Kratka istorija NOVOG SADA Izdavač: Prometej, 2002. Ђорђе М. Србуловић:КРАТКА ИСТОРИЈА НОВОГ САДА Издавач:ПРОМЕТЕЈ, Нови Сад, 2000.год. Тврди повез,311 страна,илустровано, 16х22цм. Prijatno iznenađujuće za mene, Kratka istorija Novog Sada doživela je treće izdanje. S obzirom na interesovanje čitalaca i pozitivne ocene tzv. stručne javnosti, pokazalo se da je to najtraženija i najprodavanija knjiga o prošlosti Novog Sada. Kako se u međuvremenu došlo do novih saznanja koja suštinski ne menjaju pravac dela, ali unose mnoštvo interesantnih i vrednih detalja, trudio sam se da ih unesem u ovo izdanje, kao i da pojasnim ono što možda nije bilo dovoljno jasno. Nadam se da sam uspeo u tome. Za čitanje prošlosti Novog Sada, bitno je znati sledeće: 1. Teren na kome je izgrađen današnji Novi Sad, od najranijih vremena je ljudsko stanište. Kontinuitet življenja na njemu se stručno potvrđuje i dalja istraživanja samo će još više ići u prilog stavu o neprekinutom naseljavanju i životu ljudi na prostoru grada, 2. Problem «diskontinuiteta» koji unosi zabunu, vezan je za moderno doba: ne toliko za turska osvajanja, koliko za habsburško, na kraju XVII veka. Razlog tome leži u činjenici da je Sveto rimsko carstvo u potpunosti odbacilo sve zatečeno, praveći naselje u skladu sa svojim bar deklerativnim, sakralnim karakterom. Da je to tako, svedoči nam sudbina Petrovaradinske tvrđave: srednjevekovno ugarsko-cistercitsko (?) utvrđenje nisu toliko razrušili Turci, oni su je pustili da propada, nije im bila bitna, već država Leoploda I, koja se nije obazirala na ugarska srednjevekovna prava i njihova utvrđenja, crkve i manastire. Zbog toga grade novo, svoje. Osnivajući Komisiju za novoosvojene oblasti, car je pokazao kakav tretman imaju zemlja i stanovništvo u predelima koji su do tada bili pod Turcima. Negiranje ugarskih srednjevekovnih prava i isticanje srpskih, novih privilegija (novih u smislu da su tokom prethodnih vekova već bile darivane i potvrđivane), dovešće do Rakocijevog ustanka i kravavog srpsko-mađarskog rata. 3. Tragovi ranijeg naseljavanja, primetni su u modernom Novom Sadu, onom koji nastaje posle Velikog bečkog rata: kao što je nekad prostor današnjeg grada činilo mnoštvo raznih naselja, tako je i kasnije Petrovaradinski Šanac, potom Novi Sad, naselje naselja: Staro jezgro, potom Almaški kraj, pa komunikacija i povezivanje, zatim niče Salajka, pa Rotkvarija... sve do današnjeg Novog Naselja (Bistrice). Čenej i Grbavica su i tada, kao i danas podjednako udaljeni. 4. Naselje, koje od Velikog bečkog rata počinje da niče na levoj obali Dunava, preko puta Tvrđave i Petrovaradina, koji su takođe u izgradnji, je u prvih par decenija imalo plemićki: vojno-sveštenički karakter odlazećeg srednjeg veka. Od 1748, Novi Sad nastaje, razvija se, strada, ponovo se gradi... kao grad tipične trgovačke civilizacije. To je i danas. Dalje se modernizujući, samo pokazuje da je deo opšte istorijsko-civilizacijske regresije. 5. Značaj Novog Sada je u tome što je u jednom vremenskom periodu (okvirno bi se ovaj period mogao datovati od prve polovine XVIII do 70-ih godina XIX veka), bio centar: obrazovni, kulturni, politički, ekonomski... celokupnog srpskog naroda, te da je u njemu bitno određena novovekovna nacionalna svest srpskog naroda. Đorđe M. Srbulović (iz predgovora) Knjiga je NOVA.... ---------------------------- M

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Guido Knopp (rođen 29. siječnja 1948. u Treysi, Hesse) njemački je novinar i pisac. U Njemačkoj je dobro poznat, ponajprije jer je producirao velik broj TV dokumentaraca, uglavnom o `Trećem Reichu` i nacionalsocijalizmu, ali i o drugim temama, poput staljinizma. Život i djelo Nakon što je stekao doktorat iz povijesti i političkih znanosti, Knopp je radio kao novinski urednik u Welt am Sonntagu i Frankfurter Allgemeine Zeitungu. Godine 1978. zapošljava se na njemačkoj TV postaji ZDF. Od tada je producirao mnogo dokumentaraca o nacističkoj diktaturi poput Hitlers Helfer (`Hitlerovi pristalice`), Hitler-Eine Bilanz (`Hitler-polaganje računa`) ili Die SS: Eine Warnung der Geschichte (`SS: Upozorenje od povijest`), ali i npr. Vatikan (o moći papa) ili Kanzler: Die Mächtigen der Republik (o njemačkim poslijeratnim saveznim kancelarima).[1] Knopp vodi tjedni program njemačke televizije, koji se obično emitira nedjeljom, pod nazivom History. Godine 1999. producirao je seriju pod nazivom 100 Jahre – der Countdown, koja sažima cijelo 20. stoljeće, godinu za godinom, a televizijska postaja Phoenix još uvijek je ponekad emitira tijekom praznika.[2] Za objavljivanje svoje knjige Top Spies – Traitors in the Secret War (1994), Knopp je radio s njemačkom Saveznom obavještajnom službom i nekoliko umirovljenih špijuna kako bi predstavio svoju osobnu priču i objasnio svoj rad široj javnosti.[3] Knoppovi povijesni filmovi često su kritizirani zbog prepovršnog predstavljanja Trećeg Reicha i zbog `uređivanja povijesti` kako bi se umanjila uloga njemačke javnosti u izgradnji i podržavanju Hitlerova režima.[4][5] Osuđen je za prekrajanje povijesti izostavljanjem uloge Wehrmachta (bivše njemačke vojske) u okrutnostima Drugog svjetskog rata.[6][7] Godine 2004. skupina međunarodnih povjesničara upozorila je da bi dokumentarci poput onih koje je producirao Knopp mogli svesti važne povijesne činjenice na puki infotainment.[8] Godine 2003. Knopp je zagovarao da se Konrad Adenauer nađe na Unsere Besten popisu najvećih Nijemaca, koji je sastavila ZDF-TV.[9] Za svoj rad 2004. godine dobio je Zlatnu kameru te Bavarsku i Europsku TV nagradu. Predaje novinarstvo na Gustav-Siewerth-Akademie u Weilheim-Bierbronnenu (Baden-Württemberg) i živi u Mainzu. Njegova izdavačka kuća je njemačka grupa Random House (Bertelsmann grupa).[10] Godine 2008. Knopp je radio na filmu o neuspješnom Hitlerovom ubojici Bertholdu Schenku Grafu von Stauffenbergu.

Lepo očuvano Bertran Galimar Flavinji OD VITEZOVA HOSPITALACA Svetog Jovana Jerusalimskog DO MALTEŠKIH VITEZOVA ..... Vitezovi Hospitalci (takođe poznati kao Suvereni Red Svetog Jovana Jerusalimskog od Rodosa i od Malte, Malteški vitezovi, Vitezovi sa Rodosa, i Malteški kavaljiri; francuski: Ordre des Hospitaliers ) je udruženje koje je počelo kao bolnica osnovana u Jerusalimu 1080. da bi se starala o siromašnim i bolesnim hodočasnicima u Svetoj zemlji. Nakon osvajanja Jerusalima 1099. u Prvom krstaškom ratu postala je verski i viteški red kako bi se starala i branila Svetu zemlju. Zvanično je priznat 15. februara 1113. u papinoj buli. Posle gubitka hrišćanske teritorije u Svetoj zemlji, Red je delovao sa Rodosa gde je imao suverenost, a kasnije sa Malte gde je bio vazalna država pod španskom vice-kraljevinom Sicilijom. Sadržaj 1 Naziv 2 Grb 3 Istorijat 4 Veliki majstori 5 Vidi još 6 Spoljašnje veze Naziv[uredi | uredi kod] Postoji više naziva koji su označavali ovaj viteški red. Jovanovci je naziv koji su dobili zbog crkve Svetog Jovana uz koju su podigli bolnicu. Hospitalci je naziv koji su dobili zbog toga što su osnovali bolnicu u Jerusalimu u u kojoj su lečili ranjene i bolesne. Malteški vitezovi je naziv koji su dobili kada su se preselili na Maltu. Malteški krst Grb[uredi | uredi kod] Nosili su crnu odoru na kojoj je bio beli krst, koji podseća na gvozdeni krst, što je bio i njihov grb, po kome su bili prepoznatljivi sve vreme srednjeg veka. Nakon selidbe na Maltu, promenili su grb koji je i danas u upotrebi. Čini ga srebrni (argent) malteški krst na crvenom (gules) štitu. Istorijat[uredi | uredi kod] Posle pada Jerusalima, 1187. godine, prelaze na Kipar, a potom na Rodos. Kada su Turci osvojili Rodos 1522, car Svetog Rimskog carstva Karlo V ih seli na Maltu 1530. godine. Nakon Velike opsade 1565. godine, na ostrvu je podignut novi grad nazvan po velikom majstoru viteškog reda Žanu de la Valeti; otud La Valeta ili jednostavno Valeta. Napoleon I je na svom pohodu ka Egiptu osvojio Maltu 1798, nakon čega su vitezovi prešli u Rim. Ivanovci u Hrvatsku stižu na poziv bana Borića. Već u XII. stoljeću su ivanovci imali ogromne posjede na Ivanščici s utvrđenim gradom Belom. Ivanovci su u Hrvatskoj svoje posjede stekli isključivo kraljevskim darovanjem i kasnijim preuzimanjem templarskih posjeda nakon ukinuća Templarskog reda 1312. od strane avinjonskog pape Klementa V. U posjedu Ivanovaca se između ostalog spominje Marča kod Kloštar Ivanića, Glogovnica, Tkalec, sv. Juraj od Planine (monasterium s. Georgii de Planina)[1] kod Kašine i Čiče ispod Save. U Hrvatskoj su djelovali do 17. stoljeća [2]. U Hrvata se ivanovci javljaju i u Bačkoj. Imali su samostan i crkvu u Baču. Njihov samostan su naslijedili franjevci [2]. Za vreme rata 1885. između Kraljevine Srbije i Kneževine Bugarske, Malteški red je donirao srpskim železnicama sanitetski voz od 10 kola, koji je saobraćao na relaciji Beograd-Niš. Veliki majstori[uredi | uredi kod] Blagosloveni Žerar (The Blessed Gerard) (1099-1120) Rejmon de Puj de Provans (Raymond du Puy de Provence) (1120-1160) Ože de Balben (Auger de Balben) (1160-1163) Arno de Kom (Arnaud de Comps) (1162-1163) Žilber Deseji (Gilbert d`Aissailly) (1163-1170) Gaston de Mirol (Gastone de Murols) (oko 1170-1172) Žilber Sirijski (Gilbert of Syria) (1172-1177) Rože de Mulin (Roger de Moulins) (1177-1187) Ermangar Dasp (Hermangard d`Asp) (1187-1190) Garnijer de Naplu (Garnier de Naplous) (1190-1192) Žofroa de Donžon (Geoffroy de Donjon) (1193-1202) Alfons Portugalski (Alfonse of Portugal) (1203-1206) Žofroa le Rat (Geoffrey le Rat) (1206-1207) Gerin de Montegi (Guerin de Montaigu) (1207-1228) Bertran de Tesi (Bertrand de Thessy) (1228-1231) Gerin de Montegi (Guerin de Montaigu) (1231-1236) Bertran de Komp (Bertrand de Comps) (1236-1240) Pjer de Vjel-Brid (Pierre de Vielle-Bride) (1240-1242) Žilom de Šatonef (Guillaume de Chateauneuf) (1242-1258) Igi de Revel (Hugues de Revel) (1258-1277) Nikola Lornj (Nicolas Lorgne) (1277-1284) Žan de Vilijer (Jean de Villiers) (1284-1294) Odon de Pin (Odon de Pins) (1294-1296) Žilom de Vilar (Guillaume de Villaret) (1296-1305) Fulk de Vilar (Foulques de Villaret) (1305-1319) Elion de Vilnev (Helion de Villeneuve) (1319-1346) Diedone de Gonzo (Dieudonné de Gozon) (1346-1353) Pjer de Kornejan (Pierre de Corneillan) (1353-1355) Rože de Pin (Roger de Pins) (1355-1365) Ramon Berenže (Raymond Berenger) (1365-1374) Rober Žilijak (Robert de Juliac) (1374-1376) Huan Fernandez Deredija (Juan Fernández de Heredia) (1376-1396) Rikardo Karaćolo (Riccardo Caracciolo) (1383-1395) suparnički veliki majstor Filiber de Nejak (Philibert de Naillac)(1396-1421) Antonio Fluvijan de Rivijer (Antonio Fluvian de Riviere) (1421-1437) Žan de Lastik (Jean de Lastic) (1437-1454) Žak de Mili (Jacques de Milly) (1454-1461) Pjero Raimondo Cakosta (Piero Raimondo Zacosta) (1461-1467) Đovani Batista Orsini (Giovanni Battista Orsini ) (1467-1476) Pjer Dobison (Pierre d`Aubusson) (1476-1503) Emeri Damboaz (Emery d`Amboise) (1503-1512) Gi de Blanšfort (Guy de Blanchefort) (1512-1513) Fabricio del Kareto (Fabrizio del Carretto) (1513-1521) Filip Vilijer de Lil-Adam (Philippe Villiers de L`Isle-Adam) (1521-1534) Pjero de Ponte (Piero de Ponte) (1534-1535) Didije de Sen-Žej (Didier de Saint-Jaille) (1535-1536) Huan de Omedes i Koskon (Juan de Homedes y Coscon) (1536-1553) Klod de la Sengle (Claude de la Sengle) 1553-1557) Žan de la Valet (Jean de la Vallette) (1557-1568) Pjer de Mon (Pierre de Monte) (1568-1572) Žan de la Kasjer (Jean de la Cassiere) (1572-1581) Igi Luben de Verdaj (Hugues Loubenx de Verdalle) (1581-1595) Martin Garze (Martin Garzez) (1595-1601) Alof de Vinjakur (Alof de Wignacourt) (1601-1622) Luis Mendez de Vaskonseljos (Luís Mendes de Vasconcellos) (1622-1623) Antoan de Pol (Antoine de Paule) (1623-1636) Huan de Laskaris-Kastelar (Juan de Lascaris-Castellar) (1636-1657) Antoan de Redin (Antoine de Redin) (1657-1660) Anet de Klermon-Žesan (Annet de Clermont-Gessant) (1660) Rafael Kotone (Raphael Cotoner) (1660-1663) Nikola Kotone (Nicolas Cotoner) (1663-1680) Gregorio Karafa (Gregorio Carafa) (1680-1690) Adrijen de Vinjakur (Adrien de Wignacourt) (1690-1697) Ramon Perejo i Rokafil (Ramon Perellos y Roccaful) (1697-1720) Mark Antonio Condadari (Marc`Antonio Zondadari) (1720-1722) Antonio Manoel de Vilena (Antonio Manoel de Vilhena) (1722-1736) Remon Despuj (Raymond Despuig) (1736-1741) Manuel Pinto de Fonseka (Manuel Pinto de Fonseca) (1741-1773) Fransisko Ksimenes de Teksada (Francisco Ximenes de Texada) (1773-1775) Emanuel de Roan-Poldik (Emmanuel de Rohan-Polduc) (1775-1797) Ferdinand fon Hompeš cu Bolhajm (Ferdinand von Hompesch zu Bolheim) (1797-1799) Pavle I od Rusije (Pavel I Petrovič) (1798-1801) de fakto Đovani Batista Tomazi (Giovanni Battista Tommasi) (1803-1805) Iniko Maria Gevara-Suardo (Innico Maria Guevara-Suardo) (1805-1814) zamenik Andre di Đovani (André Di Giovanni) (1814-1821) zamenik Antoan Buska (Antoine Busca) (1821-1834) zamenik Karlo Kandida (Carlo Candida) (1834-1845) zamenik Filipe di Koloredo-Mels (Philippe di Colloredo-Mels) (1845-1864) zamenik Alesandro Bordžija (Alessandro Borgia) (1865-1871) zamenik Đovani Batista Česki a Santa Kroče (Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce ) (1871-1879) zamenik Đovani Batista Česki a Santa Kroče (Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce ) (1879-1905) Galeaco fon Tun und Hoenštajn (Galeazzo von Thun und Hohenstein) (1905-1931) Ludoviko Kiđi Albani dela Rovere (Ludovico Chigi Albani della Rovere) (1931-1951) Anđelo de Mojana di Kolonja (Angelo de Mojana di Cologna) (1962-1988) Endru Viloubi Ninian Berti (Andrew Bertie) (1988-2008) Metju Festing (Matthew Festing) (2008-danas) Tags: Vitezovi tajni redovi hospitalci templari .... tajna drustva krstaši krstaski pohodi

