koje teku ka Jadranskom moru.[38] Slivovi reka Pčinja, Lepenac i Dragovištica na jugoistoku Srbije pripadaju egejskom slivu (1.944 km² tj. 2,2%).[38] Pored reka, u Srbiji je izgrađen i čitav niz veštačkih kanala, koji služe za odbranu od poplava, navodnjavanje zemljišta, plovidbu i druge namene. Njihova ukupna dužina iznosi 939.2 km, od čega je za brodove, do 1000 t, plovno 385.9 km.[40] Najveći sistem kanala se nalazi u ravničarskom delu zemlje i poznat je pod nazivom Kanal Dunav—Tisa—Dunav, prema nazivima reka koje povezuje. Kanjon Uvca Većina jezera u Srbiji je poligenetskog porekla, a najveće među njima je Đerdapsko jezero, površine 178 km² (sa rumunskim delom: 253 km²), koje je po nastanku veštačko-akumulaciono jezero, napravljeno pregrađivanjem Dunava.[40][41] Druga veća veštačka jezera u Srbiji, sa površinom većom od 10 km², su: Vlasinsko jezero (na reci Vlasini, 16 km²), Perućac (na reci Drini, 12,4 km²) i jezero Gazivode (na reci Ibru, površine 11,9 km²).[40] Najveća prirodna jezera su Palićko jezero površine 5,6 km² i Belo jezero površine 4,8 km², koja se nalaze u Vojvodini. Na visokim planinama juga Srbije, javljaju se glacijalna jezera, poput Đeravičkog na Prokletijama ili jezera na Šar-planini, dok se na krajnjem severu javljaju, inače retka, eolska jezera, Palićko (5.6 km²) i Ludoško.[41] Pored njih, u Srbiji danas postoje još dve grupe prirodnih jezera i to su: kraška (Žagubičko vrelo) i rečna jezera (Rusanda, Carska bara), dok su tektonska jezera, koja su postojala u prošlosti, tokom vremena nestala. U nekim pećinama Srbije, javljaju se podzemna tj. pećinska jezera, kakva su na primer, jezera u Ravaničkoj pećini. Najviši vodopad u Srbiji je Kopren na Staroj planini severoistočno od Pirota. Visok je 103,5 m i sastoji se od nekoliko kaskada, sa prosečnim padom od 56,4 stepena.[42] Drugi po visini je Jelovarnik (71 m) na Kopaoniku, koji sačinjavaju tri uzastopne kaskade, a treći je Piljski na Staroj planini (64 metra).[43][44] Najveći i najduži kanjon Srbije i Evrope je Đerdap na Dunavu, dok je najveće rečno ostrvo Srbije Ostrovo u Dunavu kod Kostolca, površine 60 km².[43][43] Klima Glavni članak: Klima Srbije Srbija se nalazi na kopnenoj masi Balkanskog poluostrva koja je okružena toplim morima (jadranskim, egejskim i crnim) dok se na severu naslanja na evropski kontinent. Dodatni važan faktor koji određuje klimu Srbije je reljef. Grubo se može reći da u Srbiji vlada kontinentalna klima na severu, umerenokontinentalna na jugu, i planinska klima na visokim planinama. Zime u Srbiji su kratke, hladne i snežne, dok su leta topla. Najhladniji mesec je januar, dok je najtopliji jul. Najniža temperatura zabeležena u Srbiji je —39,5°C (13. januara 1985. u naselju Karajukića Bunari na Pešteru), a najviša 44,9°C (24. jula 2007. u Smederevskoj Palanci).[45] Prosečna godišnja temperatura u Srbiji je: 10,9°C (predeli ispod 300 m nadmorske visine), 10°C (300—500 m), 6°C (1000—1500 m), 3°C (iznad 1500 m).[45] Prosečna godišnja količina padavina je 896 mm. Najviše kiše ima u junu i maju, dok su najsuvlji februar i oktobar. Najznačajniji vetrovi Srbije su: košava (hladan i suv vetar karakterističan za sever Srbije) severac (hladan i suv severni vetar) moravac (hladan i suv; dolazi sa severa i duva dolinom Morave) južni vetar (topao i suv; duva sa juga dolinom Morave) jugozapadni vetar (topao i vlažan; dolazi sa Jadrana i dopire do Zapadne Srbije) Flora i fauna Glavni članak: Crvena knjiga flore Srbije Obični ris je u Srbiji zakonom zaštićena vrsta; usled malobrojne populacije, redovan lov na risa nije dozvoljen Pančićeva omorika Biogeografski, na teritoriji Srbije nalaze se dve zonalne vegetacije (odnosno, dva bioma) — veći deo površine pripada biomu širokolisnih i mešovitih šuma umerenih predela, dok predeli iznad gornje šumske granice pripadaju biomu tundri (alpijske tundre). U okviru šumskog bioma prisutna su četiri ekoregiona: balkanske mešovite šume (zauzimaju najveći deo teritorije južno od Save i Dunava), panonske mešovite šume (zauzimaju Panonsku niziju sa obodnim predelima), dinarske mešovite šume (mala površina u jugozapadnom delu Srbije) i rodopske planinske mešovite šume (mala površina u jugoistočnom delu Srbije). U okviru bioma tundri razvijena je visokoplaninska zeljasta vegetacija alpijskih livada i kamenjara. Pored zonalne vegetacije, zastupljeni su i drugi vegetacijski oblici, u zavisnosti od lokalnih uslova, npr. nizijske livade, tresave, stepski fragmenti. Pančićeva omorika je endemit područja Podrinja, zapadne Srbije i istočne Srpske (okolina Višegrada). Ime je dobila po srpskom botaničaru Josifu Pančiću koji ju je otkrio na planini Tari 1875. godine, kod sela Zaovine i Rastišta.[46][47][48] Pančićeva omorika je tanko, vitko, do 50 m visoko četinarsko drvo. Fauna Srbije je dosta raznovrsna, što znači da je veliki broj životinjskih vrsta koje su registrovane na teritoriji Evrope prisutno i u Srbiji. Po preciznom popisu — čak 43,3%. Podaci kažu da se u vodama i oko njih nalazi 110 vrsta riba i 20 vrsta vodozemaca, da na teritoriji Srbije živi najmanje 45 vrsta gmizavaca, oko 260 vrsta ptica gnezdarica i 94 vrste sisara.[49] Najčešće vrste divljači na koje se može naići u Srbiji su evropski jelen, jelen lopatar, srna, divokoza, muflon, divlja svinja, medved, kuna zlatica, kuna belica, jazavac, veverica, obični puh, zec, lasica, vuk, obični ris, šakal, riđa lisica , rakunoliki pas i tvor. Ostale životinjske vrste koje nastanjuju Srbiju su ježevi, gušteri, zmije, kao i razni insekti poput leptira. Srbiju naseljavaju i sledeće vrste divljih ptica: vrabac, slavuj, kos, drozd, siva čaplja, divlja guska, divlja patka kržulja, divlja patka riđoglava, jastreb kokošar, leštarka, jarebica kamenjarka, poljska jarebica, prepelica, fazan, liska crna, šumska šljuka, golub grivnaš, golub pećinar, golub dupljaš, gugutka, grlica, sojka (kreja), gačac, siva vrana i svraka. Mnogi kanali, prirodna i veštačka jezera odličan su potencijal za raznovrsnost ribljeg fonda. U najčistijim vodama mogu se pronaći potočni i rečni rakovi, a uobičajeno se na različitim lokacijama peca kečiga, šaran, potočna i jezerska pastrmka, smuđ, štuka i veliki broj vrsta bele ribe. Šume Glavni članak: Šume u Srbiji Prema stanju iz 2023. godine, ukupna površina šuma u Srbiji iznosi 40 odsto teritorije zemlje.[50] Nekada je Šumadija sa razlogom nosila to ime, zbog gustih i neprohodnih šuma koje su se u njoj nalazile. Retko ko bi razumeo žalbe putnika iz prve polovine 19. veka da su se sa velikim poteškoćama probijali kroz izuzetno guste i neprohodne šume Kneževine Srbije.[51] Srbija ima 2.000.000 hektara šuma i one godišnje proizvedu oko 8.000.000 tona kiseonika. U Srbiji se godišnje sagori 4.000.000 tona ogrevnog drveta, što znači da je doprinos Srbije svetskom bilansu ugljen-dioksida oko 6.000.000 tona godišnje.[51] Na Balkanu ima mnogo različitih vrsta šuma. Ako se zna da na ovim prostorima živi oko 50 različitih vrsta visokog drveća, i da gotovo svaka ta vrsta na određenim mestima izgrađuje svoju šumu, može se zamisliti koliko su raznovrsni šumski ekosistemi.[52] Veće šume u Srbiji: Košutnjak, Molinska šuma, Šalinački lug, Lipovička šuma, Valmište, Bojčinska šuma i druge. Nacionalni parkovi Glavni članak: Nacionalni parkovi Srbije U Republici Srbiji postoje dva nacionalna parka u procesu zaštite, Stara planina i Kučaj-Beljanica,[53] kao i pet nacionalnih parkova:[54] Ime Osnovan Površina (ha) Mapa Slika Nacionalni park Đerdap 1974. 93.968 Nacionalni park Đerdap na karti SrbijeNacionalni park Đerdap Nacionalni park Kopaonik 1981. 11.810 Nacionalni park Kopaonik na karti SrbijeNacionalni park Kopaonik Nacionalni park Tara 1981. 22.000 Nacionalni park Tara na karti SrbijeNacionalni park Tara Nacionalni park Šar-planina 1986. 39.000 Nacionalni park Šar-planina na karti SrbijeNacionalni park Šar-planina Nacionalni park Fruška gora 1960. 25.393 Nacionalni park Fruška gora na karti SrbijeNacionalni park Fruška gora Rezervati prirode Glavni članci: Rezervati prirode Srbije, Parkovi prirode Srbije, Predeli izuzetnih odlika Srbije i Sedam srpskih čuda Deliblatska peščara Obedska bara se nalazi u jugoistočnom Sremu i prostire na površini od 9820 hektara, a zaštitna zona na 19.611 hektara U Srbiji je izdvojeno i zakonom zaštićeno oko 463 rezervata i prirodnih dobara, najviše specijalnih i strogih, a značajan deo odnosi se i na naučno-istraživačke i opšte.[55] Rezervat prirode može biti strogi ili specijalni. Strogi rezervati su namenjeni isključivo očuvanju prirodnog fonda i naučno-istraživačkom radu i posmatranju. Specijalni rezervati imaju neizmenjeni i dobro očuvan ekosistem u kojem je čovekov uticaj sveden na minimum, a na osnovu namene mogu se izdvojiti hidrološki, ornitološki, geološki, ihtiološki, paleontološki i dr. Specijalni rezervati prirode Bagremara Brzansko Moravište Gornje Podunavlje Goč Deliblatska peščara Zasavica Jelašnička klisura Jerma Karađorđevo Klisura reke Trešnjice Koviljsko-petrovaradinski rit Kraljevac Ludoško jezero Obedska bara Okanj bara Pašnjaci velike droplje Selevenjske pustare Slano Kopovo Carska bara Suva planina Titelski breg Uvac Istorija Glavni članak: Istorija Srbije Ovaj članak je deo serije o istoriji Srbije Istorija Srbije Grb Republike Srbije proširi Preistorija proširi Predrimsko doba proširi Rano rimsko doba proširi Kasno rimsko doba proširi Rani srednji vek proširi Visoki srednji vek proširi Rano savremeno doba proširi Srbija 1804—1918 proširi Srbija od 1918. proširi Regionalne istorije Portal Srbija pru Praistorija Glavni članak: Praistorija na tlu Srbije Najstariji tragovi ljudskog postojanja, na tlu današnje Republike Srbije, datiraju iz vremena poslednjeg glacijala, oko 40.000. godine pre n. e.[56] Najznačajniji lokaliteti iz ovog perioda su pećine kod sela Gradac, ispod Jerininog brda nedaleko od Kragujevca i Risovača na Venčacu kod Aranđelovca.[56] Krajem ledenog doba, tokom holocena, velike promene klime, ali i flore i faune, dovele su do stvaranja ljudskih zajednica koje će stvoriti jednu od najkompleksnijih praistorijskih kultura, kulturu Lepenskog Vira.[56] Karakterišu je naseobine građene po utvrđenom obrascu, sa sahranjivanjem unutar njih i karakterističnim kućama trapezaste osnove, usavršena izrada alata i oružja, a smatra se da je u njoj postojala društvena hijerarhija i privatno vlasništvo, kao i razvijena religija (sa kultnim mestima i sakralnim objektima) i umetnost (javljaju se prve skulpture ribolikih ljudi, riba i jelena). Toplija klima, dovela je do stvaranja nove kulture u Podunavlju, koja se po lokalitetu Starčevo kod Pančeva, naziva Starčevačkom kulturom, a prostirala se na prostoru od Bosne do Makedonije tokom 5. milenijuma pre n. e. Njene kuće koriste drvo kao armaturu i blato i plevu kao građu, dok im je osnova kvadratno-trapezasta. Lepenski Vir; skulptura Praroditeljka, 7000 godina p.n.e. Figurina iz Vinčanske kulture, 4000–4500 p.n.e. Starčevačku kulturu zamenila je u srednjem neolitu Vinčanska kultura, koja je svoj naziv dobila po lokalitetu Vinča — Belo brdo, nedaleko od Beograda na obali Dunava i predstavlja tehnološki najnapredniju praistorijsku kulturu na svetu.[57] Njeni lokaliteti iz poznog neolita Pločnik kod istoimenog sela pored Prokuplja odnosno Belovode i Belolice kod Petrovca, na osnovu pronađenih bakarnih nalaza, predstavljaju najstarije evropske centre metalurgije, što pomera početke metalnog doba u još dalju prošlost. Kuće Vinčanske kulture su građene od istih materijala i istih su oblika, kao one iz Starčevačke kulture, ali su za razliku od njih, masivnije sa dve prostorije i ognjištima, dok su u poznom periodu bile poređane u redove sa svojevrsnim ulicama između njih, pa bi se njihova naselja mogla smatrati urbanim. Pored zemljoradnje i stočarstva kao osnovnih zanimanja, ljudi u ovom periodu su se bavili i lovom, ribolovom i sakupljanjem plodova, zatim pravljenjem grnčarije, alatki od kamena, ali i pletenjem asura od like i trske, pa čak i preradom vune. Grnčariju karakteriše zaobljenost, dok antropomorfne i zoomorfne figurine (Vinčanska dama, Vidovdanka, Hajd vaza, Boginja na tronu), kao i prosopomorfni poklopci i žrtvenici predstavljaju izuzetne umetničke domete ove kulture. Posebnu odliku Vinčanske kulture predstavljaju urezani znaci, poznati kao vinčansko pismo, o čijoj funkciji ima mnogo pretpostavki (oznake vlasništva, kaucije, piktogrami ili slikovno pismo, fonetsko pismo…).[58] Kulture bronzanog doba, počinju da se javljaju na tlu Srbije oko 1900. godine pre n. e. i to na području Banata (moriška), Srema (vinkovačka), severozapadne Srbije (Belotić-Bela Crkva) i južnog Pomoravlja (Bubanj-Hum III-Slatina). Njihov mirni život je poremećen oko 1425. p. n. e., kada sa severa nadire nova kultura (kultura grobnih humki) sa bronzanim oružjem (mačevi, sekire, bodeži), što dovodi do pokretanja naroda, koja su doprla i do Egipta.[56] Između 1200. i 1000. p. n. e., na prostoru Kosova, Pomoravlja, Bačke i Banata, postoje ljudske zajednice koje imaju ista naselja, posuđe, oblik sahranjivanja, bave se uzgajanjem ječma i pšenice, uzgajaju goveda, svinje i konje, a ređe koze i ovce. Krajem drugog i početkom prvog milenijuma pre n. e. (period od 1125. do 750. p. n. e.), dolazi do nastanka gvozdenog doba i formiranja prvih etničkih zajednica na Balkanskom poluostrvu (Dardanaca, Tribala, Ilira i Tračana). Za gvozdeno doba je vezan i dolazak Trako-kimeraca oko 725. p. n. e. iz Kavkasko-pontskih predela, koji sa sobom donose svoje gvozdeno oružje i nakit. Tokom naredna dva veka dolazi do formiranja etničkog razgraničenja među plemenima na Balkanu, počinje da se razvija razmena dobara (o čemu svedoče luksuzni helenski predmeti pronađeni na ovom prostoru), a arheološka istraživanja ukazuju i na procese helenizacije Tribala i Dardanaca, dok se iz istorijskih izvora zna da su između 300. i 100. p. n. e. vodili ratove sa makedonskim kraljevima. Mlađe gvozdeno doba karakteriše pojava Kelta, koji se 335. p. n. e. sastaju sa Aleksandrom Makedonskim na Dunavu, da bi nakon njegove smrti prešli Savu i Dunav i otpočeli napade na celo poluostrvo, sve do poraza kod Delfa, 279. p. n. e. Oni se nakon toga povlače sa tla današnje Grčke i uspevaju da pokore Tribale i deo Autarijata, sa kojima formiraju moćno pleme Skordiska,[56] koji na tlu današnje Karaburme podižu svoj grad Singidunum, koji se smatra pretečom prestonice moderne Srbije, Beograda. Stari vek Glavni članak: Istorija Srbije u starom veku Carska palata Feliks Romulijana; do 18 rimskih imperatora se rodilo na tlu današnje Srbije Širenje Rimljana na Balkansko poluostrvo, otpočelo je krajem 3. veka pre n. e, sukobima sa Ilirima predvođenim kraljicom Teutom. Tokom ilirsko-rimskih i makedonsko-rimskih ratova, Rimljani su pokorili Ilire i Antičke Makedonce. Nakon toga, započinje njihov prodor Panonskoj niziji i ratovi protiv Dardanaca i Skordiska. Početkom nove ere, gušenjem Batonovog ustanka, celokupno Balkansko poluostrvo se našlo pod rimskom vlašću. Veći deo današnje Srbije, ušao je u sastav provincije Gornja Mezija, dok su manji delovi ušli u sastav provincija Panonije, Dalmacije i Dakije. Na ovom prostoru su bile stalno stacionirane dve rimske legije IV Flavia (u Singidunumu, današnjem Beogradu) i VII Claudia (u Viminacijumu kod današnjeg Kostolca na Dunavu). Podignut je čitav niz gradova koji su bili povezani sistemom puteva koji su omogućavali laku komunikaciju između delova Rimskog carstva, koje je za vladavine cara Trajana, nakon dačkih ratova, bilo na svom teritorijalnom vrhuncu.[56] Upadi varvarskih plemena iz srednje Evrope i povlačenje Rimljana iz Dakije, tokom Aurelijanove vladavine, doveli su podizanja niza rimskih kastruma duž desne obale Dunava, koji su formirali Dunavski limes. Jedan od njegovih naslednika, Dioklecijan uveo je tetrarhiju kao oblik vladavine i izvršio reformu unutrašnje organizacije Rimskog carstva, čime je Sirmijum postao jedna od prestonica države. Varvarski napadi na Dunavsku granicu su se nastavili, a jednu od prekretnica čini prodor Gota 378. godine, nakon čega počinje i trajno naseljavanje varvara na tlu Rimskog carstva. Car Teodosije I je 395. godine podelio Rimsko carstvo na dva dela, pri čemu veći deo današnje Srbije ulazi u sastav Istočnog rimskog carstva, dok su manji delovi (severozapadni deo Srbije) pripali Zapadnom rimskom carstvu. Srednji vek Glavni članci: Istorija Srbije u srednjem veku, Slovensko naseljavanje Balkanskog poluostrva, Naseljavanje Srba na Balkansko poluostrvo i Slovenski ustanci protiv Vizantije Sredinom 5. veka, Huni predvođeni Atilom stvaraju moćnu državu, koja propada nakon njegove smrti 453. godine, a na tlu današnje Srbije svoje države stvaraju Gepidi i Istočni Goti. Pljačkaškim upadima na teritoriju Istočnog rimskog carstva, pridružuju se u prvim desetlećima 6. veka i Sloveni, ponekad kao samostalni napadači, a ponekad udruženi sa drugim varvarskim narodima. Sredinom istog veka na Balkansko poluostrvo stižu Avari, koji, predvođeni kaganom Bajanom, tokom narednih pola veka šire svoju vlast i uticaj na okolne Slovene, uz čiju pomoć napadaju i pljačkaju vizantijske teritorije, a 582. godine zauzimaju i sam Sirmijum. Krajem veka su Sloveni toliko ojačali da se već 584. godine pominje njihovo trajno naseljavanje na prostorima južno od Save i Dunava, a dve godine kasnije i njihov napad na Solun, u kome su korišćene i opsadne sprave. Srpske kneževine na Balkanu Jovan Vladimir bio je vladar Duklje (1000-1016), najmoćnije srpske kneževine tog doba i prvi srpski svetitelj. Prekretnicu u slovenskom naseljavanju, predstavlja dolazak na vlast cara Iraklija na vlast 610. godine. On procenjuje da rat sa Persijom na istočnim granicama carstva, predstavlja daleko veći problem i po stupanju na presto povlači sve preostale snage sa dunavske granice i prebacuje ih na istok, čime je otvoren put za trajno i neometano naseljavanje Slovena, koji će u narednim decenijama, preplaviti celo Balkansko poluostrvo. Posle neuspešne slovenske opsade Soluna 611. godine i kombinovane opsade Carigrada 626. godine, na prostor Balkana i današnje Srbije doseljavaju se Srbi. Prema rečima vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita (913—959), oni su se, uz Iraklijevu dozvolu, naselili na prostorima između reka Cetine i Vrbasa na zapadu, Bojane, Ibra i Morave na istoku, Dunava i Save na Severu i Jadranskog mora na jugu.[59][60] On takođe navodi da su došli iz Bojke odnosno Bele ili Nekrštene Srbije u kojoj su vlast od oca nasledila dva brata. Oni su podelili narod, tako da je jedan ostao na čelu Srba u Beloj Srbiji, dok je drugi sa delom naroda krenuo u seobu ka jugu. Sigurno je u periodu od 629. do 632. godine bilo naseljavanje Srba na Balkan. Prvo ih je Iraklije naselio na oblasti zapadno od Soluna, kod grada Servija, najverovatnije da bi Srbi branili Solun od drugih Slovena, što im se nije svidelo, tako da su odlučili da se vrate u svoju Belu Srbiju. Prešli su Dunav, ali kada su uvideli da su Avari ponovo ojačali, zatražili su preko stratega Singidunuma nove teritorije, tako da im je Iraklije dodelio Dalmaciju.[61] Pola veka kasnije, tačnije 680. godine, na Balkan dolazi narod turskog porekla Prabugari, koji se naseljavaju istočno od Srba, među Slovenima na području nekadašnje Trakije. Tokom narednih vekova, oni će se stopiti sa okolnom slovenskom masom i izgubiti svoj jezik i običaje, ali će joj nametnuti svoje ime Bugari. Njihova država obuhvatiće istočnu Srbiju sa Moravskom dolinom, Beogradom i Sremom. Varvarska najezda je uništila stare rimske gradove i uređenje, tako da par narednih vekova karakteriše potpuno odsustvo bilo kakvih podataka o zbivanjima u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva. Kneza koji je predvodio Srbe u seobi na Balkan, nasledio je posle smrti njegov sin, tako da je vlast, tokom vekova, ostala u istoj porodici, a prvi knez čije ime je zabeleženo, bio je Višeslav, za koga se pretpostavlja da je vladao krajem 8. veka. Njegov unuk Vlastimir, koji je vladao u prvoj polovini 9. veka, smatra se utemeljivačem srpske države u srednjem veku. Srbija se tokom njegove vladavine našla na udaru susednih Bugara predvođenih kanom Presijamom (832—852), koji su u trogodišnjem ratu doživeli potpun poraz, izgubivši pri tome i veći deo vojske. Posle njegove smrti, oko 851. godine, Bugari su ponovo napali Srbiju, ali su njegovi sinovi Mutimir (851—891), Strojimir i Gojnik ponovo potukli Bugare. Tokom borbi je zarobljen i najstariji sin kana Borisa (852—889) Vladimir (889—893) sa dvanaest uglednih bojara. Nakon toga je zaključen mir i prijateljstvo između Srba i Bugara, a zarobljenici su oslobođeni i otpraćeni do granice u Rasu. Kasnije je među Vlastimirovim sinovima došlo do borbe oko vlasti, u kojoj je pobedio najstariji Mutimir, koji je zarobio mlađu braću i poslao ih u Bugarsku kao zarobljenike. Tokom njegove vladavine je vladarska porodica primila hrišćanstvo, a papa Jovan VIII (872—882) je zatražio od njega 873. godine da se, nakon uspeha moravsko-panonske misije, podloži Metodiju, kao slovenskom episkopu, sa sedištem u Sirmijumu.[a] Posle njegove smrti 891. godine, Srbiju su ponovo zahvatili sukobi oko vlasti iz kojih je kao pobednik izašao Mutimirov bratanac Petar (892—917). On je kao kum kneza Bugarske i tada najmoćnijeg vladara na Balkanu Simeona Velikog (knez 893—913, car 913—927), bio u mogućnosti da skoro dve decenije vlada Srbijom u miru. Njegovu vladavinu je okončao sam Simeon, koji je od zahumskog kneza Mihajla dobio izveštaje o Petrovim kontaktima sa njegovim protivnicima Vizantincima, nakon čega je Petra na prevaru zarobio, a za novog kneza Srbije postavio Mutimirovog unuka Pavla (917—923). Njega su, par godina kasnije, pokušali da zbace sa vlasti Vizantinci, pomoću njegovog brata od strica Zaharija, ali je on zarobljen i poslat u Bugarsku.[59] Jačanje Bugarske pod Simeonom je primoralo Pavla, da pređe na stranu Vizantije, nakon čega je bugarski car protiv njega poslao 923. godine Zahariju, koji ga je zbacio sa vlasti.[59] Međutim, sam Zaharija je vrlo brzo prešao na stranu Vizantije, zbog čega Simeon biva primoran da pošalje svoju vojsku protiv njega. Bugarska vojska je potučena, a glave i oružje dvojice bugarskih vojvoda su poslati u Konstantinopolj kao ratni trofeji.[59] Bugarski car je nakon toga poslao na Srbiju novu vojsku, sa kojom je poslat i Vlastimirov praunuk Časlav (931— oko 960), koji je trebalo da bude postavljen za novog kneza.[59] Pred novom bugarskom vojskom, Zaharija je pobegao u Hrvatsku, dok su Bugari pozvali srpske župane da dođu i potčine se novom knezu.[59] Umesto postavljanja novog kneza, srpski župani su zarobljeni, a cela Srbija je opljačkana i pripojena Bugarskoj.[62] Nakon Simeonove smrti 927. godine, Časlav je pobegao iz Bugarske i uz vizantijsku pomoć, obnovio Srbiju u kojoj su najveći gradovi bili: Dostinika (prva prestonica Srbije), Černavusk, Međurečje, Drežnik, Lesnik i Salines, dok su u oblasti Bosne, koja se tada nalazila u sastavu Srbije, bili gradovi Kotor i Dresnik.[59] Sredinom 10. veka, severne granice Srbije počeli su da ugrožavaju Mađari, sa kojima je Časlav vodio borbe, u kojima je, prema narodnoj tradiciji sačuvanoj u „Letopisu Popa Dukljanina”, poginuo tako što je zarobljen i u okovima bačen u Savu sa svojom pratnjom. Njegovom smrću se gasi prva srpska vladarska dinastija koja je vladala Srbima od dolaska na Balkan do sredine 10. veka. Temnićki natpis sa kraja X ili početka XI veka, pronađen kod Varvarina Nekoliko desetleća kasnije 971. godine Bugarska država propada i ulazi u sastav Vizantije.[62] Okrutna vizantijska uprava na delovima Balkana naseljenim Slovenima, dovela je 976. godine do pobune u Makedoniji na čijem su se čelu našli sinovi kneza Nikole. Ustanak se brzo proširio, a na njegovom čelu se, usled pogibije ostale braće, našao Samuilo.[62] Posle prodora u Grčku, do Korinta i Peloponeza, on, oko 998. godine, pokreće pohod ka zapadnim delovima Balkana i do 989. godine osvaja veći deo današnje Srbije i okolnih srpskih kneževina.[62] Početkom 11. veka, Vizantija predvođena carem Vasilijem II počinje da potiskuje ustanike i posle velike pobede u bici na Belasici 1014. godine, Samuilo umire od srčanog udara, a njegova država se praktično raspala usled dinastičkih borbi oko vlasti.[62] Već 1018. godine, udovica poslednjeg cara se sa porodicom predala Vasiliju, ali su pojedine Samuilove vojskovođe nastavile da pružaju otpor.[63] Poslednji od njih bio je Sermon koji je vladao Sremom.[63] Njega je na prevaru ubio vizantijski zapovednik Beograda 1019. godine, čime je i poslednji ostatak Samuilove države pokoren. Vizantijska uprava na prostorima naseljenim slovenskim stanovništvom je posle sloma Samuilovog ustanka, započela proces helenizacije stanovništva i uvođenje plaćanja poreza u novcu, umesto, kao do tada, u naturi. Ove promene su, uz povećanje poreza usled krize u samoj Vizantiji, doveli do podizanja dve nove slovenske pobune. Prvo je u leto 1040. godine u Pomoravlju izbio ustanak na čijem se čelu našao, navodni Samuilov unuk, Petar Deljan, koji je u Beogradu proglašen za cara. Iako se ustanak brzo proširio na prostor današnje Srbije, Makedonije i severne Grčke, on je već 1041. godine ugušen. Tri desetleća kasnije, 1072. godine dolazi do novog ustanka pod vođstvom Đorđa Vojteha, a ustanici za cara u Prizrenu proglašavaju dukljanskog princa Konstantina Bodina. Pod njegovim vođstvom oni osvajaju Niš, ali krajem godine bivaju potučeni kod Pauna na Kosovu, čime je ustanak ugušen. Glavni članak: Raška Granice kraljevine Zete u doba kralja Bodina Početkom naredne decenije, Bodin je, kao kralj Zete, zauzeo Rašku u kojoj je za vladare postavio župane Vukana (oko 1083—1112) i Marka, a potom i Bosnu u kojoj je postavio kneza Stefana. Borbe sa Vizantijom od 1091. godine vodi isključivo raški župan Vukan koji iz Zvečana više puta prodire na Kosovo spaljujući Lipljan, a kasnije stiže i do Vranja, Skoplja i Pologa. Na vlasti ga smenjuje njegov bratanac Uroš I koji ulazi u savez sa Mađarima u borbama sa Vizantijom. Njegova ćerka Jelena postaje žena budućeg kralja Ugarske Bele II, a njegov sin Beloš kraljevski palatin. Mađari će tokom celog 12. veka ratovati sa Vizantijom, prvo oko Srema i Beograda, a zatim i oko Moravske doline, a raški župani će u gotovo svakom od tih ratova učestvovati kao ugarski saveznici. Oni uspevaju da, na kratko, osvoje Beograd, a kasnije i Niš, ali ih Vizantinci, predvođeni moćnim carem Manojlom I potiskuju, tako da se svi sukobi okončavaju bez značajnijih teritorijalnih proširenja. Istovremeno Rašku potresaju i unutrašnji sukobi oko vlasti između Uroševih sinova Uroša II i Dese u kome učešće uzima i sam Manojlo. Vizantijski car na kraju postavlja za novog velikog župana Tihomira, sina velmože Zavide. Razdoblje Nemanjića Veliki župan Stefan Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjić Protiv velikog župana Tihomira će se, 1166. ili 1168. godine, pobuniti njegov najmlađi brat Stefan Nemanja koji će potisnuti stariju braću iz zemlje, a kasnije će kod Pantina na Kosovu potući vizantijsku vojsku predvođenu njegovom braćom, koja ga nakon toga priznaju za vladara. Nemanja će tokom naredna tri desetleća voditi uspešne ratove protiv Vizantije u kojima će značajno proširiti svoju državu. Pripaja joj Neretljansku oblast, Zahumlje, Travuniju, Primorje, delove Kosova, Metohije, a na kratko osvaja i Niš u kome se sastaje sa svetim rimskim carem i vođom krstaša III krstaškog pohoda Fridrihom Barbarosom, kome predlaže savez protiv Vizantije. Na prestolu ga, u dogovoru sa vizantijskim carem, nasleđuje srednji sin Stefan, koji početkom svoje vladavine biva potisnut od starijeg brata Vukana, ali na kraju uspeva da se održi na vlasti. Koristeći se političkom situacijom na Balkanu nastalom posle krstaškog zauzeća Carigrada 1204. godine, on je nastavio širenje svoje države (osvaja Prizren, Vranje i Niš), koju 4. januara 1217. godine uzdiže na rang kraljevine, dobivši od pape Honorija III kraljevski venac. Dve godine kasnije, njegov mlađi brat Sava je od vaseljenskog patrijarha u Nikeji izdejstvovao uzdizanje raške eparhije na nivo arhiepiskopije čiji je postao prvi arhiepiskop, čime je srpska crkva stekla autokefalnost i udareni su temelji današnjoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Sveti Sava, prvi srpski arhiepiskop i prosvetitelj Stefana nasleđuju sinovi Radoslav (1223—1234) i Vladislav (1234—1242) koji vladaju pod uticajem svojih moćnih tastova epirskog despota i bugarskog cara, posle kojih na vlast dolazi najmlađi sin Uroš I (1242—1276). Iako nije uspeo da proširi granice svoje države, Uroš je uspeo da ekonomski ojača državu tako što je iz Transilvanije doveo rudare Sase, čime je započela eksploatacija rudnika u Srbiji, što će njegovim naslednicima pružiti finansijsku osnovu za dalja osvajanja. Bio je oženjen Jelenom Anžujskom koja je igrala značajnu ulogu u tadašnjoj Srbiji, a slikarstvo njegove zadužbine Sopoćana spada u sam vrh evropske srednjovekovne umetnosti. Njega je sa vlasti, usled neuspešnih ratova i nezadovoljstva u zemlji, zbacio 1276. godine stariji sin Dragutin (kralj Srbije 1276—1282, kralj Srema 1282—1316), koji će, svega nekoliko godina kasnije 1282. godine, prepustiti vlast mlađem sinu Milutinu (1282—1321), koji spada u red najznačajnijih srpskih vladara.