U dobrom stanju Hrvatski književni jezik i pitanje varijanata Hrptni naslov Hrvatski književni jezik Vrsta građe zbornik Jezik hrvatski Godina 1969 Izdavanje i proizvodnja Zagreb : Kritika, 1969 (Zagreb : `Ognjen Prica`) Fizički opis 246 str. ; 25 cm Posebno izdanje časopisa Kritika ; sv. 1 Registar. Predmetne odrednice Hrvatski jezik, književni -- Zbornici -- Separati Hrvatski jezik -- Varijante -- Zbornici -- Separati SADRŽAJ Odluka o objavljivanju odluka i proglasa Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije, njegovog pretsjedništva i nacionalnog komiteta na srpskom, hrvatskom, slovenačkom i makedonskom jeziku .... 2 Odluka o »Službenom listu Demokratske Federativne Jugoslavije« .... 3 Riječ uredništva .... 4 KRITIKA RJEČNIKA HRVATSKOSRPSKOGA KNJIŽEVNOG JEZIKA (KNJIGA PRVA A—F I KNJIGA DRUGA G—K), IZDANJE MATICE HRVATSKE I MATICE SRPSKE, ZAGREB—NOVI SAD, 1967. Bratoljub Klaić: O novom Rječniku »obiju Matica« .... 7 Stjepan Babić: O Rječniku Matice hrvatske .... 25 Radoslav Katičić: Djelo koje treba temeljito popraviti 41 Tomislav Ladan: Centaurski rječnik centaurskog jezika .... 48 Igor Zidić: Leksički magazin i likovna kultura 59 Karlo Kosor: Rječnik hrvatskosrpskoga književnog jezika .... 78 Marijan Kancelarić: Oštro o starome — radi boljeg novoga Rječnika .... 93 Aleksandar Šolc Obradba stručnih naziva u Rječniku hrvatskosrpskog i Juraj Božičević: književnog jezika (metrologija, fizika, kemija i dr.) .... 104 ODGOVOR BRANITELJIMA RJEČNIKA Stjepan Babić: O rječnicima, kritikama i protukritikama .... 121 Radoslav Katičić: Riječ-dvije kritičarima moje kritike u »Kritici« .... 139 Tomislav Ladan: Jezik književnosti, književni jezik i rječnik književnoga jezika .... 147 *** O načinu daljeg rada na Rječniku i Rečniku .... 172 *** Zaključci primljeni na Zagrebačkom sastanku Matice hrvatske, Matice srpske i uredništva Rječnika (Reč- nika) 4. i 5. siječnja 1969 .... 175 RASPRE I RASPRAVE O JEZIKU Ljudevit Jonke: Razumijevanje i snošljivost i u jezičnim pitanjima .... 179 Ljudevit Jonke: Postanak novijega književnog jezika u Hrvata i Srba .... 184 *** Zaključci plenuma Društva književnika Hrvatske o problemima suvremenog jezika hrvatske književnosti, znanosti, školstva i sredstava masovne komunikacije .... 193 *** Rezolucija zagrebačkog lingvističkog kruga .... 195 *** Izjava o jedinstvu i varijantama hrvatskosrpskoga književnog jezika .... 197 Stjepan Babić: Htijenja i ostvarenja Novosadskoga dogovora .... 199 Stjepan Babić: Za ravnopravnost u teoriji i praksi ..... 209 Milan Moguš: Varijante prelaze okvire puke komunikativnosti .... 213 Krunoslav Pranjić: Zakonski prijedlog: četiri jezika .... 216 Zdravko Malić: Komunikacija bez šumova .... 219 Ljudevit Jonke: Razvoj hrvatskoga književnog jezika u 20. stoljeću .... 222 Ljudevit Jonke: Aktualna jezična pitanja danas .... 232 Ljudevit Jonke: Osnovni pojmovi o jeziku Hrvata i Srba .... 236 Kazalo .... 243 RIJEČ UREDNIŠTVA O jeziku i u vezi s njim vode se posljednjih godina diskusije i polemike na različitim stranama i s veoma različitih polazišta. Dok jedan dio stručnjaka želi isključivo znanstveno postavljati i rješavati pitanja varijanata te standardnog, odnosno književnog jezika, ima i takvih lingvista koji žele svaku diskusiju s oponentima što prije, u stvari naprečac prekinuti, kratkim postupkom, uz pomoć političkog pritiska. Budući da je to veoma osjetljivo i važno pitanje i da ga stoga valja na odgovarajući način što detaljnije raščlaniti i raspraviti u atmosferi obostrano izražene dobre volje i tolerancije, urednici »Kritike« omogućili su objavljivanje kritičkih tekstova o najnovijem Rječniku hrvatskosrpskog književnog jezika (izdanje Matice hrvatske i Matice srpske). Nakon toga su uslijedile prilično oštre rasprave koje su naišle na izuzetno zanimanje javnosti, o čemu svjedoče i brzo rasprodani primjerci svih časopisa i novina u kojima je o tome, ili u povodu toga, opširnije polemički pisano. Smatrajući opravdanom želju mnogih čitalaca da se na jednom mjestu saberu svi važniji noviji radovi istaknutih hrvatskih filologa o pitanjima jezika, uredništvo »Kritike« je odlučilo da tome posveti posebni broj. Izbor je obavljen u suradnji s našim najautoritativnijim stručnjacima za pitanja jezika, pa smo stoga uvjereni da obuhvaća uistinu sve magistralne priloge. Razumije se, urednici su poštovali osobna mišljenja pojedinaca i nisu ni u jednom slučaju željeli birati samo one radove i redove s kojima se u potpunosti slažu. Diskusija je u toku; svako nasilno insistiranje na ujednačavanju mišljenja već u ovoj fazi izazvalo bi nepopravljivo teške posljedice. Zato ovaj zbornik članaka ne treba čitati kao cjelovito djelo istomišljenika niti kao programatsku platformu svih daljnjih rasprava, nego kao panoramu i komperidij pogleda i shvaćanja što ih danas zastupaju određeni hrvatski lingvisti. (Zbog objektivnih tehničkih razloga radovi Dalibora Brozovića bit će objavljeni odvojeno, u posebnom izdanju »Kritike«, pod naslovom Rječnik jezika, ili jezik rječnika?) Valja svakako istaći da je prvi takav izdavački pokušaj uredništva »Kritike« omogućen prvenstveno solidarnošću autora i urednika koji su se svi odrekli honorara, kao i određenoj materijalnoj pomoći Matice hrvatske, na čemu svima i ovom prigodom zahvaljujemo.

Kao na slikama AutorIngersoll, Ralph Nakladnik Beograd : Kultura, 1948 Materijalni opis488 str. ; 20 cm Nakladnički nizBiblioteka Trideset dana NapomenaPrijevod djela: Top secret. Ćir. Predmetna odrednicaDrugi svjetski rat <1939/1945> - vojne operacije - Europa, zapadna Drugi svjetski rat <1939/1945> - Sjedinjene Američke Države Ralph McAllister Ingersoll (December 8, 1900 in New Haven, Connecticut – March 8, 1985 in Miami Beach, Florida) was an American writer, editor, and publisher. He is best known as founder and publisher of PM, a short-lived 1940s New York City left-wing daily newspaper that was financed by Chicago millionaire Marshall Field III.[1] Biography[edit] Ingersoll went to Hotchkiss School, graduated from Yale University`s Sheffield Scientific School and became a mining engineer in California, Arizona and Mexico. In 1923 he went to New York with the intention of becoming a writer.[2] He worked as a reporter for the New York American from 1923 to 1925, and then joined The New Yorker where he was managing editor from 1925 to 1930. He had been hired by the New Yorker founder and editor Harold Ross a few months after the magazine commenced publication; Ross inadvertently spilled an inkwell on Ingersoll`s new light suit (various sources claim it was either white or pale gray) during the job interview, then, in embarrassment, offered him the job. As Ingersoll left his office, he heard Ross mumble to his secretary: `Jesus Christ, I hire anybody.`[3] According to his biographer, Roy Hoopes, Ingersoll `was one of the original guiding spirits of The New Yorker. He held it together during its first five years.`[4] In 1930 Ingersoll went to Time Inc. as managing editor of Time-Life publications, and devised the formula of business magazine Fortune,[5] eventually becoming general manager of the company.[2] One of his most important assignments at Fortune was a detailed history of The New Yorker and its business. The scrutiny that Ingersoll gave Ross and his employees, which included mention of their foibles and salaries, initiated a feud between Ross and Henry Luce, publisher of Time and Fortune, culminating in a famed profile of Luce by Wolcott Gibbs that ran in The New Yorker in 1936, which lampooned both Luce and `Timestyle`, the inverted writing style for which Time was (in)famous. Luce retaliated by having caricaturist Al Hirschfeld draw an image of Joseph Stalin over a picture of Ross.[6] PM started on June 18, 1940 with $1.5 million of capital, a fraction of the $10 million that Ingersoll initially sought. Unlike in usual U.S. practice, PM ran no advertising, and editorials did not appear every day; when they did, they were signed by an individual, initially Ingersoll himself, instead of anonymously coming from the paper itself. Sometimes these editorials took over the front page. His first editorial took a forthright stand on World War II which was already under way in Europe: `We are against people who push other people around,` he wrote, demanding material U.S. support for the nations opposing Nazi Germany and Fascist Italy.[1][5] Ingersoll visited Britain in October and wrote a series for the paper that was published as an instant book fixup.[7] The papers` first year was an overall success, although the paper was in some financial trouble: its circulation of 100,000–200,000 was insufficient. Marshall Field III had become the paper`s funder; quite unusually, he was a `silent partner` in this continually money-losing undertaking.[1] The 41-year-old Ingersoll was drafted into the military; when he returned after the war, he found a paper that was less lively and well-written than it had been under his leadership, and with the pro-communist and anti-communist liberals writing at cross purposes. The paper never quite recovered and in June, 1948, with PM on the brink of folding, Field sold a majority interest to attorney Bartley Crum and editor Joseph Fels Barnes, who renamed it the New York Star. It ceased publication eight months later, in February, 1949. Ingersoll later wrote numerous books about his service in World War II.[1] It has recently been suggested, based on research, that Ingersoll may have been the originator, chief advocate and mission planner of the tactical deception unit formed by the US Army during the war and deployed in the European Theater of Operations known formally as the 23rd Headquarters Special Troops and colloquially as the Ghost Army of World War II.[8] In the 1950s Ingersoll acquired and managed several newspapers. His company, Ingersoll Publications, founded in 1957,[9] was taken over by his son Ralph M. Ingersoll Jr. in 1982 after he had bought his father out in a deal that left them no longer on speaking terms.[10] Further reading[edit] Hoopes, Roy (1985). Ralph Ingersoll. A Biography. New York: Atheneum. Ralf Mekalister Ingersol ( 8. decembar 1900. Nju Hejven, Konektikat — 8. mart 1985. Majami Bič, Florida) je bio američki pisac, urednik i izdavač. Najpoznatiji je kao osnivač i izdavač PM, kratkotrajnih levičarskih dnevnih novina u Njujorku iz 1940-ih koje je finansirao milioner iz Čikaga Maršal Fild III.[1] Biografija[uredi] Ingersol je otišao u školu Hočkis, diplomirao na naučnoj školi Šefild Univerziteta Jejl i postao rudarski inženjer u Kaliforniji, Arizoni i Meksiku. Godine 1923. odlazi u Njujork sa namerom da postane pisac.[2] Radio je kao reporter za Nev Iork American od 1923. do 1925., a zatim se pridružio The Nev Iorker-u gde je bio glavni urednik od 1925. do 1930. godine. Unajmio ga je osnivač i urednik Nev Iorker-a Harold Ross nekoliko meseci nakon što je časopis započelo objavljivanje; Ros je nehotice prosuo mastilo na Ingersolovo novo svetlo odelo (razni izvori tvrde da je bilo belo ili bledo sivo) tokom intervjua za posao, a zatim mu je, u stidu, ponudio posao. Dok je Ingersoll izlazio iz kancelarije, čuo je Rosa kako promrmlja svom sekretaru: „Isuse Hriste, ja unajmljujem svakoga.“[3] Prema njegovom biografu, Roju Hupsu, Ingersol je „bio jedan od prvobitnih duhova vodilja The Nev Iorker-a. Držao je zajedno tokom svojih prvih pet godina.“[4] Godine 1930. Ingersol je otišao u Time Inc. kao glavni urednik publikacija Time-Life, i osmislio formulu poslovnog časopisa Fortune,[5] da bi na kraju postao generalni direktor kompanije.[2] Jedan od njegovih najvažnijih zadataka u Fortuneu bila je detaljna istorija The Nev Iorker-a i njegovog poslovanja. Ispitivanje koje je Ingersoll dao Rosu i njegovim zaposlenima, a koje je uključivalo pominjanje njihovih slabosti i plata, pokrenulo je svađu između Rosa i Henrija Lusa, izdavača Time and Fortune, što je kulminiralo slavnim profilom Lucea Volkota Gibsa koji je objavljen u The Nev Iorker-u. 1936. godine, koji je ismevao i Luce i „Timestile“, obrnuti stil pisanja po kojem je Tajm (ne)čuven. Lus je uzvratio tako što je karikaturistu Al Hiršfeld nacrtao sliku Josifa Staljina preko Rosove slike.[6] PM je počeo 18. juna 1940. sa kapitalom od 1,5 miliona dolara, što je samo delić od 10 miliona dolara koje je Ingersol prvobitno tražio. Za razliku od uobičajene američke prakse, premijer se nije oglašavao, a uvodnici se nisu pojavljivali svaki dan; kada jesu, potpisao ih je pojedinac, u početku sam Ingersol, umesto da anonimno dolazi iz samog lista. Ponekad su ovi uvodnici zauzeli naslovnu stranu. Njegov prvi uvodnik zauzeo je jasan stav o Drugom svetskom ratu koji je već bio u toku u Evropi: „Mi smo protiv ljudi koji guraju druge ljude okolo“, napisao je, zahtevajući materijalnu podršku SAD za nacije koje se suprotstavljaju nacističkoj Nemačkoj i fašističkoj Italiji.[1] ][5] Ingersol je posetila Britaniju u oktobru i napisala seriju za novine koja je objavljena kao trenutna popravka knjige.[7] Prva godina izdanja novina je bila ukupan uspeh, iako je list bio u finansijskim problemima: njegov tiraž od 100.000–200.000 nije bio dovoljan. Maršal Fild III je postao finansijer lista; sasvim neobično, on je bio „tihi partner“ u ovom poduhvatu koji je neprestano gubio novac.[1] 41-godišnji Ingersol je pozvan u vojsku; kada se vratio posle rata, pronašao je list koji je bio manje živ i dobro napisan nego što je bio pod njegovim rukovodstvom, a sa prokomunističkim i antikomunističkim liberalima koji su pisali suprotno. List se nikada nije potpuno oporavio i u junu 1948. godine, dok je PM bio na ivici raspada, Fild je prodao većinski udeo advokatu Bartliju Kramu i uredniku Džozefu Felsu Barnsu, koji su ga preimenovali u Nev Iork Star. Prestao je da izlazi osam meseci kasnije, u februaru 1949. Ingersol je kasnije napisao brojne knjige o svojoj službi u Drugom svetskom ratu.[1] Nedavno je sugerisano, na osnovu istraživanja, da je Ingersoll možda bio začetnik, glavni advokat i planer misije jedinice za taktičke obmane koju je formirala američka vojska tokom rata i koja je bila raspoređena u Evropskom teatru operacija, formalno poznatom kao 23. štab Specijalne trupe i kolokvijalno kao Vojska duhova Drugog svetskog rata.[8] Pedesetih godina prošlog veka Ingersol je kupio i upravljao nekoliko novina. Njegovu kompaniju, Ingersoll Publications, osnovanu 1957. godine,[9] je preuzeo njegov sin Ralf M. Ingersoll Jr. 1982. nakon što je otkupio svog oca u dogovoru koji ih je ostavio da više ne razgovaraju.[10]

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Posveta! U evropskoj istoriografiji Dil je odigrao jednu od presudnih uloga u konačnom razbijanju nipodaštavajućeg stava ne samo prema vizantijskoj nego i prema sveukupnoj srednjevekovnoj istoriji kao periodu mračnjaštva i neprekidnog opadanja. Ovaj stav, koji su inaugurisali francuski prosvetitelji a praktično ga uobličio Edvard Gibon, vodeći istoričar XVIII stoleća, za dugo vremena je prekinuo razvoj vizantijskih studija. Dil je započeo svoj rad kada je moderna vizantologija, još uvek u senci nataloženih predrasuda, tek počela da se kreće stazom uspona. Stoga je on morao ne samo da osvetljava jednu gotovo nepoznatu granu istorijske nauke, nego da i kod širih krugova pobuđuje zanimanje za njene probleme. Podjednako je uspeo i u jednom i u drugom poslu. U modernoj vizantologiji Dil zauzima jedno od najuglednijih mesta kako zbog visokog kvaliteta svojih studija tako i zbog velikog uticaja na docnija pokoljenja istraživača širom Evrope. Istorija Vizantije nije dostojna zaborava. U knjizi su predstavljeni svi vizantijski carevi, sa svojim manama i vrlinama i svi hronološki događaji. S A D R Ž AJ: - Osnivanje Carigrada i postanak istočnog rimskog carstva (330-518) - Justinijanova vladavina i grčko carstvo u VI veku (518-610) - Iraklijeva dinastija. Arabljanska opasnost i preobražaj carstva u VI veku (610-717) - Isavrijanski (sirijski) carevi i ikonoborstvo (717-867) - Vrhunac carstva pod makedonskom dinastijom (867-1081) - Vek Komnina (1081-1204) - Latinsko carigradsko carstvo i grčko nikejsko carstvo (1204-1261) - Vizantijsko carstvo pod Paleolozima (1261-1453) Šarl Dil (franc. Charles Diehl; Strazbur, 19. januar 1859 — Pariz, 1. novembar 1944) je bio francuski vizantolog i istoričar.[1][2] Akademska karijera Posle završenih univerzitetskih studija nekoliko godina (1881 — 1885) radio je u Francuskoj školi u Rimu. Potom je izabran za profesora istorije u Nansiju, a 1899. na Sorboni u Parizu gde je pored predavanja iz opšte istorije držao i poseban kurs iz istorije Vizantije. Probuđeno zanimanje za povest romejske države uslovilo je da se 1907. na Sorboni osnuje specijalna katedra za vizantijsku istoriju. Dil je na ovoj katedri više od trideset godina držao nastavu i ostao je upamćen kao izvanredan i izuzetno duhovit predavač. Za svoje nesvakidašnje naučne zasluge stekao je veliko priznanje ne samo u Francuskoj nego daleko van njenih granica. Izabran je za dopisnog člana mnogih akademija i za počasnog doktora većeg broja univerziteta., između ostalih i Beogradskog. Dopisni član Srpske kraljevske akademije postao je 1936. godine. Naučni rad Pored radova iz klasične arheologije, kojom se uglavnom bavio u svojim ranim naučnim godinama i studija iz opšte istorije umetnosti, kao što su one o Botičeliju (1906) Dil je neizmerno zadužio istoriju vizantijske umetnosti. Naročito je važno njegovo delo Manuel d`art byzantin (prvo izdanje 1910, drugo u dva toma 1925/1926), a napisao je i niz radova o pojedinim spomenicima vizantijske umetnosti, među njima i o srpskim srednjovekovnim manastirima (Aux vieux monastères de Serbie, 1930). Još značajniji je njegov rad na polju vizantijske istorije gde se s podjednakim uspehom ogledao kako u minucioznim analitičkim istraživanjima tako i u oblikovanju širokih sinteza. Ove osobine pokazao je još u svojoj doktorskoj disertaciji o Ravenskom egzarhatu (Etudes sur l`exarchat de Revenne, Pariz 1888), kao i u opširnom delu o vizantijskoj upravi u severnoj Africi (L`Afrique Byzantine, Histoire de la domination dyzantine en Afrique, Pariz 1896). Veliku slavu donela mu je knjiga o Justinijanu I (Justinien et la civilisation byzantine au VIe siècle, Pariz 1901), a i popularna monografija o carici Teodori (Théodore,impératrice de Byzance, Pariz 1904). U knjizi Etudes byzantines (Vizantijske studije) sabrani su njegovi radovi koji se odnose na vrlo različita pitanja političke i kulturne istorije. Dil je napisao i nekoliko sinteza koja osvetljavaju pojedina razdoblja iz istorije Vizantije, najpre kratak pregled političke istorije Histoire de l`empire byzantin, Pariz, 1919. godine (srpski prevod Istorija Vizantijskog carstva, Beograd 1933), a zatim i istoriju kulture Byzance, Grandeur et Décadence. Obradio je i pojedina poglavlja kako iz političke tako i iz kulturne istorije u poznatoj engleskoj ediciji The Cambridge Medieval History. Kasnije je takođe u seriji za svetsku istoriju napisao prilično obimnu istoriju vizantijskog carstva. Dil je posedovao i nesvakidašnju obdarenost literate koja je na pravi način došla do izražaja u njegovim naučnim esejima. Čuvena je dvotomna zbirka Figures byzantines u kojoj se predstavio kao nenadmašan majstor istorijskog portreta. Ova zbirka je doživela veliki broj izdanja i prevedena je na mnoge jezike (srpski prevod: Vizantijske slike I–II u izdanju Srpske književne zadruge, Beograd 1927 — 1929, reprint 1991). Značaj U evropskoj istoriografiji Dil je odigrao jednu od presudnih uloga u konačnom razbijanju nipodaštavajućeg stava ne samo prema vizantijskoj nego i prema sveukupnoj srednjovekovnoj istoriji kao periodu mračnjaštva i neprekidnog opadanja. Ovaj stav, koji su inaugurisali francuski prosvetitelji a praktično ga uobličio Edvard Gibon, vodeći istoričar XVIII stoleća, za dugo vremena je prekinuo razvoj vizantijskih studija. Dil je započeo svoj rad kada je moderna vizantologija, još uvek u senci nataloženih predrasuda, tek počela da se kreće stazom uspona. Stoga je on morao ne samo da osvetljava jednu gotovo nepoznatu granu istorijske nauke, nego da i kod širih krugova pobuđuje zanimanje za njene probleme. Podjednako je uspeo i u jednom i u drugom poslu. U modernoj vizantologiji Dil zauzima jedno od najuglednijih mesta kako zbog visokog kvaliteta svojih studija tako i zbog velikog uticaja na docnija pokoljenja istraživača širom Evrope....

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Posveta! Petar I Karađorđević (Beograd, 11. jul 1844 — Beograd, 16. avgust 1921) je bio kralj Srbije, od 1903. do 1918. i kralj Srba, Hrvata i Slovenaca od 1918. do 1921. godine.[1] Petar Karađorđević je bio Karađorđev unuk i treći sin Perside i kneza Aleksandra Karađorđevića, koji je bio prisiljen da abdicira nakon Svetoandrejske skupštine. Petar je osnovnu školu i gimnaziju završio u Beogradu, a dalje školovanje je nastavio u Švajcarskoj, u ženevskom zavodu Venel-Olivije. Potom se upisuje u pariski koledž Sen-Barb i u čuvenu Vojnu akademiju Sen-Sir, koju završava 1864. godine. Karađorđević u gradu Mecu završava Višu vojnu akademiju i već 1870. godine, kao mladi francuski oficir, učestvuje u Francusko-pruskom ratu, u kome biva i zarobljen. Prilikom opsade Meca i bitke kod Sedana, Bizmarkova vojska je zarobila oko sto četiri hiljade francuskih vojnika, uključujući i samog Napoleona III. Petar Karađorđević se iz pruskog zarobljeništva spasao bekstvom, preplivavši gotovo zaleđenu reku Loaru (kao posledica ovakvog bega je bila reuma, koja je mučila tokom celog života). Za zasluge u ovom ratu Petar je odlikovan ordenom Legije časti.[2] Kada je 1875. godine buknuo ustanak u Hercegovini i Bosanskoj krajini, pridružio se kao dobrovoljac pod pseudonimom Petar Mrkonjić u Bosanskohercegovačkom ustanku protiv Osmanskog carstva. iz tog razloga i danas lepa varoš u jugozapadnom delu Republike Srpske, u znaka sećanja na Karađorđevića, nosi ime Mrkonjić Grad. Oženio se 1883. godine crnogorskom princezom Zorkom, najstarijom kćerkom crnogorskog knjaza Nikole. Venčanje Petra i Zorke obavljeno je u Cetinjskom manastiru uz činodejstvovanje mitropolita Visarijona Ljubiše. Venčani kum je, naravno preko posrednika grofa Orlov Denisova, bio ruski car, dok je drugi kum tj. stari svat bio vojvoda Miljan Vuković. Petar i Zorka su imali petoro dece, od toga tri sina: Đorđa, Aleksandra i Andriju, kao i dve ćerke: Jelenu i Milenu (koja je živela samo devet dana). Nakon smrti oca 1885. godine, Petar je postao glava dinastije Karađorđević. Posle Majskog prevrata i ubistva kralja Aleksandra Obrenovića 1903, izabran je za kralja Srbije. Kao kralj zalagao se za ustavno uređenje zemlje i bio je poznat po svojoj liberalnoj politici.[3] Kralj Petar je bio vrhovni komandant srpske vojske u Balkanskim ratovima. Zbog starosti je 24. juna 1914. preneo kraljevska ovlašćenja na svog sina, prestolonaslednika Aleksandra. U Prvom svetskom ratu povlačio se sa vojskom preko Albanije. Pošto je bio kralj Srbije tokom perioda velikih srpskih vojnih uspeha, u srpskom narodu ostao je zapamćen kao kralj Petar Oslobodilac (takođe poznat i kao Stari kralj).[4] Stvaranjem Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. postao je kralj Srba, Hrvata i Slovenaca, što je ostao do svoje smrti 16. avgusta 1921.[5] Mladost Rođen je kao peto dete kneza Aleksandra i kneginje Perside (iz čuvene porodice Nenadovići) iz Brankovine na Petrovdan, 29. juna/11. jula 1844. godine. Njegov prvi vaspitač bio je Čeh, dr Vilem Gabler, tokom 1852–1854. godine.[6] Osnovnu školu i Gimnaziju beogradsku je završio u Beogradu. Pošto je Svetoandrejska skupština 1858. godine, zbacila sa prestola kneza Aleksandra, on je napustio Srbiju. Mladi Petar je dalje školovanje nastavio u zavodu Venel-Olivije u Ženevi. Po završenom školovanju septembra 1861, Knežević Petar se upisuje u pariski Koledž Sen-Barb, a 1862. u čuvenu Vojnu Akademiju Sen-Sir koju završava 1864. godine. U Parizu se bavio fotografijom i slikarstvom, i usavršavao svoje vojničko i političko obrazovanje. Ono mu je otvorilo vidike ideja političkog liberalizma, parlamentarizma i demokratije. Početkom 1868, Knežević Petar je u Beču štampao svoj prevod knjige engleskog političara i filozofa Džona Stjuarta Mila O slobodi,[7] sa svojim predgovorom,[8] koji će kasnije postati njegov politički program.....

VEŠTAČENJE O KRIVICI ZA RAT 1914. Herman Kantorovič Str 316 Povez mek Stanej knjige vrlo dobro OSTALE MOJE AUKCIJE MOŽETE POGLEDATI PREKO LINKA http://www.kupindo.com/pretraga.php?Prodavac=rere&Grupa=1 Kupovinom više knjiga značajno štedite na poštarini. O knjizi Savesno razmatranje i danas aktuelnog pitanja krivice za rat 1914–1918, po nalogu iz Rajhstaga 1923. Godine naručeno od istaknutog pravnika i univerzitetskog profesora Hermana Kantoroviča, završeno 1927, punih 40 godina ostalo je neobjavljeno jer njegovi zaključci nisu išli naruku nemačkom naručiocu. Pedeset godina po publikovanju nemačkog izdanja i 90 godina po nastanku dela donosimo prvi njegov prevod na srpski jezik. Ne postoji ništa teže nego sa punim razumevanjem suditi o tuđoj krivici – ukoliko se ima oko za skrivene probleme, i ništa lakše nego pravično suditi o sopstvenoj krivici – ukoliko se ima uvo za tihi, zapovedni glas savesti. Mora biti da upravo zbog očiju i ušiju većina u ovom slučaju pre uzima teži zadatak nego lakši... [Herman Kantorovič] Herman Kantorovič (takođe: Herman U.[1] Kantorovič, pseudonim: Gnej Flavije; rođen 18. novembra 1877. u Pozenu; † 12. februara 1940. u Kembridžu) ​​je bio nemački naučnik prava. Kantorović je rođen u porodici Vilhelma i Roze Kantorović, rođene Gildzinska, u glavnom gradu pruske provincije Pozen u Kraljevini Pruskoj. Godine 1884. preselio se u Berlin sa roditeljima i braćom i sestrama Alfredom, Erihom i Else.[2] Kantorovic je studirao u Berlinu i Ženevi, doktorirao 1904. u Hajdelbergu i kvalifikovao se kao profesor 1907. na Univerzitetu Frajburg im Brajsgau.[3] Tu je predavao najpre kao predavač, od 1913. kao vanbudžetski, a od 1923. kao vanredni profesor budžeta do 1929. (sa prekidom 1927. kada je predavao kao gostujući profesor na Univerzitetu Kolumbija). Potom je bio redovni profesor na Univerzitetu u Kilu (1929-1933) kao naslednik Gustava Radbruha. Kantorovic je doživeo preuzimanje vlasti od strane nacionalsocijalista u Firenci. Nešto više od dve nedelje nakon što je 7. aprila 1933. godine stupio na snagu zakon o obnavljanju profesionalne državne službe, stavljen je u privremenu penziju. Konačno otpuštanje usledilo je u septembru 1933. godine. Ista sudbina zadesila je i njegovog brata, čuvenog zubara Alfreda Kantorovića. Georg Dam je zauzeo mesto Hermana Kantorovića.[4] Kantorovic je emigrirao u Sjedinjene Američke Države, gde je predavao na Siti koledžu u Njujorku (1933-1934) pre nego što je otišao u Englesku. Tamo je predavao na Londonskoj školi ekonomije i na All Souls koledžu u Oksfordu i na Univerzitetu u Kembridžu (1934-1937). Od 1937. do svoje smrti 1940. bio je pomoćnik direktora za istraživanje prava na Kembridžu. Kantorovic se 23. aprila 1904. oženio Johanom Doroteom Rozenštok, ćerkom berlinskog bankara Teodora Rozenštoka. U braku su se rodila deca: Lorenco, Otto Paul Theodor, Ludvig Hans i Hildegard Dorothea. Od 26. jula 1923. godine, njegov drugi brak bio je sa Hildegardom Anom Marijom Kalin, učiteljicom osnovne i srednje škole. Sa njom je imao dva sina, Tomasa Alberta i Franka Vilhelma Eduarda.[2] Herman Kantorovič je napustio jevrejsku versku zajednicu. naučni rad Kantorovič je bio jedan od vodećih predstavnika takozvane slobodne pravne škole, uticajne škole mišljenja u okviru nemačke jurisprudencije na prelazu iz 19. u 20. vek. Pravnom pozitivizmu u imperiji, koji je svoj izraz našao u takozvanoj konceptualnoj jurisprudenciji, trebalo je suprotstaviti pravna teorija koja bi mogla opravdati sve veću distancu od državno-pravne i društvene stvarnosti. Cilj je bio da se progresivne ideje sprovedu u reakcionarnom pravnom sistemu kroz slobodnu odluku sudija, čiju posvećenost pravnim tekstovima treba smanjiti. Kantorovic i teorija slobodnog prava pretpostavljali su da pravo nije sadržano samo u zakonima. Pravo koje nije sadržano u statutima – ali je ipak živo – ono što Kantorovic naziva slobodnim pravom. „Zahvaljujući slobodnom pravu, zakon se konačno mora zatvoriti, njegove praznine moraju biti popunjene.“ Praznine se mogu popuniti samo pravnim normama, jer odluka sudije mora biti zakonita. Ove norme stvara sudija, koji ne samo da ima zadatak da sazna zakon, već i da kreira zakon. Kao rezultat toga, sudiji treba dati najveću moguću slobodu u pogledu odredaba zakona. Slobodna sudska diskrecija je osnovni princip primene zakona. Ko je utemeljio doktrinu slobodnih prava i danas je predmet rasprave. Između ostalih, Eugen Erlich je za sebe preuzeo ovu uslugu. Tvrdio je da je relevantne ideje formulisao još 1888. godine. Pod pseudonimom Gnej Flavije, Kantorovič je napisao pamflet za doktrinu slobodnog prava, čije snažne formulacije zapravo čine ovaj traktat metodičkim pamfletom: „Neka ovaj pamflet regrutuje nove borce za oslobodilačku borbu jurisprudencije, za juriš na poslednje bastion sholasticizma.` Sasvim osim toga Od svih rasprava o opravdanju, ovaj tekst se danas često smatra centralnim izrazom razmišljanja doktrine slobodnih prava.[5] Iz Kantorovića i teorije slobodnog prava proizašli su snažni impulsi, koji nisu uticali samo na samu jurisprudenciju, već i na druge oblasti i discipline kao što je sociologija prava. Ipak, razmišljanje o doktrini slobodnih prava danas se mora posmatrati istorijski. Ovo je uglavnom zbog pokušaja da se pravo direktno svrsta u druge studije kulture. Kantorovič kaže, „sve što bi trebalo da bude je i nešto što jeste“, zbog čega pokušaj da se jurisprudencija odvoji od ostalih kulturoloških studija kroz uobičajenu distinkciju između bića i treba da se uruši od samog početka. Ovo zapravo rastvara zakon u društvenoj sferi. Ovu relativizaciju prava mnogi pravnici i pravni teoretičari opisali su kao Tendencija destabilizacije i disolucije razmatrana a ne sprovedena iz zakonskih dogmatskih razloga. Mišljenje o pitanju ratne krivice Kantorovic je izazvao burne debate kada su postali poznati detalji njegovog izveštaja za parlamentarni istražni odbor o pitanju krivice Nemačke za pokretanje Prvog svetskog rata.[6] Suprotno preovlađujućem mišljenju u Nemačkoj, on je 1923. godine došao do zaključka da je odgovornost Nemačke za izbijanje rata od velike važnosti. Kantorovic je kao dokaz citirao zvaničnu belu knjigu od 3. avgusta 1914. u kojoj je oko 75 odsto dokumenata koji su u njemu predstavljeni, a koji bi trebalo da osporavaju umešanost Nemačke u izbijanje Prvog svetskog rata, falsifikovano.[7] Kada je Kantorovic ubrzo nakon toga 1927. predložen za izbor za redovnog profesora na Univerzitetu u Kilu, tadašnji ministar inostranih poslova Gustav Štrezeman (DVP) je izrazio zabrinutost u pismu ministru obrazovanja Bekeru (SPD). Štrezeman je smatrao Nemačku nevinom u nastanku Prvog svetskog rata i, nakon konsultacija sa bivšim diplomatom i političarem Johanesom Krigeom (DVP), želeo je da spreči Kantorovićevo samokritičko sagledavanje nemačkih postupaka, koje je išlo do tačke „mazohizma“ , dodeljivanjem profesure dobio je pojačanje u Kilu. U pismu kao odgovoru Štrezemanu, Beker je, između ostalog, citirao izjavu desničarskog političara Gustava Radbruha da izveštaj ne sadrži ništa drugo osim stavove cele Socijaldemokratske partije. Pruska socijaldemokratska vlada imenovala je Kantorovića za predsednika u Kilu.[8] Izveštaj je ostao neobjavljen na podsticaj Štrezemana i Eugena Fišera-Balinga, direktora parlamentarnog istražnog odbora za ratnu krivicu. Bajku o nemačkoj nevinosti u izbijanju Prvog svetskog rata i, prema Štrezemanovom tumačenju „svetske prevare“ Versajskog ugovora, nacionalističke grupe su mogle neometano da šire.[9] Tek 1967. mladi istoričar Imanuel Gajs je objavio zaboravljeni izveštaj i time podržao istoričara Frica Fišera u njegovom sporu sa etabliranim esnafom istoričara Savezne Republike Nemačke, koji je još 1960-ih poricao da Nemačka delimično krivicu za izbijanje Prvog svetskog rata imaju....