[64] Tokom nekoliko narednih godina, Milutin će proširiti Srbiju ka jugu, osvajajući veći deo današnje Severne Makedonije sa Skopljem koje mu postaje prestonica i severne delove Albanije, a na kratko će držati i sam Drač. Kasnije će osvojiti Braničevo, koje predaje Dragutinu, kome je ugarski kralj i njegov tast dodelio na upravu Mačvu sa Beogradom i severnu Bosnu. Sam Milutin 1299. godine zaključuje mir sa Vizantijom, prema kome mu car Andronik II (1282—1328) priznaje osvajanja i daje za ženu petogodišnju ćerku Simonidu. Početak 14. veka obeležava građanski rat između braće oko prava nasleđivanja prestola koji se okončava ponovnim prihvatanjem Deževskog sporazuma, kojim je Dragutin 1282. godine predao vlast Milutinu i prema kome ga nasleđuje Dragutinov sin. Milutina je sa vlasti 1314. godine pokušao da zbaci sin Stefan (1322—1331), koji je uhvaćen i po njegovom naređenju oslepljen, posle čega je poslat u izgnanstvo u Carigrad. Nakon Dragutinove smrti 1316. godine on zarobljava njegovog sina i naslednika Vladislava i zauzima njegovu državu, posle čega vodi trogodišnji rat sa kraljem Ugarske Karlom Robertom (1310—1342) u kome gubi Beograd, ali zadržava Mačvu i Braničevo. Posle njegove smrti 1321. godine, državu zahvata građanski rat između njegovih sinova Konstantina i Stefana, u koji se nakon Konstantinove pogibije uključuje Vladislav, ali Stefan i njega pobeđuje. On nastavlja da širi svoju državu ka jugu na račun, Vizantije, ali ne uspeva da povrati primorje od Cetine do Dubrovnika koje se nakon Milutinove smrti otcepilo, nakon čega ga osvaja ban Bosne Stefan II Kotromanić (1322—1353). Protiv njega je stvoren savez Vizantije i Bugarske, koji je Stefan uništio, potukavši do nogu Bugare u bici kod Velbužda 1330. godine. Samo godinu dana kasnije, njegov sin Dušan (kralj 1331—1346, car 1346—1355) koristi nezadovoljstvo vlastele i u Nerodimlju zarobljava oca, koji iste godine umire u kao zatvorenik u Zvečanu, a Dušan postaje novi kralj. Godine 1217, tokom vladavine Stefana Prvovenčanog, Srbija postaje nezavisna kraljevina, a 1346. godine dostiže vrhunac moći kao carstvo Stefana Dušana, koji se proglasio za „cara Srba i Grka”. Proglašenje Dušanovog zakonika i Srpsko carstvo Posle Nemanjića Bitka na Kosovu, Adam Stefanović Osmanski Turci su porazili srpsko plemstvo 1389. godine u bici na Kosovu polju. Stefan Lazarević kao osmanski vazal je predvodio srpske pomoćne odrede u bici kod Angore. Posle bitke kod Angore je od Vizantinaca u Carigradu dobio zvanje despota 1402. godine čime Srbija postaje despotovina. U vreme njegove vladavine u Srbiji se razvija Resavska škola srednjovekovne književnosti. Turci su konačno zagospodarili Srbijom posle pada Smedereva 1459. godine, za vreme vladavine poznatog osmanskog sultana Mehmeda II. Srbi su na području današnje Vojvodine prisutni od srednjeg veka pod vlašću Ugarske. U 15. i 16. veku su na području Srema, Banata i Bačke posede imali srpski despoti. U 16. veku su Srbi na području današnje Vojvodine formirali dve kratkotrajne državne tvorevine, prvom od njih je vladao samozvani car Jovan Nenad, a drugom vojvoda Radoslav Čelnik. Osmanska vladavina Glavni članak: Istorija Srbije u Osmanskom carstvu Delovi teritorije današnje Srbije su bili u sastavu Osmanskog carstva u periodu od 15. do početka 20. veka. U sastav Osmanskog carstva su najpre, početkom 15. veka, uključeni jugoistočni delovi današnje Srbije (okolina Niša), zatim, sredinom 15. veka (1459. godine), celo područje Srpske despotovine, i konačno, između 1521. i 1552. godine i celo područje današnje Vojvodine. Srbi u Banatu su 1594. godine podigli veliki ustanak protiv osmanske vlasti, koji se završio porazom. Seoba Srba, slika Paje Jovanovića Od kraja 17. veka, u severnim delovima današnje Srbije (Bačka, zapadni Srem) osmansku će vlast zameniti habzburška, koja će se između 1718. i 1739. godine proširiti i na druge delove teritorije današnje Srbije (istočni Srem, Banat, Mačvu, Šumadiju, Braničevo, Timočku Krajinu). Posle 1739. godine, granica osmanskog i habzburškog domena se nalazi na Savi i Dunavu. Srbija će svoju državnost početi da obnavlja u 19. veku, nakon Prvog (1804. godine) i Drugog srpskog ustanka (1815. godine), najpre u vidu vazalne kneževine, da bi potpunu nezavisnost stekla 1878. godine. Neki južni i zapadni delovi današnje Srbije ostaće pod osmanskom vlašću sve do 1912. godine. Period osmanske uprave trajao je različito u delovima današnje Srbije; najkraće su pod turskom vlašću bili neki delovi Vojvodine (oko 150 godina), a najduže neki delovi južne Srbije (oko 5 vekova). Moderna Srbija Srpska revolucija Glavni članak: Srpska revolucija Vožd Karađorđe Petrović, vođa Prvog srpskog ustanka i osnivač dinastije Karađorđević Ustanička Srbija 1809. godine Srbija je svoju borbu za nezavisnost počela tokom Srpske revolucije, a ta borba je trajala nekoliko desetleća. Đorđe Petrović, poznatiji kao Karađorđe, je umakao Seči knezova i sa šumadijskim prvacima je februara 1804. godine organizovao zbor u selu Orašac, na kom je odlučeno da se podigne buna. Na ovom zboru Karađorđe je izabran za „vožda”.[65] Buna je počela paljenjem turskih hanova po Šumadiji i proterivanjem Turaka iz hanova i sela u utvrđene gradove. Da bi smirio situaciju u Beogradskom pašaluku, turski sultan je jula 1804. godine poslao bosanskog vezira Bećir-pašu. Karađorđe je kao prvi uslov za uspostavljanje mira tražio likvidaciju dahija, koje je Milenko Stojković u noć između 5. i 6. avgusta, po Karađorđevom naređenju i uz saglasnost Bećir-paše, pogubio na ostrvu Ada Kale. Međutim, ovo nije smirilo situaciju u pašaluku. Sultan je 1805. godine poslao u Beograd za vezira Hafis-pašu, kog su ustanici dočekali na Ivankovcu i naneli mu težak poraz. Ovim je buna protiv dahija prerasla u ustanak protiv turske vlasti i srpsku nacionalnu revoluciju. Sledeće godine ustanici su porazili tursku vojsku na Mišaru i Deligradu i osvojili beogradsku varoš. Ustanici su pokušali da uspostave mir sa Osmanskim carstvom. Pregovore sa Portom u ime srpske strane je vodio trgovac Petar Ičko i uspeo od nje da izdejstvuje Ičkov mir. Najvažnije odredbe Ičkovog mira su bile da se iz Srbije proteraju janičari i da Srbi obavljaju javne službe i čuvaju granicu. Mir nije ostvaren jer su Srbi nastavili rat kada je na njihovu stranu u rat ušla Rusija. Sledeće godine (1807), Srbi su zauzeli beogradsku tvrđavu, a udružena srpsko-ruska vojska je odnela pobede kod Štubika i Malajnice. U narednim godinama ustanici su ratovali radi oslobođenja srpskog naroda izvan Beogradskog pašaluka. Bez većih okršaja je prošla 1808. godina, a za sledeću godinu Karađorđe je planirao da se u Raškoj sastane sa vojskom crnogorskog vladike Petra I i odatle da se uputi u oslobađanje Stare Srbije. Karađorđe je odneo pobede nad Turcima kod Suvodola, Sjenice i Novog Pazara. Međutim, morao je da odustane od pohoda jer mu se crnogorski vladika nije pridružio i zato što su ustanici poraženi u bici na Čegru. Srpski ustanici su 1810. godine odneli pobede kod Loznice i Varvarina (zajedno sa ruskom vojskom). Pohod Napoleona na Rusiju je prinudio jednog saveznika Srba da okonča rat sa Turskom. Rusija je 1812. godine sklopila sa Osmanskim carstvom Bukureški mir i povukla svoju vojsku iz ustaničke Srbije. Rusija je Bukureškim mirom pokušala da ustanicima osigura autonomiju i amnestiju za učešće u ratu. Ustanici su do tada ostvarili nezavisnost i nisu želeli da prihvate samo autonomiju i nastavili su da se bore. Ogromna turska vojska, predvođena velikim vezirom Huršid-pašom je opkolila ustaničku državu sa zapada, juga i istoka. Ustanička Srbija bila je pokorena da kraja oktobra 1813. godine. Karađorđe je napustio Srbiju sa većim brojem ustaničkih starešina, a veliki broj Srba se iselio na teritoriju susedne Austrije. Ustaničke starešine koje nisu izbegle počele su da se dogovaraju kako da zaustave turski zulum. U Takovu 23. aprila 1815. godine je održan tradicionalni sabor. Okupljeni prvaci su odlučili da podignu ustanak, pa su ponudili predvodništvo Milošu Obrenoviću, što je on prihvatio, ali nakon izvesnog kolebanja. Drugi srpski ustanak je podignut i vođen protiv turske vlasti. Ustanici su vodili borbu samo protiv vojske beogradskog vezira. Najvažnije bitke su bile kod Čačka, Paleža, Požarevca, na Ljubiću i Dublju. Kada su protiv pobunjenih Srba pošle još i dve sultanove vojske iz Bosne i Rumelije, Miloš Obrenović je započeo pregovore, uveren da ne može pružiti otpor na tri strane. Na Drini je započeo pregovore sa bosanskim vezirom Huršid-pašom, a nastavio je rumelijskim vezirom Marašli Ali-pašom. Sa Marašlijom je sklopio usmeni sporazum kojima je Srbima u beogradskom pašaluku osigurao poluautonomni položaj. Prema postignutom dogovoru, Srbi su imali pravo da skupljaju porez, da učestvuju u suđenju Srbima, da spahije ubiraju prihode po zakonima i da u Beogradu zaseda Narodna kancelarija sastavljena od srpskih knezova. Tako je okončan Drugi srpski ustanak, odnosno ratni period Srpske revolucije. Miloš Obrenović se odmah po završetku Drugog srpskog ustanka odrekao titule vožda, a prihvatio je titulu kneza. Kneževina Srbija Glavni članak: Kneževina Srbija Osnivač dinastije Obrenović i vođa Drugog srpskog ustanka knez Miloš Obrenović, poznat i kao Miloš Veliki Knez Miloš Obrenović je vladao Srbijom samovoljno i imao je brojne protivnike, koji su često podizali bune, ali su se one sve završavale neuspešno. Na spoljnopolitičkom planu, Miloš je, uz pomoć Rusije izdejstvovao Akermansku konvenciju (1828), Jedrenski mir (1829) i Hatišerif iz 1830. godine kojima je jačala autonomija Srbije sa Milošem kao njenim naslednim knezom. Nezadovoljstvo vladavinom kneza Miloša u Srbiji rezultovalo je Miletinom bunom. Knez Miloš je pod pritiskom nezadovoljnih knezova sazvao skupštinu 15. februara 1835. godine na kojoj je donet Sretenjski ustav, prvi moderni srpski ustav i prvi ustav na Balkanu. Sretenjski ustav je bio vrlo liberalan, njime je u Srbiji konačno ukinut feudalizam i ograničena prava kneza. Kako je ustav najviši pravni akt jedne zemlje, a da je Srbija tada bila vazalna kneževina Osmanskog carstva, Porta se protivila njenom donošenju. Austrija i Rusija su takođe bile protiv ustava jer ga ni same nisu imale, i zbog straha od širenja ideja Francuske revolucije. Pod spoljnim pritiskom knez Miloš je, na svoje zadovoljstvo, ukinuo ustav. Aprila 1841. godine južno od Kneževine Srbije izbila je bezuspešna Niška buna protiv turske vlasti. Poslednje osmanske trupe su 1867. godine napustile Kneževinu Srbiju, a knez Mihailo dobija ključeve većih srpskih gradova, čime država postaje defakto nezavisna. Posle ustanka u Hercegovini 1875. godine, Srbija objavljuje rat Turskoj 28. juna 1876. godine i do 1878. godine uspeva da oslobodi jugoistočnu Srbiju. Konačnim aktom Berlinskog kongresa — Berlinski sporazum — Srbija je 13. jula 1878. godine dobila međunarodno priznanje. Srbi u Habzburškoj Monarhiji Glavni članci: Vojna krajina i Istorija Vojvodine Srbi u Habzburškoj Monarhiji su sredinom 19. veka imali krunsku zemlju unutar Austrijske carevine pod imenom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat. Kad god je Austrija ratovala protiv Turaka, imala je pomoć srpskog naroda, koji je bunama i učešćem u hrišćanskoj austrijskoj vojsci nastojao zbaciti tursku vlast i vaskrsnuti srpsko carstvo.[66] A posle svakog mira morao je bežati iz postojbine ispred turske osvete. Te seobe su se odvijale u nekoliko pravaca. Majska skupština na kojoj je proglašena Srpska Vojvodina (3. maja 1848. u Sremskim Karlovcima) Tokom habzburške uprave, Srbi su, na osnovu srpskih privilegija, uživali narodnu autonomiju u okviru Habzburške monarhije, a ostvarili su i crkvenu samostalnost u okviru Karlovačke mitropolije. Tokom revolucije 1848. godine, Srbi su formirali autonomnu Srpsku Vojvodinu, da bi 1849. godine bila formirana jedna posebna habzburška krunska oblast nazvana Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat. Ova oblast je ukinuta 1860. godine. Raspadom Habzburške monarhije (Austrougarske) 1918. godine, Srbi sa područja današnje Vojvodine ulaze u sastav Kraljevine Srbije, a potom i novoformiranog Kraljevstva Srba i Hrvata i Slovenaca, kasnije nazvanog Kraljevina Jugoslavija. Kraljevina Srbija Glavni članak: Kraljevina Srbija Srbija je proglašena kraljevinom odlukom Narodne skupštine i knjaževom proklamacijom 7. marta 1882. godine. Kraljevina Srbija obuhvata istorijski period od 1882. do 1918. godine. U ovom periodu su se oko vlasti nadmetale i smenjivale dve dinastije, čiji su rodonačelnici bili Đorđe Petrović — Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka i Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka. Dalji razvoj Srbije je bio obeležen opštim napretkom u ekonomiji, kulturi i umetnosti, čemu je pre svega doprinela mudra državna politika, koja je slala mlade ljude na školovanje u evropske metropole, odakle su donosili novi duh i novi sistem vrednosti. Jedan od spoljnih izraza transformacije kroz koju je sada prolazila nekadašnja osmanska provincija bilo je i proglašenje kraljevine, 1882. godine. Kralj Petar I Karađorđević je uspostavio demokratsku vladavinu i predvodio povlačenje tokom Albanske golgote. Majskim prevratom 1903. godine i ubistvom kralja Aleksandra i kraljice Drage, na vlast ponovo dolaze Karađorđevići, potomci Karađorđa Petrovića, a za novog kralja je postavljen Petar Karađorđević. Srbija je znatno proširila svoju teritoriju na jug posle pobeda u Balkanskim ratovima (Stara Srbija). Uz velike ljudske i materijalne žrtve, Srbija je doprinela velikoj pobedi Saveznika u Prvom svetskom ratu. Većina naroda u Crnoj Gori je preko velike Narodne skupštine u Podgorici, 26. novembra 1918. godine, izglasala bezuslovno sjedinjenje sa Srbijom. Kraljevina Srbija je kao nezavisna država prestala je da postoji 1. decembra 1918. godine kada se ujedinila sa Državom Slovenaca, Hrvata i Srba stvorivši Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca pod daljom vladavinom srpske dinastije Karađorđević. Jugoslovenske države Vidi još: Jugoslavija Posle 1918. godine Srbija je jedina unoseći svoju državnost i suverenost, bila osnivač Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, preimenovanog 1929. godine u Kraljevina Jugoslavija. Pod nemačkom okupacijom, posle rata do danas Glavni članci: Republika Srbija (1990—2006) i Raspad SFRJ Vidi još: Srbija pod nemačkom okupacijom, Jugoslavija u Drugom svetskom ratu i Socijalistička Republika Srbija U Drugom svetskom ratu, teritorija današnje Srbije je bila pod okupacijom Sila Osovine, odnosno nacističke Nemačke i njenih saveznika Italije, Bugarske, Mađarske, Albanije, kao i marionetske profašističke državne tvorevine pod nazivom Nezavisna Država Hrvatska, dok je u Srbiji vladala Vlada narodnog spasa pod generalom Nedićem do 1944. godine. U Srbiji su tokom okupacije postojala dva suprotstavljena pokreta koji su se borili za vlast u posleratnoj Jugoslaviji: Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije i Jugoslovenska vojska u otadžbini. Ustanak protiv okupatora izbio je u leto 1941. godine. Tokom Drugog svetskog rata zabeležena su velika stradanja srpskog naroda. Procenjuje se da je stradalo preko milion i po pripadnika svih naroda, među kojima je najviše bilo Srba. Partizani i ravnogorci sprovode nemačke nacističke zarobljenike u Užicu. Srbi su činili natpolovičnu većinu partizanskog i većinu ravnogorskog pokreta. Građani Novog Sada prelaze reku skelama, nakon što su sva tri gradska mosta uništena u NATO bombardovanju Neposredno posle rata, 1945. godine, kao naslednica Kraljevine Jugoslavije, formirana je država pod imenom Demokratska Federativna Jugoslavija koja je bila pod novom vlašću komunističkog režima na čelu sa Josipom Brozom Titom. Iste godine 29. novembra proglasom republike država menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, dok je 1963. ustavnim promenama promenila ime u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija. Ustavom SFRJ iz 1974. godine pokrajine u sastavu SR Srbije (SAP Vojvodina i SAP Kosovo) dobile su daleko veću autonomiju i prava nego što su imala ranije, dobile su državna i partijska predsedništva. Januara 1990. godine na četrnaestom kongresu dolazi do raspada do tada vladajućeg Saveza komunista Jugoslavije. Od 1992. godine, posle raspada SFRJ, sve do 2003. Srbija je činila, zajedno sa Crnom Gorom — Saveznu Republiku Jugoslaviju. Po raspadu Jugoslavije, Srbija i Srbi su postali predmet negativne propagande, podmetanja i blaćenja unutar dela srpskog naroda, evropskih država kao i unutar međunarodne zajednice.[67] Savremena istorija Glavni članci: Kosovski rat, NATO bombardovanje SRJ, Kumanovski sporazum i Rezolucija 1244 Godine 2000. dolazi do smene Socijalističke partije Srbije sa Demokratskom opozicijom Srbije na septembarskim saveznim izborima i decembarskim republičkim izborima čime dolazi do političke tranzicije. Od 2003. godine ustavnom poveljom Srbija je sastavni deo Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Dana 21. maja 2006. godine, održan je referendum na kome su se građani Crne Gore izjasnili za nezavisnost. Od 5. juna 2006. godine Republika Srbija deluje kao nezavisna i suverena država (kao naslednica Srbije i Crne Gore). Dana 8. novembra 2006. godine proglašen je u Narodnoj skupštini Republike Srbije, posle izvršenog uspešnog referenduma, Ustav Republike Srbije. Politički sistem i ustavno-pravno uređenje Glavni članci: Spisak šefova države Srbije, Ustav Srbije iz 2006. godine i Politički sistem Srbije Republika Srbija je država srpskog naroda i svih građana koji u njoj žive, zasnovana na vladavini prava i socijalnoj pravdi, načelima građanske demokratije, ljudskim i manjinskim pravima i slobodama i pripadnosti evropskim principima i vrednostima.[12] Republika Srbija funkcioniše u okviru parlamentarne demokratije, tačnije kao parlamentarna republika. Vlast je podeljena na tri grane i to:[12] Dom Narodne skupštine u Beogradu Zakonodavna vlast, čiji je nosilac Narodna skupština Republike Srbije; Izvršna vlast, čiji je nosilac Vlada Republike Srbije; Sudska vlast, koja predstavlja nezavisnu granu vlasti. Politička situacija Sadašnji predsednik Republike Srbije je Aleksandar Vučić koji je pobedio u prvom krugu predsedničkih izbora 2017. godine. Posle izbora Aleksandra Vučića za predsednika Republike izabrana je 29. juna 2017. godine nova koaliciona Vlada liste okupljene oko Srpske napredne stranke i liste okupljene oko Socijalističke partije Srbije sa nestranačkom ličnošću Anom Brnabić na mestu predsednika Vlade. Trenutni predsednik Narodne skupštine Republike Srbije je Vladimir Orlić iz SNS-a. Narodna skupština Republike Srbije je 26. decembra 2007. godine usvojila Rezoluciju o zaštiti suvereniteta, teritorijalnog integriteta i ustavnog poretka Republike Srbije kojom je proglašena „vojna neutralnost Republike Srbije u odnosu na postojeće vojne saveze do eventualnog raspisivanja referenduma na kojem bi se donela konačna odluka o tom pitanju”.[68] Spoljni odnosi Glavni članak: Spoljni odnosi Srbije Zgrada Vlade Republike Srbije Dominantan politički diskurs u zemlji uključuje pristupanje Evropskoj uniji. Zemlja je status kandidata stekla 2012. godine. Srbija je članica Organizacije ujedinjenih nacija (OUN), Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS), Saveta Evrope (SE), NATO programa Partnerstvo za mir, Međunarodne organizacije za migracije i Organizacije za crnomorsku ekonomsku saradnju i mnogih drugih međunarodnih organizacija. Ima status posmatrača u Svetskoj trgovinskoj organizaciji i u ODKB. Srbija ima sa Republikom Srpskom potpisan sporazum o specijalnim i paralelnim vezama.[69] Republika Srbija je u dobrim odnosima sa državama kao što su Rusija i Grčka. Sa pasošem Srbije može se bez vize putovati u 104 zemlje (2015. godina).[70] Državni simboli Glavni članci: Zastava Srbije, Grb Srbije i Himna Srbije Himna Republike Srbije je ujedno i stara himna nekadašnje Kraljevine Srbije „Bože pravde”, uz neznatno izmenjen tekst. Grb Republike Srbije je stari grb Kraljevine Srbije iz doba Obrenovića iz 1882. godine i čini ga dvoglavi beli orao sa štitom na grudima na kome su krst i četiri ocila, a iznad glava orla se nalazi kruna Nemanjića. Republika Srbija ima narodnu zastavu koja je trobojka sa vodoravno položenim bojama: crvenom, plavom i belom. Pored narodne, postoji i državna zastava koja je u osnovi ista kao i narodna s tim što na trećini dužine gledano sleva nadesno na plavom polju stoji i mali grb Srbije. tags: turizam vodiči kulturna dobra lepote srbije vodič stari antikvarni turistički serbia srbija jugoslavija yugoslawien mape karte mapa karta istorija srba srbije geografija nemački jezik za nemce po srbiji ... german deutsch

Dobro očuvano sem naslovne strane gde je iscepljen ćošak gde je verovatno bio neki pečat pa je sa njim otišao i delić teksta sa prve Božidar Stojanović Beograd Ne piše godina izdanja Deluje da je iz pedesetih ili šezdesetih Interesantan citat na koricama Nikola Tesla (Smiljan, 10. jul 1856 — Njujork, 7. januar 1943) bio je srpski i američki[1][2][3] pronalazač, inženjer elektrotehnike i mašinstva i futurista, najpoznatiji po svom doprinosu u projektovanju modernog sistema napajanja naizmeničnom strujom. Nikola Tesla Tesla circa 1890.jpeg Nikola Tesla u 37. godini (1893); fotografija Napoleona Seronija Datum rođenja 10. jul 1856. Mesto rođenja Smiljan Austrijsko carstvo Datum smrti 7. januar 1943. (86 god.) Mesto smrti Njujork Sjedinjene Američke Države SAD Religija pravoslavni hrišćanin Polje fizika Škola Gimnazija Karlovac, Tehnički univerzitet u Gracu Roditelji Milutin Tesla Georgina Tesla Poznat po naizmenična struja, asinhrona mašina, magnetno polje, mreža preko bežičnih sistema prenosa, radiotehnika Nagrade Edison Medal (AIEE, 1916), Elliott Cresson Gold Medal (1893), John Scott Medal (1934) TCH Rad Bileho Lva 1 tridy (pre1990) BAR.svg Orden belog lava SRB Orden Belog Orla BAR.svg Orden belog orla Ord.St.Sava-ribbon.jpg Orden Svetog Save ME Order of Danilo I Knight Grand Cross BAR.svg Orden knjaza Danila I Ordre de la Couronne de Yougoslavie (Royaume).png Orden Jugoslovenske krune Potpis TeslaSignature.svg Najznačajniji Teslini pronalasci su polifazni sistem, obrtno magnetsko polje, asinhroni motor, sinhroni motor i Teslin transformator. Takođe, otkrio je jedan od načina za generisanje visokofrekventne struje, dao je značajan doprinos u prenosu i modulaciji radio-signala, a ostali su zapaženi i njegovi radovi u oblasti rendgenskih zraka. Njegov sistem naizmeničnih struja je omogućio znatno lakši i efikasniji prenos električne energije na daljinu. Bio je ključni čovek u izgradnji prve hidrocentrale na Nijagarinim vodopadima. Preminuo je u svojoj 87. godini, siromašan i zaboravljen. Jedini je Srbin po kome je nazvana jedna međunarodna jedinica mere, jedinica mere za gustinu magnetnog fluksa ili jačinu magnetnog polja — tesla. Nikola Tesla je autor više od 700 patenata, registrovanih u 25 zemalja, od čega u oblasti elektrotehnike 112.[4][5] Biografija Detinjstvo, mladost i porodica Parohijska Crkva Sv. Petra i Pavla i kuća, dom Teslinih u Smiljanu. U pozadini se vidi brdo Bogdanić, ispod kojeg izvire potok Vaganac, koji je proticao ispod same kuće i crkve. Iznad kuće je seosko groblje na kome se nalazi masovna grobnica iz vremena Nezavisne Države Hrvatske.[6] Fotografija iz 1905. Krštenica Nikola je rođen 28. juna 1856. godine po starom, odnosno 10. jula po novom kalendaru u Smiljanu u Lici, kao četvrto dete od petoro dece Milutina, srpskog pravoslavnog sveštenika, i majke Georgine, u Vojnoj krajini Austrijskog carstva nedaleko od granice sa Osmanskim carstvom. Kršten je u srpskoj pravoslavnoj Crkvi Sv. Petra i Pavla u Smiljanu. Ime Nikola je dobio po jednom i drugom dedi. Dete je bilo bolešljivo i slabo pa su krštenje zakazali mimo običaja, sutradan, bojeći se da neće preživeti. Krštenje deteta obavio je pop Toma Oklopdžija u crkvi Svetog Petra i Pavla u Smiljanu, a kum je bio Milutinov prijatelj, kapetan Jovan Drenovac. U crkvenim knjigama je zapisano crkvenoslovenski da je dete dobilo ime Nikolaj, a zapravo je dobilo ime po jednom i drugom dedi Nikola. Nikolin otac je bio nadareni pisac i poeta koji je posedovao bogatu biblioteku u kojoj je i Nikola provodio svoje detinjstvo čitajući i učeći strane jezike.[7] Po jednom verovanju, Tesle vode poreklo od Draganića iz Banjana. Po navodima Jovana Dučića, Tesle su poreklom iz Stare Hercegovine, od plemena (Oputni) Rudinjani iz sela Pilatovaca u današnjoj nikšićkoj opštini.[8] Međutim, o Teslinom poreklu postoji i verzija da su od Komnenovića iz Banjana u Staroj Hercegovini. Po legendi koja se zadržala u Banjanima, Komnenovići su zidali crkvu prilikom čega su se posvađali sa majstorima usled čega je došlo do krvavih obračuna. Kao rezultat toga, deo Komnenovića se preselio sa Tupana u drugi kraj Banjana zbog čega su ih prozvali Čivije (ekseri) koji i danas žive u Banjanima, dok se drugi deo odselio u Liku koji je prozvan Tesla po tesli, vrsti tesarskog alata. Nikolina majka bila je vredna žena s mnogo talenata. Bila je vrlo kreativna i svojim izumima olakšavala je život na selu. Smatra se da je Nikola Tesla upravo od majke nasledio sklonost ka istraživačkom radu.[9] Teslini roditelji su, osim njega, imali sina Daneta i kćerke Angelinu i Milku, koje su bile starije od Nikole, i Maricu, najmlađe dete u porodici Tesla. Dane je poginuo pri padu s konja kad je Nikola imao pet godina i to je ostavilo veliki trag u porodici. Dane je smatran izuzetno obdarenim, dok se za Nikolu verovalo da je manje inteligentan.[10] Veruje se da je Danetova smrt osnovni razlog što otac dugo nije pristajao da mu dozvoli da pohađa tehničku školu daleko od kuće. Školovanje Prvi razred osnovne škole pohađao je u rodnom Smiljanu. Otac Milutin rukopoložen je za protu u Gospiću, te se porodica preselila u ovo mesto 1862. godine.[11] Preostala tri razreda osnovne škole i trogodišnju Nižu realnu gimnaziju završio je u Gospiću.[12] U Gospiću je Nikola prvi put skrenuo pažnju na sebe kada je jedan trgovac organizovao vatrogasnu službu. Na pokaznoj vežbi kojoj je prisustvovalo mnoštvo Gospićana, vatrogasci nisu uspeli da ispumpaju vodu iz reke Like. Stručnjaci su pokušali da otkriju razlog zašto pumpa ne vuče vodu, ali bezuspešno. Tesla, koji je tada imao sedam ili osam godina, je instiktivno rešio problem ušavši u reku i otčepivši drugi kraj creva. Zbog toga je slavljen kao heroj dana.