Autor - osoba Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 = Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 Naslov Istorijski spisi. 2 / Vuk Stef. Karadžić ; priredio Radovan Samardžić Vrsta građe naučna monog. Jezik srpski Godina 1969 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Prosveta, 1969 (Beograd : Beogradski grafički zavod) Fizički opis 670 str., [1] list sa slikom Vuka Karadžića, [8] str. sa tablama : faks. ; 22 cm Drugi autori - osoba Samardžić, Radovan, 1922-1994 = Samardžić, Radovan, 1922-1994 Zbirka Sabrana dela Vuka Karadžića ; ǂknj. ǂ16 (Pl.) Napomene `Izdanje o stogodišnjici smrti Vuka Stefanovića Karadžića 1864-1964` --> str. 3 Podatak o autoru preuzet sa korica Napomene i objašnjenja: str. 289-552 Str. 555: Beleška o ovoj knjizi / R. S. [Radovan Samardžić] Str. 559-581: Istorijski spisi Vuka Stef. Karadžića / Radovan Samardžić Registri. Predmetne odrednice Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 Srbija -- Istorija -- 19. v. -- Istorijski izvori Biografije -- Srbija -- 19. v. MG143 (L) Vuk Stefanović Karadžić (Tršić, 6. novembar 1787 – Beč, 7. februar 1864) bio je prvi srpski lingvista u 19. veku, reformator srpskog jezika, sakupljač narodnih umotvorina i pisac prvog rečnika srpskog jezika. Vuk je najznačajnija ličnost srpske književnosti prve polovine XIX veka. Rođen u vreme zlo i mučno, u dane kada se činjaše da je skoro ugašen život srpskog naroda. Vuk je stao na snagu u vreme junačko. Stekao je i nekoliko počasnih doktorata. Imao je nekoliko braće i sestara koji su umrli. U tadašnje vreme se verovalo da je to zbog duhova i veštica. Posle smrti dosta njegove braće njegovi roditelji su mu dali ime Vuk da bi to ime oteralo duhove i veštice. Učestvovao je u Prvom srpskom ustanku kao pisar i činovnik u Negotinskoj krajini, a nakon sloma ustanka preselio se u Beč, 1813. godine. Tu je upoznao Jerneja Kopitara, cenzora slovenskih knjiga, na čiji je podsticaj krenuo u prikupljanje srpskih narodnih pesama, reformu ćirilice i borbu za uvođenje narodnog jezika u srpsku književnost. Vukovim reformama u srpski jezik je uveden fonetski pravopis, a srpski jezik je potisnuo slavenosrpski jezik koji je u to vreme bio jezik obrazovanih ljudi. Tako se kao najvažnije godine Vukove reforme ističu 1818, 1836, 1839, 1847. i 1852. Vuk Stefanović Karadžić je rođen 1787. godine u Tršiću blizu Loznice, u porodici u kojoj su deca umirala, pa je po narodnom običaju, dobio ime Vuk kako mu veštice i duhovi ne bi naudili. Njegova porodica se doselila iz Crne Gore iz Drobnjaka. Majka Jegda, devojački Zrnić, rodom je iz Ozrinića kod Nikšića. Pisanje i čitanje je naučio od rođaka Jevte Savića Čotrića, koji je bio jedini pismen čovek u kraju. Obrazovanje je nastavio u školi u Loznici, ali je nije završio zbog bolesti. Školovanje je kasnije nastavio u manastiru Tronoši. Kako ga u manastiru nisu učili, nego terali da čuva stoku, otac ga je vratio kući. Na početku Prvog srpskog ustanka, Vuk je bio pisar kod cerskog hajdučkog harambaše Đorđa Ćurčije. Iste godine je otišao u Sremske Karlovce da se upiše u gimnaziju, ali je sa 17 godina bio prestar. Jedno vreme je proveo u tamošnjoj bogosloviji, gde je kao profesor radio Lukijan Mušicki. Ne uspevši da se upiše u karlovačku gimnaziju, on odlazi u Petrinju, gde je proveo nekoliko meseci učeći nemački jezik. Kasnije stiže u Beograd da upozna Dositeja Obradovića, učenog čoveka i prosvetitelja. Vuk ga je zamolio za pomoć kako bi nastavio sa obrazovanjem, ali ga je Dositej odbio. Vuk je razočaran otišao u Jadar i počeo da radi kao pisar kod Jakova Nenadovića. Zajedno sa rođakom Jevtom Savićem, koji je postao član Praviteljstvujuščeg sovjeta, Vuk je prešao u Beograd i u Sovjetu je obavljao pisarske poslove. Kad je Dositej otvorio Veliku školu u Beogradu, Vuk je postao njen đak. Ubrzo je oboleo i otišao je na lečenje u Novi Sad i Peštu, ali nije uspeo da izleči bolesnu nogu, koja je ostala zgrčena. Hrom, Vuk se 1810. vratio u Srbiju. Pošto je kraće vreme u Beogradu radio kao učitelj u osnovnoj školi, Vuk je sa Jevtom Savićem prešao u Negotinsku krajinu i tamo obavljao činovničke poslove. Nakon propasti ustanka 1813. Vuk je sa porodicom prešao u Zemun, a odatle odlazi u Beč. Tu se upoznao sa Bečlijkom Anom Marijom Kraus, kojom se oženio. Vuk i Ana imali su mnogo dece od kojih su svi osim kćerke Mine i sina Dimitrija, umrli u detinjstvu i ranoj mladosti (Milutin, Milica, Božidar, Vasilija, dvoje nekrštenih, Sava, Ruža, Amalija, Aleksandrina). U Beču je takođe upoznao cenzora Jerneja Kopitara, a povod je bio jedan Vukov spis o propasti ustanka. Uz Kopitarevu pomoć i savete, Vuk je počeo sa sakupljanjem narodnih pesama i sa radom na gramatici narodnog govora. Godine 1814. je u Beču objavio zbirku narodnih pesama koju je nazvao „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“. Iste godine je Vuk objavio „Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu“, prvu gramatiku srpskog jezika na narodnom govoru. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesama pod imenom „Narodna serbska pesnarica“. Zbog problema sa knezom Milošem Obrenovićem bilo mu je zabranjeno da štampa knjige u Srbiji, a jedno vreme i u austrijskoj državi. Svojim dugim i plodnim radom stiče brojne prijatelje, pa i pomoć u Rusiji, gde je dobio stalnu penziju 1826. godine. U porodici mu je ostala živa samo kćerka Mina Karadžić. Sjedinjenjem Magistrata i Suda beogradskog u proleće 1831. godine, Vuk Karadžić je imenovan 29. marta 1831. za predsednika te institucije, što se u današnjim terminima smatra gradonačelnikom Beograda. Kao godina Vukove pobede uzima se 1847. jer su te godine objavljena na narodnom jeziku dela Đure Daničića „Rat za srpski jezik“, „Pesme“ Branka Radičevića, Njegošev „Gorski vijenac“ (pisan starim pravopisom) i Vukov prevod Novog zavjeta, ali Vukov jezik je priznat za zvanični književni jezik tek 1868, četiri godine nakon njegove smrti. Vukova smrt, opelo i sahrana Vuk je umro u Beču, 7. februara / 26. januara 1864. godine, popodne, `u Traunovoj kući, u Marokanskoj ulici, u Landštrasima`. „Primećujući da pisac najopsežnije monografije o Vuku, Ljubomir Stojanović, nije imao pri ruci nijedno svedočanstvo savremenika o Vukovoj smrti, Andra Gavrilović je skrenuo pažnju na dva članka Aleksandra Sandića u kojima je dat kraći opis samoga događaja. Međutim,ostalo je zaboravljeno da je Sandić još jednom, po treći put, nešto šire zabeležio svoja sećanja o tome kako je Vuk umro`. „Kada je umro – 26 januara 1864 godine – Vuk Karadžić bio je „oplakan od celog srpstva i celog učenog slovenskog sveta”. Na vest o smrti, Vuk Vrčević pisao je odmah Mini: „Ovo je prvi put u mome životu da Bam pišem, a koliko god je velika moja čast, tolika je dvostruka moja žalost što sad moram učastnik biti žalosti blagorodne duše vaše za izgubitak neumrlog vašeg oca a mojega najvećega prijatelja i nezaboravljenog blagodjetelja”. „Na pogrebu Vukovom, piše jedan suvremenik, bila je – razume se – sva omladina, a do groba na Sankt-Marksovom groblju nosili su Vuka ovi omladinci: filozof Aleksandar Sandić i pet medicinara: Đura Bastić, Isa Stojšić, Aleksandar (Šaca) Stepanović, Milan Jovanović (Morski) i ja. Na opelu održao je dugački govor Aleksandar Sandić, dugogodišnji Vukov prijatelj i pomoćnik u radu, a posle opela, u grčkoj kapeli, govorio je, tada još bečki student, Vladan Đorđević`. Govor mu je tom prilikom održao arhimandrit Gerasim Petranović. Posmrtni ostaci preneseni su u Beograd 12. oktobra 1897. godine i uz velike počasti sahranjeni u porti Saborne crkve, pored Dositeja Obradovića. Počasni je građanin hrvatske prestonice, grada Zagreba. Vukov rad Reforma ćirilice i rad na gramatici i rečniku Podstaknut Kopitarevim savetom da napiše i gramatiku narodnog jezika, Vuk se prihvatio ovog posla, za koji nije imao dovoljno stručne spreme. Ugledajući se na gramatiku slavenosrpskog jezika, koju je u 18. veku napisao Avram Mrazović Vuk je uspeo da završi svoje delo. Njegova gramatika koju je nazvao „Pismenica serbskoga jezika po Govoru prostoga naroda napisana“, izašla je u Beču 1814. Bez obzira na nesvršenost i nepotpunost, ovo delo je značajno kao prva gramatika govora prostoga naroda. Svestan nesavršenosti svoje Pismenice, Vuk je prihvatio primedbe Kopitara i drugih naučnih radnika, pa je uz prvo izdanje „Srpskog rječnika“ iz 1818. objavio i drugo, prošireno izdanje svoje gramatike. U rečniku je bilo 26.270 reči koje su se koristile u govoru naroda u Srbiji, Sremu i Vojvodini. Ovo drugo izdanje gramatike je nekoliko godina kasnije (1824) na nemački jezik preveo Jakob Grim. Osnovna vrednost Pismenice je bilo njeno radikalno uprošćavanje azbuke i pravopisa. Vuk je u njoj primenio Adelungov princip: „Piši kao što govoriš, a čitaj kao što je napisano.“ Raniji pokušaji, poput Save Mrkalja, su bili nesistematski i neuspeli. Vuk je smatrao da svaki glas treba da ima samo jedno slovo, pa je iz dotadašnje azbuke izbacio sve nepotrebne znakove, koja su se pisala iako nisu imala svojih glasova. Stara slova je podržavala Srpska pravoslavna crkva, koju je u njima videla neku vrstu veze kulture i pismenosti sa religijom. Vuk je stvorio nove znake tako što je pojedina slova spojio sa tankim poluglasom (l + ь -> lj, n + ь -> nj). Izgled slova đ je prihvatio od Lukijana Mušickog, dž je uzeo iz nekih starih rumunskih rukopisa, a ć iz starih srpskih rukopisa. Uzimanje slova j iz latinice su mu njegovi protivnici iz crkvenih krugova pripisivali kao najteži greh, uz optužbe da radi na pokatoličavanju srpskog naroda. Iz staroslovenske azbuke Vuk je zadržao sledeća 24 slova: A a B b V v G g D d E e Ž ž Z z I i K k L l M m N n O o P p R r S s T t U u F f H h C c Č č Š š Njima je dodao jedno iz latinice: J j I pet novih: Lj lj Nj nj Ć ć Đ đ Dž dž Izbacio je sledeća slova: Ѥ ѥ (je) Ѣ, ѣ (jat) І ї (i) Ѵ ѵ (i) Ѹ ѹ (u) Ѡ ѡ (o) Ѧ ѧ (mali jus) Ѫ ѫ (veliki jus) Ы ы (jeri, tvrdo i) Ю ю (ju) Ѿ ѿ (ot) Ѳ ѳ (t) Ѕ ѕ (dz) Щ щ (št) Ѯ ѯ (ks) Ѱ ѱ (ps) Ъ ъ (tvrdi poluglas) Ь ь (meki poluglas) Я я (ja) U početku Vuk nije upotrebljavao slova f i h. Slovo h je dodao u cetinjskom izdanju „Narodnih srpskih poslovica“ iz 1836. godine. Karadžić je 1839. godine izbacio jotovanje glasova d i t u srpskom književnom jeziku. Za drugo izdanje „Srpskog rječnika“ Vuk je prikupljao građu iz govora stanovništva Crne Gore, Dubrovnika, Dalmacije i Hrvatske. Ovo izdanje je objavljeno u Beču 1852. godine, i u njemu se našlo 47.427 reči. Ovo izdanje Rječnika na nemački je preveo Jakob Grim. Do kraja svog života Vuk je radio na daljem prikupljanju građe, ali ga je smrt sprečila da spremi i treće izdanje. To su tek 1898. godine učinila dvojica njegovih poštovalaca, Pera Đorđević i Ljubomir Stojanović. Borba za uvođenje narodnog jezika u književnost Tokom rada na gramatici, rečniku i izdavanju narodnih pesama, Vuk je počeo da se bavi pitanjem književnog jezika, koji je u njegovo vreme predstavljao haotičnu mešavinu. Stara srpska književnost razvijala se na srpskoj redakciji staroslovenskog jezika sve do početka 19. veka. U 18. veku došlo je do snažnog uticaja ruskih crkvenih knjiga na književni život Srba. Elementi ruskog jezika su sve više prodirali u dotadašnji crkveno-književni jezik i tako je stvoren veštački rusko-slovenski jezik, koji je u Vukovo vreme bio zvanični jezik crkve, škola i književnosti. Školovani ljudi učili su iz knjiga na starom jeziku, unoseći u njega elemente ruskog i srpskog narodnog jezika. Na taj način stvoren je slavenosrpski jezik, kojim se pisalo kako je ko znao. Takva nesređena situacija je bila osnova sa koje je Vuk krenuo u borbu protiv pisaca stare škole. Borba je počela Vukovom kritikom romana Usamljeni junoša 1815. i Ljubomir u Elisijumu 1817. Milovana Vidakovića. Kritika je bila usmerena na loše piščevo poznavanje jezika, koji je predstavljao nesređenu mešavinu imenskih i glagolskih oblika starog, slovenskog i narodnog jezika. Kako je Vidaković u to vreme bio najpopularniji srpski pisac, pa je ovakav Vukov napad izazvao buru u književnoj javnosti. Pored Vidakovića, u polemici su učestvovali i Joakim Vujić, Lukijan Mušicki, Pavle Berić i Gliša Geršić. Crkva i njeni najviši predstavnici su prednjačili među Vukovim protivnicima. Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović, je već posle prvih Vukovih knjiga, dejstvovao preko budimskih vlasti da se onemogući štampanje knjiga. Stratimirović se posebno nije mirio sa Vukovom azbukom, zbog izbacivanja starih ćiriličnih slova i uvođenja slova J, smatrajući to napuštanjem pravoslavlja i pokatoličavanjem. Vuk je preveo Novi zavet na srpski 1819. godine i objavio ga, posle 27 godina pokušaja da dobije preporuku, pod naslovom Novi zavjet Gospoda našega Isusa Hrista. Pored srpske crkve, najveći Vukov protivnik je bio Jovan Hadžić, osnivač i predsednik Matice srpske i jedan od najobrazovanijih Srba tog vremena. Hadžić, koji je u početku bio Vukov saradnik, ali su se kasnije razišli po pitanjima jezika, je 1837. počeo polemiku sa Vukom Karadžićem. U spisu „Sitnice jezikoslovne“, Hadžić je dao uputstva za rad budućim gramatičarima. Vuk je potom napisao svoj „Odgovor na sitnice jezikoslovne“, u kom je zamerio Hadžiću na slabom poznavanju narodnog jezika i neprincipijelnosti u pisanju. Vukov odgovor je bio oštar, pa je Hadžić nastavio polemiku napisavši nekoliko članaka i brošura („Utuk I“, „Utuk II“, „Utuk III“...). Polemika između Karadžića i Hadžića je trajala skoro deceniju, a Karadžić je odneo pobedu tek 1847. godine. 