[10][13] Teško se razboleo na kraju trećeg razreda škole 1870. godine. S jeseni je otišao u Rakovac[14] kraj Karlovca da završi još tri razreda Velike realke. Maturirao je 24. jula 1873. godine u grupi od svega sedam učenika sa vrlo dobrim uspehom jer je iz nacrtne geometrije bio dovoljan. Tada je imao 17 godina. Nakon završene mature vratio se u Gospić i već prvi dan razboleo od kolere. Bolovao je devet meseci. U tim okolnostima uspeo je da ubedi oca da mu obeća da će ga umesto na bogosloviju upisati na studije tehnike.[10] Studije Pošto je ozdravio, otac ga šalje ujaku proti Tomi Mandiću, u Tomingaj kod Gračca, da boravkom na selu i planini prikuplja snagu za napore koji ga očekuju. Na studije elektrotehnike kreće 1875. godine, dve godine nakon mature. Upisuje se u Politehničku školu u Gracu, u južnoj Štajerskoj (danas Austrija). Tada mu je bilo 19 godina. Spava veoma malo, svega četiri sata dnevno i sve slobodno vreme provodi u učenju. Ispite polaže sa najvišim ocenama. Još tada ga je zainteresovala mogućnost primene naizmenične struje. Čita sve što mu dođe pod ruku (100 tomova Volterovih spisa). Nikola je o sebi pisao: „Pročitao sam mnogo knjiga, a sa 24 godine sam mnoge znao i napamet. Posebno Geteovog Fausta.” Zabrinuti za njegovo zdravlje, profesori šalju pisma njegovom ocu u kojima ga savetuju da ispiše sina ukoliko ne želi da se ubije prekomernim radom. Nikola Tesla, 1879. sa 23 godine Nakon prve godine studija izostaje stipendija Carsko-kraljevske general-komande (kojom su pomagani siromašni učenici iz Vojne krajine). Dva puta se za stipendiju obraća slavnoj Matici srpskoj u Novom Sadu. Prvi put 14. oktobra 1876, a drugi put 1. septembra 1878. godine. Oba puta biva odbijen. U decembru 1878. godine napušta Grac i prekida sve veze sa bližnjima. Drugovi su mislili da se utopio u Muri. Odlazi u Marburg (današnji Maribor) gde dobija posao kod nekog inženjera. Odaje se kockanju. Otac ga nakon višemesečne bezuspešne potrage pronalazi i vraća kući. Otac, uzoran čovek, nije mogao da nađe opravdanje za takvo ponašanje. (Nedugo potom otac umire 30. aprila 1879. godine). Nikola je te godine jedno vreme radio u gospićkoj realnoj gimnaziji. Januara 1880. godine, odlazi u Prag da prema očevoj želji okonča studije.[15] Tamo ne može da se upiše na Karlov univerzitet jer u srednjoj školi nije učio grčki. Najverovatnije je slušao predavanja iz fizike i elektrotehnike. Živeo je na adresi Ve Smečkah 13, gde je 2011. godine postavljena memorijalna tabla.[16][17] Većinu vremena provodio je bibliotekama u Klementinumu i narodnoj kavarni u Vodičkovoj ulici. Naredne godine, svestan da njegovi bližnji podnose ogromnu žrtvu zbog njega, rešava da ih oslobodi tog tereta i napušta studije.[13][15] Tesla je naveo u svojoj autobiografiji kako je živo i plastično doživljavao momente inspiracije. Od ranih dana je imao sposobnost da u mislima stvori preciznu sliku pronalaska pre nego što ga napravi. Ova pojava se u psihologiji naziva „Vizuelno razmišljanje”.[18] Teslino prvo zaposlenje Godine 1881, se seli u Budimpeštu gde se zapošljava u telegrafskoj kompaniji pod nazivom „Američka Telefonska Kompanija”. Tesla je pri otvaranju telefonske centrale 1881. godine postao glavni telefonijski tehničar u kompaniji. Tu je izmislio uređaj koji je, prema nekima, telefonski pojačavač, dok je prema drugima prvi zvučnik. U Budimpeštanskom parku se Tesli javila ideja o rešenju problema motora na naizmeničnu struju bez komutatora, dok je šetao sa prijateljem i recitovao Geteovog „Fausta”, a onda iznenada počeo štapom po pesku da crta linije sila obrtnog magnetskog polja. Za dva naredna meseca je razradio skice mnogih tipova motora i modifikacija koje će pet godina kasnije patentirati u Americi.[13] Zaposlenje u Parizu i posao u Strazburu U Pariz se seli 1882. godine gde radi kao inženjer za Edisonovu kompaniju na poslovima unapređenja električne opreme. Godine 1883, trebalo je da kompanija u Štrazburgu (današnji Strazbur) osposobi jednosmernu centralu jer se na otvaranju očekivao nemački car lično. Tesli je dat ovaj zadatak i on je boravio u Strazburu od 14. oktobra 1883. do 24. februara 1884. godine.[13] Tesla ovde potpisuje prvi poslovni ugovor u vezi realizacije prvog indukcionog motora, tako je krajem 1883. godine u Strazburu nastao prvi indukcioni motor koji koristi princip obrtnog magnetskog polja naizmeničnih struja. Počeo je i sa razvojem raznih vrsta polifaznih sistema i uređaja sa obrtnim magnetskim poljem (za koje mu je odobren patent 1888. godine). Prelazak okeana sa preporukom Edisonu Tesla je, 6. juna 1884. godine, došao u Ameriku u Njujork sa pismom preporuke koje je dobio od prethodnog šefa Čarlsa Bečelora.[19] U preporuci je Bečelor napisao: „Ja poznajem dva velika čoveka, a vi ste jedan od njih; drugi je ovaj mladi čovek”. Edison je zaposlio Teslu u svojoj kompaniji Edisonove mašine. Tesla je ubrzo napredovao i uspešno rešavao i najkomplikovanije probleme u kompaniji. Tesli je ponuđeno da uradi potpuno reprojektovanje generatora jednosmerne struje Edisonove kompanije.[20] Razlaz sa Edisonom Spomenik Nikoli Tesli na Nijagarinim vodopadima u Kanadi Pošto je Tesla opisao prirodu dobitaka od njegove nove konstrukcije, Edison mu je ponudio 50.000$ (1,1 milion $ danas)[21] kad sve bude uspešno završeno i napravljeno. Tesla je radio blizu godinu dana na novim konstrukcijama i Edisonovoj kompaniji doneo nekoliko patenata koji su potom zaradili neverovatan profit. Kada je potom Tesla pitao Edisona o obećanih 50.000$, Edison mu je odgovorio „Tesla, vi ne razumete naš američki smisao za humor.”. i pogazio svoje obećanje.[22][23] Edison je pristao da poveća Teslinu platu za 10$ nedeljno, kao vrstu kompromisa, što znači da bi trebalo da radi 53 godine da zaradi novac koji mu je bio prvobitno obećan. Tesla je dao otkaz momentalno.[24] Edison je kao dobar biznismen zarađivao novac korišćenjem svojih jednosmernih generatora struje koji su bili veoma skupi za postavljanje i održavanje. Bilo je potrebno i po nekoliko stanica jednosmerne struje da bi se obezbedila jedna gradska četvrt, dok je Teslin generator naizmenične struje bio dovoljan za snabdevanje kompletnog grada. Uvidevši efikasnost Teslinih patenata, Edison je koristio razne načine da uveri javnost kako je ta struja opasna, hodao je po gradskim vašarima i pred medijima naizmeničnom strujom usmrćivao životinje (pse, mačke, i u jednom slučaju, slona).[25] Na njegovu ideju stvorena je i prva električna stolica. Kao odgovor tome Tesla se priključio u kolo naizmenične struje što je prouzrokovalo užarenje niti električne sijalice, i tim pobio predrasude štetnosti naizmenične struje. Srednje godine Prvi patenti iz naizmeničnih struja Godine 1886. Tesla u Njujorku osniva svoju kompaniju, Tesla električno osvetljenje i proizvodnja (Tesla Electric Light & Manufacturing).[26][5] Prvobitni osnivači se nisu složili sa Teslom oko njegovih planova za uvođenje motora na naizmeničnu struju i na kraju je ostao bez finansijera i kompanije. Tesla je potom radio u Njujorku kao običan radnik od 1886. do 1887. godine da bi se prehranio i skupio novac za svoj novi poduhvat. Prvi elektromotor na naizmeničnu struju bez četkica je uspeo da konstruiše 1887. godine, i demonstrirao ga pred „Američkim društvom elektroinženjera” (American Institute of Electrical Engineers, danas IEEE) 1888. godine. Iste godine je razvio principe svog Teslinog kalema i počeo rad sa Džordžom Vestinghausom u laboratorijama njegove firme „Vestinghaus električna i proizvodna kompanija” (Westinghouse Electric & Manufacturing Company). Vestinghaus ga je poslušao u vezi njegovih ideja o višefaznim sistemima koji bi omogućili prenos naizmenične struje na velika rastojanja. Eksperimenti sa Iks-zracima Aprila 1887. godine Tesla počinje istraživanje onoga što će kasnije biti nazvano Iks-zracima koristeći vakuumsku cev sa jednim kolenom (sličnu njegovom patentu 514170). Ovaj uređaj je drugačiji od drugih ranih cevi za Iks-zrake jer nije imao elektrodu-metu. Savremen izraz za fenomen koji je razlog ovakvog dejstva uređaja je „probojno zračenje”. Do 1892. godine je Tesla već bio upoznat sa radom Vilhelma Rendgena i njegovim pronalaskom efekata Iks-zraka. Tesla nije priznavao postojanje opasnosti od rada sa Iks-zracima, pripisujući oštećenja na koži ozonu pre nego, do tada nepoznatom zračenju: „U vezi štetnih dejstava na kožu… primećujem da su ona pogrešno tumačena… ona nisu od Rendgenovih zraka, već jedino od ozona stvorenog u kontaktu sa kožom. Azotna kiselina bi takođe mogla biti odgovorna, ali u manjoj meri”. (Tesla, Electrical Review, 30. novembar 1895.) Ovo je pogrešna ocena što se tiče katodnih cevi sa Iks-zračenjem. Tesla je kasnije primetio opekotine kod asistenta koje potiču od Iks-zraka i stoga je vršio eksperimente. Fotografisao je svoju ruku i fotografiju je poslao Rendgenu, ali nije javno objavio svoj rad i pronalaske. Ovaj deo istraživanja je propao u požaru u laboratoriji u ulici Hjuston 1895. godine. Američko državljanstvo, eksplozija raznih otkrića Teslin sistem proizvodnje naizmenične struje i prenos na velike daljine. Opisan u patentu US390721. Američko državljanstvo dobija 30. jula 1891, sa 35 godina, a tada započinje rad u svojoj novoj laboratoriji u ulici Hauston u Njujorku. Tu je prvi put prikazao fluorescentnu sijalicu koja svetli bez žica. Tako se prvi put pojavila ideja o bežičnom prenosu snage. Sa 36 godina prijavljuje prvi patent iz oblasti višefaznih struja. U nastavku istraživanja se posvećuje principima obrtnih magnetnih polja. Postaje potpredsednik Američkog instituta elektroinženjera (kasnije IEEE) u periodu od 1892. do 1894. godine. Put u Evropu, smrt majke, dolazak u Beograd Tesla 1892. godine putuje u Evropu, gde prvo drži 3. februara senzacionalno predavanje u Londonu u Britanskom institutu elektroinženjera „Eksperimenti sa naizmeničnim strujama visokog potencijala i visoke frekvencije”. Potom u Parizu 19. februara članovima društva inženjera drži isto predavanje i ostaje mesec dana pokušavajući, po drugi put, da u Parizu nađe investitore za svoj novi polifazni sistem struja. Tu ga zatiče telegram sa vešću da mu je majka na samrti. Žurno napušta Pariz da bi boravio uz svoju umiruću majku i stiže 15. aprila, par sati pre smrti. Njene poslednje reči su bile: „Stigao si Nidžo, ponose moj.” Posle njene smrti Tesla se razboleo. Proveo je tri nedelje oporavljajući se u Gospiću i selu Tomingaj kod Gračca, rodnom mestu njegove majke i manastiru Gomirje u kome je arhimandrit bio njegov ujak Nikolaj.[13] Jedini boravak Nikole Tesle u Beogradu bio je od 1. — 3. juna 1892. godine.[27][28] Došao je na poziv Đorđa Stanojevića u Beograd 1. juna.[29] Sledećeg dana je primljen u audijenciju kod kralja Aleksandra Obrenovića kojom prilikom je odlikovan ordenom Svetog Save. Potom je Tesla održao čuveni pozdravni govor u današnjoj zgradi rektorata, studentima i profesorima beogradske Velike škole. Ja sam, kao što vidite i čujete ostao Srbin i preko mora, gde se ispitivanjima bavim. To isto treba da budete i vi i da svojim znanjem i radom podižete slavu Srpstva u svetu. — početak Teslinog govora u Velikoj školi Tom prilikom Jovan Jovanović Zmaj je odrecitovao pesmu „Pozdrav Nikoli Tesli pri dolasku mu u Beograd” koju ja napisao tim povodom.[30] Teslin boravak u Beogradu je ostavio dubokog traga, međutim, iako je dobio 12. septembra priznanje engleskog udruženja inženjera i naučnika, ubrzo i počasnu titulu doktora Univerziteta Kolumbija, krajem 1892. godine nije prošao na izboru za redovnog člana Srpske kraljevske akademije. Za dopisnog člana izabran je 1894. a za redovnog 1937. godine.[31] Zlatne godine stvaralaštva Od 1893. do 1895. godine Tesla istražuje naizmenične struje visokih frekvencija. Uspeva da proizvede naizmeničnu struju napona od milion volti koristeći Teslin kalem i proučavao je površinski efekat visokih frekvencija u provodnim materijalima, bavio se sinhronizacijom električnih kola i rezonatorima, lampom sa razređenim gasom koja svetli bez žica, bežičnim prenosom električne energije i prvim prenosom radio-talasa. U Sent Luisu je 1893. godine, pred 6000 gledalaca, Tesla prikazao na atraktivan način mnoge eksperimente uključujući i prenos sličan radio komunikaciji. Obraćajući se Frenklinovom institutu u Filadelfiji i Nacionalnoj asocijaciji za električno osvetljenje on je opisao i demonstrirao svoje principe detaljno. Tesline demonstracije izazivaju veliku pažnju i pomno se prate. Svetska izložba u Čikagu Svetska izložba 1893. godine u Čikagu, Svetska Kolumbovska izložba, je bila međunarodna izložba na kojoj je po prvi put ceo salon izdvojen samo za električna dostignuća. To je bio istorijski događaj jer su Tesla i Vestinghaus predstavili posetiocima svoj sistem naizmenične struje osvetljavajući celu izložbu.[32] Prikazane su Tesline fluorescentne sijalice i sijalice sa jednim izvodom. Tesla je objasnio princip obrtnog magnetskog polja i indukcionog motora izazivajući divljenje pri demonstraciji obrtanja bakarnog jajeta i postavljanja na vrh, što je predstavljeno kao Kolumbovo jaje. To je korišćeno da se objasni i prikaže model obrtnog magnetskog polja i induktivnog motora. Priznanja, nedaće i rat struja Detaljnije: Rat struja Februara 1894. se pojavljuje prva knjiga o Tesli, „Otkrića, istraživanja i pisani radovi Nikole Tesle”. Ubrzo knjiga biva prevedena na srpski i nemački jezik. Veliki udarac za istraživanja se desio 13. marta 1895. godine kada izbija veliki požar u laboratoriji u Južnoj petoj aveniji broj 35 kojom prilikom je izgorelo oko 400 električnih motora, električni i mehanički oscilatori, transformatori, mnoge originalne konstrukcije i rukopis skoro završene knjige „Priča o 1001 indukcionom motoru”.[33] Međutim, to je bilo vreme izuzetne Tesline kreativnosti i žilavosti. Već 15. marta osniva kompaniju pod imenom „Nikola Tesla” i nastavlja rad. Kasnih 1880-ih, Tesla i Tomas Edison su postali protivnici, povodom Edisonovog pokretanja sistema distribucije električne energije na osnovu jednosmerne struje uprkos postojanja efikasnijeg, Teslinog, sistema sa naizmeničnom strujom. Kao rezultat rata struja, Tomas Edison i Džordž Vestinghaus su zamalo bankrotirali, pa je 1897. godine Tesla pocepao ugovor i oslobodio Vestinghausa obaveza plaćanja korišćenja patenata. Te 1897. godine je Tesla radio ispitivanja koja su vodila ka postavljanju osnova za istraživanja u oblasti kosmičkih zračenja. Otkriće radija i bežičnog prenosa Sijalica gori u Teslinoj ruci Kada je napunio 41 godinu, podneo je svoj prvi patent br. 645576 iz oblasti radija. Godinu dana kasnije američkoj vojsci prikazuje model radijski upravljanog broda, verujući da vojska može biti zainteresovana za radio-kontrolisana torpeda. Tada je on govorio o razvoju „umeća telematike”, vrste robotike. Radio kontrolisan brod je javno prikazan 1898. godine na električnoj izložbi u Medison Skver Gardenu.[34][35] Samo godinu dana kasnije predstavio je u Čikagu brod koji je bio sposoban i da zaroni. Ovi uređaji su imali inovativni rezonantni prijemnik i niz logičkih kola. Radio-daljinsko upravljanje ostaje novotarija sve do Drugog svetskog rata.[36] Iste godine Tesla je izmislio električni upaljač ili svećicu za benzinske motore sa unutrašnjim sagorevanjem, za šta mu je priznat patent 609250 pod nazivom „Električni upaljač za benzinske motore”. Kolorado Springs Tesla sedi u svojoj laboratoriji u Kolorado Springsu unutar svog „Uveličavajućeg prenosnika” koji proizvodi milione volti napona. Lukovi su dugi i po 7 m. (Prema Teslinim beleškama ovo je dvostruka ekspozicija) Tesla je 1899. odlučio da se preseli i nastavi istraživanja u Koloradu Springsu, gde je imao dovoljno prostora za svoje eksperimente sa visokim naponima i visokim učestanostima. Po svom dolasku je novinarima izjavio da namerava da sprovede eksperiment bežične telegrafije između Pajks Pika (vrh Stenovitih planina u Koloradu) i Pariza. Teslini eksperimenti su ubrzo postali predmet urbanih legendi. U svom dnevniku je opisao eksperimente koji se tiču jonosfere i zemaljskih talasa izazvanih transferzalnim ili longitudinalnim talasima. Tesla je u svojoj laboratoriji dokazao da je Zemlja provodnik i vršeći pražnjenja od više miliona volti proizvodio veštačke munje duge više desetina metara. Tesla je takođe proučavao atmosferski elektricitet, posmatrajući pražnjenja svojim prijemnicima. Reprodukujući njegove prijemnike i rezonantna kola mnogo godina kasnije se uvideo nepredvidivi nivo kompleksnosti (raspodeljeni helikoidni rezonator visokog faktora potiskivanja, radiofrekventno povratno kolo, kola sa grubim heterodinim efektima i regenerativnim tehnikama). Tvrdio je čak da je izmerio i postojanje stojećih talasa u Zemlji. U jednom momentu je utvrdio da je u svojoj laboratoriji zabeležio radio-signale vanzemaljskog porekla. Naučna zajednica je odbacila njegovu objavu i njegove podatke. On je tvrdio da svojim prijemnicima meri izvesne ponavljajuće signale koji su suštinski drugačiji od signala koje je primetio kao posledica oluja i zemljinog šuma. Kasnije je detaljno navodio da su signali dolazili u grupama od jednog, dva, tri i četiri klika zajedno. Tesla je kasnije proveo deo života pokušavajući da šalje signal na Mars. Tesla napušta Kolorado Springs 7. januara 1900, a laboratorija se ruši i rasprodaje za isplatu duga. Međutim, eksperimenti u Kolorado Springsu su Teslu pripremili za sledeći projekat, podizanje postrojenja za bežični prenos energije. U to vreme prijavljuje patent u oblasti rezonantnih električnih oscilatornih kola. Svetska radio stanica na Long Ajlandu Teslina kula na Long Ajlandu u saveznoj državi Njujork Tesla počinje planiranje Svetske radio-stanice — Vardenklif kule 1890. godine sa 150.000 $ (od kojih je 51% ulaže Džej Pi Morgan). Gradnja počinje 1901. godine, a januara 1902. godine ga zatiče vest da je Markoni uspeo da ostvari transatlantski prenos signala. Juna 1902. je Tesla premestio laboratoriju iz ulice Hjuston u Vardenklif. Velelepna kula Svetske radio-stanice još nije dovršena, a glavni finansijer, Morgan, se novembra povlači iz poduhvata, dok su novine to propratile natpisima Teslin Vardenklif je milionska ludorija. Godine 1906. Tesla napušta kulu i vraća se u Njujork. Ta kula je tokom Prvog svetskog rata razmontirana, pod izgovorom da može poslužiti nemačkim špijunima. Američki patentni zavod je 1904. godine poništio prethodnu odluku i dodelio Đuljelmu Markoniju patent na radio, čak je i Mihajlo Pupin stao na stranu Markonija. Od tada počinje Teslina borba za povratak radio patenta. Na svoj 50. rođendan Tesla je priredio javno predstavljanje svoje turbine bez lopatica snage 200 konjskih snaga (150 kW) sa 16.000 min−1 (obrtaja u minuti). Tokom 1910—1911. su u Votersajd elektrane u Njujorku testirane Tesline turbine snaga između 100 i 5000 konjskih snaga. Markoni 1909. godine dobija Nobelovu nagradu za otkriće radija, odnosno doprinos u razvoju bežične telegrafije što čini Teslu duboko ogorčenim. Godine 1915, Tesla podnosi tužbu protiv Markonija, tražeći sudsku zaštitu svojih prava na radio, međutim već 1916. je bankrotirao zbog velikih troškova. U tim trenucima njegov život opasno klizi ka ivici siromaštva. Ratne prilike i neprilike Pred Prvi svetski rat Tesla je tražio investitore preko okeana. Kad je počeo rat, Tesla je prestao da prima sredstva od svojih evropskih patenata. Nakon rata izneo je svoja predviđanja u vezi s posleratnim okruženjem. U članku objavljenom 20. decembra 1914. godine, Tesla je izneo mišljenje da Liga naroda nije rešenje za tadašnje probleme. Mada bez materijalnih sredstava Tesli ipak stižu priznanja. Tako 18. maja 1917. godine dobija zlatnu Edisonovu medalju za otkriće polifaznog sistema naizmeničnih struja. Te večeri je izrečena misao da kada bi jednog momenta prestali da rade svi Teslini pronalasci, industrija bi prestala da radi, tramvaji i vozovi bi stali, gradovi bi ostali u mraku, a fabrike bi bile mrtve. Istorijski obrt je upravo u tome što je Tesla dobio medalju sa imenom čoveka koji mu je bio ljuti protivnik sa svojom idejom i izgubio u toj bici, ali je Edison na kraju stekao bogatstvo, a Tesli je ostalo samo priznanje. Tesline opsesije i nevolje Tesla je počeo da jasno pokazuje simptome opsednutosti bizarnim detaljima. Pored već ranije pokazanog straha od mikroba postao je opsednut brojem tri. Često mu se dešavalo da obilazi oko bloka zgrada tri puta pre nego što bi ušao u zgradu, zahtevao je da se pored tanjira uvek postave tri platnene salvete pre svakog obroka, itd. Priroda ovog poremećaja je u to vreme bila nedovoljno poznata, tako da se mislilo da su simptomi koje je ispoljavao, bili pokazatelji delimičnog ludila. Ovo je nesumnjivo oštetilo ono što je preostalo od njegovog ugleda. Tesla u tom periodu boravi u hotelu Valdorf-Astorija, u iznajmljenom apartmanu sa odloženim plaćanjem. Zbog naplate nagomilanog duga od 20.000$, vlasnik hotela, Džordž Bolt, je preuzeo vlasništvo nad Vordenklajfom. Baš 1917. godine u vreme dok Bolt ruši kulu da bi rasprodao placeve, Tesla dobija najviše priznanje Američkog instituta električnih inženjera, Edisonovu medalju. Ironija ovog događaja je u Teslinom slučaju bila višestruka. Avgusta 1917. godine Tesla je postavio principe u vezi sa frekvencijom i nivoom snage prvog primitivnog radara. Emil Žirardo je 1934. godine radeći prvi francuski radarski sistem tvrdio da je sve radio „prema principima koje je postavio gospodin Tesla”. Pozne godine i usamljenički život Kralj Petar II u poseti Nikoli Tesli, apartman hotela Njujorker, jun 1942. (od levo Miloš Trifunović ministar, Franc Snoj ministar, Teslin sestrić Sava Kosanović ministar, a od desno Radoje Knežević ministar dvora i Ivan Šubašić ban Hrvatske banovine) Stanovao je 1927. godine Tesla na petnaestom spratu njujorškog hotela „Pensilvanija”. Živeo je on samačkim životom u sobi broj 1522 E, vodeći pažljivo naročitu brigu o svojoj ishrani.[37] Na njegov sedamdeset peti rođendan 1931. godine ga Tajm magazin stavlja na naslovnu stranu. U podnaslovu je naglašen njegov doprinos sistemima proizvodnje električne energije. Tesli je odobren poslednji patent 1928. godine u oblasti vazdušnog saobraćaja kada je predstavio prvu letelicu sa vertikalnim poletanjem i sletanjem. Tesla 1934. godine piše jugoslovenskom konzulu Jankoviću i zahvaljuje Mihajlu Pupinu na ideji da vodeće američke kompanije formiraju fond kojim bi Tesli bila obezbeđena bezbrižna starost. Tesla odbija takvu pomoć i bira da prima skromnu penziju od jugoslovenske vlade i bavi se istraživanjima u skladu sa svojim mogućnostima. Poslednje godine života proveo je hraneći golubove i živeo je uglavnom od godišnjeg honorara iz svoje domovine. U 81. godini Tesla izjavljuje da je kompletirao jedinstvenu teoriju polja. Tvrdio je da je razradio sve detalje i da će ih otkriti svetu uskoro. Teorija nikad nije objavljena, a naučna javnost je već bila ubeđena da se njegove izjave ne mogu uzimati ozbiljno. Većina danas veruje da Tesla nikad nije u celosti razradio takvu teoriju, a ono što je ostalo ima više istorijsku vrednost dok je u fizici potpuno odbačeno. Tesla je bio nominovan za orden Svetog Save prvog reda, ali pošto je imao američko državljanstvo nije ga dobio, ali je primio orden Svetog Save drugog reda. Jedno predveče 1937. tokom uobičajenog izlaska udario ga je taksi. Nikola Tesla je pao na zemlju nepomičan, a onda je ustao i vratio se u hotel. Prema nekim izvorima polomio je tri rebra, a prema drugima to su bile samo lakše povrede. Trebalo mu je šest meseci da se oporavi.[38] Godine 1939. na predlog svojih kolega iz kompanije Vestinghaus, vratio se na posao za nedeljnu platu od 125 dolara.[38] Teslina smrt i epilog Elektromehanički uređaji i principi koje je razvio Nikola Tesla: razni uređaji koji koriste obrtno magnetsko polje (1882) induktivni motor, obrtni transformatori i altenator za visoke frekvencije način za povećanje jačine električnih oscilacija polifazni sistemi sistem za prenos električne energije posredstvom naizmeničnih struja na velike razdaljine (1888) [39] Teslin transformator, njegova svetska radio stanica i drugi načini za pojačanje jačine električnih oscilacija (uključujući preneseno pražnjenje kondenzatora i Teslin oscilator) elektroterapija Teslinim strujama turbina bez lopatica bifilarni namotaj telegeodinamika Teslin efekat i Teslino elektrostatičko polje sistem bežične komunikacije (prvi korak prema pronalazku radija) i radiofrekventni oscilatori robotika i `I` logičko kolo [40] cevi za Iks-zrake koje koriste proces kočenja zračenja uređaj za jonizovane gasove uređaji za emitovanje jakih polja Uređaj za emitovanje zraka sa naelektrisanim česticama metode za obezbeđivanje ekstremno malog nivoa otpora prolasku električne struje (preteča superprovodnosti) kola za pojačanja napona uređaji za pražnjenje visokih napona sistemi za lučno osvetljenje uređaje za zaštitu od groma Teslin kompresor Teslin upaljač Tesline pumpe VTOL avion dinamička teorija gravitacije koncepti za električna vozila Tesla umire od srčanog udara sam u hotelskom apartmanu 3327 na 33. spratu Njujorker hotela 7. januara 1943. godine u 87. godini života.[41] Zvanično je zabeleženo da je umro od srčane tromboze, 7. januara 1943. godine u 22 časa i 30 minuta. I pored prodaje patenata u oblasti naizmeničnih struja, Tesla umire siromašan i u dugovima. Tim povodom, gradonačelnik Njujorka Lagvardija je rekao: „Nikola Tesla je umro. Umro je siromašan, ali je bio jedan od najkorisnijih ljudi koji su ikada živeli. Ono što je stvorio veliko je i, kako vreme prolazi, postaje još veće”. Posmrtni obred je održan 12. januara u Crkvi Svetog Jovana Bogoslova na Menhetnu u Njujorku. Posle službe telo je kremirano. Ispraćaju Teslinih posmrtnih ostataka prisustvovalo je oko 2000 ljudi, među kojima su bile i mnoge značajne ličnosti i nobelovci. Svi vodeći njujorški listovi imali su svoje izveštače. Urna sa Teslinim ostacima u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu Na sahrani je svirao njegov prijatelj, violinista Zlatko Baloković, tada jedan od najvećih virtuoza na svetu u pratnji slovenačkog hora Slovan, i to po Teslinoj želji, prvo Šubertovu kompoziciju „Ave Marija”, a onda srpsku pesmu Tamo daleko. Ostao je zabeležen i upečatljiv oproštajni govor tadašnjeg gradonačelnika Njujorka Fjorela Henrija Lagvardije.[42] Kasnije 1943. godine Vrhovni sud SAD vratio je Tesli pravo na patent 645.576, priznajući mu prvenstvo na patent radija.[43] Ubrzo po Teslinoj smrti FBI je zatražio od Useljeničke službe oduzimanje sve pokojnikove lične stvari i dokumenata, iako je Tesla bio američki državljanin. Kasnije je Ministarstvo odbrane kontaktiralo FBI, a Teslina dokumenta proglašena vrhunskom tajnom. Sva Teslina lična imovina po nalogu Edgara Huvera i predsednikovih savetnika dobila je etiketu „veoma poverljivo” zbog prirode Teslinih otkrića i patenata. Borba rodbine za ličnu imovinu Teslina porodica i jugoslovenska ambasada su se borili sa američkim zvaničnicima za povratak dokumenata i ličnih stvari, zbog mogućeg značaja nekog od njegovih istraživanja. Konačno, njegov sestrić Sava Kosanović uspeva da dođe do dela njegovih ličnih stvari i to je sada smešteno u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu. Njegov pepeo je prenesen u Beograd jula 1957. godine. Urna je smeštena u Muzeju Nikole Tesle gde i danas stoji. Dana 28. februara 2014. je potpisan sporazum između Srpske pravoslavne crkve, Vlade Republike Srbije i Privremenog organa Grada Beograda o prenosu posmrtnih ostataka Nikole Tesle u portu Hrama Svetog Save.[44][45] Tesline društvene aktivnosti U svojim srednjim godinama, Tesla je imao prijateljski odnos sa Markom Tvenom koji je obožavao da provodi puno vremena u Teslinoj laboratoriji. Među njegovim najbližim prijateljima je bilo i umetnika. Družio se sa urednikom Century Magazine časopisa Robertom Džonsonom koji je objavio par pesama Jovana Jovanovića Zmaja u Teslinom prevodu, dok je sa Katarinom Džonson negovao prijateljstvo.[46] U ovom periodu je Tesla bio društveno aktivan, a poznato je da je jedno vreme čitao o Vedskoj filozofiji. Nakon incidenta sa Edisonom, Tesla je ostao ogorčen na njega, i nikada nisu popravili svoje odnose. Kada je Edison već bio star, Tesla je izjavio da mu je jedna od grešaka to što nikada nije poštovao Edisonov rad, ali to je malo značilo za popravljanje njihovog skoro nepostojećeg odnosa. Čovek koji je izumeo dvadeseti vek Imao je više od 700 zaštićenih patenata i inovacija. Njegovo ime uvedeno je u Dom slavnih pronalazača Amerike. Najznačajnija nagrada u domenu električne energije zove se Nagrada Nikole Tesle, a dodeljuje je Savet Elektro inženjera — IEEE. Osam američkih država (Njujork, Nju Džerzi, Pensilvanija, Kolorado, Nevada, Minesota, Arizona i Indijana) proglasile su Teslin dan rođenja za državni praznik. Tog dana, između ostalog, na svim javnim zgradama mora se istaći državna zastava, a učitelji u svim školama jedan čas posvećuju Tesli. Govorio je mnogo jezika — srpski, engleski, nemački, italijanski, francuski, češki, mađarski, latinski i slovenački.[47] Mnogi današnji obožavaoci Tesle su skloni verovanju da je on „čovek koji je izumeo dvadeseti vek” i nazivaju ga „Prometej 20. veka”. Počasni doktorati i ordeni Najvažniji pronalasci Od 1943. Tesla se smatra pronalazačem radija, koji je predložen u patentu[50] predatom Patentnom birou SAD 20. marta 1900. Pre toga se prvenstvo u ovom pronalasku davalo Markoniju, koji je imao više poslovnog duha. Izmislio je električni asinhroni motor sa polifaznim alternatorom, sa tri faze u obliku zvezde, i sa komutatorom. Nikola Tesla je koristio jonizovane gasove za transformaciju električne energije na principima Volte, Herca i Faradeja, a po zakonima indukcije. Bio je glavni promoter tehnike prenosa električne energije naizmeničnom strujom. Godine 1889, zainteresovao se za visoke frekvencije i realizovao generator frekvencije od 15 kiloherca. Počev od 1896, eksperimentisao je sa daljinskim upravljanjem. Razvio je Teslinu bobinu, na principu Hercovog oscilatora, što je bio prvi projektovani odašiljač talasa. Time je postavio temelje teleautomatike.[51] Imao je ideju da će se jednoga dana bežičnom telegrafijom upravljati vozilima bez posade udaljenim stotinama kilometara. Načinio je dva ploveća objekta kojima se upravljalo telekomandama, od kojih je jedan mogao da roni. Njegovi patenti iz 1895. su u stvari specifikacije torpednog čamca bez posade, koji bi nosio šest torpeda dugih 4,20 m. Patenti Aktuelna lista Teslinih patenata[52] sadrži bibliografske podatke o 166 patenata iz 26 različitih zemalja na svih pet kontinenata (Argentina, Australija, Austrija, Belgija, Brazil, Ujedinjeno Kraljevstvo, Viktorija, Danska, Indija, Italija, Japan, Kanada, Kuba, Mađarska, Meksiko, Nemačka, Novi Zeland, Novi Južni Vels, Norveška, Rodezija, Rusija, Transval, Francuska, Švajcarska, Švedska i Španija). Od navedenih zemalja, Tesla je najviše patenata imao u Velikoj Britaniji i Francuskoj — po 29. Malo je iznenađujući podatak da je imao čak 24 patenta u Belgiji, dok mu je u Nemačkoj odobreno 18 patenata i u Italiji 12. U ostalim zemljama sa ove liste Tesla je imao znatno manje patenata i taj broj se kreće u rasponu od 1 do 7.[53] Donedavno se smatralo da Tesla u zemljama izvan SAD nije imao patente iz oblasti elektroenergetike, te da se njegovi prvi patenti iz 1891. godine odnose na varnični oscilator. Među patentima prijavljenim u drugim zemljama ima nekih novih, do sada nepoznatih javnosti. Međutim, tu nema većih iznenađenja, osim nekoliko manjih izuzetaka. (Kako svaki patent važi samo u državi koja je izdala taj patent, Tesla je u svakoj od zemalja gde je želeo da zaštiti neki od svojih pronalazaka morao podneti posebnu prijavu patenta, pa se njima uglavnom štite suštinski isti pronalasci.)[53] Analizom podataka utvrđeno je da je Nikola Tesla imao 116 originalnih patenata, od kojih su 109 američki i 7 britanski patenti. Sa ovih 116 patenata, Tesla je zaštitio ukupno 125 različitih pronalazaka. Takođe je utvrđeno da je Tesla imao 162 analoga ovih patenata uključujući tu i dopunske i reizdate patente, što znači da je za svoje pronalaske Tesla dobio ukupno 278 patenata u 26 zemalja sveta. Utvrđeno je da oni formiraju 107 patentnih familija, tj. grupa patenata za isti pronalazak iz različitih zemalja.[53] Zanimljivosti Nikola Tesla na naslovnoj stranici časopisa Tajm 20. jula 1931. god. (detalj Plavog portreta, autor: Vilma Ljvov-Parlagi, 1916) Pisma Nikole Tesle o Mihajlu Pupinu upućena Radoju Jankoviću, generalnom konzulu Kraljevine Jugoslavije u Njujorku (poslata 1934-1935). Nalaze se u Udruženju Adligat u Beogradu. On je planove za njegove izume čuvao u glavi, a nije ih zapisivao zbog opasnosti od krađe. U čast doprinosu nauci Nikole Tesle, na stogodišnjici njegovog rođenja 27. juna 1956. godine u Minhenu, Međunarodna Elektrotehnička Komisija, odlučila je da uvede jedinicu Tesla (T) za magnetnu indukciju. (T=Wb/m² ili T=N/(m×A))[54][55] U svetu filma postoji nagrada koja je nazvana po Nikoli Tesli — zvanični naziv: Nicola Tesla Award in Recognition for Visionary Achievements in the World of Digital Technology and Sound. Nagrada se dodeljuje ljudima koji su postigli izuzetne rezultate u polju filmske tehnike. Do sada su je primili: 2005. — Džeri Luis, 2004. — reditelj Džejms Kameron, 2003. — reditelj Džordž Lukas, Sten Vinston… Odlukom Vlade Srbije iz avgusta 2010. godine, dan rođenja Nikole Tesle 10. jul proglašen je Danom nauke u Srbiji.[56] U Beogradu postoji elektrotehnički institut „Nikola Tesla”, osnovan 1936. godine. Univerzitetska biblioteka Univerziteta u Nišu nosi naziv Nikola Tesla. Elektrotehničke škole u Beogradu, Nišu, Zrenjaninu, i Elektrotehnička i građevinska škola u Jagodini nose ime „Nikola Tesla”.[57][58][59][60] Dve termocentrale u Srbiji su nazvane „Nikola Tesla A” i „Nikola Tesla B” u čast Tesle Aerodrom u Beogradu se zove Aerodrom Nikola Tesla.[61] Akceleratorska instalacija u Institutu za nuklearne nauke Vinča nosi naziv „Tesla”. Tokom postojanja Republike Srpske Krajine je univerzitet u Kninu nosio naziv Univerzitet „Nikola Tesla”.[62] Šesta lička divizija NOVJ u čijem sastavu su bili uglavnom Srbi iz Like, je ukazom Vrhovnog štaba NOVJ od 19. marta 1944, za postignute uspehe proglašena proleterskom i dobila naziv Šesta lička proleterska divizija „Nikola Tesla”. Arhivska građa iz Tesline zaostavštine, iz Muzeja Nikole Tesle, je na osnovu odluke generalnog direktora Uneska, Koićira Macure, 16. oktobra 2003. godine upisana u registar Uneska Pamćenje sveta. Američki hard rok bend Tesla je nazvan po našem naučniku kao izraz zahvalnosti što im je omogućio struju, bez koje ne bi postojale ni električne gitare.[63] Godine 1975, njegovo ime uvedeno je u Dom slavnih pronalazača Amerike. 10. jula 1990. godine u američkom Kongresu je proslavljen Teslin rođendan. Na svečanosti su govorila devetorica kongresmena i senator Karl Levin iz Mičigena. Takva čast u američkoj istoriji nije ukazana ni jednom američkom naučniku, čak ni Tomasu Edisonu niti Aleksandru Grejamu Belu. Postoji nebesko telo, asteroid, 2244 Tesla. Asteroid je otkrio sa beogradske Astronomske opservatorije, a zatim i imenovao astronom Milorad B. Protić.[64] Nils Bor je jednom prilikom rekao: Teslini genijalni pronalasci duboko su uticali na čitavu našu civilizaciju. Američki inženjer i profesor B. A. Berend 1921. godine u svojoj knjizi je zapisao: Tesla nije ostavio drugima ništa više da urade. Kada bismo iz industrije isključili rezultate Teslinog istraživačkog rada, svi točkovi te industrije prestali bi da se okreću, naši tramvaji i vozovi bi stali, naši gradovi bi bili u mraku, a fabrike mrtve i besposlene. Tesla se hranio isključivo vegetarijanskom hranom.[65] Čuveni Muzej voštanih figura Madam Tiso, njujorški ogranak slavne londonske kuće, priprema figuru Nikole Tesle u vosku i postaviće je pored Aleksandra Bela, pronalazača telefona. Iako su mnogi umetnici želeli da im Tesla pozira za portret, on je to gotovo uvek odbijao. Jedino je slikarki i princezi Vilmi Ljvov-Parlagi pošlo 1916. godine za rukom da ubedi Teslu da joj pozira. Svi ostali Teslini portreti rađeni su prema fotografijama. Tesli se nije dopalo osvetljenje u ateljeu i sam je načinio aranžman svetiljki čija je svetlost filtrirana kroz plavo staklo. Tako je nastao portret u tehnici ulja na platnu, poznat pod nazivom Plavi portret, koji je reprodukovan januara 1919. godine u časopisu Elektrikal Eksperimenter kao ilustracija uz Teslin autobiografski feljton Moji izumi i 20. jula 1931. godine na naslovnoj strani časopisa Tajm. Nije poznato gde se ovaj portret danas nalazi. Tesla je samo jednom izrazio želju da neki umetnik izradi njegov portret. Godine 1939, 18. avgusta, uputio je tim povodom svom prijatelju, poznatom jugoslovenskom vajaru Ivanu Meštroviću telegram u Zagreb. Meštrović je sticajem okolnosti izradio Teslinu bistu tek 1952. godine. Odlivci ove biste čuvaju se u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu, u Muzeju Like u Gospiću i u Tehničkom muzeju u Beču. Godine 1993, povodom pedesetogodišnjice smrti ovog velikog naučnika, a u sećanje na njegov neprocenjivi doprinos čovečanstvu, nastaje slika „Duh Tesle” Dragana Maleševića Tapija. Ova slika našla se na naslovnoj strani kataloga izložbe organizovane ovim povodom u Muzeju savremenih umetnosti u Beogradu i ujedno predstavlja i jedno od najznačajnijih dela ovog srpskog slikara. Umetnica Marina Abramović snimila je 2003. godine u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu video-instalacije Računajte na nas i Računajte na nas II, koje su inspirisane životom i delom Nikole Tesle. Dejvid Boui — britanski muzičar, tumači ulogu Tesle u filmu Prestiž (2006), gde nastupa zajedno sa Hjuom Džekmenom, Kristijanom Bejlom, Majklom Kejnom i Skarlet Džohanson. Prestiž je režirao renomirani britanski reditelj Kristofer Nolan. Američka kompanija Tesla motors prva je počela serijsku i masovnu proizvodnju čisto električnog automobila, prvo sportskog Tesla roudster tokom 2008. godine a potom 2012. i Tesla S porodični auto. Krater Tesla se nalazi na Mesecu. Ima prečnik od 26 km. Njegova selenografska širina je −2,0°, a dužina −132.0°.[64] Gugl je u čast Teslinog rođendana 10. jula 2009. prikazao svoj logo sa slogom „G” u obliku teslinog transformatora.[66][67] Tesla Pančevo, firma za proizvodnju električnih sijalica iz Pančeva. Hrvatska kompanija koja se bavi telefonijom nosi ime Nikola Tesla Erikson. Naselje Nikola Tesla u opštini Niška banja. Fabrika elektronske opreme i radio lampi (elektronskih cevi) „Tesla” u Liptovskom Hradoku u republici Slovačkoj, osnovana za vreme Čehoslovačke. Teslino Naselje u Subotici, koje je mahom sagrađeno za radnike fabrike SEVER, Subotica, koja se bavi proizvodnjom električnih rotacionih mašina, baziranih na obrtnom polju. Prema podacima Srpskog DNK projekta Tesle pripadaju slovenskoj haplogrupi R1a-M458. To je zaključeno testiranjem muških srodnika Nikole Tesle.[68] Američki proizvođač hibridnih i električnih kamiona i kamioneta nosi naziv po Teslinom imenu Nikola Motor Company. Tesla kao književna inspiracija Lik, delo i život Nikole Tesle decenijama predstavljaju inspiraciju mnogim piscima, pa su tako proteklih decenija nastala mnoga književna dela sa Teslom kao jednim od likova, ponekad i glavnim. Neki od njih su: Prestiž Kristofera Prista iz 1951. godine, koji je kod nas objavljen 2006. godine. Prema ovom romanu takođe je 2006. snimljen i istoimeni film.[69] Vladimir Pištalo objavio je 2006. godine roman Tesla, mladost,[70] a 2008. nastavak Tesla, portret među maskama,[71] za koji je iste godine dobio NIN-ovu nagradu. Goran Skrobonja objavio je 2010. godine fantastični roman Čovek koji je ubio Teslu ili dnevnik apsinta i krvi,[72] da bi već 2013. usledio i nastavak, Sva Teslina deca.[73] Pisma Nikole Tesle Dva pisma Nikole Tesle o Mihajlu Pupinu, koja su upućena Radoju Jankoviću, generalnom konzulu Kraljevine Jugoslavije u Njujorku, se nalaze u stalnoj postavci Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju Adligat.[74] U ovim pismima se govori o porušenom zdravstvenom stanju Mihajla Pupina i Teslinoj želji da ga poseti u bolnici. Pisma ukazuju na dobar odnos Nikole Tesle i Mihajla Pupina, uprkos brojnim nagađanjima o njihovom sukobu.[75][76] U pismu iz 1921. godine, sačuvanom u Kongresnoj biblioteci, Tesla je prijatelju Amerikancu obrazložio svoje poreklo i nacionalnu pripadnost.[77] Foto-galerija Teslino poreklo Istina o Nikoli Tesli Detinjstvo

Esther McCoy - Richard Neutra Masters of the world architecture George Braziller INC, New York, 1960. Mek povez, 128 strana, ilustrovano. Ex libris (pecat) i potpis bivseg vlasnika RETKO! Rihard Nojtra Рихард Јозеф Нојтра (нем. Richard Joseph Neutra;[1] Беч, 8. април 1892 — Вупертал, 16. април 1970) је био значајан аустријско-амерички архитект, пре свега активан у јужној Калифорнији у САД, а важи за једног од најзначајнијих представника модерне архитектуре.[2][3] Живот и дело Зграда Treetops, коју је започео Рихард Нојтра а 1980. завршио његов син Дион Кућа Кауфманових у Палм Спрингсу у Калифорнији Рихард Нојтра студирао је на Високој техничкој школи у Бечу као ђак Адолф Лоса и био је под утицајем Ото Вагнера. Године 1917. дипломирао је на овој школи и отишао у Берлин где је сарађивао са архитектом Ерих Менделсоном. На свом првом већем путовању у иностранство које је предузео са млађим сином Зигмунд Фројда упознао је жену свога живота, певачицу Целестин Дион Нидерман. Био је фасциниран архитектуром у САД а нарочито делима Френка Лојда Рајта и одлучио је се пресели у САД. Прво је отишао у Чикаго, затим у Таљезин да би се сусрео са Рајтом, али је видео плакат „California Call You!“, који је на њега оставио јак утисак, тако да се одлучује за југ Калифорније. Године 1929. добио је и америчко држављанство. У Лос Анђелесу је важио за представника интернационалног стила у архитектури у САД. Градио је виле и приватне куће које је уклапао у околину и пејзаж. Нојтра се заинтересовао за пејзажну архитектуру и у току студија је упознао пејзажног архитекту за хортикултуру Густава Амана с којим се спријатељио. Када је пројектовао виле у Швајцарској 1960-их година, радио је са пејзажним архитектом Ернстом Крамером који је био ученик Густава Амана. Међу значајне Нојтрине ране радове спада кућа за породицу Лавел; то је чиста скелетна конструкција у стилу европске традиције чији је утемељивач био Адолф Лос. Од 1949. до 1964. пројектовао је, у сарадњи са Роберт Александром, школске зграде, цркве, пословне зграде и музеје. Од 1960. је започео сарадњу са сином Дионом Нојтром. У пројекте школа са заобљеним основама Нојтра је укључивао и пејзаж. За њега је карактеристично да о архитектури говори као о примењеној физиологији. У избору материјала одлучивао се за природне, а најчешће је користио дрво. Намештај за седење је прилагођавао облицима људског тела као и Алвар Алто, Елијел Саринен и други напредни архитекти.[4] У својим радовима Нојтра је показао да је усвојио модеран калифорнијски стил специјализујући се на уклапање објеката у пејзаж и баште и инспирисао се нарочито контрастом геометријских форми и природе и створио утисак који је нарочито био изражен на фотографијама његових изведених објеката које је фотографисао Јулијус Шулман. У пројектима како Рајта тако и Нојтре значајну улогу има водена површина. Његове представе су се уклапали у захтеве његових инвеститора. Једна од најпознатијих Нојтриних зграда је зграда за Едгара Кауфмана („Kaufmann Desert House“) из 1946. која је уклопљена у пејзаже у близину Палм Спрингса у Калифорнији. Године 1952. пројектовао је „Moore House“ у Охаи („Ојаи“) у коме доминира рефлектујући мали рибњак и по речима његовог сина Диона зграда плива на воденој башти. Рихард Нојтра је преминуо 1970. у Вупелталу. Његов рад наставио је његов син Дион, поготово у 1990- тим годинама. Нојтра је почасни грађанин Беча и у делу града који се назива Леополдау постоји улица са његовим именом. Избор из његових дела Lovell House, Лос Анђелес, 1927 — 1929. Neutra House, Лос Ангелес, 1933. (преградња 1964. ) Школа „Corona School“, Бел Калифорнија, 1935. Desert House, Колорадо, 1946. „Case studies“, Калифорнија, 1946—1950. Kaufmann House, Палм Спрингс, Калифорнија, 1947. Методистичка црква Rivera Methodist Curch, Редондо Бич, Калифорнија, 1958. Музеј Lincoln Memorial Museum, Гетисбург, Пенсилванија, 1963. Основна школаGrundschule, Лемуре, Калифорниен, 1964. Насеље Neutra Siedlung, Morfelden- Valdorf, Немачка, 1964. Haus Rentsch, Бернер Оберланд, Швајцарска, 1965.- хортикултура Ернст Крамер Haus Bucerius, Тессин, Швајцарска, 1965.- хортикултура Ернст Крамер Наслеђе Нојтрин син Дион је држао канцеларије у Сребрном језеру које је дизајнирао и изградио његов отац отворене као „Richard and Dion Neutra Architecture” у Лос Анђелесу. Пословна зграда Нојтра је наведена у Националном регистру историјских места.[5] Године 1980, Нојтрина удовица је донирала Ван дер Лиув зграду (VDL истраживачка кућа), тада процењену на 207.500 долара, Државном политехничком универзитету Калифорније, Помона (Кал Поли Помона) да је користе професори и студенти универзитетског Колеџа за дизајн животне средине.[6][7] Године 2011, Крониш (1954) на 9439 Сансет булевару на Беверли Хилсу израђена по Нојтрином дизајну продата је за 12,8 милиона долара.[8] Године 2009, изложба „Ричард Нојтра, архитекта: скице и цртежи“ у Централној библиотеци Лос Анђелеса представљала је избор Нојтриних путописних скица, цртежа фигура и приказа зграда. Изложбу о раду архитекте у Европи између 1960. и 1979. године поставила је MARTa Херфорд, Немачка. Кауфманову пустињску кућу је обновила агенција Marmol Radziner + Associates средином 1990-их.[9] Фамилија слова Нојтрафејс, коју је дизајнирао Кристијан Шварц за House Industries, заснована је на архитектури и принципима дизајна Ричарда Нојтре. Године 1977, постхумно је награђен AIA златном медаљом, а 2015. награђен је Златном палмином звездом на Стази звезда у Палм Спрингсу у Калифорнији.[10] Richard Joseph Neutra (/ˈnɔɪtrə/ NOI-tra;[1] April 8, 1892 – April 16, 1970) was an Austrian-American architect. Living and building for most of his career in Southern California, he came to be considered a prominent and important modernist architect.[2][3] His most notable works include the Kaufmann Desert House, in Palm Springs, California. Biography Neutra was born in Leopoldstadt, the second district of Vienna, Austria Hungary, on April 8, 1892, into a wealthy Jewish family. His Jewish-Hungarian father Samuel Neutra (1844–1920),[4][5] was a proprietor of a metal foundry, and his mother, Elizabeth `Betty` Glaser[6] Neutra (1851–1905) was a member of the IKG Wien. Richard had two brothers, who also emigrated to the United States, and a sister, Josephine Theresia `Pepi` Weixlgärtner, an artist who married the Austrian art historian Arpad Weixlgärtner and who later emigrated to Sweden. Her work can be seen at the Modern Art Museum in Stockholm.[7] Neutra attended the Sophiengymnasium in Vienna until 1910. He studied under Max Fabiani and Karl Mayreder at the Vienna University of Technology (1910–18) and also attended the private architecture school of Adolf Loos. In 1912, he undertook a study trip to Italy and the Balkans with Ernst Ludwig Freud (son of Sigmund Freud).[citation needed] In June 1914, Neutra`s studies were interrupted when he was ordered to Trebinje, where he served as an lieutenant in the artillery until the end of World War I. Dione Neutra recalled her husband Richard`s hatred of the retribution against the Serbs in an interview conducted in 1978 after his death: `He talked about the people he met [i.e. in Trebinje] … how his commander was a sadist, who was able to play out his sadistic tendencies…. He was just a small town clerk in Vienna, but then he became his commander.`[8] Neutra took a leave in 1917 to return to the Technische Hochschule to take his final examinations.[9] After World War I, Neutra moved to Switzerland, where he worked with the landscape architect Gustav Ammann. In 1921, he served briefly as city architect in the German town of Luckenwalde, and later in the same year he joined the office of Erich Mendelsohn in Berlin. Neutra contributed to the firm`s competition entry for a new commercial center for Haifa, Palestine (1922), and to the Zehlendorf housing project in Berlin (1923).[10] He married Dione Niedermann, the daughter of an architect, in 1922. They had three sons, Frank L (1924–2008), Dion (1926–2019), who became an architect and his father`s partner, and Raymond Richard Neutra (1939–), a physician and environmental epidemiologist. Richard Neutra moved to the United States by 1923 and became a naturalized citizen in 1929. He worked briefly for Frank Lloyd Wright before accepting an invitation from Rudolf Schindler, a close friend from his university days, to work and live communally in Schindler`s Kings Road House in California. Neutra`s first works in California were both in the realm of landscape architecture: namely, the grounds of the Lovell Beach House (1922–25), in Newport Beach, which Schindler had designed for Philip Lovell; and a pergola and wading pool for the complex that Wright and Schindler had designed for Aline Barnsdall on Olive Hill (1925), in Hollywood. Schindler and Neutra would go on to collaborate on an entry for the League of Nations Competition (1926–27); in the same year, they formed a firm with the planner Carol Aronovici (1881–1957), called the Architectural Group for Industry and Commerce (AGIC). Neuatra subsequently developed his own practice and went on to design numerous buildings embodying the International Style, 12 of which are designated as Historic Cultural Monuments (HCM), including the Lovell Health House (HCM #123; 1929), for the same client as the Lovell Beach House, and the Richard and Dion Neutra VDL Research House (HCM #640; 1966).[10] In California, he became celebrated for rigorously geometric but airy structures that epitomized a West Coast version of mid-century modern residential design. His clients included Edgar J. Kaufmann, (who had commissioned Wright to design Fallingwater, in Pennsylvania), Galka Scheyer, and Walter Conrad Arensberg. In the early 1930s, Neutra`s Los Angeles practice trained several young architects who went on to independent success, including Gregory Ain, Harwell Hamilton Harris, and Raphael Soriano. In 1932, he tried to move to the Soviet Union, to help design workers` housing that could be easily constructed, as a means of helping with the housing shortage.[11] In 1932, Neutra was included in the seminal MoMA exhibition on modern architecture, curated by Philip Johnson and Henry-Russell Hitchcock. From 1943 to 1944, Neutra served as a visiting professor of design at Bennington College in Bennington, Vermont. In 1949 Neutra formed a partnership with Robert E. Alexander that lasted until 1958, which finally gave him the opportunity to design larger commercial and institutional buildings. In 1955, the United States Department of State commissioned Neutra to design a new embassy in Karachi. Neutra`s appointment was part of an ambitious program of architectural commissions to renowned architects, which included embassies by Walter Gropius in Athens, Edward Durrell Stone in New Delhi, Marcel Breuer in The Hague, Josep Lluis Sert in Baghdad, and Eero Saarinen in London. In 1965, Neutra formed a partnership with his son Dion Neutra.[10] Between 1960 and 1970, Neutra created eight villas in Europe, four in Switzerland, three in Germany, and one in France. Prominent clients in this period included Gerd Bucerius, publisher of Die Zeit, as well as figures from commerce and science. His work was also part of the architecture event in the art competition at the 1932 Summer Olympics.[12] Richard Joseph Neutra died on April 16, 1970, at the age of 78.[13] Architectural style He was known for the attention he gave to defining the real needs of his clients, regardless of the size of the project, in contrast to other architects eager to impose their artistic vision on a client. Neutra sometimes used detailed questionnaires to discover his client`s needs, much to their surprise. His domestic architecture was a blend of art, landscape, and practical comfort.[citation needed] In a 1947 article for the Los Angeles Times, `The Changing House,` Neutra emphasizes the `ready-for-anything` plan – stressing an open, multifunctional plan for living spaces that are flexible, adaptable and easily modified for any type of life or event.[14] Neutra had a sharp sense of irony. In his autobiography, Life and Shape, he included a playful anecdote about an anonymous movie producer-client who electrified the moat around the house that Neutra designed for him and had his Persian butler fish out the bodies in the morning and dispose of them in a specially designed incinerator. This was a much-embellished account of an actual client, Josef von Sternberg, who indeed had a moated house but not an electrified one.[citation needed] The novelist/philosopher Ayn Rand was the second owner of the Von Sternberg House in the San Fernando Valley (now destroyed). A photo of Neutra and Rand at the home was taken by Julius Shulman.[citation needed] Neutra`s early watercolors and drawings, most of them of places he traveled (particularly his trips to the Balkans in WWI) and portrait sketches, showed influence from artists such as Gustav Klimt, Egon Schiele etc. Neutra`s sister Josefine, who could draw, is cited as developing Neutra`s inclination towards drawing.[citation needed] Legacy Neutra`s son Dion has kept the Silver Lake offices designed and built by his father open as `Richard and Dion Neutra Architecture` in Los Angeles. The Neutra Office Building is listed on the National Register of Historic Places.[14] In 1980, Neutra`s widow donated the Van der Leeuw House (VDL Research House), then valued at $207,500, to California State Polytechnic University, Pomona (Cal Poly Pomona) to be used by the university`s College of Environmental Design faculty and students.[15][16] In 2011, the Neutra-designed Kronish House (1954) at 9439 Sunset Boulevard in Beverly Hills sold for $12.8 million.[17] In 2009, the exhibition `Richard Neutra, Architect: Sketches and Drawings` at the Los Angeles Central Library featured a selection of Neutra`s travel sketches, figure drawings and building renderings. An exhibition on the architect`s work in Europe between 1960 and 1979 was mounted by the MARTa Herford, Germany.[citation needed] The Kaufmann Desert House was restored by Marmol Radziner + Associates in the mid-1990s.[18] The typeface family Neutraface, designed by Christian Schwartz for House Industries, was based on Richard Neutra`s architecture and design principles.[citation needed] In 1977, he was posthumously awarded the AIA Gold Medal, and in 2015, he was honored with a Golden Palm Star on the Walk of Stars in Palm Springs, California.[19] Lost works Neutra`s 14,000 sqf `Windshield` house built on Fishers Island, NY for John Nicholas Brown II burned down on New Year`s Eve 1973 and was not rebuilt.[20] The 1935 Von Sternberg House in Northridge, California was demolished in 1972.[21] Neutra`s 1960 Fine Arts Building at California State University, Northridge was demolished in 1997, three years after suffering severe damage in the 1994 Northridge earthquake.