1847. Godina 1847. je godina Vukove pobede, i godina u kojoj je konačno dokazao da je srpski narodni jezik jedini pravi jezik Srba, tj. da je slavenoserbski jezik mešavina ruskoslovenskog i srpskog narodnog jezika bez čvršćih pravila. Te godine izdate su četiri knjige Vuka i njegovih saradnika: prevod „Novog zavjeta“ sa crkvenoslovenskog na srpski jezik, autor:Vuk rasprava o jeziku „Rat za srpski jezik i pravopis“, Đuro Daničić, „Pesme“,Branka Radičevića „Gorski vijenac“ Petra Petrovića Njegoša Izdavanjem „Gorskog vijenca“, dokazano je da se i najveća filozofska dela mogu pisati čistim srpskim narodnim jezikom. Od 1814. do 1847. godine Vukova pobeda nije bila izvesna. Iako je njegov rad naišao na odobravanje evropskih filologa i lingvista, on je među samim Srbima imao žestoke protivnike, koji su mu prigovarali da njima ne treba prosti, govedarski jezik. Slamajući protivnike u polemikama i štampajući srpske narodne umotvorine, kojima se oduševljavala cijela Evropa, pa čak i najveći evropski pesnik toga vremena Nijemac Gete, Vuk je svojim protivnicima sve više dokazivao da nisu u pravu. Istovremeno je dobijao sve više pristalica među mlađim srpskim književnim i kulturnim radnicima. Do Vukove pobede 1847. dolazi upravo zahvaljujući mladom pokoljenju intelektualaca. Te godine su objavljena gore navedena dela kojima je dokazano da se na prostom narodnom jeziku može pisati kako poezija, filozofija tako i sama Biblija, čiji prevod ne zaostaje ni za jednim prevodom na drugi jezik. Delo Đure Daničića je dokrajčilo višegodišnju Vukovu polemiku sa njegovim glavnim protivnikom Jovanom Hadžićem i potpuno opravdalo Vukovu reformu srpske azbuke i pravopisa. Iako je Vukova reforma ove godine postala stvarnost, trebaće dvadeset i jedna godina da se u Srbiji zvanično prihvati Vukov pravopis. Njegoš o Vukovoj redakciji srpskog jezika Njegoš svjedoči i potvrđuje svoju saglasnost Vukovom prevodu `Novog zavjeta` na srpski jezik (prihvata Vukovu redakciju srpskog jezika)- Beč, 9. oktobra 1833. g.: „SVJEDODŽBA - Kojom mi doljepotpisani svjedočimo da je poznatog srpskog spisatelja g. Vuka Stefanovića Karadžića prevod ’Novog zavjeta’ na srpski jezik čist i pravilan i da je naša volja i želja da se pomenuti prevod na svijet izda na polzu jezika i duševno spasenije srpskog naroda ... Potpis :vladika crnogorski i brdski Petar Petrović” Sakupljanje narodnih umotvorina Na beleženju narodnih umotvorina Vuk je počeo da radi odmah po poznanstvu sa Kopitarom. Kopitar je gajio veliku ljubav prema slovenskim narodima, interesujući se naročito za narodne pesme, a nemački kulturni radnici, koji su u svojoj zemlji sakupljali starine i izučavali narodnu prošlost, bili su mu bliski prijatelji. U Beču je Vuk 1814. štampao zbirku narodnih pesama nazvanu „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“, u kojoj se našlo oko 100 lirskih i 6 epskih pesama. Ovo je bio prvi put da se jezik prostog naroda pojavio u štampi. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesma pod imenom „Narodna serbska pesnarica“, sa oko stotinu lirskih i 17 epskih pesama, koje je zabeležio po Sremu, kod Mušickog u Šišatovcu, Zemunu, Pančevu, Sremskoj Mitrovici i Novom Sadu. U ovoj zbirci su se našle pesme koje su ispevali Tešan Podrugović i Filip Višnjić. Kopitar je u stranim listovima pisao o srpskoj narodnoj poeziji, pa čak i prevodio na nemački jezik. Među zainteresovanim za srpski jezik našli su se Nemac Johan Volfgang Gete i braća Grim. Nova izdanja narodnih pesmama izašla su 1823. i 1824. u Lajpcigu i 1833. u Beču. Nova izdanja počela su izlaziti u šest knjiga od 1841. Zbog velikih štamparskih troškova peta i šesta knjiga su se pojavile tek 1862. i 1864. Posle velikog uspeha sa narodnim pesmama, Vuk je počeo da radi na sakupljanju svih vrsta narodnih umotvorina. Prva zbirka pripovetki „Narodne srpske pripovijetke“ su se štampale 1821. u Beču. U ovom izdanju se našlo 12 pripovedaka i 166 zagonetki. Godine 1853, u Beču je izašlo novo izdanje pripovedaka, koje je Vuk posvetio Jakobu Grimu. Vukova kćerka Mina je sledeće godine prevela pripovetke na nemački jezik. Beleženje narodnih poslovica je išlo paralelno sa sakupljanjem pesama i pripovedaka. Zbog intervencije mitropolita Stratimirovića, bečke vlasti nisu dozvolile izdavanje zbirke bez dozvole budimskih vlasti. Kako je Vuk u to vreme boravio u Crnoj Gori, na Cetinju je 1836. štampao „Narodne srpske poslovice“ koje je posvetio vladici Petru II Petroviću Njegošu. Posle ovog izdanja Vuk je za života objavio još jedno izdanje poslovica. Sakupljanje narodnih običaja Specifičan život srpskog naroda za vreme vladavine Turaka, izolovan od savremenosti, učinio je da se arhaična patrijarhalna verovanja i običaji u njemu dugo očuvali. Stoga je Vuk Karadžić predano radio na opisivanju narodnog folklora. „Srpski rječnik“ je pružio prve bogate opise običaja i verovanja naroda. Tumačeći pojedine reči, Vuk je unosio i opise. Istoriografski rad Pored rada na reformi srpskog jezika i prikupljanju narodnih umotvorina, Vuk Karadžić se bavio i istoriografskim radom. Kao učesnik Prvog srpskog ustanka, Vuk je spremio ogroman materijal o događajima sve do 1814, kao i o vladavini kneza Miloša Obrenovića. Godine 1828. je objavio rad „Miloš Obrenović knjaz Serbiji“. Od obilne građe o Prvom srpskom ustanku, Vuk je izdao samo jedan deo „Praviteljstvujušči sovjet serbski...“, u kom je opisao najvažnije bitke iz Prvog srpskog ustanka i neslogu između srpskih starešina. Najistaknutije vođe Prvog srpskog ustanka Vuk je opisao u nekoliko istorijskih monografija. Tu su obuhvaćeni Hajduk Veljko Petrović, Miloje Petrović, Milenko Stojković, Petar Dobrnjac, Hadži Ruvim i drugi. Konačno, Vuk je poznatom nemačkom istoričaru Leopoldu Rankeu dao materijal o Prvom srpskom ustanku, prema kojoj je Ranke kasnije napisao svoje delo „Srpska revolucija“ (nem. Die serbische Revolution). Vukov uticaj Filološki rad U prvoj polovini 19. veka, uz pomoć tadašnjih vrhunskih filologa, kao što su braća Grim i austrijskih državnih vlasti koje je predstavljao Jernej Kopitar, Vuk Stefanović Karadžić je reformisao srpsku ortografiju i pravopis, praveći veliki rez između dotadašnje slavenosrpske kulture i novog standarda. Karadžićeva kapitalna dela, među kojima se ističu prvo izdanje „Srpskog rječnika“ (1818), drugo, znatno prošireno (1852), te prevod „Novoga zavjeta“ (1847), postavili su temelje za savremeni standardni srpski jezik, a znatno su uticala i na oblik savremenog standardnog hrvatskog jezika, ponajviše u fazi hrvatskih vukovaca ili mladogramatičara. Osnovna načela Karadžićeve reforme se mogu sažeti u tri tačke: izjednačavanje narodnog i književnog jezika, tj. insistiranje na folklornim jezičkim oblicima, za koje se smatralo da su pouzdan vodič zabeležen u narodnim pesmama i poslovicama; prekid sa svim starijim oblicima srpske književnosti i pismenosti i novo utemeljenje standardnog jezika bez oslona na tradiciju; i, novoštokavski folklorni purizam, što se ogledalo u čišćenju jezika od crkvenoslavizama koji su identifikovani kao ruskocrkvena naplavina koja ne odgovara glasovnoj i gramatičkoj strukturi srpskog jezika. Na tehničkom nivou, Karadžićeva reforma se manifestovala u novoj srpskoj ćirilici u kojoj su izbačeni nepotrebni poluglasnici (ъ, ь), apsorbovani (upijeni) grafemi za lj, nj, dž koje je predlagao Sava Mrkalj (Vuk je gotovo u potpunosti preuzeo grafiju „narodnog“ pisanog idiolekta Gavrila Stefanovića Venclovića, monaha u manastiru Rači s kraja 17. i početka 18. veka), te uvedena grafema j iz (nemačke) latinice. Novi fonološki pravopis, primeren prozirnom idiomu kakav je srpski, zamenio je stariji tvorbeno-morfološki. Jezički supstrat je bila novoštokavska ijekavština (istočnohercegovačko-krajiško narečje), koju je Vuk Karadžić stilizovao delom i prema hrvatskim pisanim djelima (tjerati umesto ćerati, djevojka umesto đevojka, hoću umesto oću). Ali, zbog uticaja srpske građanske klase u Vojvodini i Srbiji, ta je reforma prihvaćena u nešto izmenjenom obliku: ijekavski refleks jata (ѣ) je zamenjen ekavskim (npr. dete umesto dijete). Srpski književni jezik ijekavskog refleksa jata ostao je u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, među Srbima i Hrvatskoj, kao i u narodnim govorima zapadne i jugozapadne Srbije. Nefilološki rad Vuk je pored svog najvećeg doprinosa na književnom planu, dao veoma značajan doprinos i srpskoj antropologiji u kombinaciji sa onovremenom etnografijom. Uz etnografske zapise ostavio je zapise i o fizičkim osobinama tela. U književni jezik je uneo bogatu narodnu terminologiju o delovima tela od temena do stopala. Treba napomenuti da se ovim terminima i danas koristimo, kako u nauci tako i u svakodnevnom govoru. Dao je, između ostalog, i svoje tumačenje veze između prirodne sredine i stanovništva, a tu su i delovi o ishrani, o načinu stanovanja, higijeni, bolestima, kao i o pogrebnim običajima. U celini posmatrano, ovaj značajni doprinos Vuka Karadžića nije toliko poznat niti izučavan. Nagrade Vuk je bio cenjen u Evropi: biran je za člana berlinske, bečke, petrogradske akademije nauka, primljen je za člana naučnih društava u Krakovu, Moskvi, Getingenu, Parizu i drugim gradovima. Odlikovan je od ruskog i habzburškog cara, od pruskog kralja, i Ruske akademije nauka. Dodeljeni su mu Orden knjaza Danila I, Orden Svete Ane sa krunom, Orden crvenog orla i Orden Franca Jozefa. Godine 1861, dodeljena mu je titula počasnog građanina grada Zagreba. Pokrenuta je inicijativa da jedna ulica u Beču dobije njegovo ime. MG143 (L)

Odlično očuvano. Autor - osoba Popović, Koča, 1908-1992 = Popović, Koča, 1908-1992 Nenadović, Aleksandar, 1927-2006 = Nenadović, Aleksandar, 1927-2006 Naslov Razgovori s Kočom / [razgovor vodio] Aleksandar Nenadović Vrsta građe intervju Jezik srpski Godina 1989 Izdavanje i proizvodnja Zagreb : Globus, 1989 (Ljubljana : Delo) Fizički opis 223 str. ; 21 cm Zbirka ǂBiblioteka ǂGlobus (karton s omotom) Napomene Tiraž 10.000 Umesto pogovora: (iz dnevničkih i drugih beležaka): str. 211-222 Potpis vlasnika na prelim. str.: Svetozar Stojanović: UBKG: ML L 5930 Predmetne odrednice Popović, Koča, 1908-1992 – Intervjui Jugoslavija – Unutrašnja politika – Intervjui U razgovoru novinara Aleksandra Nenadovića sa legendarnim komandantom Prve proleterske Kočom Popovićem, dobivamo naknadnu intelektualnu refleksiju o jednom intelektualcu i „tipičnom vojniku“ partije. Ovaj je upokojio svoj intelektualizam, svoje sumnje i svoj duh radi viših ciljeva i sretnije budućnosti. Knjiga „Razgovori s Kočom“ je intimna refleksija o pojavama i događajima, o ljudima i grupama koje su se ukrštale s njim i u njegovu životu. Knjiga naknadno jedno stanje neslobode, političke i ljudske otuđenosti tumači kroz oslobađanje od partijskih stega samooslobađanjem od ličnosti koja je njega i sve relevantne pojedince za njegova života činila važnim ili nevažnim. Oslobođen svih funkcija i samoga partijskog života, Popović je u sebi i u svom životu imao prezentnu cjelokupnu strukturu realnog dogmatizma i diktature partijnosti i ostalih momenata koji su priječili slobodan život jednom intelektualcu. Ti isti momenti su bili razlogom zašto je društvo, pod vlašću takve jedne ideologizirane snage priječilo slobodu i slobodan razvitak društvenih snaga. Iz svoga, kadikad intimnog i subjektivnog vidokruga, iz svoga odnosa kao intelektualca i partijskog revolucionara, on je izložio i onu sliku partije u kojoj se jasno mogu otčitati staljinističke metode i jedna osebujna psihologija nasilja. (iz recenzije Zvonka Lerotića) Konstantin Koča Popović (Beograd, 14. mart 1908 — Beograd, 20. oktobar 1992) bio je srpski i jugoslovenski komunista, filozof, pesnik nadrealista, učesnik Španskog građanskog rata, Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA, društveno-politički radnik SFRJ, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije. U periodu od 1945. do 1953. obavljao je funkciju Načelnika Generalštaba JNA, od 1953. do 1965. funkciju Saveznog sekretara za inostrane poslove SFRJ, a od 1966. do 1967. funkciju Potpredsednika SFRJ. Rođen je 14. marta 1908. godine u Beogradu, od oca Aleksandra, bogatog industrijalca, i majke Ruže, rođene Zdravković. Njegov deda po majci je bio general Kraljevine Srbije i akademik Stevan Zdravković. Kao dečak jedno vreme je sa porodicom živeo u Švajcarskoj (zanimljivo je da je zbog toga najpre naučio francuski, pa tek onda srpski jezik). Gimnaziju je završio 1926. godine, maturiravši u Drugoj muškoj gimnaziji u Beogradu, a zatim je otišao na odsluženje vojnog roka. Posle završetka služenja vojske ponovo odlazi u Švajcarsku, pa zatim u Francusku, gde na pariskoj Sorboni studira filozofiju i diplomira 1932. godine. Tamo se se priključuje nadrealističkim krugovima i postaje blizak prijatelj Andrea Bretona i Žana Koktoa. Od tada pa do rata 1941. godine bavio se pisanjem poezije, književnom publicistikom i filmskom kritikom. Od svoje rane mladosti usvojio je marksistički pogled na svet i pružao podršku radničkom pokretu, iako je poticao iz bogate buržoaske porodice. U vojsci je zbog toga bio proganjan od strane monarhističkog režima. Inače, general Koča Popović je završio Školu rezervnih artiljerijskih oficira Vojske Kraljevine Jugoslavije u Sarajevu 1927. godine, a iste godine proizveden je u čin rezervnog artiljerijskog potporučnika. U Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ) primljen je 1933. godine, posle čega je još intenzivnije nastavio svoju revolucionarnu delatnost, zbog čega je stalno bio izložen progonima policije, a više puta je bio i hapšen. Španski građanski rat Od jula 1937. godine borio se u Španskom građanskom ratu, prvo kao borac, zatim kao načelnik Štaba, pa komandant artiljerijskog diviziona, kada je dobio čin poručnika Španske republikanske armije. Oko dve godine učestvovao je u svim borbama artiljerijskih jedinica Internacionalnih brigada, na svim bojištima republikanske Španije, do njene poslednje bitke — bitke za Madrid. Posle sloma Španske republikanske armije, Koča Popović, zajedno sa ostalim borcima Internacionalnih brigada, prelazi u Francusku. Zbog učešća u Španskom građanskom ratu interniran je, pa mart i april 1939. godine provodi u logoru Sen Siprijen (franc. Saint Cyprien). Jedno vreme radio je u Komitetu za španske borce u Parizu. Septembra 1939. preko partijskih veza vraća se iz Francuske u Jugoslaviju, gde je nastavio svoju revolucionarnu aktivnost, izvršavajući zadatke koje mu je postavljala Komunistička partija Jugoslavije. Narodnooslobodilačka borba Oružanu borbu protiv fašizma započetu u Španiji nastavlja u redovima Vojske Kraljevine Jugoslavije kao komandant trupe pukovske komore. Zarobljen je kod Ivanjice u aprilu 1941. godine, ali je odmah pobegao iz zarobljeništva. Učesnik je Narodnooslobodilačke borbe od jula 1941. godine. Bio je komandant Kosmajskog partizanskog odreda. Nakon toga je komandant Posavskog partizanskog odreda. Pod njegovom komandom ovi odredi su vodili brojne bitke i izvojevali mnoge uspehe u leto i jesen 1941. godine. Sa dužnosti komandanta Posavskog odreda postavljen je za komandanta grupe odreda u Šumadiji i zapadnoj Srbiji. Novembra 1941. komandovao je zaštitnicom koja je obezbeđivala povlačenje Vrhovnog štaba NOPOJ-a i glavnine