[22][23] The 1962 Maslon House in Rancho Mirage, California, was demolished in 2002.[24] Neutra`s Cyclorama Building at Gettysburg was demolished by the National Park Service in March 2013.[25] The Slavin House (1956) in Santa Barbara, California was destroyed in a fire in 2001.[26] Selected works See also: Category:Richard Neutra buildings Miller House, Palm Springs Jardinette Apartments, 1928, 5128 Marathon Street, Hollywood Hills, Los Angeles, California Lovell House, 1929, Los Angeles, California Van der Leeuw House (VDL Research House), 1932, Los Angeles, California Mosk House, 1933, 2742 Hollyridge Drive, Hollywood, California Nathan and Malve Koblick House, 1933, 98 Fairview Avenue, Atherton, California Universal-International Building (Laemmle Building), 1933, 6300 Hollywood Boulevard, Hollywood, Los Angeles, California Scheyer House, 1934, 1880 Blue Heights Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California William and Melba Beard House (with Gregory Ain), 1935, 1981 Meadowbrook, Altadena California Military Academy, 1935, Culver City, California Corona Avenue Elementary School, 1935, 3835 Bell Avenue, Bell, California Largent House, 1935, 49 Hopkins Avenue at the corner of Burnett Avenue, San Francisco. Building was demolished by new owners and as of 2018, they have been ordered to rebuild an exact replica.[27][28] Von Sternberg House, 1935, San Fernando Valley, Los Angeles Sten and Frenke House (Los Angeles Historic-Cultural Monument #647), 1934, 126 Mabery Road, Santa Monica The Neutra House Project, 1935, Restoration of the Neutra `Orchard House` in Los Altos, California Josef Kun House, 1936, 7960 Fareholm Drive, Nichols Canyon, Hollywood Hills, Los Angeles, California[29] Darling House,[30] 1937, 90 Woodland Avenue, San Francisco, California George Kraigher House, 1937, 525 Paredes Line Road, Brownsville, Texas Landfair Apartments, 1937, Westwood, Los Angeles, California Strathmore Apartments, 1937, Westwood, Los Angeles, California Aquino Duplex, 1937, 2430 Leavenworth Street, San Francisco Leon Barsha House (with P. Pfisterer), 1937, 302 Mesa Road, Pacific Palisades, California Miller House,[31] 1937, Palm Springs, California Windshield House,[32] 1938, Fisher`s Island, New York Albert Lewin House, 1938, 512-514 Palisades Beach Road, Santa Monica, Los Angeles Emerson Junior High School, 1938, 1650 Selby Avenue, West Los Angeles, California Ward-Berger House, 1939, 3156 North Lake Hollywood Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California Kelton Apartments, Westwood, Los Angeles Sidney Kahn House, 1940, Telegraph Hill, San Francisco Beckstrand House, 1940, 1400 Via Montemar, Palos Verdes Estates, Los Angeles County Bonnet House, 1941, 2256 El Contento Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California Neutra/Maxwell House, 1941, 475 N. Bowling Green Way, Brentwood, Los Angeles (Moved to Angelino Heights in 2008.) Van Cleef Residence, 1942, 651 Warner Avenue, Westwood, Los Angeles Geza Rethy House, 1942, 2101 Santa Anita Avenue, Sierra Madre, California Channel Heights Housing Projects, 1942, San Pedro, California John Nesbitt House, 1942, 414 Avondale, Brentwood, Los Angeles Kaufmann Desert House,[33][34][35] 1946, Palm Springs, California Stuart Bailey House, 1948, Pacific Palisades, California (Case Study 20A) Case Study Houses #6, #13, #20A, #21A Schmidt House, 1948, 1460 Chamberlain Road, Linda Vista, Pasadena, California Joseph Tuta House, 1948, 1800 Via Visalia, Palos Verdes, California Holiday House Motel, 1948, 27400 Pacific Coast Highway, Malibu, California Elkay Apartments, 1948, 638-642 Kelton Avenue, Westwood, Los Angeles Gordon Wilkins House, 1949, 528 South Hermosa Place, South Pasadena, California[36][37] Alpha Wirin House, 1949, 2622 Glendower Avenue, Los Feliz, Los Angeles Hines House, 1949, 760 Via Somonte, Palos Verdes, California Atwell House, 1950, 1411 Atwell Road, El Cerrito, California Nick Helburn House, 1950, Sourdough Road, Bozeman, Montana Neutra Office Building — Neutra`s design studio from 1950 to 1970 Kester Avenue Elementary School, 5353 Kester Avenue, Los Angeles (with Dion Neutra), 1951, Sherman Oaks, California Everist House, 1951, 200 W. 45th Street, Sioux City, Iowa[38] Moore House, 1952, Ojai, California (received AIA award) Perkins House, 1952–55, 1540 Poppypeak Drive, Pasadena, California Schaarman House, 1953, 7850 Torreyson Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California Olan G. and Aida T. Hafley House, 1953, 5561 East La Pasada Street, Long Beach[39] Brown House, 1955, 10801 Chalon Road, Bel Air, Los Angeles Kronish House, 1955, Beverly Hills, California[40] Sidney R. Troxell House,[41] 1956, 766 Paseo Miramar, Pacific Palisades, California Chuey House, 1956, 2460 Sunset Plaza Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California[42][43] Clark House, 1957, Pasadena, California Airman`s Memorial Chapel, 1957, 5702 Bauer Road, Miramar, California Sorrell`s House, 1957, Old State Highway 127, Shoshone, California[44] Ferro Chemical Company Building, 1957, Cleveland, Ohio The Lew House, 1958, 1456 Sunset Plaza Drive, Los Angeles Connell House, 1958, Pebble Beach, California Mellon Hall and Francis Scott Key Auditorium, 1958, St. John`s College, Annapolis, Maryland Riviera United Methodist Church, 1958, 375 Palos Verdes Boulevard, Redondo Beach Loring House, 1959, 2456 Astral Drive, Los Angeles (addition by Escher GuneWardena Architecture, 2006 Singleton House, 1959, 15000 Mulholland Drive, Hollywood Hills, Los Angeles, California Oyler House, 1959 Lone Pine, California UCLA Lab School, 1959 (with Robert Alexander)[45] Garden Grove Community Church, Community Church, 1959 (Fellowship Hall and Offices), 1961 (Sanctuary), 1968 (Tower of Hope), Garden Grove, California Three senior officer`s quarters on Mountain Home Air Force Base, Idaho, 1959 Julian Bond House, 1960, 4449 Yerba Santa, San Diego, California R.J. Neutra Elementary School, 1960, Naval Air Station Lemoore, in Lemoore, California (designed in 1929) Buena Park Swim Stadium and Recreation Center, 1960, 7225 El Dorado Drive, Buena Park, California[46] Palos Verdes High School, 1961, 600 Cloyden Road, Palos Verdes, California Haus Rang, 1961, Königstein im Taunus, Germany Hans Grelling House/Casa Tuia on Monte Verità, 1961, Strada del Roccolo 11, Ascona, Tessin, Switzerland Los Angeles County Hall of Records, 1962, Los Angeles, California. Gettysburg Cyclorama, 1962, Gettysburg National Military Park, Pennsylvania Gonzales Gorrondona House, 1962, Avenida la Linea 65, Sabana Grande, Caracas, Venezuela Bewobau Residences, 1963, Quickborn near Hamburg, Germany Mariners Medical Arts, 1963, Newport Beach, California Painted Desert Visitor Center, 1963, Petrified Forest National Park, Arizona United States Embassy, (later US Consulate General until 2011), 1959, Abdullaha Haroon Road, Karachi, Pakistan[47] Swirbul Library, 1963, Adelphi University, Garden City, New York Kuhns House, 1964, Woodland Hills, Los Angeles, California Rice House (National Register of Historic Places), 1964, 1000 Old Locke Lane, Richmond, Virginia VDL II Research House,[48][49][50] 1964, (rebuilt with son Dion Neutra) Los Angeles, California Rentsch House, 1965, Wengen near Berne in Switzerland; Landscape architect: Ernst Cramer Ebelin Bucerius House, 1962–1965, Brione sopra Minusio in Switzerland; Landscape architect: Ernst Cramer Roberson Memorial Center, 1965, Binghamton, New York Haus Kemper, 1965, Wuppertal, Germany Sports and Congress Center, 1965, Reno, Nevada Delcourt House, 1968–69, Croix, Nord, France Haus Pescher, 1969, Wuppertal, Germany Haus Jürgen Tillmanns, 1970, Stettfurt, Thurgau, Switzerland Publications 1927: Wie Baut Amerika? (How America Builds) (Julius Hoffman) 1930: Amerika: Die Stilbildung des neuen Bauens in den Vereinigten Staaten (Anton Schroll Verlag). New Ways of Building in the World [series], vol. 2. Edited by El Lissitzky. 1935: `New Elementary Schools for America`. Architectural Forum. 65 (1): 25–36. January 1935. 1948: Architecture of Social Concern in Regions of Mild Climate (Gerth Todtman) 1951: Mystery and Realities of the Site (Morgan & Morgan) 1954: Survival Through Design (Oxford University Press) 1956: Life and Human Habitat (Alexander Koch Verlag). 1961: Welt und Wohnung (Alexander Kock Verlag) 1962: Life and Shape: an Autobiography (Appleton-Century-Crofts), reprinted 2009 (Atara Press) 1962: Auftrag für morgen (Claassen Verlag) 1962: World and Dwelling (Universe Books) 1970: Naturnahes Bauen (Alexander Koch Verlag) 1971: Building With Nature (Universe Books) 1974: Wasser Steine Licht (Parey Verlag) 1977: Bauen und die Sinneswelt (Verlag der Kunst) 1989: Nature Near: The Late Essays of Richard Neutra (Capra Press)

Retko Lepo očuvano Dubrovačke slike i prilike 1800-1880 - Josip Bersa (1941) Zagreb 1941, tvrdi povez, ilustracije, str. 228, latinica BERSA, Josip, pisac i arheolog (Zadar, 13. I 1862 — Zadar, 5. XII 1932). Brat je skladateljâ Blagoja i Vladimira te kipara Bruna. Osnovnu školu i klasičnu gimnaziju (do 1880) polazio je u Dubrovniku. Potom je u Grazu upisao medicinu, ali se uglavnom bavio pjesništvom. Nezadovoljan studijem, vratio se u Zadar, gdje je kraće vrijeme radio kao financijski službenik u Namjesništvu te nastavnik na gimnaziji, a zatim u Arheološkom muzeju kojemu je niz godina bio i ravnatelj. Umirovljen je 1927. na dužnosti konzervatora. Njegovo poprsje izradio je brat Bruno. — B. se bavio književnošću, kulturno-povijesnim radom i arheologijom. Javio se pjesmom Panteon u Slovincu (1884, 8). Pjesme je objavio u Dubrovniku, zabavniku (1885), Javoru (1885), Stražilovu (1885–1888, 1892), Vuku (1885), Zori (1885, 1897), Smotri (1887), Bosanskoj vili (1889, 1910), Letopisu Matice srpske (1889), Novoj Zeti (1890, 1891), Brankovoj večeri (1894), Srpskome glasu (1894), Dubrovniku, kalendaru (1897, 1898, 1900), Glasu Crnogorca (1897). U pjesmama prevladavaju ljubavni i antički motivi, ali ponekad i nota ironije i humora u ocrtavanju zadarskoga građanskog života (Sonetti zaratini). Pripovijetke je objavio u Slovincu (1884) i Smotri dalmatinskoj (1906). U knjizi proza S mora i primorja (s M. Carem) opisivao je život ribara i pomoraca. Njegov pokušaj dopune Njegoševe posvete Prahu oca Srbije uz Gorski vijenac izazvao je u svoje vrijeme polemiku (Bosanska vila, 1914 i dr.). Dubrovačke slike i prilike su anegdotično-memoarsko djelo iz kulturne, društvene i političke povijesti Dubrovnika 19. stoljeća. Uz M. Cara i P. Kasandrića bio je osnivač lista za književnost i umjetnost Vuk (Zadar 1885) te urednik Telegrama Korrespondenz-Bureau-a (Zadar 1915–1916). Kulturno-povijesnim prilozima javljao se u Stražilovu (1892), Programma ginnasiale di Zara (1895), Smotri dalmatinskoj (1895), Glasniku Matice dalmatinske (1903), Rešetarovu zborniku (1931). Izdvajaju se rasprave o Pliniju mlađemu (Le idee morali di Plinio il Giovine, Programma ginnasiale di Zara, 1895; Plinije mlagji na selu i starinski osjećaj prirode, Glasnik Matice dalmatinske, 1903), koje su objavljene i kao posebne brošure. Za službovanja u Arheološkom muzeju u Zadru napisao je mnogo članaka, ponajviše o rimskim ostacima iz sjeverne Dalmacije (Nadin, Podgrađe kod Benkovca, Nin, Skradin i dr.), koje je tiskao u domaćim i stranim časopisima: Bullettino di archeologia e storia dalmata (1899–1906, 1915; Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku 1920), La Rivista dalmatica (1899), Jahreshefte des Österreichischen archäologischen Institutes (Beč 1900), Glasnik Matice dalmatinske (1903/1904), Mittheilungen der Central-Commission zur Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale (Beč 1905), Jahrbuch für Altertumskunde (Beč 1910), Notizie degli scavi di antichità (Rim 1923) i u Bulićevu zborniku (1924). Napisao je operna libreta za braću Vladimira (Cvijeta, 1898; Andrija Čubranović, 1900; Mozartova smrt, neizvedena) i Blagoja (Jelka, 1901). Blagoje je uglazbio više njegovih pjesama. Pjesme su mu prevedene na češki. — B. je bio zakašnjeli romantičar čiji književni rad najčešće nije prelazio kulturno-povijesne okvire. Ipak, kritičari su u njegovoj prozi Dubrovačke slike i prilike, uočili znatne književne vrijednosti. N. Ivanišin ga smatra najboljim pjesnikom i solidnim pripovjedačem časopisa Slovinac, a N. Karuc hvali posebice njegove zadarske sonete. Njegova se korespondencija čuva u Nacionalnoj i sveučilišnoj biblioteci u Zagrebu. DJELA: Pjesme. Zadar 1891. — Otrov. Zadar 1895. — S mora i primorja (zajedno s M. Carom). Zadar 1896. — Sonetti zaratini (pseud. Lorenzo Travasini). Zadar 1902. — Führer durch das k. k. Staatsmuseum in S. Donato in Zara (suautori: G. Smirich i M. Abramić). Beč 1912. — Guida storico-artistica di Zara. Catalogo del R. Museo di S. Donato. Trst 1926, Zadar 1932. — Dubrovačke slike i prilike (1800–1880). Zagreb 1941. LIT.: Marko Car: Proti smokovu listu. Vuk, 1(1885) 2, str. 11–14. — (Milan Savić): (O spevu Josipa Berse, Daniel). Letopis Matice srpske, 1889, CLVII/1, str. 173–174. — Isti: Pesme Josipa Berse. Javor, 19(1892) 1, str. 11–12. — M. J.: Čisti korove. Hrvatska, 10(1895) 16/17, str. 119; 20, str. 138–139; 11(1896) 1, str. 3–4. — Janko Ibler: S mora i primorja. Narodne novine, 62(1896) 242, str. 1–2. — Dragutin J. Ilić (Cenzor): S mora i primorja. Brankovo kolo, 2(1896) 44, str. 1397–1403. — (Silvije Strahimir Kranjčević): »S mora i primorja«. Nada, 2(1896) 20, str. 399–400; isto u Sabranim djelima, 1967, knj. 3, 146. — Josip Ljubić (Ild Bogdanov): Marko Car i Josip Bersa, »S mora i primorja«. Dubrovnik, 5(1896) 43, str. 4. — (Prikaz knjige pripovijedaka M. Cara i J. Berse »S mora i primorja«). Vienac, 28(1896) 40, str. 639. — M. Car i J. Bersa, S mora i primorja. Letopis Matice srpske, 1897, CXC/2, str. 164–165. — Milan Rešetar: Posveta Gorskog vijenca. Bosanska vila, 29(1914) 8, str. 117–118. — Dušan D. Vuksan: Ka izučavanju Njegoša. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor, 1931, 11, str. 149–151. — (Nekrolozi): Narodna svijest, 14(1932) 50, str. 2; Croatia sacra, 3(1933) 6, str. 258–259; Hrvatska revija, 6(1933) 10, str. 575–584. — Antun Dobronić: Josip Bersa. Mladost, 13(1934–35) 9, str. 218. — Marko Car: Pismo uredniku. Narodna odbrana, 13(1938) 44, str. 691–692. — Milorad Pavlović (M. P.): Jedan zaboravljeni pesnik. Narodna odbrana, 13(1938) 42, str. 665–667. — A.: Dubrovačke slike i prilike (1800–1880) (predgovor). Zagreb 1941, 5–6. — Frano Alfirević: Jedna knjiga o najljepšem gradu. Hrvatska revija, 15(1942) 5, str. 285–286; isto u: Proza. Zagreb 1956. — Albert Haler: Josip Bersa. Novija dubrovačka književnost. Zagreb 1944, 285–302. — Antun Dobronić: Tragika J. Berse. Gospodarstvo, 5(1945) 3, str. 6. — Niko Karuc: Bersini »Zadarski soneti«. Glas Zadra, 5(1954) 176, str. 5–6. — Isti: Književnik Josip Bersa. Ibid., 160, str. 3. — Nikola Ivanišin: Bilješke o pjesniku Bersi. Dubrovački vjesnik, 6(1955) 232–233, str. 8. — Niko Karuc: Josip Bersa i dopuna Posvete »Gorskom vijencu«. Glas Zadra, 6(1955) 219, str. 3. — Isti.: Zadarski književnik Josip Bersa. Narodni list, 11(1960) 448, str. 5. — Nikola Ivanišin: Časopis »Slovinac« i slovinstvo u Dubrovniku. Rad JAZU, 1962, 324, str. 191–193 i 202–203. — Šime Batović: Značajan muzealac i arheolog. Slobodna Dalmacija, 40(1982) 11729, str. 3. Istorija Dubrovnika Dubrovnik storija Dubrovnika obuhvata vreme od ranog neolita do danas. Tokom starog veka, ovde se nalazio jedan manji antički lučki grad, tokom srednjeg veka grad je bio centar jedne nezavisne republike, da bi krajem novog veka postao duhovno i kulturno sedište katoličkih Srba na jadranskom primorju. Danas je to jedan od najznačajnijih kulturnih i turističkih centara jugoistočne Evrope i najjužniji grad Republike Hrvatske. Kroz svoju prošlost bio je stecište i poprište sudara mnogih svetskih strujanja i interesa. Zbog skučenog prostora njegovi brodovi su se otiskivali širom sveta, a trgovački karavani su prodirale daleko u njegovu pozadinu. Stalno okružen jačima od sebe, grad je podigao čvrste bedeme radi svoje odbrane, ali u svojoj odbrani mnogo više se koristio diplomatijom nego vojnom silom. Najranija istorija grada[uredi | uredi izvor] U zaleđini Epidaura[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Epidaur (Dalmacija) Mesto antičkog Epidaura, savremeni Cavtat Istočni Jadran bio je naseljen još početkom neolita, a najbliža okolina Dubrovnika, uključujući i same litice Raguze, bile su naseljene tokom bronzanog i gvozdenog doba.[1] Tokom starog veka, centar regije se nalazio u današnjem Cavtatu. Pre V i IV veka p. n. e., širu regiju oko današnjeg Dubrovnika i Cavtata su naseljavala ilirska plemena Plerejaca i Ardijejaca,[2][3] da bi koji vek kasnije ovde nastala grčka kolonija.[4][5] Godine 228. p. n. e. ova kolonija dolazi pod vlast Rimljana, koja se 47. godine p. n. e. pominje pod romanizovanim ilirskim imenom Epidaur („mesto iza šume” ili „breg/brdo”[6], lat. Epidaurus). Danas, Cavtat ima sačuvane brojne spomenike rimske kulture, kao što su: pozorište, rimska groblja, gradske zidine, akvedukt,[7] ostaci nekoliko palata od kojih je najpoznatija vila Banac, u kojoj je trenutno nalazi sedište moderne opštine Konavle.[8] U vreme Rimskog carstva, u okolini Epidaura su se nalazile vojna utvrđenja, a jedno od njih je bilo smešteno na litici Srđ, (brdo iznad modernog Dubrovnika).[1] Raguza je takođe, bila mesto određene važnosti za Rimljane i narode pre njih. Arheološki nalazi na Lokrumu sežu u V— VI vek p. n. e.. Područje grada Epidaura je primilo hrišćanstvo sredinom IV veka, dok je područje današnjeg Dubrovnika pokršteno tokom V veka. Dokazi za to je hrišćansko groblje u Slanome, blizu Dubrovnika. Tokom III i IV veka, na prostor Balkana provaljuju germanska plemena Gota,[9] zatim varvarski Huni[10][11] Iza ovih zadnjih, na Balkanu ostaje pustoš,[12][13] a u njihovim pohodima stradaju mnogi romanski gradovi u Dalmaciji, između ostalog i Epidaur.[14][15] Osnivanje Dubrovnika[uredi | uredi izvor] Dubrovnik okružen srpskim zemljama u 9. veku Osnivanje Dubrovnika pada u vreme kada se na opustošenim balkanskim područjima još nisu bila stišala previranja nastala provalom osvajača sa istoka, Gota, Huna i Avara. Ostaci romanskog stanovništva tada se povlači u dalmatinske primorske gradove da bi pod zaštitom Vizantije očuvali sebe i svoje municipalne tradicije. U njihovom zaleđu se naseljavaju prva slovenska plemena koja se organizuju u svoje plemenske saveze. Stara tradicija, koju sredinom X veka spominje vizantijski car Konstantin Porfirogenit, kaže da su Dubrovnik osnovale izbeglice iz porušenog rimskog grada Epidaura[16] pošto su ga početkom VII veka uništili Avari i Sloveni.[17] Nakon razaranja Epidaura, početkom VII veka, u podnožje već postojećeg utvrđenja stižu romanske izbeglice[14] koje osnivaju novi grad[18], a u njihovom zaleđu naseljavaju se srpska plemena[17] Zahumljani, Travunjani i Konavljani. Vremenom, ova srpska plemena naseljavaju i obalu, a uz taj izbeglički grad osnivaju i svoje naselje koje po dubokoj hrastovoj šumi nazivaju Dubrava. S druge strane, romansko stanovništvo svoje naselje naziva po litici (lat. Laus), koje će nizom fonetskih promena kasnije dobiti italijansko ime Raguzijum / Raguza (ital. Ragusium / Ragusa),[19][20] koje je prvi put pomenuo anonimni kosmograf iz Ravene oko 667. godine. O ovim izbeglicama iz Epidaura nema mnogo podataka. Zna se da su se pridošlice čvrsto ogradili u drvenim kućama i zidinama i tako tu započeli novi život. Ovaj maleni romanski „kastrum” u potpunosti je bio okružen slovenskim (srpskim) doseljenicima. Uski močvarni kanal koji se nalazio na mestu današnjeg Straduna (Place),[21] a koji je delio liticu od kopna i ujedno ova dva naselja, nasut je tokom X i XI veka, a kompletno naseljeno područje opasano je zidinama. Ovim je grad ujedinjen.[22] Vizantijska vlast[uredi | uredi izvor] Sveti Vlaho, zaštitnik Dubrovnika Od svog osnivanja, pa sve do XII veka, Dubrovnik je ulazio u sastav vizantijske teme Dalmacija. Međutim, bez obzira na romansku vlastelu, srpska većina je asimilovala malobrojnu romansku zajednicu, pa je za grad prevagnulo srpsko ime Dubrovnik (nasuprot romanskom Raguza). Grad se prvi put u istoriji pod ovim imenom spominje oko 850. godine, kada ga je oštetila silna oluja s mora, jer po svojoj prilici s morske strane nije bio opasan zidom. Nekoliko godina kasnije 867, grad je bio zaštićen s te strane, jer su ga uzalud opsedale saracenske lađe. Dubrovnik je zasigurno (najkasnije) do 924. godine imao svoga biskupa, što dokazuje, da je u to vreme već bio priznat kao grad, te tim imao nekakvu svoju autonomnu upravu. Godine 972, Dubrovčani odbijaju napad Mlečana, a tad nastaje i legenda o pojavljivanju Svetog Vlaha u čiju čast će održavati festivale, a njegov lik će krasiti dubrovačku zastavu. Godine 992, grad je spalio samoproklamovani bugarski (makedonski) car Samuilo. Nakon toga, grad se obnavlja i 999. postaje sedište nadbiskupije i mitropolije. Tako 1000. godine, kad je mletački dužd Petar Orseolo uzeo pod svoju vlast vizantijske gradove u severnoj Dalmaciji, da ih odbrani od Hrvata, te svojom flotom doplovio do Korčule, tamo su mu izašli u susret dubrovački građani sa nadbiskupom na čelu, da mu se poklone. Ali toga puta Mlečići ne zauzeše Dubrovnik, već on ostade pod upravom vizantijskom. Početkom XI veka, dubrovačke lađe bile su prepoznatljive širom Sredozemlja, a Dubrovčani poznati kao vešti moreplovci i trgovci. Od 1028. do 1034. dubrovačke lađe bile su u vizantijskoj floti na grčkim obalama i borile su se protiv Arapa. Krajem XI veka Dubrovnik je prešao pod vlast južnoitalskih Normana, te su dubrovačke lađe od 1081. do 1085. ratovale u normanskoj floti. Međutim, Dubrovnik se ubrzo opet vratio pod vizantijsku vlast. Utvrđenje Lovrijenac, izgrađeno u XI veku Godine 1153, arapski geograf Idrisi priča za Dubrovčane, da su vešti ratnici, da imaju mnogo brodova i da nadaleko plove. Svakako, u to vreme Dubrovnik je već bio poznat kao trgovački grad, jer je od 1169, kad je sklopio prvi (sačuvani) trgovački ugovor s italijanskim gradom Pizom, počeo sklapati ugovore i s raznim gradovima u Italiji. Pri kraju toga veka najpre ga, za vreme rata Vizantije protiv Mletaka, 1171. privremeno osvajaju Mlečani, a za vreme nemira, koji su izbili u Vizantiji nakon smrti cara Manojla I opet se zaklonio pod zaštitu napuljskih normanskih kraljeva (1185—1192). Raški župan Stefan Nemanja i brat mu humski knez Miroslav, nakon dobijanja Kotora napadaju i normanski Dubrovnik 1185. godine. Godinu dana kasnije, Dubrovčani, kao autonomna opština, priznaju vazalstvo i prema Srbiji i njenom vladaru plaćaju „srpski danak”. Godine 1189, Dubrovnik je sklopio i čuveni trgovački ugovor sa bosanskim banom Kulinom. Taj sporazum se dugo smatrao prvim dokumentom u kome se stanovnici ovog grada nazivaju Dubrovčani, dok se povelja Stefana Nemanje iz 1215. smatrala za dokument sa prvim pominjanjem imena Dubrovnik. Mletačka vlast i vazalstvo Srbiji[uredi | uredi izvor] Dubrovnik okružen Srbijom Stefana Nemanje, 12. vek Nakon pada Carigrada 1204. godine, u ruke krstaša, Dubrovčani su bili prinuđeni da od 1205. priznaju vrhovnu vlast Venecije, pod čijom vlašću ostaju sve do 1358. godine. Za ovo vreme, Dubrovčani dižu tri bezuspešne bune, ali se mletačke vlasti nisu uspeli osloboditi. Ipak, grad je zadržao potpunu autonomiju, jer su mletački gospodari dozvolili da lokalna vlastela i stanovništvo bira Veliko (lat. Consilium maius) i Malo veće (lat. Consilium minus), koje je uz kneza, imalo još 11 članova i vršilo naredbe izdane od Veća umoljenih (lat. Consilium rogatorum). Dubrovnik je samostalno birao i sve druge svoje činovnike, bana, kneževa zamenika, a sam je uređivao i svoje odnose sa susedima protiv kojih je i sam na svoju ruku ratovao. Ipak, pritisnuti susednom Srbijom, Dubrovnik je 1268. pristao na preciziranje srpskog danka u iznosa od 2000 perpera na dan Svetog Dimitrija — Mitrovdan, čime je došao i pod vazalstvo Srbije. Na čelu Dubrovačke uprave bio je i dalje knez, ali ga je slala mletačka vlada i to, na dve godine. Ona je određivala i nadbiskupa. U mletačkim ratovima grad bi učestvovao sa nekoliko oružanih lađa. Ovakva komuna je 1272. godine dobila i svoj statut, zbirku odredbi javnog i privatnog prava, što je dotad važilo, čime je označen početak kodifikacije dubrovačkog prava. Statut je kasnije dopunjavan u XIV i XV veku. Godine 1295, u Dubrovniku se desio veliki požar, koji je uništio celo predgrađe Dubravu i veliki deo grada Raguzum (Ragusium). Zbog toga, oba naselja su se spojila u jedno i više se nisu smele graditi drvene kuće. Dolazak cara Dušana u Dubrovnik. Rad Marka Murata Za ovo vreme, Dubrovnik se već ističe kao bogat trgovački grad, koji svoje lađe šalje i u Egipat i Crno More, a svoje trgovce po celoj zapadnoj polovini Balkanskog poluostrva, naročito po ostalim srpskim zemljama, tadašnjoj Bosni i Srbiji, gde su u svojim rukama imali gotovo svu trgovinu, a kasnije i tamošnje rudnike srebra. U ovo doba Dubrovnik je znatno proširio i svoje granice: 1272. samovoljno mu se pokorilo ostrvo Lastovo, a 1333. srpski kralj (kasnije car) Dušan, u znak naklonosti, darovao mu je grad Ston, poluostrvo Pelješac[23] i ostrvo Mljet,[24][25] Dušan je Dubrovčanima dao i primorje od Stona do Zatona, ali su ovu zemlju kasnije osporili bosanski vladari, koji su je zauzeli nakon raspada Srpskog carstva, pa su je Dubrovčanima predali tek 1399. godine. Uopšte, Dubrovnik je zbog granica i svoje trgovine imao dosta neprilika. Od 1252. do 1253. ratovao je s kraljem Urošem I (a to je prvi rat, što se zna, da je Dubrovnik na kopnu i na svoju ruku vodio). Ratovao je dvaput s kraljem Milutinom (1301. i 1317—1318). S druge strane, car Dušan je bio veliki prijatelj Dubrovnika, pa je grad posetio 1331, a 1350. u Dubrovnik dolazi zajedno sa caricom i sinom Urošem. Gradu je bio naklonjen i car Uroš V, koji mu je 1357. darovao nešto zemlje nad samim gradom. Pravdajući postojanje srpskog danka, hrvatski istoričari će tokom XX veka naći u plaćanju rente za ovu dobijenu zemlju od srpskih vladara, zanemarujući činjenicu da je danak i ranije isplaćivan. Život u srednjovekovnom Dubrovniku[uredi | uredi izvor] Demografija srednjeg veka[uredi | uredi izvor] Neki istoričari smatraju da se broj stanovnika grada sa predgrađima u XIII— XV veku, kretao između 5.000 i 10.000, dok je van zidina živelo preko 20.000 ljudi, što znači da je ukupan broj premašivao 30.000 stanovnika. Porast stanovništva u samom gradu i okolini narušila je epidemija kuge koja se u Dubrovniku javila 1348. godine, a čije su se posledice osjećale još godinama kasnije.