partizanskih snaga prema Sandžaku, u vreme Prve neprijateljske ofanzive. Prilikom formiranja Prve proleterske udarne brigade, prve regularne jedinice NOV i POJ, u Rudom 21. decembra 1941. godine Koča Popović je postavljen za prvog komandanta. Za vreme čitavog rata brižljivo je vodio svoj dnevnik koji je izašao nakon rata pod imenom „Dnevnik o ratnom putu Prve proleterske brigade“. Pod njegovom komandom brigada je vodila borbe u istočnoj Bosni, izvršila čuveni Igmanski marš da bi izbegla uništenje. Pod njegovom komandom, brigada je izvršila pohod u Bosansku krajinu. Prvog novembra 1942. Koča Popović je postavljen za komandanta Prve proleterske divizije i na toj dužnosti je ostao do 5. oktobra 1943. godine. Divizija se naročito istakla u Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi: borbama koje je vodila na Ivan-planini; protivudarom Glave operativne grupe kod Gornjeg Vakufa i u zaštitnici Grupe i Centralne bolnice zatvarajući pravce: Bugojno-Prozor i Kupres-Šujica-Prozor. U ovoj ofanzivi mu je pala neprijatna uloga da bude jedan od partizanskih pregovarača sa Nemcima u Gornjem Vakufu o prekidu neprijateljstva i razmeni zarobljenika. Ovi Martovski pregovori su ostali zabeleženi i po tome što je jedino Koča pregovarao pod punim imenom i prezimenom, dok su Milovan Đilas i Vladimir Velebit koristili lažna imena. U Petoj neprijateljskoj ofanzivi 9. i 10. juna 1943. godine Prva proleterska divizija probila je obruč 369. nemačke divizije kod Bilanovaca, 12. juna na komunikaciji Foča-Kalinovik i 17. juna Prača-Renovica, čime je otvorila put operativnoj grupi divizija NOVJ na Sutjesci. Ali, ovakav manevar stajao je velikih ljudskih gubitaka. Posle proboja Koča je skoro stigao do vojnog suda jer je proboj učinio samoinicijativno, izgubivši komunikaciju sa Vrhovnim štabom. Za momenat se to smatralo kukavičlukom, tj. proboj iz obruča je protumačen „kao bežanija“. Kada su 1. maja 1943. godine uvedeni prvi oficirski činovi u NOVJ, Koča Popović, Kosta Nađ i Peko Dapčević su tada postali general-majori, a 1. novembra, general-lajtnanti. Petog oktobra 1943. godine, Koča je postavljen za komandanta Prvog proleterskog korpusa i na toj dužnosti ostao je do kraja jula 1944. godine. Za to vreme Korpus se naročito istakao protiv nemačkog 15. brdskog armijskog korpusa u centralnoj Bosni; u prvoj banjalučkoj operaciji; drvarskoj operaciji i u drugim borbama. Jula 1944. godine postavljen za komandanta Glavnog štaba NOV i PO za Srbiju. To je bilo vreme kada se težište borbenih dejstava NOVJ i svih drugih zaraćenih strana, prenosilo na Srbiju, pred odlučujućim bitkama za njeno oslobođenje. Jedno vreme bio je komandant južne grupe divizija, a januara 1945. godine postavljen je za komandanta Druge armije. U Štab Druge armije su ušli još i general-major Radovan Vukanović, kao pomoćnik generala Koče Popovića, pukovnik Blažo Lompar, kao politički komesar armije i general-major Ljubo Vučković, kao načelnik Štaba armije. Armija se istakla u završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije, svojim dejstvom u pravcu: Užice-Sarajevo-Banjaluka-Karlovac-Zagreb. Zajedno sa generalom Pekom Dapčevićem rukovodio je operacijom oslobođenja jugoslovenske prestonice Beograda oktobra 1944. godine. Za vreme Narodnooslobodilačkog rata, bio je član najviših političkih predstavništava Nove Jugoslavije. Bio je član AVNOJ-a od Prvog zasedanja (1942. godine), a Predsedništva AVNOJ-a od Drugog zasedanja, novembra 1943. godine. Posleratni period Posle oslobođenja Jugoslavije, ostao je u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) i od 15. septembra 1945. do 27. januara 1953. godine obavljao dužnost Načelnika Generalštaba JNA. Čin general-pukovnika dobio je 2. avgusta 1947. godine. Aktivna vojna služba mu se završila 27. aprila 1953. i preveden je u rezervu. Položaj Načelnika Generalštaba JNA prepustio je još jednom proslavljenom partizanskom generalu, Peki Dapčeviću. Posle završetka vojnog službovanja najviše se posvetio političkim poslovima. Bio je poslanik Ustavotvorne skupštine Demokratske Federativne Jugoslavije i poslanik Privremene narodne skupštine Jugoslavije. Od 1945. godine neprekidno je biran za narodnog poslanika Savezne narodne skupštine i Narodne skupštine NR Srbije. Od 15. januara 1953. do 23. aprila 1965. godine bio je član Saveznog izvršnog veća i Savezni sekretar za inostrane poslove SFRJ. Kao sekretar za inostrane poslove učestvovao je u svim pregovorima Jugoslavije sa mnogim zemljama sveta. Koča Popović je učestvovao kao šef jugoslovenskih delegacija na zasedanjima Generalne skupštine Organizacije ujedinjenih nacija. Svojom zapaženom aktivnošću u OUN-u i zalaganjem za principe aktivne i miroljubive koegzistencije mnogo je doprineo povećanju ugleda i afirmaciji Jugoslavije u svetu. Tokom 1966. i 1967. godini obavljao je funkciju Potpredsednika Republike. Za člana Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije biran je na Šestom, Sedmom i Osmom kongresu SKJ, a član Predsedništva CK SKJ postao je oktobra 1966. godine. Bio je član prvog CK KP Srbije, a na Devetom kongresu izabran je za člana Stalnog dela Konferencije SKJ. Bio je član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije, od 1966. do 1982. godine, Izvršnog odbora SSRN Jugoslavije, Saveta federacije i Saveta narodne odbrane. Iz političkog života se definitivno povukao 3. novembra 1972. godine posle događaja u Hrvatskoj i Srbiji, tzv. čistke liberala. Prilikom proslave dana pobede 9. maja 1985. godine, Predsedništvo SFRJ je iznelo predlog da se Koča Popović i Peko Dapčević unaprede u čin generala-armije. Ovo unapređenje je bila nagrada za njihovo izuzetno komandovanje armijskim jedinicama u završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije, međutim obojica su ovaj predlog odbila. Bio je u braku sa Veronikom Verom Bakotić i od nje se razveo posle rata. Od 1946. godine, živeo je nevenčano sa Leposavom Lepom Perović, prvoborcem iz Banjaluke. Dece nije imao. Do kraja života živeo je u Beogradu gde je i preminuo 20. oktobra 1992. godine. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. Povodom obeležavanja 70. godišnjice oslobođenja Beograda, odlukom Skupštine grada Beograda, Zagrebačka ulica u opštini Savski venac od 18. septembra 2014. nosi ime Koče Popovića. Književnost i publicistika Manje je poznato da se Koča Popović, za vreme studija u Parizu, priključio nadrealističkom pokretu. Poznavao je umetnike iz Bretonovog kruga i održavao komunikaciju između beogradske i francuske grupe nadrealista. Sa Vanom Borom, Roberom Desnosom i drugim umetnicima okupljenim oko pariskog časopisa Revue Du Cinéma (br. 3). Godine 1929. potpisao je protest „Čovek od ukusa“. Pisao je filmske kritike i za list Paris Soir. Bio je saradnik beogradskog časopisa 50 u Evropi. Bio je član grupe beogradskih nadrealista i jedan je od potpisnika manifesta. Godine 1931. sa Markom Ristićem objavio je knjigu „Nacrt za jednu fenomenologiju iracionalnog“. A od 1931. do 1932. sarađivao je u časopisu „Nadrealizam danas i ovde“. Tada je dobio pseudonim Grof koji je kasnije koristio u partizanima i tokom rata to mu je bilo šifrovano ime. Kao publicista napisao je više dela, među kojima su najznačajnija: „Dnevnik o ratnom putu Prve proleterske brigade“, 1946. „Za pravilnu ocenu oslobodilačkog rata naroda Jugoslavije“, 1949. i „Beleške uz ratovanje“, 1988. 1 Nadrealista među komunistima 2 Dileme i raskoraci oko nesvrstanosti (1956–1963) 3 Ratnička i druga iskustva: 1940–41 4 Sin buržuja na čelu proletera 5 Srbija 1941: Uspesi i iluzije 6 Ratne godine: Vojnik i političari 7 Sutjeska: Osumnjičeni podvig 8 Sutjeska: Povratak odbačenog ratnika 9 1948: Kraj iluzija 10 Otpor Istoku: Otvaranje prema Zapadu 11 Josip Broz: Autoritet i kult 12 Brionski plenum: Izneverene nade 13 Razlaz 1972: S Titom u četiri oka 14 Naličje utopije: Vlast i samoupravljanje 15 Kosovo: Demokratizacija i nacionalizam 16 Intelektualac u KP: Integritet i pokoravanje MG76 (L)

Separat Posebno štampani tekst iz Radovi 1973 / 1974 Zadar Sažetak Franz Petter rodio se 1788. u Waidhofenu u Austriji. Otac mu bijaše trgovac u Grazu. Po želji oca Petter je ušao u sjemenište, ali nije želio postati svećenik, pa je postao trgovac. Točnije, vodio je korespondenciju svoga oca na stranim jezicima, jer je zarana naučio prilično francuski i talijanski. Kad mu je umro otac, Petter je najprije putovao po Italiji, a kad mu poslovi krenuše stramputicama natjecao se da dobije mjesto profesora njemačkog jezika u Padovi, ali nije uspio jer nikad nije studirao na sveučilištu. Tako se dogodilo da je Franz Petter postao prvi profesor njemačkog jezika u Dubrovniku 1823.godine. Ni to mjesto nije mu bilo lako dobiti. On nikad nije studirao pa je natječaju priložio samo neke priručnike o krasnopisu i knjigovodstvu koje je napisao. Sklon pisanju Petter je još 1818. napisao jedan idilički napis o Splitu i Morlacima u povodu boravka Franje I. u Splitu svibnja 1812. Možda je to bio razlog zašto je Petter dobio službu baš u Dalmaciji, u Dubrovniku 1823., a kasnije u Splitu. Dalmatinci istorija hrvatske dalmacije .. Dalmacija (Dalmatia, lat.; Dalmazia, tal.) je povijesno geografska regija na istočnoj obali Jadrana, odnosno u Hrvatskoj, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini (Neum). Grb Dalmacije Prvi put se spominje u I. stoljeću kao naziv za područje između Krke i Cetine koje je nastavalo ilirsko pleme Delmata, odnosno kao sinonim za Ilirik, kako su širi prostor postojbine raznih ilirskih plemena nazivali Rimljani. Iako se prostorni opseg Dalmacije u prošlosti znatno mijenjao, taj se pojam održao od antičkog doba do danas. Suvremeni pojam Dalmacije u Hrvatskoj odnosi se na područje od otoka Paga i Tribanj (Mandalina) na zapadu gdje graniči s Hrvatskim primorjem i rijeke Zrmanje na sjeveru do Konavala, odnosno rta Oštro na jugu. Tako izdvojena cjelina identična je s političkim pojmom južno hrvatsko primorje ili Južna Hrvatska kojim se želi zamijeniti povijesni termin Dalmacija koji odgovara prostoru funkcionalnog okupljanja oko splitskog makroregionalnog središta triju regionalnih centara: Zadra, Šibenika i Dubrovnika. Dalmacija je izdužen primorski pojas, oko 400 km dužine i do 70 km širine u središnjem dijelu. U prostranijem sjeverozapadnom dijelu omeđen je planinskim nizovima Velebita, Dinare i Kamešnice, dok je prema jugoistoku prirodna međa manje izrazita i nalazi se u neposrednom zaleđu priobalnog pojasa. Prostire se na površini od oko 11 960 km2 ili na oko 21% površine Hrvatske, a tu je 2001. živjelo oko 855 000 stanovnika, ili 20% populacije Hrvatske. Prosječna gustoća naseljenosti je niža od prosjeka za Hrvatsku - 71,5 st./km2 (Hrvatska: 78 st./km2). Sadržaj 1 Reljef i klima 2 Vode 3 Tla 4 Vegetacija 5 Povijest 6 Privreda 7 Promet 8 Stanovništvo i naseljenost 9 Povezano 10 Vanjske veze Reljef i klima[uredi | uredi kod] Biokovo Split Brela Prevladava krški reljef, a klima je većinom sredozemna (mediteranska), odnosno submediteranska s pripadajućom vegetacijom. Primorski karakter regije ojačan je velikim udjelom otočnog pojasa. U dalmatinskom akvatoriju, bez paške otočne skupine, nalazi se 926 otoka, otočića, hridi i grebena ili 78% njihovog broja u Hrvatskoj. Zapremaju oko 1770 km2 (58% površine svih hrvatskih otoka, odnosno 15% površine Dalmacije). Po postanku i građi otoci su dio susjednog dinarskog kopna (nepotopljeni dijelovi reljefnih uzvišenja). Sjevernodalmatinski otoci su brojniji, a, osim Paga, i manji. Izduženi su i pružaju se paralelno s obalom i planinskim nizom u zaleđu, u smjeru sjeverozapad - jugoistok (tzv. dalmatinski tip obale). Izraziti primjeri takva tipa obale jesu Pag, Ugljan, Pašman, Dugi otok, Kornat i Žirje. Otvorena kopnena obala ok rta Ploče kod Rogoznice odvaja ih od srednjodalmatinskih otoka, koji su veći i pružaju se u smjeru zapad - istok (hvarska skupina). To su Hvar, Brač, Korčula, Vis, Lastovo i Čiovo. Sjeverozapadno od Visa nalaze se pučinski otočići Jabuka i Brusnik, koji su vulkanskog porijekla. Najjužniji otoci - Mljet i Elafitski otoci te poluotok Pelješac pružaju se dinarskim smjerom, sjeverozapad - jugoistok. U reljefu većih otoka ističu se vapnenačka uzvišenja i niži dijelovi, udubljenja, građena od manje propusnih dolomita. Niži dijelovi ponegdje su zamočvareni (blata na Pagu, blatine na Mljetu itd.), dok su na rubovima udolina djelovanjem abrazije stvorena slikovita žala. Kopneni obalni pojas Dalmacije dug je oko 1200 km, što je gotovo 2/3 hrvatske kopnene obale. Najnepovoljniji je južni dio velebitskog primorja i priobalje oko rta Ploče, kod Rogoznice, koje karakterizira strma i krševita obala te slabija povezanost sa zaleđem. Najvećom vrijednošću ističe se priobalje između Trogira i ušća Neretve, s kaštelanskom flišnom zonom i šljunkovitim podbiokovskim žalama. Južno od Dubrovnika obala je otvorena prema pučini i time dolazi pod najveći utjecaj abrazije. U zaleđu priobalnog planinskog niza srednje Dalmacije, između rijeke Krke i donjeg toka Neretve, pruža se oko 150 km dug krški pojas Dalmatinske zagore. Sjeverozapadno od Krke na Zagoru se nastavljaju Ravni kotari i krško pobrđe Bukovice. Vode[uredi | uredi kod] Prevladavajuća krška podlga odražava se u bogatoj i složenoj cirkulaciji voda te razmjernom siromaštvu površinskih tokova. Od većih rijeka ističu se Cetina (105 km), Krka (75 km]], Zrmanja (64 km) i Neretva (218 km, od čega 20 km u Hrvatskoj). U Dalmaciji se nalaze dva od tri najveća prirodna jezera u Hrvatskoj: Vransko jezero kod Biograda (Vrana) - 20 km2 Prokljansko jezero u donjem toku Krke, kod Šibenika - 11,5 km2 Od većih jezera još se ističu Peručko jezero na rijeci Cetini, najveća akumulacija u Hrvatskoj (13 km2) te dva krška jezera - Modro i Crveno jezero kraj Imotskog, te Baćinska jezera (skupina od 5 jezera, međusobno povezanih) kod Ploča i aluvijalno jezero Kuti kod Opuzena. Tla[uredi | uredi kod] U Dalmaciji prevladavaju tla koja su se razvila pod dominantnim utjecajem litološkog sastava podloge. Najtipičniji predstavnik takve skupine tala je crvenica (terra rossa), nastala kao rezutlat otapanja karbonatne osnove, vapnenaca i dolomita. U Ravnim kotarima i oko Kaštelanskog zaljeva nalazimo smeđa tla, a u delti Neretve prevladavaju aluvijalna tla, odnosno mlađi riječni nanosi sa slabo izraženim pedološkim karakteristikama. Vegetacija[uredi | uredi kod] Na svim pučinskim otocima i cijelom dužinom kopnenog priobalja, gotovo o Zadra na sjeverozapadu, proteže se eumediteransko područje zimzelene vegetacije (hrast crnika, alepski bor, dalmatinski crni bor). U kopnenoj unutrašnjosti nalazimo hrast medunac s bjelograbom i crnograbom. Na visinama većim od 1000 m javlja se bukva, koju na još višim dijelovima zamjenjuje klekovina. Prisutni su razni degradacijski vegetacijski stadiji, kao rezultat ranog doseljavanja i tisućljetnog iskorištavanja ograničenih gospodarskih potencijala krške prirodne osnove: makija- teško prohodne, guste i visoke šikare garig - niske i svijetle šikare kamenjar - obrasao niskim polugrmovima i zeljastim biljkama. Povijest[uredi | uredi kod] Zastava Dalmacije Dalmatia (rimska provincja) - Dalmacija (država) Tema Dalmacija (Bizant) Srednjovjekovna Hrvatska Mletačka republika Dalmacija (u narodnooslobodilačkoj borbi) Privreda[uredi | uredi kod] Najznačajnije privredne grane su brodogradnja, ribolov i mediteranske poljoprivredne kulture, te posebice turizam tokom ljetnjih mjeseci. Promet[uredi | uredi kod] Stanovništvo i naseljenost[uredi | uredi kod] Dalmacija pokazuje stalni porast stanovništva unatoč naglašenom iseljavanju, posebice na prijelazu 19. u 20. stoljeće, i kasnije sve do danas. Međutim, to je ublažavano razmjerno visokom stopom prirodnog priraštaja, pa je održana ravnoteža rasta. Posljednjih desetljeća stopa rasta je povećana. Uzrok tome je gospodarsko oživljavanje s naglaskom na pomorsko, industrijsko i turističko gospodarstvo.

Odlično stanje Izdavač: Akademska knjiga - Beograd, 2009. god. Tvrd povez, 23 cm. 151 str. Ilustrovano …Tek se sa Prvim svetskim ratom Srbija i srpski narod našao u žiži interesovanja Švajcarske, kada su mnogi švajcarci pritekli u pomoć srpskom narodu, sledeći primer znamenitog Arčibalda Rajsa, koji je svojim celokupnim i razgranatim radom od Prvog svetskog rata nadalje stekao izuzetne zasluge za srpski narod. Među mnogim, pre svega zdravstvenim radnicima, bolničkim osobljem i bolničkim sestrama, našla se i Katarina Šturceneger. O svom boravku u Srbiji, o svojim utiscima, koje je stekla boraveći u njoj rukovođena prevashodno željom da pomogne napaćenom srpskom narodu, objavila je više knjiga na nemačkom jeziku sa mnoštvom izvanrednih snimaka koje imaju izuzetnu kulturnu vrednost. Ovaj spis Katarine Šturceneger, koji je do sada, kao i njeni ostali spisi, kod nas bio nedostupan, na upečatljiv način svedoči o jednom humanom angažmanu u teško vreme kada je Srbiji zapretila totalna propast. On istovremeno svedoči o ljubavi i nepokolebljivoj veri Katarine Šturceneger u snagu srpskog naroda… Katarina Klara Šturceneger (Catharina Clara Sturzenegger, 5. decembar 1854, Spajher — 11. oktobar 1929, Cirih) bila je švajcarska publicistkinja i bolničarka, član švajcarskog Crvenog krsta.[1] Godine 1912. kao i u periodu od 1914—1915. boravila je u Srbiji kao ratni izveštač i dobrovoljna bolničarka.[2][3] Svoje uspomene iz tog perioda objavila je u šest knjiga o Srbiji. Katarina Klara Šturceneger rođena je 5. decembra 1854. godine u Spajheru (Speicher) u Švajcarskoj, kao šesto dete u siromašnoj porodici farmera i tkača Johana Ulriha i njegove žene Ane Barbare, rođene Koler, ćerke lokalnog fabrikanta. Sa šest godina prešla je da živi kod tetke, ali je morala pored školskih obaveza i da radi kako bi se dopunio kućni budžet. Sav novac koji je zarađivala uzimala je tetka, pa Klara već sa 12 godina beži od kuće i zapošljava se u fabrici, a zarađeni novac šalje majci.[5] Godine 1872. uprkos nemaštini upisuje Učiteljski fakultet u Bernu, na kome je školovanje trajalo je dve godine. Odmah po završetku školovanja počinje da radi kao nastavnica i narednih osam godina ovaj posao obavlja u školama u Kandergrundu (Kendergrund), Ramzenu (Ramsen) i Maglingenu (Magglingen). Od nastavničke karijere morala je da odustane zbog zdravstvenih problema, kada oboljeva od tifusa, a zatim doživljava i nesreću sa konjem i kolima.[1][5] Posle nesreće dobija mesto šefa pošte u Volfhaldenu (Wolfhalden), gde ostaje naredne dve godine, a zatim prelazi na isto radno mesto u pošti u Grubu (Grub). Kao šef pošte radi sve do 1899. godine, kada prelazi u Bern, gde se zapošljava kao rukovodilac štamparije. Na tom poslu ostaje sve do 1903. godine, kada započinje njen misionarski rad u Crvenom krstu.[1] Tokom službovanja u Volfhaldenu započinje i njena borba za pravdu i radnička prava. Zalaže se za povećanje broja radnika, bolje plate i postaje jedan od pionira u borbi za izmene zakona o državnim penzijama.[5] Novinarska karijera Novinarsku karijeru Katarina Klara Šturceneger započinje tokom službovanja u Volfhaldenu. Pisala je pod pseudonimom K. Albertini, a kasnije K. Šturceneger kako bi sakrila činjenicu da je žensko. Prvi objavljeni članci odnosili su se na prava radnika. Međutim, početni entuzijazam nestao je čim je otkriveno da iza tih tekstova stoji žena, što je naišlo na osudu okoline. Pisala je za skoro sve švajcarske novine, bila urednik novina u Cirihu i Vircburgu, a bavila se i fotografijom, što joj je kasnije bilo od velike koristi. Za svoje tekstove Katarina dobija nagrade, a njena knjiga „Kratka istorija Švajcarske” (Kurzgefasste Schweizergeschichte), dobija mnoge pohvale, između ostalih i na nacionalnoj izložbi u Ženevi 1896. godine i Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine.[1][5] Rad u Crvenom krstu Švajcarske Upoznavši Anri Dinana, švajcarskog filantropa i osnivača Crvenog krsta, Katarina postaje vatreni pobornik njegovih ideja, pa postaju lični prijatelji i ona piše prvu Dinanovu biografiju. Godine 1901. prisustvovala je svečanosti na kojoj je Dinanu dodeljena Nobelova nagrada za mir.[5] Katarina Šturceneger u rusko-japanskom ratu Po izbijanju rusko-japanskog rata Katarina Šturceneger, po Dinanovoj želji, odlazi u Japan, gde boravi od 1904. do 1908. godine kao humanitarni radnik i ratni izveštač, šireći ideju misije Crvenog krsta. Inspiraciju za humanitarni rad na ratom zahvaćenim područjima pronašla je i u delatnosti Florens Najtingejl. Stigavši u Japan suočava se sa činjenicom da joj u tradicionalnom Japanu, kao ženi, nije dozvoljeno da se bavi ni jednom delatnošću zbog koje se tamo obrela. Zato u Tokiju pokreće školu nemačkog jezika i obilazi vojne bolnice, kako bi se upoznala sa radom japanskog Crvenog krsta. Svoja iskustva opisala je u knjizi „Pored ranjenika u Tokiju, sećanje na rusko–japanski rat”.[1]Po povratku u Švajcarsku Klara Šturceneger organizuje brojne humanitarne akcije i prikupljanje humanitarne pomoći za Japan i Japanski narod.[5] Katarina Šturceneger u Srbiji Katarina Klara Šturceneger je, uz Arčibalda Rajsa, najpoznatija Švajcarkinja koja je u teškim danima 1914. i 1915. godine pritekla u pomoć Srbiji.[6] Tokom angažovanja u ciriškom Crvenom krstu Katarina upoznaje svoju imenjakinju, Srpkinju Katarinu Jovanović, istoričarku, humanitarnu radnicu, između ostalog i ćerku jednog od najzačanijih srpskih fotografa, Anastasa Jovanovića. Iz ovog poznanstva proisteklo je interesovanje Šturcenegerove za Srbiju i zbivanja na Balkanu početkom 20. veka, pa se u vreme Balkanskih ratova (1912−1913) priključuje Švajcarskoj misiji Crvenog krsta, kao bolničarka i ratni dopisnik iz Srbije.[7] Katarina je u Srbiji boravila dva puta. Prvi put u vreme Balkanskih ratova, a zazim i tokom Prvog svetskog rata, već u dobi od 60 godina, od avgusta 1914. do proleća 1915. godine.[8] Balkanski ratovi U vreme balkanskih ratova Katarina Šturceneger je prvi put došla u Srbiju i to po preporuci ciriške sekcije Crvenog krsta. Neko vreme provela je u Beogradu obilazeći bolnice i radeći sa turskim i bugarskim zarobljenicima. Tu se zarazila dizenterijom, ali je odmah po ozdravljenju nastavila sa svojim humanitarnim radom u beogradskim bolnicama, kasarnama i školama koje su bile adaptirane u bolničke svrhe. Tada je obišla 1, 5, 7. i 15. rezervnu bolnicu, zatim rusku, englesku, holandsku i austrijsku sanitetsku misiju, kao i poljski odsek Ruskog crvenog krsta.[9] U svojim sećanjima iz tog perioda ona ističe stručnost srpskih lekara, njihovu predusretljivost i blagonaklonost, zatim disciplinovanost i trpeljivost srpskih ranjenika i posebno požrtvovanost i rodoljublje srpskih žena.[10] 1914—1915 Od avgusta 1914. do proleća 1915. godine Katarina Šturceneger boravi kao predstavnik Crvenog krsta Švajcarske i medicinski stručnjak, najpre u Nišu, potom u Kragujevcu i Beogradu, da bi se ponovo vratila u Niš.[6] Kao medicinski stručnjak najviše je doprinela tokom epidemije pegavog tifusa, kada je boravila u Nišu sa rasporedom u Prvoj rezervnoj bolnici na Crvenom krstu, u kojoj, zajedno sa lekarima i članicama Kola srpskih sestara, radi na prijemu i previjanju ranjenika.[2][4] Kao predstavnik švajcarskog Crvenog krsta i veliki sledbenik Anri Dinana bila je ujedno i izveštač koji beleži sva dešavanja o ratnim zbivanjima. Za razliku od Japana, u Srbiji je mogla slobodno da učestvuje u zbrinjavanju bolesnika i prati dešavanja na bojištima. Sve događaje i važne ličnosti fotografisala je i ostavilan za sobom fotografije koje su sada vredni dokumenti. Pisala je samo o događajima kojima je lično prisustvovala, šireći istinu o onome što se u to vreme dešavalo na tlu Srbije. Svoje prve utiske o Nišu zabeležila je u Pismima sa Balkana, a kasnije svoja svedočenja ovekovečila je u šest knjiga na preko 700 strana, pisanih na nemačkom i francuskom jeziku i sa nekoliko stotina fotografija.[8][5] U svojim knjigama Katarina Šturceneger visoko je ocenila rad srpskog saniteta, stručnost i humanost lekara, čovekoljublje i optimizam, uprkos stradanjima. Bila je ganuta tužnim sudbinama izbeglog naroda, posebno ranjenika, invalida, rasturenih porodica i iznenađena moralnim i pravnim kodeksom u tretmanu neprijateljskih zarobljenika koji su bili dobro hranjeni i lečeni sa srpskim vojnicima u istim bolnicama.[2] Katarinu Šturceneger posebno je interesovala pravna i moralna strana ponašanja i boravka Austrougarske i Bugarske vojske na okupiranim teritorijama, a posebno njihov odnos prema stanovništvu. Austrougarsku, a zatim i nemačku i Bugarsku optužila je za tri prekršaja međunarodnog prava: Za zločine koje su njihove vojske izvršile nad civilnim stanovništvom i ratnim zarobljenicima u vreme ofanzive na Srbiju 1914, a zatim i 1915. godine; Za deportaciju neboračkog stanovništva koju su Austrougarske vojne vlasti izvršile u privremeno okupiranim krajevima Srbije 1914. godine, a koje je masovno umiralo po improvizovanim logorima, bez sanitetskog staranja i pod surovim postupcima logorskih vlasti; Za upotrebu dum-dum municije (čak i na civilnom stanovništvu).[9] Po povratku u Švajcarsku Klara Šturceneger organizuje brojne humanitarne akcije i prikupljanje humanitarne pomoći za Srbiju i Srpski narod pod okupacijom i školovanje sedamnaest srpskih đaka i studenata, koji su se kao izbeglice školovali u Švajcarskoj.[9] Zahvalnost Srbije Katarina Šturceneger umrla je 11. oktobra 1929. godine. Sahranjena je u blizini Dinanovog groba u Cirihu.[5] U znak zahvalnosti za sve što je učinila za srpski narod Kraljevina Jugoslavija je snosila troškove njene sahrane.[1] Odlikovanja Za knjigu o svojim iskustvima u rusko-japanskom ratu „Pored ranjenika u Tokiju, sećanje na rusko–japanski rat” nagrađena je medaljom japanskog Crvenog krsta.[5] Za zasluge učinjene Srbiji princ Aleksandar Karađorđević odlikovao je Klaru Šturceneger ordenom Svetog Save 4. reda.[1] Knjige o Srbiji i Balkanu Klara se tokom boravka u Srbiji upoznala sa srpskim narodom i njegovom borbom. Nakon povratka u domovinu svoja sećanja objavila je u nekoliko knjiga o Srbiji i srpskom narodu, na oko 700 stranica i sa nekoliko stotina fotografija.[6] Srbija 1912-1913. Srpski i međunarodni Crveni Krst za vreme balkanskih ratova (Cirih, 1914) Srbija na kraju 1915 (Cirih, 1915) Srbija u evropskom ratu 1914-1915 (Cirih, 1916) Svetlost u zapletima Balkana (Cirih, 1917) Srbija u ratu 1914-1916 (Nešatel-Pariz, 1916) Vaskrs Srbije (Bern-Berlin, 1920)[8] Do sada su na srpskom objavljene knjige: Srbija u ratu 1914-1916 (Dečije novine, Gornji Milanovac, 1989 i Prometej, Novi Sad, 2014)[11] i Srbija u evropskom ratu 1914-1915 (Akademska knjiga, Novi Sad, 2009) u novosadskom časopisu „Dnevnik” tokom 2014. godine objavljivani su memoari Katarine Šturceneger u feljtonu „Švajcarkinja na balkanskom frontu”.[12] Svedočenja Katarine Klare Šturceneger spadaju među najvažnije radove i dokumenta u našoj i stranoj literaturi o ratnim zločinima koje je u Srbiji izvršila Austro-Ugarska vojska. Prema vrednosti stoje rame uz rame sa radovima Arčibalda Rajsa, zatim francuskog novinara Anri Barbi i holandskog lekara Arion van Tienhoven.[13] Svojim publicističkim radom veoma mnogo je doprinela da se čuje istina o zverstvima okupatora, o herojskoj borbi srpske vojske i humanom odnosu Srbije prema zarobljenicima.[4] O delima Katarine Šturceneger i njihovom značaju za srpski narod akademik Vladimir Stojančević, u pogovoru knjizi Srbija u ratu 1914—1916 kaže: „Ono što je napisala predstavljalo je svojevremeno veliki pledoaje politički, pravni i moralni za stvar srpskog naroda u Prvom svetskom ratu, kao što i danas znači jednu opsežnu dokumentaciju od velikog kulturno-istorijskog značaja... ona je pružila autentična svedočanstva o organizaciji i delatnosti srpske sanitetske službe i o radu Crvenog krsta — domaćeg i međunarodnih misija, svedočanstva koja su danas gotovo jedina, pa otuda i veoma dragocena.” [9] Uticaj na savremenu kulturu O ulozi Katarine Šturceneger, ali i drugih žena, u Velikom ratu govori i monodrama „Čelične ratnice - Žene dobrovoljci u Prvom svetskom ratu” koja je izvedena decembra 2014. godine u Istorijskom muzeju Srbije, u pratećem programu izložbe „Srbija 2014”. Pored Katarine Šturceneger ova monodrama prenosi i svedočenja Milunke Savić, Vasilije Vukotić, Milice Marka Miljanova Popović, Antonije Javornik, Flore Sends, Nadežde Petrović, Delfe Ivanić, Elsi Inglis, Diane Budisavljević, Zorice Sare Mitić, Sofije Jovanović, Mileve Marić Ajnštajn, Žane Merkus, Meri Geldvin i drugih žena dobrovoljaca koje su u Prvom svetskom ratu učestvovale kao vojnici, humanitarne radnice i bolničarke...[14] Monodrama je realizovana u izvođenju, režiji i po tekstu Jelene Mile. Tekst je stvaran na osnovu originalnih zapisa, autentičnih izjava i odlomaka iz biografija konkretnih ratnica.