[26][27] Stanovništvo Dubrovnika u ovom periodu bilo je šaroliko i u etničkom i u ekonomskom smislu. Osnovna podela bila je na: bogatu romanizovanu vlastelu — patricije (lat. nobiles cives); brojno gradsko stanovništvo na poslovima: zanatlija, trgovaca, vojnika, brodske posade i pisara — pučane; te seljake i kmetove koji su radili za vlastelu. Većinu pučana i kmetova činili su potomci srpskih Dubravana (osnivača Dubrave), kao i slovenizirani Ragužani. Proces slovenizacije dubrovačkih Romana otpočeo je rano i provodio se postepeno. Već u XIII veku čak i kod vlastele, je upečatljivo mnogo slovenskih ličnih imena, a među vlastelom i po nekoliko porodičnih (Boleslavići, Gojislavići, Srećići, Črijevići). To dokazuje da se mala romanska oaza nije mogla oteti asimilaciji kompaktne slovenske okoline, iz koje su dolazile i neke bogatije porodice, a koje su primane čak i u ekskluzivno kolo stare dubrovačke gospode — patricije. Ipak, sve do XV veka, porodični jezik kod vlastele, je bio stari dalmatski jezik. Vlastela se dugo opirala ovoj slovenizaciji i uticaju pučana, pa su se pokušavali zatvoriti samo za sebe, kako bi očuvala svoj jezik i kulturu. Posledica toga bila je odumiranje vlastelinskih porodica, pa su tokom XIII i XIV veka morali popuštati i dozvolili sklapanje brakova sa pučanima, a tokom XV i XVI veka zamenjen je i jezik srpskim[a] nazivajući ga i linga seruiana, tako da su „još samo neki starci” govorili starim dalmatskim jezikom. Unutrašnje uređenje[uredi | uredi izvor] Dubrovnik, pogled na more i Elafitska ostrva Malo se zna o unutrašnjem uređenju Dubrovnika za vreme pre 1205. godine. U početku je Dubrovnik sigurno zavisio od vizantijskog stratega u Zadru, ali se ne zna, da li je bilo u njemu kakvih nižih vizantijskih činovnika ili vizantijske vojske. U XII veku Dubrovnik je bio autonomna opština, koja je na svoju ruku sklapala trgovačke i mirovne ugovore sa italijanskim opštinama i susednim vladarima, naročito za vreme kratkog normanskog gospodstva. Dubrovnikom je upravljao domaći knez (comes), a ne kraljev komornik (camerarius). Jedina vazalna dužnost grada je bila, da u slučaju rata daje Normanima nekoliko ratnih lađa, potpuno opremljenih. Sredinom Х veka, dubrovačka teritorija se donekle proširila i izvan samog grada, tako da je obuhvatala i Gruž, te mala ostrva od Mrkana, pred Cavtatom, do Šipana, pa su Dubrovčani morali plaćati danak susednim srpskim vladarima i za svoje vinograde izvan grada. Ekonomski izvori[uredi | uredi izvor] U borbi za održanje Dubrovnik je morao savladati mnoge ekonomske teškoće. Resursi na sopstvenoj teritoriji su bili vrlo ograničeni i nedovoljni. U stenovitom Dubrovniku je uvek nedostajalo hleba, jer nikad nije bilo dovoljno obradive i obrađene zemlje i pod ovakvim uslovima pomorstvo i trgovina su bili glavni izvori prihoda. Dubrovnik je ovom bio upućen po celom geografskom prostoru i u najstarijim hronikama se beleži da je Dubrovnik živeo „od mora” a da je Dubrovačka luka postala glavna izvozna i uvozna tačka balkanske trgovine i „vrata Balkana”. Dubrovnik stalno podiže svoje pomorstvo i svoje trgovinske veze. U svim saobraćajnim čvorovima Balkana se osnivaju trgovinske kolonije Dubrovčana, te im srpski vladari Raške i Bosne, a kasnije i Turci priznaju tim kolonijama razne trgovačke i lične povlastice. Dubrovačko pomorstvo se značajno razvija, a najveći uspone beleži tokom XV i XVI veka, kada dubrovačka mornarica broji oko 200 brodova. Tada Dubrovčani vrše prevoz i trgovinu po celom Sredozemlju, od maloazijskih i afričkih obala na istoku do atlantskih obala Flandrije, Engleske i Nizozemske na zapadu. Trgovačke ugovore Dubrovnik sklapa sa velikim silama, naročito sa Španijom, isključujući njihovo suparništvo i čuvajući svoju nezavisnost. Kulturni život[uredi | uredi izvor] Ruđer Bošković, jedan od najpoznatijih naučnih radnika iz Dubrovnika Saobraćajnim vezama i trgovačkim odnosima Dubrovnik je bio u stalnom kontaktu sa evropskim zemljama, a posebno sa italijanskim lukama i gradovima. Na taj način on prati život i dostignuća u nauci i umetnosti i brzo ih prihvata. Organizovana je nastava u osnovnim školama, a visoko obrazovanje je bilo na značajnom nivou. Bilo je dosta Dubrovčana koji su se isticali u naučnim radovima. U XVIII veku najpoznatiji je bio Ruđer Bošković, matematičar, fizičar, atomista, astronom, filozof i nadaleko poznat po svojim radovima koja su objavljivana u Parizu, Londonu, Rimu, Beču i drugim gradovima zapadne Evrope. Svi veliki umovi Dubrovnika su se ponosili svojim poreklom i rado su obavljali i diplomatske odnose svog grada u drugim gradovima gde bi boravili. Duh renesanse naišao je u Dubrovniku na snažan odjek, dajući opsežno književno stvaralaštvo tog vremena i u ovom delu Evrope. Dubrovačka književnost[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Dubrovačka književnost Naslovnica knjige „Suze sina razmetnoga” Ivana Gundulića Dubrovačka književnost obuhvata celokupnu književnost stvorenu na tlu Dubrovačke republike, a mnogi smatraju da ona doseže najviše domete književnosti humanizma i renesanse među Južnim Slovenima. Značajna dela Dubrovčana pisana su na latinskom jeziku, ali je značajnija književnost ona napisana na srpskom narodnom jeziku koja započinje u XV veku i produžava se sve do pada Republike. Tokom XVI veka Dubrovnik daje njegove najveće epske pesnike Marina Držića (1508—1567) i Ivana (Dživa) Gundulića (1589—1638) koji je počeo sa lirskim pesmama, a kasnije prešao na dramu pretežno mitološkog sadržaja. Glavno mu je delo ep „Osman” u 20 pevanja. Ovo delo je jedno od najvećih u dubrovačkoj književnosti. Dubrovčani su se ogledali i u drugim granama umetnosti, a najviše u slikarstvu. U drugoj polovini XV veka tu je bio znatan broj domaćih i stranih slikara od kojih su na naročitom glasu bili Nikola Božidarević i Mihajlo Hamzić. Formirana je i posebna Dubrovačka slikarska škola čiji se uticaj širi i po dubrovačkom zaleđu, a uticaj dopire i do južne Italije. Najveći deo njihovog stvaralaštva uništen je za vreme zemljotresa i požara koji su kasnije pogodili grad, ali su neka dela sačuvana u crkvenim zgradama grada i okoline. Ovakva mnogostranost u intenzivnom kulturnom stvaranju ostavila je duboke tragove što je uticalo na istorijsku ulogu Dubrovnika kao istaknutog žarišta kulture i civilizacije u ovom delu sveta. Dubrovačka republika[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Dubrovačka republika Usponom srpskih kneževina Huma (Zahumlja), Travunije, Raške, te Duklje i Bosne, Dubrovnik postaje grad-republika i najznačajniji trgovački centar na istočnom Jadranu. Nakon poraza Mlečana od strane Ugarske 1358. grad se razvija u samostalnu republiku, koja će postojati sve do 1806. godine kada će je zauzeti Napoleonove snage i 1808. pripojiti novostvorenim Ilirskim provincijama. Ugarska vlast[uredi | uredi izvor] Grb Dubrovačke republike, sada grada Dubrovnika Rat između Ugara i Mlečana zbog Zadra okončao se 1358. time, što su Mlečani morali ustupiti Ugarskoj sve svoje posede na istočnoj obali Jadranskoga mora, od Kvarnera do Drača uključujući i Dubrovnik. Odnosi između Dubrovnika i kralja Ludoviga I, regulisani su Višegradskim ugovorom od 27. maja 1358. u kome je dužnost Dubrovnika bila da mu plaća godišnji danak (500 dukata) i da u svečane dane ističe njegovu zastavu (otud je i nastao današnji grb Dubrovnika). Za slučaj rata morali su ga pomagati na moru, dok se kralj u njihove unutrašnje poslove nije mešao. Tako Dubrovnik pored srpskog vazalstva, prihvata i ugarsko, pod kojim će biti sve do ugarske propasti 1526. godine. Međutim, i pored vazalnih obaveza, grad je bio skoro potpuno nezavisan,[29][30] te je u to vreme i proživeo svoje, u ekonomskom pogledu, najsjajnije doba, kada su njegovi agilni trgovci u znatnoj meri posredovali pri trgovačkom saobraćaju između istočne i zapadne Evrope. U to vreme Dubrovnik je dobio svoj sadašnji izgled, jer su tada većim delom podignuti gradski bedemi i neke znamenitije zgrade (kneževski dvor, kula Minčeta, franjevački i dominikanski samostan itd.), a 1438. dovedena je voda sa Šumeta. Ali, za to vreme Dubrovnik je imao, sa svojim neposrednim susedima, više neprilika negoli ikad: 1359—1362. ratovao je s gospodarom Trebinja, knezom Vojislavom i Kotoranima, a 1370—1371. sa novim gospodarom Trebinja, županom Nikolom Altomanovićem. Kada je 1378. Kraljevina Bosna osvojila Trebinje i Konavle i tako postala jedini njegov sused, Dubrovnik je nastojao da proširi svoje granice na tu stranu. Godine 1399, uspeo je da dobije primorje od Stona do Zatona, ali je zato imao mnoge nevolje zbog Konavala. Godine 1391, kupio ih je, ali ih je dobio tek 1419—1427, a onda je morao zbog njih i ratovati, 1430—1432. protiv bosanskog vojvode Radoslava Pavlovića, a 1451—1454. i sa hercegom Stefanom Vukčićem Kosačom. To su bili poslednji ratovi, koje je Dubrovnik uopšte vodio. Turci su 1466. godine osvojili Hercegovinu, ali su zastali pred dubrovačkim granicama, jer su Dubrovčani već bili sebi osigurali zaštitu turskih sultana. Prilikom samog kraja ugarskog doba Dubrovnik su zadesile dve velike nesreće: 1520. vrlo jak zemljotres, a 1527. nova velika kuga. Vazalstvo prema Osmanlijama[uredi | uredi izvor] U unutrašnjem uređenju nastala je promena u toliko, što je mletačkog kneza zamenio domaći. Njega su, posle kratkog vremena, birali svakog meseca, a imao je isto tako malu vlast, kao i u mletačko doba. Posle Kosovske bitke Dubrovnik je stupio u odnose s Turcima, te je 1397. dobio ferman sultana Bajazita, da sme slobodno trgovati po celom Osmanskom carstvu.[31] Posle pada Srbije 1459. Dubrovnik se obavezao, da će srpski danak plaćati turskom sultanu, kao nasledniku ove bivše carevine. Zauzvrat, Osmanlije Dubrovčanima takođe garantuju slobodu trgovanja po celom Osmanskom carstvu. Taj danak (harač) u početku iznosio 1.500 zlatnih dukata, da bi vremenom bio podignut do 15.000 dukata, ali je 1481. sveden na 12.500, te je tako ostalo sve do Srpskog ustanka 1804, kada su Dubrovčani posljednji put platili harač Istanbulu. To je bila jedina realna veza između Dubrovnika i turske carevine i ako se posle ugarske propasti od 1526. smatralo da je Dubrovnik pod zaštitom i vrhovnom vlašću (vazalstvom) Turske. Ovo vazalstvo je definitivno ukinuto Bečkim kongresom 1815. godine. Karta Dubrovačke republike iz 1678. U svemu drugom Dubrovnik je bio nezavisan. Grad je mogao ući u odnose sa bilo kojom državom, a brodovi Dubrovnika plovili su pod dubrovačkom zastavom. Osmanlije Dubrovačkoj republici daju posebna prava u trgovanju, što dubrovačku trgovinu još više veže u Osmansko carstvo. Dubrovnik je deo jadranske trgovine predao u vlast Osmanskog carstva, a trgovci iz Dubrovnika plaćali su određeni porez u lukama. Dubrovački trgovci su takođe snabdevali osmanske kolonije, a imali su i svoje kolonije (u Carigradu, Solunu, Jedrenu (Drinopolje), Beogradu, Prizrenu, Sofiji, Bukureštu, Sarajevu, te Veneciji, Ankoni (Jakin), Firenci, Sirakuzi, Mesini, Palermu, Aleksandriji i Kairu),[32] što im je davalo posebne privilegije u carstvu. Dubrovački trgovački brodovi mogli su slobodno uploviti u Crno more, što je bilo zabranjeno svim neosmanskim brodovima. Plaćali su neke obaveze manje od drugih trgovaca, a Dubrovnik je istovremeno uživao osmansku diplomatsku podršku u trgovini sa Mlečanima. Za gotovo 300 godina koje je Dubrovnik bio pod turskom vrhovnom vlašću, on je ponajviše živeo u miru, vešto održavajući neutralnost u ratovima između Turaka i hrišćana. Ali je opet bio u velikoj opasnosti za vreme Velikog bečkog rata 1683—1699, jer je Mletačka republika, dubrovački konkurent i neprijatelj, bila sa svih strana opkolila njegovo područje, kao što su 1602—1606. pomagali ustanak na ostrvu Lastovu. Zato se Dubrovnik 1684. vratio pod vrhovnu vlast nemačkog cara kao i ugarskog kralja, a u Karlovačkom miru 1699. postigao je, da ga sa severa i s juga uski komad turske zemlje odeli od mletačkog područja. Posljednja veća opasnost za grad iz ovog vremena zapretila je 1711, kada su Crnogorci, kao saveznici ruskog cara Petra Velikog, provalili u Konavle, za vreme Prvog rusko-turskog rata 1768—1774. zbog jedne ruske lađe, koju je Dubrovnik, kao saveznik Turaka zaplenio u Đenovi. Došlo je gotovo do rata između Rusije i Dubrovnika. Sukob se završio 1775. „mirom u Livornu”. Crtež Dubrovnika pre 1667. Pod turskom zaštitom Dubrovnik je stalno razvijao svoju trgovinu, a njihovi poklisari su poklonima i dankom, kupovali dodatne privilegije. Izvor svoga bogaćena bio je u činjenici da su samo dubrovački trgovci mogli da se slobodno kreću po unutrašnjosti Osmanskog carstva. Grad uskoro osetio posledice otkrića Amerike i novih trgovačkih pomorskih puteva oko Afrike, koji su malo pomalo prevagu u trgovini prenosili s obala Sredozemnog mora na obale Atlantskog okeana. Političko i ekonomsko propadanje Turske tokom XVII veka donelo je takođe, nazadovanje dubrovačke trgovine po Turskoj. Tako je Dubrovnik već prešao najjaču fazu svoga ekonomskoga napretka, kad se 6. aprila 1667. godine, desio veliki zemljotres, koji ga je napola porušio, upropastio nekoliko hiljada ljudi u njemu i naneo mu veliku materijalnu štetu. Posle zemljotresa, stanje u gradu je postalo toliko očajno, da grad nije mogao ni da plaća godišnji harač Porti, pa mu je zato 1678. zapretila velika opasnost od Turaka. Grad se ipak spasao, zahvaljujući najviše držanju novog dubrovačkog poklisara Nikolice Bunića. Zbog pogibije mnoge vlastele za vreme zemljotresa, primljeno je onda među vlastelu i 10 uglednijih građanskih porodica, ali i to je bio jedan od uzroka unutrašnjeg propadanja, jer su nastala trvenja među starom i novom vlastelom. Kraj republike[uredi | uredi izvor] Nakon sloma Mletačke republike 1797. dalmatinski obalni pojas i Boka Kotorska dolaze pod jurisdikciju Habzburške monarhije, a Dubrovnik ostaje između.[29] Pojavom Napoleona s jedne strane i slabost Turske sa druge, Dubrovačka republika više nije bila sigurna u novom sastavu suseda.[33] Kad je Austrija 1806. predala Dalmaciju i Boku Napoleonu, Rusi sa Crnogorcima su preoteli Boku od Francuza. Stoga je Napoleon poslao generala Loristona sa 1.200 vojnika, da iz Dalmacije, preko Dubrovnika, pređu u Boku. Stvarni razlog ove akcije je bio zauzimanje Dubrovnika obmanom i pravljenje od njega oslonca za dalje operacije u Jadranu.[traži se izvor] Tako, kad je francuska vojska 25. maja 1806. ušla u Dubrovnik, iz njega nije više izašla sve do 1815. Od tada Rusi sa srpskim saveznicima iz Hercegovine i Crne Gore su stalno napadali francuske posade u gradu. Kad je u grad stigao francuski general Ogist Marmon, on je uspeo odbaciti srpsko-ruske snage dalje od grada. Za to vreme, Francuzi su u gradu stalno nametali rekvizicije i kontribucije. Dana 31. januara 1808. godine, Marmont je, mimo znanja Napoleona (uz njegovo naknadno odobrenje), dekretom raspustio Veće umoljenih, Malo i Veliko veće i time ukinuo Dubrovačku republiku. Dubrovačka republika do 1808. Dubrovnik je zatim pripojen Napoleonovoj Kraljevini Italiji. Godine 1814, Dubrovnik je postao deo francuske Ilirije. Kada su Britanci zauzeli dubrovačka ostrva i Cavtat, neka dubrovačka vlastela se pobunila u Konavlima, i 15. novembra 1813. istakla u Cavtatu dubrovačku zastavu, pa zajedno sa Englezima opseli Dubrovnik 28. januara 1814. čime su proglasili, da je republika obnovljena i imenovali provizornu vladu. Ali su se međutim Englezima pridružili i Austrijanci pod komandom generala Milutinovića, pa kad su Francuzi 28. januara predali grad, Milutinović ga je zauzeo u ime austrijskoga cara i pored protesta dubrovačke vlastele, zaveo austrijsku administraciju, a Bečki kongres je 1815. to i potvrdio. Dubrovnik u Austrijskom carstvu[uredi | uredi izvor] Austrougarska razglednica Dubrovnika iz 1914. godine Nakon poraza Napoleonove Francuske, odlukom Bečkog kongresa 1815. godine, teritorija nekadašnje Dubrovačke republike je pripojena Austrijskom carstvu. U sastavu ove carevine Dubrovnik sa okolinom ostaje sve do njenog raspada 1918. godine. Nakon pripajanja Austrijskom carstvu, Dubrovnik je stavljen pod upravu austrijske Kraljevine Dalmacije, a u gradu je ponovo uveden italijanski kao službeni jezik. Tokom ovog perioda, delovanje Ilirskog pokreta, Ljudevita Gaja od 1835. godine, a kasnije i liberalizma 1848. godine u Dubrovniku su naišli na jak odziv. Pod ovim uticajima, tokom 1860—1861. u gradu su održane i prve demonstracije podrške ujedinjenju Dalmacije sa Hrvatskom i Slavonijom. Krajem XIX veka uticaj ilirskog pokreta je oslabljen, a do izražaja dolaze ekonomski problemi. Dalmacija tada važi za jednu od najzaostalijih provincija Austrijske carevine, jer praktično u njoj nije bilo industrije. Srpski katolički pokreti[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Srbi katolici u Dubrovniku Ipak, najznačajniji pokret u gradu je nastao oživljavanjem kulturno-političkih pokreta katoličkih Srba, koje predvode srpski katolici Medo Pucić, Matija Ban, Ivan Stojanović, Ivan August Kaznačić, te Niko Pucić, Vid Vukasović Vuletić, Pero Budmani, Baltazar Bogišić, Milan Rešetar, Petar Kolendić, Luko Zore i drugi, a koji se otvoreno zalažu za tešnje veze Dubrovnika sa Kneževinom Srbijom. Nakon Revolucije 1848. godine, bojeći se narastajućeg srpskog nacionalizma[34] na ovim prostorima, Austrougarska podstiče hrvatsku nacionalnu ideologiju u Dubrovniku. Nakon Berlinskog kongresa, 1878. godine i okupacije Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske, podsticanje hrvatske nacionalne ideologije se prenosi i na tamošnje katolike, što dovodi do prvih sukoba između dve grupe nacionalista i u ovom gradu. Dubrovnik je među dalmatinskim gradovima bio prvi, u kome je 1867. Srpska (narodna) stranka dobila opštinu, a već 1890. Srpska stranka potpomognuta autonomaškim strankama odnosi pobedu u Dubrovniku i vladaju gradom sve do izbijanja Prvog svetskog rata.[35] Dana 1. avgusta 1909. godine u Dubrovniku se osniva Matica srpska (dubrovačka). Posle Matice srpske, koja je osnovana u Pešti 16. februara 1826. godine, ovo je najstarija književna, kulturna i naučna institucija srpskog naroda. Potreba nacionalne homogenizacije, prosvjećivanja Srba u Dubrovniku, kao i izdavanja knjiga dubrovačkih pisaca, bili su osnovni razlozi za formiranje ovakvog Društva. Književno i kulturno društvo odigralo je ogromnu ulogu u procvatu nauke i kulture Srba obe veroispovesti u Dubrovniku.[36] Pokreti katoličkih Srba, bili su podjednako na meti i austrijskog dvora i hrvatskih hegemonista. Najčešći način napada bio je kroz katolički kler. Vrhunac ove netrpeljivosti desio se 16. jula 1914, kada su pohapšeni svi viđeniji čelnici pokreta sa Ivom Vojnovićem na čelu, a već 18. jula hrvatski huligani su demolirali sve srpsko u gradu: pravoslavnu crkvu, škole, zadruge, društva, stanove, kao i sedišta skoroosnovane Matice srpske i Dom „Dušan Silni”.[37][38] Modernizacija grada[uredi | uredi izvor] Zanimljiv podatak iz ovog perioda jeste da je grad sve do kraja XIX veka bio neosvetljen. U gradu je do 1870. godine postojalo svega 45 lampiona. Nakon ove godine, broj lampiona se povećao na 150, a umesto ulja se, kao gorivo, koristio petrolej. I pored povećanog broja tih rasvetnih tela postavljenih na kamene i gvozdene stubove, rasveta je bila i oskudna i kratkotrajna, pa je već 1895. Frano Gundulić (Gondola), tadašnji opštinski načelnik, doneo odluku o uvođenju električne rasvete. Dana 1. juna 1901. na Stradunu je zasijala prva električna sijalica. Modernizacija grada u tom periodu se ogleda i u puštanju prvog električnog tramvaja u saobraćaj 22. decembra 1910, koji će biti u funkciji sve do 1970. godine. Demografija XIX veka[uredi | uredi izvor] Prema popisu stanovništva koji je Austrougarska obavila na prostoru opštine Dubrovnik, na dan 31. decembar 1890. godine[39] Dubrovačka opština je obuhvatala teritoriju veličine 36h26 km² i imala je 11.177 stanovnika od čega je njih 9.713 (ili 86,9%) govorilo srpskim jezikom.[40] Prema maternjem jeziku: Odlomak Srpski Italij. Sloven. Ruski Češki Poljski Nemački Mađar. Dubrovnik 5.823 677 19 — 48 6 263 384 Gruž-Lapad 1.028 26 — 2 4 — 22 — Brgat Gornji 222 — — — — — — — Brgat Donji 230 — — — — — — — Grbavac 195 — — — — — — — Martinovići 207 — — — — — — — Makoše 254 — — — — — — — Buići 235 — — — — — — — Petrača 186 — — — — — — — Čelopeci 211 — — — — — — — Čibača 261 12 — — — — — — Brašina 284 1 — — — — — — Zavrelje 253 — — — — — — — Soline 132 — — — — — — — Plat 200 — — — — — — — Ukupno 9.713 716 19 2 52 6 285 384 Kako je tad zabeležio Natko Nodilo: „u Dubrovniku, ako i ne od prvog početka, a ono od pamtivijeka, govorilo se srpski, govorilo - kako od pučana, tako od vlastele, kako kod kuće, tako u javnom životu i u općini, a srpski je bio i raspravni jezik.”[28] Dubrovnik u Jugoslaviji[uredi | uredi izvor] Oslobođenje[uredi | uredi izvor] Na 29. oktobar 1918. Hrvatski sabor je raskinuo sve državno-pravne veze između „kraljevine Hrvatske, Slavonije i Dalmacije s jedne strane i kraljevine Ugarske i carevine Austrije s druge strane” i preneo vlast na Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba u Zagrebu. Istog dana u Dubrovniku je osnovan Mjesni odbor Narodnog vijeća za čijeg predsednika je izabran Pero Čingrija (29. oktobar 1918). Proglasom od 2. novembra Odbor je pozvao građane „da se sutra u 11 sati izjutra svečano sakupe pred općinom da iskažemo ljubav za svoj troimeni narod, zanos za slobodu zlatnu i zahvalnost onima, koji su nam je izvojštili”.[41] Na poziv Mjesnog odbora, odred srpske vojske pod komandom rezervnog kapetana Milana Đorđevića, sina Vladana Đorđevića, stigao je 13. novembra 1918. vozom u železničku stanicu u Gružu, gde mu je okupljen narod priredio svečan doček. Uveče istog dana vojska je ušla u Dubrovnik, a predsednik dubrovačke opštine održao govor, u kom je, kako piše Stjepan Roca („Almanah Jadranske straže” za 1926), „izrazio svoje veselje i oduševljenje što je poslije tolikih težnja i čekanja (srpska vojska) pobjedonosno sišla na more”.[42] Nakon toga, Dubrovnik će biti priključen novoformiranoj jugoslovenskoj državi u kojoj će ostati sve do njenog raspada 1991—1992. godine. Za sve ovo vreme, Dubrovnik je važio kao najpoznatije turističko odredište Jugoslavije. Kraljevina Jugoslavija[uredi | uredi izvor] Za vreme Kraljevine Jugoslavije, Dubrovnik je pripadao Zetskoj banovini, a vladajuća Srpska narodna stranka, koju su ranije predvodili Antun Puljezi, Antun Fabris, Baldo Gradi i dr. (svi Srbi katolici), 1919. se sjedinjuje sa Narodnom radikalnom strankom, koju u Dubrovniku vodi Stjepo Kobasica.[43] Tokom ovog perioda, osim srpskog i hrvatskog nacionalnog pokreta, među dubrovačkim katolici pojavljuje se i jugoslovenski, a u grad doseljavaju mnogi pravoslavni Srbi i katolički Hrvati iz Dalmacije, Hercegovine i Boke Kotorske. Takođe, nakon Oktobarske revolucije, grad postaje jedan od centara ruske emigracije.[traži se izvor] Dešavaju se i učestali nacionalistički sukobi unutar katoličkih organizacija i katoličkog sveštenstva,[44][45] a 1939. prevagu odnose hrvatski hegemonisti, nakon čega vođe prosrpskog katoličkog klera traže osnivanje Srpske katoličke bogoslovije u Baru.[46] Iste godine, Sporazumom Cvetković-Maček, ustanovljena je nova jedinica, Banovina Hrvatska, a njoj je priključen i Dubrovnik. Eksproprijacija za građenje puta Gruž - Ploče 1940. je pogodila prvo pravoslavno groblje, na Posatu.[47] Dubrovački četnici Milivoje Kovačević i Ivan Nino Svilokos Tokom Drugog svetskog rata, ostrva Korčula, Lastovo i Mljet, sa Konavlima su priključena fašističkoj Kraljevini Italiji, dok je grad Dubrovnik sa Pelješcem bio pod kontrolom Nezavisne Države Hrvatske. Ustaške jedinice, na čelu sa Ivom Rojnicom,[48] kreću sa organizovanim ubistvima i progonom svega srpskog, podjednako i katoličkog i pravoslavnog.[45][49] Većina pohapšenih Srba svoje živote je okončala u logoru Jadovno kod Gospića,[50] a usledili su i stravični zločini nad srpskim civilima u Hercegovini. Na širem prostoru oko Dubrovnika, značajno deluje Dubrovačka brigada Jugoslovenske vojske u otadžbini, sastavljena dobrim delom od Srba katolika.[51][52] Nakon italijanske kapitulacije 1943, te velikih četničkih i nemačkih gubitaka u međusobnim sukobima oko Trebinja (tokom 1944), partizanske snage koriste povoljan trenutak i krajem 1944. zauzimaju Trebinje, a zatim i Dubrovnik sa okolinom.[53] Ulaskom u grad, partizanske vlasti vrše odmazdu nad svim „sumnjivim elementima” (proustaškim, pročetnički i kapitalističkim simpatizerima) i streljaju nekoliko stotina Dubrovčana.[54] Hapšenja i streljanja „sumnjivih elemenata”, nastavljeno je sve do leta 1947. godine.[55] Socijalistička Jugoslavija[uredi | uredi izvor] U socijalističkoj Jugoslaviji ovaj grad postaje deo Narodne/Socijalističke Republike Hrvatske, a nove vlasti nakon 1945. doseljavaju nekoliko hiljada kolonista iz ruralnih delova zapadne Hercegovine kako bi „proletizirale grad”, jer je Dubrovnik važio za „buržujsko leglo”. Nakon Hrvatskog proljeća, ovo doseljavanje postaje organizovanije i masovnije, što značajno menja demografsku sliku opštine. To izaziva sukob starosedelaca i kolonista, koji postaje znatno vidljiviji početkom devedesetih godine XX veka. Demografske promene u opštini Dubrovnik (1857–2001). Najveći talasi hercegovačkih kolonista (Hrvata) u Dubrovnik se beleže krajem tridesetih, četrdesetih i početkom sedamdesetih godina XX veka.[56] Mnogi demografi smatraju da je po popisu iz 1991, polovina žitelja opštine Dubrovnik pripadala potomcima ovih kolonista. S druge strane, zbog progona, broj Srba se stalno smanjuje. Najgori progon Srba, obe vere, desio se za vreme Drugog svetskog rata,[57] kada su se u strahu za vlastitu egzistenciju, mnogi katolički Srbi deklarisali kao Hrvati. Napokon, posle rata i zvanično, popisne komisije Jugoslavije dobijaju zadatak da svi katolici srpsko-hrvatskog porekla, bez obzira na njihov nacionalni stav, budu popisani kao Hrvati. Nakon ovog, svaka kombinacija srpske narodnosti sa katoličkom verom se smatrala retrogradnom velikosrpskom politikom i bila bi krivično sankcionisana (kako tada, tako i danas). Zbog ovih represija, broj dubrovačkih katoličkih Srba sveden je na zanemarljiv broj u korist hrvatskih, jugoslovenskih ili regionalno izjašnjenih građana. Panorama novijeg dela Dubrovnika Dubrovnik je u ekonomskom smislu, uvek bio naslonjen na more. Osim tradicionalnih ekonomija: brodogradnje, pomorstva i trgovine, u Dubrovačkoj opštini se razvija i industrija (Gruž), kao i neprikosnoveni turizam. Godine 1979, desio se značajan događaj za kulturu Dubrovnika. Teritorija Starog grada je uključena u spisak mesta Svetske baštine Uneska kao grad muzej i najznačajnija turistička atrakcija u Jugoslaviji. Godine 1990, SR Hrvatska menja naziv u Republika Hrvatska, a sledeće godine proglašava i nezavisnost od Jugoslavije. Federalne vlasti ne priznaju ovu odluku i zadržavaju jedinice Jugoslovenske narodne armije (JNA) na delu njene teritorije, uključujući i jedan deo Dubrovačke opštine. Dubrovnik u poslednjem ratu[uredi | uredi izvor] Početkom devedesetih godina sa uvođenjem višestranačkog parlamentarizma na prostoru Jugoslavije, u Dubrovniku se formiraju nove političke partije. Njihova ideologija je raznolika, od ultranacionalističkog HDZ-a Franje Tuđmana, koji sa simpatijama gleda na ustaški pokret i NDH, do autonomaških i separatističkih ideja Pokreta za Dubrovačku republiku koji oživljavaju ideje o Dubrovačkoj republici, nalik na savremeni Monako, San Marino ili Hongkong, odbacujući nametnutu hrvatsku nacionalnu ideologiju. Paravojne jedinice HOS-a u tradicionalnoj ustaškoj uniformi u okolini Dubrovnika (1991) Na prvim održanim izborima u aprilu 1990. godine, stranka HDZ, osvaja 39% glasova u Dubrovniku, ali zbog komplikovane i sumnjive izborne procedure, u Sabor Republike Hrvatske šalje 3 od 4 moguća zastupnika iz ovog grada. Zbog ovih izbornih manjkavosti, javlja se nezadovoljstvo kod opozicije. Na sličan način, ova stranka osvaja vlast u celoj Hrvatskoj. Nove vlasti do decembra 1990. menjaju ustav, ime i simbole republike, a do januara 1991. uspevaju nezakonito naoružati i deo svoga članstva (slučaj Špegelj). U aprilu 1991. vlasti su nezakonito formirale glavninu, a do maja i kompletnu nezakonitu armiju[b][58] od 90.000 naoružanih pripadnika[traži se izvor] nazvanu Zbor narodne garde. Formiranje, smotra i paradiranje ove paravojske, bilo je propraćeno javnim tv prenosom, čime su vlasti Hrvatske otvoreno pokazale svoje ratne namere.[59] Osim ZNG na prostoru Hrvatske se osnivaju i druge prohrvatske i prosrpske paravojne formacije sa po nekoliko hiljada pripadnika. Početak sukoba[uredi | uredi izvor] Mapa delovanja jedinica JNA na području Dubrovačkog ratišta Kako Dubrovnik pre rata nije imao vojnih objekata (kasarne), hrvatske snage su za ove potrebe odlučile koristiti neke hotele u koje će kasnije smeštati i deo izbeglica. Početkom maja, hrvatska paravojska napada na jedinice JNA u susednoj Bosni i Hercegovini u Mostaru.[traži se izvor] Odlukom predsednika Tuđmana, 12. septembra 1991. Republika Hrvatska osniva Ratnu mornaricu, a dva dana kasnije ova paravojska napada i zarobljava jedan jurišni brod Jugoslovenske ratne mornarice (dok je bio na remontu).[60] Hrvatska paravojska tokom 14. i 15. septembra organizovano napada sve kasarne JNA na prostoru Hrvatske, a od 16. septembra kreće planirana blokada i luka JRM.[61] Do 22. septembra, veliki broj ratnih brodova i plovila je bio u rukama hrvatske paravojske. Krajem septembra JNA napušta najpre Korčulu, a zatim i Vis. Hrvatski ZNG borbenim provokacijama, konstantno pokušavaju rat preneti i na prostor Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Tako su jedinice JNA 18. septembra 1991. napadnute i u Posušju, 20. septembra u Livnu, a 1. oktobra izvršen je napad iz sela Ravno prema Trebinju. Dva dana nakon toga JNA kreće u protivofanzivu iz Trebinja prema ovom selu, a jugoslovenska vlada donosi odluku o opštoj mobilizaciji. Za nekoliko dana JNA iz pravca Trebinja i Crne Gore, zauzima Čilipe i Cavtat, a 24. oktobra izvršen je pomorski desant na Kupare. Mesec dana nakon toga, zauzima i Mokošicu, predgrađe Dubrovnika. Polovinom novembra, JRM se povlači sa obala srednje ka južnoj Dalmaciji i tu u okolini Dubrovnika će ostati sve do početka maja 1992. godine. Za to vreme JRM ograničava svu plovidbu prema gradu, što će kasnije biti nazvano blokada Dubrovnika. Dubrovačko ratište i blokada grada[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Blokada Dubrovnika Požar u starom jezgru grada Nakon ove ofanzive, Sabor Hrvatske i vlada Slovenije, proglašavaju nezavisnost 8. oktobra 1991. i traže međunarodno priznanje, kao i povlačenje JNA iz ovih republika. Neke vlade zemalja zapadne Evrope najavljuju priznanja, a mediji ovih zemalja, izveštavaju „o varvarskom razaranju grada od strane JNA”,[v] izostavljajući zapažanjima posmatrača UN-a, da su meta napada JNA uglavnom oni hoteli i objekti koje hrvatska paravojska koristi kao vojne (krovovi hotela, bolnica i drugih javnih ustanova, čak i onih u starom jezgu grada). Zbog ovakve medijske slike, vlade mnogih zemalja optužuju Srbiju i Crnu Goru za rat u Hrvatskoj i zahtevaju hitan prekid borbi oko Dubrovnika. Jugoslovenska strana 23. novembra u Ženevi, prihvata povlačenje vojske iz kasarni Hrvatske, a vojsku severno od Dubrovnika premešta u trebinjsku opštinu. Četiri dana kasnije, Savet bezbednosti UN-a donosi odluku o upućivanju snaga Unprofora u Hrvatsku. Borbe se obnavljaju 6. decembra, kada u gradu strada 14 lica, nakon čega se ponovo uspostavlja primirje sve do konačnog povlačenja JNA sa ovog područja. Obnavljanje Dubrovačke republike[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Dubrovačka republika (1991) Osnivačka skupština treće Dubrovačke republike Sukob hrvatskih separatista i jugoslovenskih federalista pokušali su iskoristiti dubrovački autonomisti okupljeni oko Pokreta za Dubrovačku republiku. Oni su u tome videli dobru priliku za obnovljenje svoje republike, koja bi kasnije mogla pristupiti nekoj novoj Jugoslaviji. Dubrovačka republika proglašena je 24. novembra 1991. u Cavtatu, na skupu u hotelu „Kroacija”. Skupu je prisustvovao veći broj građana iz Dubrovnika, Cavtata, Konavala, Mlina i Kupara.[62] Na ovom skupu uspostavljeno je privremeno Malo vijeće Dubrovačke republike kao organ vlasti Republike. Vijeće je imalo 12 članova, među kojima su bili Ivo Lang, Miro Bratoš, Mirko Vujačić, Blažo Zlopaša, Uglješa Jović i drugi,[63] dok je za prvog predsednika vlade (Malog vijeća) izabran javni tužilac iz Dubrovnika, Aleksandar Aco Apolonio.[64][65] Vest o proglašenju Dubrovačke republike u jednim novinama u Srbiji Cilj Pokreta za Dubrovačku republiku bio je odvajanje bivše Opštine, a sada Dubrovačke republike od Hrvatske, međunarodna zaštita i međunarodno priznanje buduće države,[66] te kasnije, njen ulazak u sastav neke nove, buduće jugoslovenske federacije sa drugim republikama bivše SFRJ koje to žele. Bilo je i ideja o formiranju prve bescarinske zone u južnoj Evropi. Nakon proglašenja Republike, očekivana podrška drugih federalnih jedinica bivše Jugoslavije, pa čak i Srbije je izostala. Srpska vlada nikad nije davala nikakve izjave u prilog vlasti samoproglašene republike, niti je uključivala Dubrovačku republiku u svoje političke diskusije.[67] Jedina otvorena podrška vlastima republike stigla je od Srpske radikalne stranke i njenog lidera Vojislava Šešelja,[68] kao i od lidera Srba u Bosni i Hercegovini Radovana Karadžića. Delovanje Malog vijeća na teritorijama dubrovačke opštine pod kontrolom JNA bilo je simbolično, jer je stvarna policijska i sudska vlast bila u rukama jugoslovenske vojske.[69] Ipak, značaj delovanja ovih vlasti leži u njihovom pokušaju normalizacije civilnog života na ovim teritorijama. Dubrovnik (1992—danas)[uredi | uredi izvor] Glavni članak: Hrvatska agresija na Hercegovinu (1992—1996) Na inicijativu Nemačke, evropske zemlje priznaju Hrvatsku i Sloveniju 15. januara 1992. godine. Početkom aprila, JNA kreće sa povlačenjem svih svojih jedinica sa Dubrovačkog ratišta. Sa ovim povlačenjem, raspušta se i Malo vijeće, čime se samoproglašena Republika faktički gasi. Zajedno sa vojskom iz ovog područja se povlači i nekoliko hiljada izbeglica, mahom simpatizera Republike. Prilikom povlačenja vojske kroz Hercegovinu, kolona je napadnuta na više mesta. U Mostaru je 7. aprila izveden teroristički napad, nakon čega se rat rasplamsava i u ovoj regiji. Sredinom maja, JNA se kompletno povlači i iz BiH. Sa povlačenjem JNA, vojne snage Republike Hrvatske pod komandom generala Janka Bobetka, 7. juna 1992. godine pokreću vojnu agresiju na susednu Bosnu i Hercegovinu, pod kodnim nazivom Operacija Šakal (hrv. Operacija Čagalj).[70][71] Nakon ove uspešne ofanzive, Hrvatska vojska nastavlja agresiju, te krajem oktobra, iz dubrovačke opštine izvodi još jednu ofanzivu (Operacija Vlaštica) u pravcu Trebinja. Hrvatski državni zvaničnici na dodeli odlikovanja ustaškom komandantu Ivu Rojnici 1993. u Argentini Zainteresovanost stranih medija za ratna dešavanja oko Dubrovnika, ovaj put su izostala, kao i za dešavanja koja su usledila. Kako stranka HDZ nikad nije skrivala svoje simpatije prema NDH, tako je vlada Hrvatske tokom devedesetih, rehabilitovala ustaše, a mnogi bivši ustaški komandanti, uključujući i najviše ratne zločince, predsednik Tuđman je odlikovao najvišim državnim ordenjem. Jedan od njih bio je i ozloglašeni ratni zločinac i vođa dubrovačkih ustaša Ivo Rojnica, koji se nakon 1945, iako na smrt osuđen zbog ratnih zločina, skrasio u Argentini. Predsednik Tuđman je septembra 1993. imenovao Rojnicu za ambasadora u Argentini. Godinu dana kasnije ga je lišio te dužnosti, ali ga je odlikovao ordenom kneza Branimira.[72] Maja 2002. godine na periferiji Dubrovnika otvoren je most koji nosi naziv po kontroverznom predsedniku Hrvatske — Most Franje Tuđmana. Zbog narastajućeg hrvatskog šovinizma, kao i zbog ekonomskog nazadovanja grada,[traži se izvor] tokom prve decenije XXI veka u Dubrovniku ponovo oživljavaju autonomističke ideje. U gradu i županiji (koja pokriva predratnu dubrovačku opštinu) deluje nekoliko stranaka koje se zalažu za ove ideje,[73][74] a podršku imaju i od izbeglih simpatizera za obnavljanje republike.[75] Vidi još[uredi | uredi izvor] Dubrovnik Dubrovačka republika Dubrovačka republika (1991) Dubrovački bedem arhitektura književnost dubrovačka dvorci palate zgrade kuće građevine

Odlično stanje unutar knjige Korice lepo očuvane za ovaj tip knjige Kao na slikama Dušan D. Vuksan: PETAR I PETROVIĆ NJEGOŠ I NJEGOVO DOBA - NAUČNO DRUŠTVO NR CRNE GORE - ISTORIJSKI INSTITUT Mek povez - udžbenički format, 391strana, izdavač: NARODNA KNJIGA - Cetinje Petar I Petrović Njegoš, kanonizovan kao Sveti Petar Cetinjski (Njeguši, 1748 — Cetinje, 18. oktobar 1830) bio je srpski pravoslavni mitropolit crnogorsko-primorski i poglavar (Stare) Crne Gore od 1784. do 1830. godine, a počevši od 1796. godine njegovo starešinstvo je priznavao i znatan deo oblasti Brda. Potpisivao se kao vladika Crne Gore, Skenderije i Primorja. Bio je nosilac ruskog Ordena Svetog Aleksandra Nevskog.[1][2] Titula Stara Crna Gora i njena plemena `Vla(di)ka Petar`, `vla(di)ka Petr na službi`, `vaš brat Petr Petrovič`, `pokorni sluga Petr Petrovič`, `ja vla(di)ka Petrovič Njeguš`, `ja vla(di)ka Petr Petrovič`, `mitropolit Petr Petrovič`, `m(itropolit) č(ernogorski) Petr Petrovič`, `černogorskij mitropolit Petrovič`, `Il metropolita di Montenegro Pietro Petrovich`, `mitropolit černogorskij, skenderinski i primorski, i ordena svjatago Aleksandra Nevskago kavaljer Petr Petrovič`, `mitropolit Petr Petrovič s Njeguš`, `il archives. e metropol. di Montenegro, Albania e litor. ed l`imp. russo cavaliere Pietro Petrovich`, `v. Petr`, `vladika Petar svojeručno`, `m. černogorski Petrovič`, `mitropolit Petrovič`, `mitropolit Petr Petrovič Njeguš`, `Petr Petrovič Njegoš, mitropolit Černaja Gori, Skenderiji i Primorja`, `smireni mitropolit černogorskij, skenderiski i primorski Petr Petrovič Njeguš` `smirenij mitropolit Černija Gori, Skenderiji i Primorja`, `Petr Petrovič Njeguš`, `pokorni sluga i bogomoljac m. Petr Petrovič Njegoš`, `černogorskij. mitropolit Njegoš`.[3] Biografija Petar I Petrović Njegoš rođen je 1748. godine u Njegušima, od oca Marka i majke Anđelije (rođene Martinović). Njegovi preci su došli u Crnu Goru iz tadašnje Hercegovine, ispod planine Njegoš.[4] Petar se zamonašio oko 1760. godine, a sa svega 17 godina postao je đakon. Od 1765. godine nalazio se na školovanju u Rusiji. Nakon povratka rukopoložen je za jeromonaha i proizveden za arhimandrita.[5] Petar je 1779. godine bio u crnogorskoj delegaciji koja je u Beču od carice Marije Terezije tražila pokroviteljstvo i finansijsku podršku crnogorskoj državi.[traži se izvor] Hirotonija u Sremskim Karlovcima Karlovački mitropolit Mojsije Putnik, koji je hirotonisao Petra za vladiku (1784) Za vrijeme uprave vladike Arsenija Plamenca (koji nije bio iz porodice Petrovića-Njegoša) u Crnoj Gori je ponovo došlo do unutrašnje plemenske anarhije. Kada je vladika Arsenije počeo da poboljeva, narodni glavari su odlučili da se pobrinu ia blagovremeni izbor njegovog nasljednika. Pošto je Pećka patrijaršija bila ukinuta još od 1766. godine, crnogorski glavari su se obratili Karlovačkoj mitropoliji, kojom je u to vrijeme upravljao učeni mitropolit Mojsije Putnik. U svom obraćanju karlovačkom mitropolitu, narodni glavari su sredinom 1783. godine preporučili arhimandrita Petra za novog crnogorskog vladiku. Krenuvši iz Crne Gore, arhimandrit Petar se u Trstu sastao sa guvernadurom Jovanom Radonjićem, od koga je u jesen 1783. godine dobio preporuku za mitropolita Putnika, nakon čega se uputio u Beč, radi dobijanja saglasnosti za hirotoniju. Po pribavljanju iste, zaputio se u Sremske Karlovce. U međuvremenu, u Crnoj Gori je 15. maja 1784. godine preminuo vladika Arsenije Plamenac, čime je vladičanski tron na Cetinju ostao upražnjen. Nakon obavljanja zvaničnog sinodalnog izbora, svečana arhijerejska hirotonija arhimandrita Petra za novog crnogorskog vladiku obavljena 13. oktobra 1784. godine u Sremskim Karlovcima, od strane mitropolita Mojsija Putnika i trojice episkopa. Time je vladičansko dostojanstvo vraćenu u kuću Petrovića-Njegoša.[6] Rukopolaganje je bilo u crkvi Svetih apostola Petra i Pavla. Boravak u Rusiji Vladika Petar je iz Sremskih Karlovaca pošao u Rusiju na prijem kod carice Katarine II u cilju normalizacije odnosa sa ruskim dvorom, koji su bili narušeni za vrijeme vladavine Šćepana Malog. Vladika Petar i njegov budući sekretar Frančesko Dolči naišli su u Rusiji na neočekivano loš prijem. Knez Grigorij Potemkin ga je čak dao proterati iz Petrograda u jesen 1785. godine. U istoriografiji se smatra da se jedan od mogućih razloga za vladičino proterivanje nalazio u njegovim vezama sa ruskim generalom Simeonom Zorićem, koli je rodom bio Srbin, ali i protivnik kneza Potemkina. Nije isključena ni mogućnost da se u Petrogradu doznalo za ranije tužbe pojedinih crnogorskih glavara na Rusiju u austrijskoj prestonici. Međutim, jedan od ključnih razloga je ležao u neostvarenoj namjeri ruskih državnih vlasti da promjenu na cetinjskom vladičanskom tronu iskoriste za uspostavljanje crkvene nadležnosti Ruskog sinoda nad Crnom Gorom, što je bilo onemogućeno Petrovim odlaskom u Sremske Karlovce. Iznenađen takvim namjerama zvanične Rusije, koje su se kosile sa pomjesnim crkvenim poretkom, vladika Petar je krajem 1785. godine u svom protestnom obraćanju ruskim vlastima izričito naglasio da Ruski sinod nema nikakvu nadležnost izvan same Rusije, dodavši da neposredna crkvena nadležnost nad njegovim narodom ne pripada čak ni četvorici istočnih patrijaraha, pošto njegov narod od davnina ima sopstvenu jerarhiju, kojoj i on sam pripada. Ova vladičina odbrana svoje srpske pomjesne hirotonije u Sremskim Karlovcima predstavljala je svjedočanstvo o njegovoj visoko razvijenoj kanonskoj svijesti, a ujedno je predstavljala i svjedočanstvo o kanonskoj neutemeljenosti tadašnjih pretenzija Ruskog sinoda na Crnu Goru.[7] Sukob sa Osmanskim carstvom Područje Stare Crne Gore (1) i područja dvaju brdskih plemena (zeleno): Bjelopavlića (2) i Pipera (3) Stega crnogorska i brdska (1796) prvi pisani zakon Crne Gore i Brda Dok je 1785. godine bio u poseti Rusiji, Crnu Goru je napao skadarski vezir Mahmud-paša Bušatlija, koji je tvrdio da mu je Staniša (Skender-beg) Crnojević predak. Bušatlija je prodro do Cetinja gdje je spalio Cetinjski manastir. Kada se Petar I vratio, odazvao se pozivu Austrije i Rusije da Crnogorci učestvuju u ratu protiv Osmanlija. Da ne bi bila preduhitrena, Porta je sama 13. avgusta 1787. objavila rat Rusiji, u koji je, kao ruski saveznik, posle šest meseci, trebalo da uđe i Austrija. Između nje i Rusije bilo je, pored svega uveravanja o prijateljstvu, i suviše mnogo nepoverenja i surevnjivosti. To se videlo po njihovu radu i tu, na srpskoj granici, a još jasnije po njihovu radu u Crnoj Gori. Kada je Rusija, pozivajući narod na borbu, uputila u Crnu Goru majora Savu Mirkovića, našlo se u Beču odmah da je to povreda savezničkoga sporazuma i stoga su austrijska dva kapetana, Filip Vukasović i Ludvig Pernet, upućena isto tako da pokrenu Crnogorce u ime Josifa II, bila spremna da Mirkovića ili smaknu ili zatvore; ali, kolebali su se, jer su se bojali da tim ne razdraže Crnogorce. A i Mirković, zaista, u Crnoj Gori radio je protiv Austrije, prikazujući je kao protivnicu pravoslavlja. Vukasović je podržao guvernadura Jovana Radonjića, Petrovog proaustrijskog konkurenta te grupu oko njega okupljenih crnogorskih vođa, došlo je do nejedinstva i Crnogorci nisu imali vojnoga uspjeha.[traži se izvor] Austrija i Rusija su 1791. i 1792. godine okončale rat sa Osmanskim carstvom, pa je usamljena Crna Gora bila suočena sa starim neprijateljem - Mahmut-pašom Bušatlijom. Uz to što je imao brojnu i organizovanu vojsku, Mahmut-paša je novcem i prijetnjama širio neslogu, kako među plemenima u Brdima, tako i u dijelu Stare Crne Gore. U kritičnim momentima, uoči osmanskog napada, Petar je okupio Crnogorce i Brđane nakon čega je na crnogorsko-brdskom zboru izglasana, napisana i potpisana Stega crnogorska i brdska (zakletva).[2] 1796. su izvojevane dvije velike pobjede: Bitka kod Martinića (1796) i Bitka na Krusima. U ovoj drugoj bici 3. oktobra 1796. godine 30.000 osmanskih vojnika pod vođstvom Mahmud-paše Bušatlije i sedam francuskih oficira je pobijeđeno od strane 6.000 vojnika. Sam Mahmud-paša Bušatlija je poginuo u boju, a glava mu je, kao simbol pobjede, za osvetu odsječena i donesena u Cetinjski manastir koji je bio spalio deceniju ranije. Crnoj Gori i Brdima su se pridružili Bjelopavlići i Piperi.[2] Pod mitropolitom Petrom Crna Gora dobila je prvi pisani zakon 1798, koji je proširila Narodna skupština na Cetinju 1803. godine. Njime je ustanovljen sud, koji se zvao „Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog“.[2] Nesporazumi sa Ruskim sinodom Vladika Petar I Petrović Njegoš Nakon propasti Mletačke republike (1797), područje Boka kotorske je potpalo pod vlast Habzburške monarhije, koja je time postala neposredni susjed Crne Gore. U novonastalim okolnostima, vladika Petar se trudio da održava dobre odnose sa habzburškim vlastima u Boki, čime je dao povoda svojim protivnicima da ga počnu sumnjičiti za austrofilstvo i okretanje ka zapadnim državama, među kojima je najmoćnija u to vrijeme bila Napoleonova Francuska. Takve i slične sumnje nanijele su veliku štetu vladici u očima ruskog dvora. Znajući da je vladika primio hirotoniju od karlovačkog mitropolita, koji je bio habzburški podanik, ruski dvor je u cilju suzbijanja drugih uticaja odlučio da obnovi raniju zamisao o uspostavljanju nadležnosti Ruskog sinoda nad Crnom Gorom. Stoga je u jesen 1803. godine došlo do neposrednog obraćanja Ruskog sinoda sveštenstvu i narodu u Crnoj Gori, uz iznošenje niza optužbi protiv vladike Petra, koji je pozvan da se pojavi pred Ruskim sinodom radi opravdanja. U isto vrijeme, vladici Petru je zaprijećeno da će u slučaju neodazivanja biti svrgnut, a narod pozvan da izabere novog vladiku, koji bi radi hirotonije došao upravo u Rusiju. Ovakav neočekivani napad na vladiku Petra, praćen jasno formulisanim planom o uspostavljanju duhovne vlasti Ruskog sinoda nad crkvom u Crnoj Gori, naišao je na složno odbijanje narodnih prvaka, koji su sredinom 1804. godine stali u odbranu vladike Petra. U odgovorima Ruskom sinodu i carskoj vladi, vladika Petar je zajedno sa crnogorskim glavarima odlučno pobio sve optužbe kao neosnovane, odbacivši u isto vrijeme i bilo kakvu nadležnost Ruskog sinoda nad Crnom Gorom i srpskim zemljama u cjelini. Tim povodom, Crnogorci su podsjetili rusku vladu da je srpski narod imao svoju Pećku patrijaršiju koja je ukinuta silom, nakon čega je preostali dio srpske jerarhije nastavio da se zalaže za njenu obnovu, i upravo tim povodom su prebacili Ruskom sinodu da bi veća korist bila ako bi se ruska strana založila za poboljšanje položaja srpskih eparhija pod turskom vlašću, koje su se nalazile u rukama grčke jerarhije. Ovakvim odgovorom, koji je na kraju uvažen od ruske strane, otklonjena je opasnost od otvorenog sukoba sa Ruskim sinodom, nakon čega su sporna pitanja razjašnjena, a ruski car je 1806. godine vladiki Petru na poklon poslao i bijelu mitropolitsku kamilavku, u znak priznanja za njegovo zasluge u borbi protiv zajedničkih neprijatelja.[8][9][10] Sukob sa Napoleonom Vladika Petar Prvi Petrović Njegoš kao ratnik (po francuskom crtežu) Godine 1806. armije Napoleona Bonaparte pokušavale su da učvrste svoju vlast u Crnoj Gori, napredujući iz Bokokotorskog zaliva. Vojska Vladike Petra I ojačana ruskim odredima i sa ruskom flotom pod vođstvom admirala Senjavina, istjerala je francuske snage čak i iz Dubrovnika. Ruski car, Aleksandar I, je pokušao ubijediti vladiku Petra da preda Boku Austrijskom carstvu, ali Vladika nije htio pristati već je naredio da se crnogorske snage učvrste u Herceg-Novom. Aleksandar I je promenio svoj stav i pomogao je Crnogorcima osvojiti Korčulu i Brač.[traži se izvor] Dalja napredovanja su prekinuta dolaskom francuske velike flote, a ruska flota se morala povući da brani Jonska ostrva. Po ugovoru u Tilzitu iz 1807. godine završeni su sukobi između Francuskog i Ruskog carstva, a Boka kotorska je predata Francuskoj. U ratu od 1807—1812, Osmanske snage ojačane francuskim odredima napale su Brda i Crnu Goru, ali ih nisu uspele zauzeti. Vladika Petar je održavao stalne veze sa Karađorđem za vrijeme Prvog srpskog ustanka i sa njim je sklopio savez za oslobođenje potčinjenih Srba, te je sa tim ciljem vodio znatne borbe sa Turcima. 1813. godine, Crnogorci su uz rusku i britansku pomoć ponovo preoteli Boku kotorsku od Francuza. Bečki kongres koji je uslijedio iste godine je, međutim, vratio Boku kotorsku Austrijskom carstvu, a Crnoj Gori nije priznata nezavisnost.[traži se izvor] Nakon ovog razočarenja, Crnu Goru su zadesila teška vremena. Hiljade Crnogoraca je umrlo od gladi, a stotine emigriralo u Kneževinu Srbiju i Carevinu Rusiju. Bolja vremena se najavljuju kad Brđani iz Morače 1820. godine, pod vođstvom serdara Mrkoja Mijuškovića.[traži se izvor] Petar I je za nasljednika spremao Đorđija Savova Petrovića, ali je ovaj više voleo vojsku i oficirski poziv. Zbog toga je za svog naslednika 20. januara 1827. proglasio Radeta Tomova Petrovića, budućeg Petra II Petrovića Njegoša.[traži se izvor] Njegov testament je prvi put izložen javnosti februara 2013. godine u Narodnoj biblioteci Srbije.[11] Sukob sa Bjelopavlićima Prilikom jednog od pokušaja hercegovačkog oslobađanja Nikšića od Turaka, Čolak Anta je pozvao vladiku Petra da s Crnogorcima i Brđanima pomogne Hercegovcima osvojiti Nikšić. Čolak se ponudio da sa Srbijancima prvi ide u juriš. Predlog su rado primili Bjelopavlići i Pješivci. To prinudi vladiku Petra da i on pristane. Pri udaru na grad vladika s Crnogorcima ostane pasivan, čime izloži Bjelopavliće velikoj pogibiji i ovom izdajom omogući Turcima veliku pobedu. Poginuo je barjaktar Bjelopavlića, Zrno Stankov Bošković. Zbog ove izdaje vladike Petra umalo nije došlo do pokolja između Bjelopavlića i Crnogoraca. Tada je čuveni bjelopavlićki junak Đorđije Vujadinović, Ostroški iguman, gađao vladiku iz puške nazivajući ga izdajicom i `drobošarom`. Zbog ove izdaje vladike Petra više nikada nije moglo doći do sloge između Bjelopavlića i Crnogoraca. Korespondencija sa srbijanskim vladarima Sačuvano je nekoliko pisama Petra I Karađorđu [12] i knezu Milošu Obrenoviću. 1807. godine u pismu Karađorđu piše: `...sam Bog molitvami i hodatajstvom srbskih svetiteljej budet nam pomoščnik`.[13] Iako je Petar Cetinjski imao negativan stav prema iseljavanju iz Crne Gore [14], u odnosu na Srbiju nema takav stav. U pismu knezu Milošu piše: `... Ako bi moguće bilo da se nekoliko žitelja u Vašu državu preseli... jer bi oni bili među svojom jednovjernom i jednokrvnom braćom i pod vladenijem svojega a ne tuđega gospodara...` (1824).[15] Miloš Obrenović mu je pisao, a Petar mu je u odgovoru između ostaloga napisao svoje viđenje tadašnje Crne Gore: `...No evo, ljubazni Knjaže, moje teške žalosti, što ja sa suzama vidim, da je ovaj bijedni narod prinuđen od gladi i ćeskote rasijati se, i da se ova mala iskra slavenosrpska slobodna ugasiti hoće, koja je od davnih vremena u ovim gorama sunastavovaše.`[16] Korespondencija sa ruskim vladarima Petar I Petrović Njegoš je ruskog cara u svojim brojnim poslanicima i pismima nazivao naš car, a sultan je bio car naših muslimana, pa je i u dopisivanju sa muslimanima našeg jezika pisao naš i vaš car. Iz nekoliko pisama upućenih caru Aleksandru doznajemo tadašnja političke odnose Crne Gore i Rusije. Petar Cetinjski izvještava cara da su crnogorski i brcki činonačalnici primili njegovu carsku gramatu preko ruskog konsula u Kotoru. Gramata je primljena sa najvećom radošću. Pevalo se na Cetinju u slavu njihovog protektora, pucalo zbog veselja i svi su veleglasno vikali `da živi veliki Aleksadnar`. Petar mu preporučuje da se u Kotoru oformi komisija sastavljena od Rusa, da bi se otklonili nesporazumi usled zlih kleveta na račun njega i naroda. Narod crnogorski i brdski je radostan zbog uređenja konsulata u Kotoru.[17] Povodom ulaska Francuza u Moskvu 1812. vladika Petar je napisao [18] : Ja sam sveđer u strahu ot dvorjanstva rosijskoga, koje obožava Franciju i koje se nije staralo o vojenim djelima, no kako će bolje u razkoš živjet i na balove ljevše tancovat, stideći se svojim narodnim jezikom govorit, ono je odavno počelo Franciju vozvišat i svoje otečestvo prezirat. Jedva su, mislim, mnozina i dočekali da vide svoje bogove u njihova mjesta, ostavivši istinoga Boga, koji je i dopustio da prime takovo bezčesno pokazanije ot svojih mnimih bogov i da ostanu sramotni pred cijelim svijetom, ali se na vsesilnog i miloserdnoga Boga uzdam, da neće sasvim hristijanstvo posijskoje bit iztrebljeno kako misle izmjenci vjere Hristove i svojega otečestva neprijatelji. Testament Testament vladike Petra pisao je njegov sekretar, Sima Milutinović Sarajlija, po diktiranju vladičinom. „ A sad upućujem svesrdno i najpotonje pozdravlje blagorodnoj gospodi duhovnog i mirskog čina, glavarima i starješinama i svemu narodu crnogorskom i brdskom - sam Bog znade koliko sam muke zbog njih prepatio, a opet mi se teško od njih otkinuti, a još je teže iskazati zadnji pozdrav. Svako znade i vidi da sam ja davnog vremena oronuo i panuo, te ne mogu već nikud, nešto od starosti, a najviše od svakojake muke i truda, koje sam u velji moj vijek za narod crnogorski i brdski podnosio i za slobodu hrišćanske vjere i našega otačastva pretrpio čuvajući narod i sirotinju kao dušu svoju. No to i sam videći i poznavajući svoju slabost i bolest neizlečivu i da mi se smrt približava, napisao sam neka potrebna pisma i knjige, tako i vama i svemu narodu crnogorskom i brdskom napisah i ostavih ovu knjigu, koju svi da čujete i dobro razumijete prijed nego me ukopate. Molim svakoga Crnogorca i Brđanina, maloga i velikoga, kojemu sam što sagriješio ili kakvu žalost učinio, da mi svak oprosti od sveg srca i duše, i tako ja opraštam svakojega, maloga i velikoga, koji mi je gođ što sagriješio... Pak najprvi svemu narodu činim amanet i svom silom nebesnom zaklinjem svekoliko, da me s mirom u tišini i ljubavi opštenarodnoj krotko ukopate i ožalite, da ne bi krvnik krvniku tader progovorio ni grke riječi. Drugu vas molbu molim i strašnijem i svemogućijem Bogom zaklinjem, da na moje mrtve prsi vjeru zadate i utvrdite kroz svu našu zemlju i eparhiju, kroza sve nahije, sela i plemena, da niko nikoga ni za šta ne tiče do Đurđeva-dne i dotader, nadam se ti Gospoda i Spasa našega, da će vam način življenja biti zanogo učinjen i sud u svu zemlju carsku postavljen, koje sam ja u našega svagdašnjega pokrovitelja i branitelja isprosio i isplakao, i to sam vama i prijed govorio nekijema, da ja za vas i za opštenarodno blagopolučije i dobro življenje i brižim i rabotam, kako ćete i vi svikolici do malo vremena znati i vidjeti. A ja na moje mjesto nasljednika i upraviteljem i čuvateljem od svega mojega, narodskoga i crkvenoga, činim i ostavljam sinovca mojega, Rada Tomova, u kojega se nadam da će biti čovjek od posla i razuma, koliko je preblagi Otac Nebesni blagovolio podariti, i kojega Bogu i caru našemu i svemu, narodu crnogorskom i brdskom na vijeki preporučavam srcem i svom dušom. I ja vas vjerno i pošteno ovijem putem, na koji ću zadovijek, svakoga uvjeravam, da od sve lafe moskovske, kako se govori, ništa nikuđ destregao nijesam, no eto je sva u gotovu i na gomilu, i da je ona od Cara meni na obraz i na raspoloženje po mojim molbama došla, i na polzu svega naroda srpskoga, nego da te novce ni ja bez velike preše i najveće nužde ne trošim, kako i nijesam nikuđ ni dinara, đo što sam na kuluk, dokle ga opet silni i bezumni ljudi ne razvrgoše, za koje ja čist ostajem pred ljudima i pred Bogom. Pak sam i ja za te novce našem u caru i pokrovitelju pisao, da učini on za te njegove aspre kakvu hoće naredbu, i odgovorio mi je, da će svojega oficijela ovamo poslati, koji će i te aspre primiti i harčiti na sud, koji će on postaviti u našu zemlju, i moja je najveća rana na srcu, koju ću i u grob ponijeti, što i to još ne dočekah za moga života. Ako bi se ko našao u narodu našem da ne primi ove moje potonje riječi i preporuke za istinite, ili ako ne bi sve tako poslušao, kako ova knjiga izgovara, nego bi kakvu smutnju i razdor među narodom usudio se činiti slovom ili delom, toga svakoga, koji gođ on bio, mirski ili duhovni, ja na smrtni čas moj vječnome prokletstvu i anatemi predajem,, kako njega, tako i njegov rod i narod, da mu se trag i dom iskopa i umre. Svijema pak dobrijema, vijernijema i koji gođ ovo moje potenje pismo posluša i izvrši, da bude moje najusrdnije, otačarsko i arhipastirsko blagoslovenije od roda u rod.` [19] ” Srpska pravoslavna crkva Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja 31. oktobra[20] kada i sv. apostola i jevanđelisti Luku. Cetinjski manastir čuva njegove mošti.[traži se izvor] Srpstvo Petra I Petar I je bio pripadnik srpske nacije, koja je po njemu podjeljena na više naroda (u užem, teritorijalnom smislu). Njegovo poimanje naroda i nacionalne pripadnosti se najbolje vidi iz njegovih poslanica i pisama. Tako u pismu ruskom caru Aleksandru piše: `Jednovjerni i jednoplemeni, s nama graničeći, narodi, a osobito Ercegovci...` [21] . A kada se obraća jednom od tih Hercegovaca, arhimandritu manastira Pive, Arseniju Gagoviću, piše: `... Mi smo Serbli takovi, ne znademo niti hoćemo znati drugo nako jedan drugoga gnati i u nesreću bez čest postavljati, i što koji više radi za dobro obštenarodnje to se više zavist protiv njega vooružava, koja u serbskom narodu, kako i u grečeskom, gordost carstvujet...`.[22]. U užem smislu zna za primorski, crnogorski, brđanski, hercegovački... narod, a u širem smislu svi su mu oni Slavenoserbi. U njegovo vrijeme se ne koristi termin Srbijanci (kao kasnije), tako da za žitelje Srbije koristi termin Srbi: `...da se mi i Srblji sastanemo`.[23] Čak i za muslimane našega jezika je napisao: `..zato naš car ne hoće rat s Turcima, koji su od srpskoga roda, jerbo su Srblji i Rusi po krvi braća... nego naš car ratuje s carem Otomanovićem i s Turcima, koji su od onoga roda, što su iz Azije izašli i srpsko carstvo uzeli...` [24]. I pred bitku na Martinićima i Krusima sokoli svoje Crnogorce: `Da pokažemo da u nama neugašeno srbsko srce kuca, srbska krvca vrije...` [25]. Crmničani su bili sujevjerni, vjerovali su u vještice, pa ih mitropolit Petar kori: Ja sam po svijetu u neka mjesta hodio i nekoliko knjigah čitao i nigđe ne nađoh, niti mi ko kaza da ima vješticah i vjedogonjah, nako među slijepim i žalostnim srbskim narodom, a zašto nego zato što je slijep i zašto više laži vjeruje, negoli jevangelije Hristovo... [26] Pošto su neki Brđani i Crnogorci bili skloni izdajništvu (priklanjanje Turcima) često ih kori da ne budu kao Vuk Branković [27], Dušanovo carstvo mu je `naše carstvo` [28], a Pećku patrijaršiju (za koju je više puta blagoslovio prikupljanje pomoći) [29] su mu ogradili `cari naši` [30]. Blagoslovio je u svom vladičanstvu i prikupljanje pomoći za manastir Hilandar [31]. Crna Gora mu je `iskra slavenoserbske volnosti` koju Mahmut-paša Bušatlija želi da ugasi.[32] U poslanici Bjelicama [33]. je napisao: Eto vidite što čine Ozrinići, kako jedni udaraju biti, robiti i pljenivati našu istu braću i krajičnike Brđane... ne prestaju daviti jadne i žalostne Grahovljane i Banjane, koji su se pri Crnoj Gori davno u Katunsku Nahiju pripisali... Ja mislim, da nijesu ovi Ozrinići u to djelo zdogovornici i ništa više ne žalim, nego sramni glas, koji po svijetu ide, da Crnogorci pomagaju Turcima klati i daviti hristijane u vrijeme, kada je Bog sojedinio srbski narod, da se od turskog jarma oslobodi i kada hristijansko oružje... Ali se nadam, da ostali Crnogorci neće to ime i sramotu na sebe nositi, nego da će biti što i ostali pošteni junaci srbski koji su sebe oslobodili, pak idu da i druge Srblje pomognu osloboditi. U pismu Dositeju Obradoviću je napisao: Primio sam s punim udovolstvijem Vaše počteno pismo, također i novo napečatane u našem jeziku knjige ot ljubavi Vaše k meni poslane, na koje čuvstitelno blagodareći Vam serdačno želim što bi u našem dragom rodu sveđer više takvih ljudej bilo, koji bi svoji darovanija i trudi po primjeru Vašemu... na prosvješčenije svojej naciji posječavali. [34]. Petar Cetinjski imao je plan o stvaranju slaveno-serbske države, koja bi obuhvatala Bosnu, Srbiju, Hercegovinu, Crnu Goru i Boku kotorsku, sa prestonicom u Dubrovniku. Plan je bio da ruski car bude i car Srba, dok bi crnogorski vladika bio njegov savladar. Tada to nije bilo moguće, pa je plan ostao bezuspješan.[35] Pisana dela Petar I Petrović Njegoš je ostavio za sobom preko 250 arhijerejskih poslanica. Veći broj njih je prvi objavio Dušan Vuksan (Poslanice mitropolita Crnogorskog Petra I, Cetinje 1935) Sveti Vladika je napisao i jednu nedovršenu `Kratku istoriju Crne Gore`, pisao je i pesme (izdao ih je Trifun Đukić, izd. `Narodne knjige`, Cetinje, 1961. g.). Najpoznatija među njima je pesma na pohvalu pokojnom Karađorđu Petroviću.[traži se izvor] Zanimljivosti U atmosferi neprestanih krvnih osveta mirio je zavađena plemena, ali je jednom prilikom preporučio Katunjanima, kao manje zlo nego ono što su napravili, da je bolje da su odsjekli 10-20 glava [36] . Ja znam da su oni dosta zla i bezakonija učinili i da je svaki Katunjanin na njih ijedak i srdit bio, ali i to znam ja, a znate i vi, da bi bolje za njih bilo da ste im 10 oli 20 glavah posjekli, negoli što su poharani opaljeni ostali, jer da nijesu kuće i ostalo izgubili, mogla bi se opet ostala čeljad nekako okopirkati i održat živa, ma su i u to oni krivi, no nijesu svikolici jednako skrivili ni za to, ni za ostalo... za sve zlo, koje su Doljani vama učinili... i da mogi Brđani slobodno pasavat k vama i vi k Brđanima. Cetinjani su mu zbog kulturne zaostalosti (pljačke, ubistva...) zadavali velike probleme, kao i danas Mitropoliji crnogorsko-primorskoj,[37] pa je razmišljao i o napuštanju Cetinja:[38] Ja sam odavno vidio da ovdje živjeti ne mogu i evo dođe vrijeme da se od sile Cetinjske pod starost bježim iz Cetinja. Jučer udariše Bajice na čeljad donjekrajsku pred manastir, koja nosahu žito u mlin, skočiše moji ljudi i ne dadoše da žito uzmu. Tu su puške natezali da ove naše pobiju. Iza toga se zađe boj među Bajicama i Donjokrajcima za cijeli dan, neki Donjokrajci u Vlašku Crkvu, a Bajice okolo crkve i na svaku stranu oko Donjega kraja. Čeljad koja bjehu u mlin pošla ne smiju se doma vratit, zakumila naše momke da ih provedu do kućah... a kad došli mimo crkve na velju livadu, sretnu ih Bajice i ubiju u njihove ruke jednu đevojku Špadijerovu, koja je panula mrtva na njihove noge i haljine okrvavila. Kažu mi da su i šiljež i koze crkovne uzeli, koje smo predali na zimnicu u Donji Kraj. Sad pomislite je li moguće ovo trpjeti. Da među Turcima živim, ne bih toliki zulum trpio, koliko trpim od Crnogoracah. Zato vi pišem neka znate, vi i ostali Katunjani, da ovo ni pod koji način podnositi ne mogu, nego hoću bježat, no bez vašega i ostalijeh Katunjana znanja nijesam ktio bješati u Riječku oli Crmničku nahiju ili na drugu stranu, da ne rečete jere sam krijući pobjegao... Na Cetinje 21.11.1823. Vladika Petar. Petar Prvi je od ruske crkve dobio na poklon bijelu kamilavku koju dobija u znak zahvalnosti za zajedničko ratovanje protiv Francuza u Boki.[39] Istu je nosio i Njegoš. Danas se to u Crnoj Gori tumači kao dokaz da je crkva u Crnoj Gori bila autokefalna, jer je praksa srpske crkve da samo patrijarh nosi bijelu kamilavku. Ipak, praksa ruske i bugarske crkve i onda i danas je da i mitropoliti nose bijele kamilavke. Nakon Petra Prvog i Drugog, Ilarion Roganović, Mitrofan Ban... se vraćaju staroj praksi nošenja crnih kamilavki. Ogist Marmon je zamjerio Petru Prvom što odsijecaju turske glave, a Petar mu je odgovorio da se čudi da mu to zamjeraju oni koji su sami svom kralju i kraljici odsjekli glave.[40] Vidi još Petrovići Njegoši Mitropolija crnogorsko-primorska Spisak svetitelja Srpske pravoslavne crkve Istorija crne gore crnogoraca crnogorci crna gora

Dorothy Stroud - Henry Holland His life and architecture Barnes and Co, New Jersey, 1966. Tvrd povez, zastitni omot, 160 strana. Henry Holland (20 July 1745[1] – 17 June 1806) was an architect to the English nobility. He was born in Fulham, London, where his father, also Henry, ran a building firm[2] constructing several of Capability Brown`s designs. His younger brother was Richard Holland, who later changed his surname to Bateman-Robson and became an MP. Although Henry would learn a lot from his father about the practicalities of construction, it was under Capability Brown that he would learn about architectural design. Brown and Holland formed a partnership in 1771 and Henry Holland married Brown`s daughter Bridget on 11 February 1773 at St George`s, Hanover Square.[3] In 1772 Sir John Soane[4] joined Holland`s practice in order to further his education, leaving in 1778 to study in Rome. Holland paid a visit to Paris in 1787[5] which is thought to have been in connection with his design of the interiors at Carlton House. From this moment on his interior work owed less to the Adam style and more to contemporary French taste. Holland was a founder member in 1791 of the Architects` Club,[6] which included Thomas Hardwick as a signatory. In the 1790s he translated[6] into English A.M. Cointereaux`s Traite sur la construction des Manufactures, et des Maisons de Champagne. Holland was feeling unwell in the early summer of 1806,[7] on 13 June he had a seizure[7] and his son Lancelot made this entry in his diary on 17 June, `My poor father breathed his last about 7 o`clock in the morning. He had got out of bed shortly before and inquired what the hour was. Being told he said is was too early to rise and got into bed again. He immediately fell into a fit. I was sent for, and a minute after I came to his bedside he breathed his last.`.[7] He was buried at All Saints Church, Fulham,[8] in a simple tomb, a few yards from the house in which he had been born. Bridget Holland his wife lived for another 17 years[8] and was the main beneficiary of her husband`s will. Children Of his sons, the elder Henry Jr (1775–1855) remained a bachelor. The younger son, Colonel Lancelot Holland (1781–1859), married Charlotte Mary Peters (1788–1876) and they had fifteen children. Of Holland`s five daughters, two married two brothers, Bridget (1774–1844) to Daniel Craufurd (lost at sea 1810) and Mary Frances Holland (1776–1842) to Major-General Robert Craufurd (1764–1812), commander of the Light Division during the Peninsular War. Bridget later remarried to Sir Robert Wilmot of Chaddesden. The remaining daughters, Harriet (1778–1814), Charlotte (1785–1824) and Caroline (1786–1871) never married.[8] Early work Claremont House, c. 1771 Benham Park, Berkshire 1774–75 Holland began his practice by designing Claremont House for Robert Clive, with his future father-in-law in 1771[9] and their partnership lasted until Brown`s death twelve years later. Claremont is of nine by five bays, of white brick with stone dressings. The main feature on the entrance front is the tetrastyle Corinthian pedimented portico. This leads to the entrance hall with red scagliola columns, these are arranged in an oval with the rectangular room. The drawing room has a fine plaster ceiling and marble fireplace with two caryatids. There is a fine staircase. In 1771 he took a lease from Charles Cadogan, 2nd Baron Cadogan on his Chelsea estate[10] and began the Hans Town (named after an earlier owner Hans Sloane) development on 89 acres (360,000 m²) of open field and marsh. There he laid out parts of Knightsbridge and Chelsea, including Sloane Street and Sloane Square, and Hans Place, Street and Crescent and Cadogan Place. The buildings were typical Georgian, terraced houses, they were three or four floors in height plus an attic and basement and two or three windows wide, of brick, decoration was minimal, occasionally the ground floor was decorated with stucco rustication. These developments quickly became some of the most fashionable areas in greater London. Construction was slow, the start of the American war of independence in 1776 being one of the factors (Lord Cadogan also died that year). Sloane Square was virtually complete by 1780.[11] Apart from a few houses on the east side Sloane Street was not developed before 1790.[12] By 1789 Holland was living in a house designed by himself, called Sloane Place,[13] it was to the south of Hans Place. The house was large 114 feet in length, to the north the octagonal entrance hall had a black and white marble floor the south front had a one-storey ionic loggia across the central five bays with an iron balcony above in front of the main bedrooms, the rooms on the ground floor south front were the drawing room, dining room, lobby, library and music room. As the area was developed on ninety-nine year leases Holland`s houses were almost entirely rebuilt from the 1870s onwards. A few houses survive in Hans Place, Nos. 12 and 33-34.[14] Cadogan Square was laid out from 1879 onwards in part over the gardens of Sloane Place. Another joint work was Benham Park[15] 1774–75 designed for William Craven, 6th Baron Craven, three stories high, nine bays wide, in a plain neoclassical style, of stone, with a tetrastyle Ionic portico, the building was altered in 1914, the pediment on the portico was replaced by a balustrade and the roof lowered and hidden behind a balustrade. The interiors have also been altered. Though the Circular Hall in the centre of the building, with its large niches and fine plasterwork, is probably as designed by Holland, it has an opening in the ceiling rising to the galleried floor above and a glazed dome. The principal staircase is also original. Trentham Hall, 1775–78, demolished Brown had been designing the landscape of Trentham hall since 1768, for the owner Granville Leveson-Gower, 1st Marquess of Stafford (he was an Earl at the time), when it was decided to remodel the house, this took from 1775 to 1778,[16] it was enlarged from nine to fifteen bays, the pilasters and other features were in stone, but the walls were of brick covered in stucco to imitate stonework. The building was remodelled and extended by Sir Charles Barry in 1834–1840 and largely demolished in 1910. Cardiff Castle (Holland`s work is the pale coloured stone) John Stuart, 1st Marquess of Bute commissioned Holland and Brown to restore Cardiff Castle[17] (1778–80), Holland`s interiors were swept away when the castle was remodelled and extended by William Burges in the 1860s. The east front of the main apartments retain Holland`s work a rare example of him using Gothic Revival architecture and the neoclassical style Drawing Room being the only significant interior to survive more or less as Holland designed it. Brook`s In 1776 Holland designed[18] Brooks`s club in St James`s Street, Westminster. Build of yellow brick and Portland stone in a Palladian style similar to his early country houses. The main suite of rooms on the first floor consisted of the Great Subscription Room, Small Drawing Room and the Card Room, Brook`s was known for its gambling on card games, the Prince of Wales being a member. The interiors are in neoclassical style, the Great Subscription Room having a segmental barrel vault ceiling. From 1778 to 1781 for Thomas Harley, Holland designed and built Berrington Hall,[19] Herefordshire, one of his purest exercises in the Neoclassical style, the exterior is largely devoid of decoration, the main feature is the tetrastyle Ionic portico. The interior are equally fine, the most impressive being the staircase at the centre of the building, with its glazed dome and the upper floor is surrounded by Scagliola Corinthian columns. The main rooms have fine plaster ceilings and marble chimneypieces, these are the library, dining and drawings rooms. The small boudoir has a shallow apse screened by two Ionic columns of Scagliola imitating Lapis lazuli. Holland also designed the service yard behind the house with the laundry, dairy and stables as well as the entrance lodge to the estate in the form of a Triumphal arch. Berrington Hall Berrington Hall Detail of portico, Berrington Hall Detail of portico, Berrington Hall The stables, Berrington Hall The stables, Berrington Hall Entrance Arch, Berrington Hall Entrance Arch, Berrington Hall Broadlands House In 1788 Holland continued the remodelling of Broadlands in Hampshire[20] for Henry Temple, 2nd Viscount Palmerston started by Brown. The exterior was re-clad in yellow brick and a three-bay recessed Ionic portico added on the north front, a tetrastyle Ionic portico was added on the south front, within he added the octagonal domed lobby, also by Holland are the ground floor rooms on the south front library (Wedgwood room), saloon and drawing room, and on the east front the dining room, all in the Adam style. Carlton House Main article: Carlton House, London Holland first major commission for the Prince of Wales, later King George IV, was his celebrated remodelling of Carlton House, London (1783 – c. 1795),[21] exemplified his dignified neoclassicism, which contrasted with the more lavish style of his great contemporary Robert Adam. Carlton House was his most significant work, built on a slope, the north entrance front on Pall Mall was of two floors, the south front overlooking the gardens and The Mall was of three floors. The large hexastyle Corinthian portico on the north front acted as a porte-cochère, after Carlton was demolished the columns were reused[22] in the construction of the National Gallery by the architect William Wilkins. The principal rooms were on the ground floor as entered on the north front. The various floors were linked by the Grand Staircase, built c. 1786,[23] this was one of Holland`s finest designs. Carlton House was demolished in 1827,[24] other significant interiors by Holland were the Great Hall, (1784–89),[25] and the Circular Dining Room (1786–1794).[26] After Carlton House was demolished many fittings including chimney-pieces[27] were reused by John Nash in the construction of Buckingham Palace. Carlton House Carlton House Carlton House, Portico Carlton House, Portico Garden front, Carlton House Garden front, Carlton House Design for north front, Carlton House Design for north front, Carlton House Plan, Carlton House Plan, Carlton House Carlton House, Great Hall Carlton House, Great Hall Carlton House, Grand Staircase Carlton House, Grand Staircase Carlton House, Circular Dining Room Carlton House, Circular Dining Room Carlton House, Crimson Drawing Room Carlton House, Crimson Drawing Room Carlton House, Blue Velvet Closet Carlton House, Blue Velvet Closet Carlton House, Ante Room Carlton House, Ante Room Carlton House, Throne Room Carlton House, Throne Room Carlton House, Golden Drawing Room Carlton House, Golden Drawing Room Carlton House, Gothic Dining Room Carlton House, Gothic Dining Room Marine Pavilion, Brighton Main article: Royal Pavilion Brighton Marine Pavilion (Royal Pavilion Brighton) as designed by Holland c. 1788 West front, Brighton Marine Pavilion (Royal Pavilion Brighton) as designed by Holland Plan, Brighton Marine Pavilion(Royal Pavilion Brighton) as designed by Holland c. 1802 Holland is perhaps best remembered for the original Marine Pavilion (known as such from 1788)[28] (1786–87) at Brighton, Sussex, designed for the Prince of Wales. The Prince had taken a lease on a farmhouse in October 1786[29] in the centre of Brighton, then little more than a village. From 1788 Holland began transforming the building,[30] the east front had two double height bows added, to the north the present saloon was created circular in plan with two apses to north and south, the exterior was of the form of a large bow surrounded by Ionic columns, and to the north of that the farmhouse copied, the west front was quite plain, a tetrastyle, Ionic portico in the centre flanked by two wings forming an open court. Holland proposed further alterations to the pavilion in 1795,[31] but due to the Prince`s financial problems were delayed and it was not until 1801[32] that any work was carried out, this involved extending the main facade with wings at 45 degrees to north and south containing an eating room and conservatory (these were later replaced by Nash`s Banqueting and Music rooms) and the entrance hall was extended with the portico moved forward, and three new staircases created within. In 1803 Holland produced a design to remodel the Pavilion in Chinese style[33] but this was not executed. Later work Entrance front, Dover House, Whitehall The Prince of Wales`s brother Prince Frederick, Duke of York and Albany commissioned Holland to extend Dover House[34] (then called York House), and work started in 1788. He designed the facade to Whitehall with its portico and behind it the circular domed vestibule 40 feet in diameter with an inner ring of eight scagliola Doric columns. Entrance front, Althorp House In 1785 George Spencer, 2nd Earl Spencer[35] entrusted Holland with the remodelling of his country house Althorp. The exterior was encased in white Mathematical tiles to hide the unfashionable red brick[36] and he added the four Corinthian pilasters to the entrance front. He also added the corridors to the wings. Several interiors are by Holland: the Library, Billiard Room and the South Drawing Room. He also remodelled the Picture Gallery. Layout of Woburn Abbey 1816 Francis Russell, 5th Duke of Bedford, one of the Prince of Wales`s friends, commissioned Holland to remodel and extend his country residence Woburn Abbey beginning in 1786.[37] This involved a remodelling the south front and within the south wing Holland remodelled several rooms (1787–1790), including the Venetian Room to house twenty four paintings of Venice by Canaletto, the Ante-Library and the Library, a tripartite room divided by openings containing two columns of the Corinthian order. Also he created the greenhouse (1789) (later altered by Jeffry Wyattville c. 1818) attached to the stable block, a grand riding-school (1789) demolished, indoor tennis court, demolished and Chinese style dairy (1789). Within the park he also designed a new entrance archway (1790), farm buildings, cottages and kennels. In 1801 he converted the greenhouse into a sculpture gallery to house the Duke`s collection of Roman sculpture, adding the `Temple of Liberty` at the east end to house busts of Charles James Fox and other prominent Whigs. Holland went on to design the Theatre Royal, Drury Lane, when it was rebuilt (c. 1791–94)[38] as Europe`s largest functioning theatre with 3,919 seats.[39] The building was 300 feet in length, 155 feet in width and 108 feet tall.[40] The Portland stone exterior was of four floors, rising a floor higher above the stage. The facades were fairly plain, with the main embellishments on the ground floor. A single-storey Ionic colonnade surrounded the building, with shops and taverns behind it. The auditorium was approximately semi-circular in plan, with the Pit. There was a row of eight boxes flanking each side of the Pit, two levels of boxes above, then two galleries above them.[41] The stage was 42 feet wide and 34 feet to the top of the scenery.[42] The Theatre Royal burnt down on the night of 24 February 1809.[43] At the Royal Opera House he rebuilt the auditorium in 1792.[44] The new auditorium contained a pit and four horseshoe shaped, straight-sided tiers. The first three were boxes, and the fourth was the two-shilling gallery. The ceiling was painted to resemble the sky. In addition Holland extended the theatre to provide room for the Scene Painters, Scene Room, Green room, Dressing Rooms, etc.[45] The theatre burnt down on 20 September 1808. From 1802 Holland converted York House on Piccadilly into the Albany apartments. The Exterior, Theatre Royal Drury Lane, burnt down 1809 The Exterior, Theatre Royal Drury Lane, burnt down 1809 The Interior, Theatre Royal Drury Lane, burnt down 1809 The Interior, Theatre Royal Drury Lane, burnt down 1809 Covent Garden Theatre, burnt down 1808 Covent Garden Theatre, burnt down 1808 The Albany The Albany In 1796 Holland started remodelling Southill House[46] Southill, Bedfordshire for Samuel Whitbread with work continuing until 1802. The exterior was remodelled with loggias and a portico with Ionic columns and the interiors completely modernised in the latest French Directoire style. The finest interiors are the library, drawing room, dining room, Mrs. Whitbread`s room and the boudoir. In the garden Holland created the north terrace and the temple with four Tuscan columns. East India House, City of London, demolished In 1796 Holland received the commission[47] to design the new headquarters for the East India Company, East India House in Leadenhall Street. In order to find a suitable design a competition had been held between Holland, John Soane and George Dance. The building was of two stories and fifteen bays in length, the centre five having a portico of six Ionic columns that only projected by the depth of a column from the facade. The building was demolished in 1861–1862. List of architectural work[48] Projects marked # were joint works with Brown. Hale House, Hampshire, alterations (1770) Hill Park, near Westerham, Kent, (c. 1770) subsequently altered and renamed Valence Battersea Bridge, the original wooden bridge (1771–1772) demolished 1881 #Claremont House (1771–74) #Benham Park (1774–75) #Trentham Hall remodelled (1775–1780), later remodelled by Sir Charles Barry (1834–49) demolished 1910 #Cadland, near Southampton (1775–78) demolished 1953 Brooks`s club London (1776–1778) #Cardiff Castle reconstruction in a Gothic style (1777–1778) Hans Town, London, including Cadogan Place, Sloane Street & Sloane Square, (1777–1791), few of his buildings survive The Crown Hotel, Stone, Staffordshire (1778) Berrington Hall (1778–81) St. Michael`s Church, Chart Sutton, rebuilt except for the tower (1779) altered in the 19th century #Nuneham House alterations (1781–1782) Grangemouth, he devised the plan for the town, (1781–83) 7 St. James`s Square, London, refronted (1782) Carlton House, London (1783–95) demolished 1827. Spencer House, London, internal alterations (1785–1792) Royal Pavilion Brighton, (1786–87) remodelled by John Nash (1815–22) Bedford House, Bloomsbury, remodelled dining room (1787) demolished 1800 Knight`s Hill, Norwood, Surrey, (1787) demolished 1810 Stanmore Park, Stanmore, Middlesex, (1787) demolished Woburn Abbey, the south front, library, stables, sculpture gallery, Chinese dairy, entrance lodge (1787–1802) Althorp remodelled the exterior and interior (1787–1789) 105 Pall Mall, London, remodelled interior (1787) demolished 1838 Dover House (was York House), Whitehall, extended the house adding the grand pillared & domed entrance hall and facade & portico on Whitehall (1789–1792) House, Allerton Mauleverer for the Duke of York (1788) rebuilt 1848–1851 Broadlands Ionic Portico on east front, and the major interiors (1788–1792) Oakley House, Bedfordshire, (1789–92) 44 Berkeley Square, remodelling of rooms the original architect being William Kent (c. 1790) Theatre Royal, Drury Lane designed the 3rd theatre (1791–1794) burnt down 1809 Covent Garden Theatre, new auditorium (1792) burnt down 1808 The Swan Hotel, Bedford c.(1792) Birchmore Farm, Woburn, Bedfordshire (1792) Oatlands House, Weybridge, (1794–1800) The Theatre, Aberdeen, Marischal Street, (1795) demolished Debden Hall, Uttlesford, Essex (1795) demolished 1936. Southill Park Southill, Bedfordshire (1796–1802) Park Place, Henley-on-Thames, (1796) demolished East India House London (1796–1800) demolished 1861–1862 Dunira, Perthshire, (1798) demolished East India Warehouses, London, Middlesex Street, (1799–1800) demolished Wimbledon House (1800–02) demolished 1949 Albany (London) conversion of the former Melbourne House by William Chambers into bachelor apartments (1803–1804) Assembly rooms, Glasgow added terminal pavilions (1807) to the building by Robert Adam, demolished 1889 Gateway Westport, County Mayo (1807) demolished 1958