-Izdavač: `Muzej žrtava genocida` -Povez: Mek -Pismo: Ćirilica -Broj strana: 197 -Format: 26 cm -Stanje: dobro očuvano Predmetne odrednice: Drugi svjetski rat 1939-1945 – Kozara – 1941-1945 – Ratni zločini – Ustaše – Kozara – 1941-1945 – Srbi – Genocid – Kozara – 1941-1945 Tokom januara i početkom februara 1942. godine ustaški funkcioneri iz Banja Luke i Zagreba isplanirali su masovan pokolj srpskog stanovništva u rudniku Rakovac i selima Drakulić, Šargovac i Motike. Glavni organizatori pokolja bili su Viktor Gutić ustaški povjerenik za bivšu Vrbasku banovinu, župnik iz samostana Petrićevac Miroslav Filipović i drugi ustaški funkcioneri u Banjoj Luci i Zagrebu. Ovi zločini izvršeni su „sa znanjem i odobrenjem ustaških vrhova i glavnih funcionera“. U njemu su učestvovale ustaše iz Banje Luke, Motika, Ivanjske, Petrićevca, Šargovca i Druga tjelesna Poglavnikova bojna“ pod vođstvom nadporučnika Josipa Mišlova u jačini nekoliko stotina ustaša.[1] U jutarnjim satima 6/7. februar ustaše su počele da se razmještaju po rudniku i opkoljavaju pomenuta sela. Toga jutra oko 4 časa desetak ustaša iz Druge tjelesne Poglavnikove bojne došli su u rudnik Rakovac i pobili nekoliko rudara srpske nacionalnosti. Potom je oko 8 časova došlo još 50 ustaša i tada je počela likvidacija svih zatečenih srpskih rudara. Hladnim oružjem ubijeno je 37 rudara srpske nacionalnosti.[2] Nakon zločina u rudniku Rakovac ustaše su sa pristiglim pojačanjima krenuli u selo Drakulić. Tu su im pomagali lokalni Hrvati, koji su dan prije pokolja bili pozvani „kod crkve u Petrićevcu“ i odatle su odvedeni u „ustaški tabor u B. Luci gdje su nam priredili večeru“. Svi prisutni Hrvati iz Drakulića su nakon večere bili „zakleti ustaškom zakletvom“.[3] Ustaše pod vođstvom župnika Filipovića, nadporučnika Mišlova i drugih, krvavi pir u Drakuliću počeli su pred kućom Đure Glamoča: „gdje je njihov vođa Filipović uzeo u ruke djete Glamoč Đure staro 6 meseci i ustašama održao jedan ohrabrujući govor, da se neboje greha za dela koja treba da čine, nego da ovako postupe kao on, a greh on prima na sebe, ako koji nebi hteo tako ćiniti on će ga ubiti. Odmah je detetu koje je držao u ruci otsekao glavu, pokazujući na taj naćin primjerom ustašama šta im valja ćiniti u našem mestu. Posle toga ustaše su sekirama i noževima pobile ovu grupu od oko 80 osoba u kući Glamoč Đure. Posle toga djele se na tri grupe i kreću kroz selo vođeni od domaćih ustaša u Srpske kuće i ovde sve živo bez razlike na pol i starost pada pod krvavim ustaškim nožem i sekirom. Pokolj je poćeo ujutro rano a do 11 časova pre podne preko 700 leševa ležalo je sa razmrskanim glavama i unakaženim telom po svim kućama… Istog dana oko 4 sata posle podne ustaše odlaze iz sela, a već sutra dan vraćaju se u selo i sa saonicama počinju da izvlaće iz kuća, u kojima su ležali tako reći neohlađeni leševi, sve što im je do ruke došlo, naročito namirnice i rakiju. U ove kuće već posle dva do tri mjeseca ustaške vlasti naseljavaju izbjeglice iz okoline Livna, Duvna, Glamoča i Hercegovine, ovi naseljenici su se zadržali sve do oslobodđenja u Drakulićima.“[4] U ovim zločinima učestvovali su i Hrvati iz Drakulića među kojima su bili: Andrija Golub, Marko Pletikosa, Šimo Pletikosa, Petar Pletikosa, Frido Azler i drugi. Nakon Drakulića ustaše su nastavile pokolj u Šargovcu: „Tu su ustaše pod vođstvom istog nadporučnika Josipa Mišlova sa organizatorima pokolja i u Šargovcu Miroslavom Filipovićem, Andrijom Golubom, Ivanom Jurićem, Viktorom Nanutom, Markom Pletikosom, Ilijom Golubom i Markom Golubom koji su ih vodili od kuće do kuće, pokazivajući srpsko-pravoslavne kuće, i kao gore što je navedeno vršili pokolje. U Šargovcu je u 22 doma pobijeno 89 žrtava, a na isti način po izvršenju pokolja opljačkali su 23 doma…“[5] U povratku iz Šargovca ustaše prave pokolj u selu Motike koje se nalazi u neposrednoj blizini grada Banja Luke. Tim ustašama pomagali su domaće ustaše iz Motika, prve komšije pobijenih Srba: „Selo Motike su bile već 6. II. 1942 g. u 4 sata popodne od strane takozvane ‘Legije Motičana’ koju su sačinjavali naoružani meštani a koji su ovi blokadu držali sve do jutra do dolaska ustaške vojske, pa su na svojim mestima ostali i poslije ustaškog ulaska u selo, da bi pazili ako bi neko iz sela pokušao da pobegne da bi ga mogli iz puške ubiti. Vršeći ovu dužnost pucali su za Brković Mirkom koji je uspeo da pobegne iz sela i da se na taj način spase sigurnoj smrti. Ustaše su poslije svoga dolaska u Motike odmah i same blokirale ceo zaselak Todići i Vasići gdje su naseljeni sami Srbi. Prvo su skupili iz više kuća oko 75 osoba, raznog pola i starosti pa čak i djecu iz kolevke, doveli ih pred kuću Vasića Ilije gdje su ih ubijali sikirama… Pošto su pobili sve u zaseoku Todići i Vasići, prelaze mirno preko zaseoka Šobe i Knežići, u kojima su naseljeni katolici i dolaze u zaseok Stijakovići. U ovom zaseoku kuće su raštrkane pa su morali ići od kuće do kuće gdje su pobili također sve živo u kućama. Ovaj strahovit pokolj završen je oko 3 sata poslije podne a za cijelo vrijeme opaljen je iz ustaške puške jedan jedini metak i to na Vasić Stola, koji je pokušao da izbegne smrt od sekire ali je pogođen od metka poginuo… Zajedno sa ovim pokoljem ustaše vrše jednu opštu pljačku sela i to prvi dan naročito odvode stoku a u večer već stižu u Banja Luku. Sutradan se opet vraćaju i pljačkaju sve iz kuća… U ovoj raboti im se priključuju mnogi Motičani iz zaseoka Šobe i Knežići koji odnose svojim kućama jedan dobar deo pljačke, tako da su kuće žrtava ovog pokolja ostale prazne jedino su lješevi, koji su ostali oko 15 dana po kućama davali sliku tog zverskog ustaškog klanja nevinih žrtava.“[6] Od ustaša iz Motika koji su učestvovali u ovom pokolju svjedoci su upamtili ove: Petar Marić, Anto Stepančević, Mato Domazet, Ivo Domazet, Niko Durbić, Jure Durbić, Joso Durbić, Ivo Durbić, Mile Lipovac, Mile Josipović, Joso Josipović, Mile Kasipović i drugi. Istrebljenje Srba u rudniku Rakovac i selima Drakulić, Šarkovac i Motike, bilo je pažljivo isplanirano i temeljno izvedeno. Likvidirana su srpska sela u blizini Banja Luke koja je trebala biti glavni grad NDH. Zbog toga se i pristupilo čišćenju okoline grada od srpskog stanovništva. Masovno istrebljenje srpskog stanovništva u pomenutim selima imalo je između ostalog za cilj i lakšu asimilaciju Srba iz drugih sela banjalučkog sreza. Tako je npr. bilo u selu Dragočaj: „U toku 1943. g naše selo je bilo pošteđeno od zločina ustaša jer smo poslije pokolja u Drakulićima bili pozvani na jedan skup na kome su pravoslavcima govorili Šalić Toma, Marić Ivica i Komnenović Ivan, a koji je skup održan tri dana posle pokolja u Drakulićima tj. u februaru 1942. g. na kome su nam preporučivali da pređemo na katoličku veru, ako neželimo da pređemo kao oni u Drakulićima i Motikama. Pod ovakom presijom skoro svi pravoslavni iz Dragočaja bili su prisiljeni promeniti veru da bi spasli svoju glavu.“

Kao na slikama Komitet državne bezbednosti ili KGB, (rus. Комитет государственной безопасности O ovom zvuku slušaj?/i), je bilo ime glavne sovjetske službe bezbednosti i obaveštajne službe, kao i glavne tajne policije od 13. marta 1954. do 6. novembra 1991. godine. Zaduženja KGB-a se okvirno mogu porediti sa zaduženjima američke Centralne obaveštajne agencije (CIA), protiv-obaveštajne službe, odseka za unutrašnju bezbednost Federalnog istražnog biroa (FIB), i bezbednosti Savezne službe za zaštitu i Tajne službe. Sadržaj 1 Istorija 2 Zadaci i organizacija 3 Značajne operacije KGB-a 4 Organizacija 5 Reference 6 Vanjske veze Istorija[uredi | uredi kod] Marta 1953, Lavrentij Berija je ujedinio MVD i MGB u jedno telo, takozvani MVD ili «to jeste Министерство внутренних дел СССР». Iste godine ubrzo nakon Staljinove smrti je nad Berijom izvršena smrtna kazna[1], i MVD je podeljen. Reformisani MVD je zadržao svoje funkcije unutrašnje bezbednosti (policija i pravosuđe), dok je novi KGB preuzeo funkcije unutrašnje i spoljašnje bezbednosne funkcije. KGB je bio podređen savetu ministara. 5. jula, 1978. KGB je preimenovan u „KGB SSSR-a“ a direktoru KGB-a je dato mesto u savetu. KGB je raspušten zbog učešća njegovog šefa, general-pukovnika Vladimira Krjučkova, u pokušaju puča u avgustu 1991. čiji je cilj bilo svrgavanje Mihaila Gorbačova i sprečvanje raspada Sovjetskog Saveza.[2] On je koristio značajne resurse KGB-a da pomogne puč. Kriučkov je uhapšen, i general Vadim Bakatin je postavljen za predsedavajućeg 23. avgusta, 1991, sa mandatom da rasformira KGB. KGB je zvanično prestao da postoji u novembru 1991.[3] Njegove službe su bile podeljene u nekoliko različitih grana: Unutrašnja bezbednost (Služba unutrašnje bezbednosti SSSR-a — budući FSB), Centralna obaveštajna služba SSSR-a (budući SVR) i služba granične bezbednosti. FSB funkcionisala na način vrlo sličan KGB-u. Dana 3. decembra 1991., KGB je zvanično raspušten.[4] Belorusija je jedina post-sovjetska zemlja, gde se organizacija naslednica još uvek zove KGB. U Belorusiji je takođe jedan od osnivača KGB-a, Feliks Dzeržinski — koji je rođen u gradiću koji je danas na teritoriji Belorusije — i dalje narodni heroj. Neki članovi KGB-a su ga zvali imenom „Komitet“ dok su ga ostali zaposleni zvali Kontora Grubih Banditov - „udruženje grubih bandita“. Zadaci i organizacija[uredi | uredi kod] Zadaci KGB-a su bili špijunaža, kontra-špijunaža, likvidacija antisovjetskih i kontra-revolucionarnih formacija unutar SSSR-a, zaštita granica, i zaštita vođa partije i države i ključne državne imovine. KGB je takođe istraživao i procesuirao one koji su krali državnu ili socijalističku imovinu. Za razliku od zapadnih obaveštajnih službi, KGB (u teoriji) nije bio zainteresovan za otkrivanje namera neprijatelja, već samo njegovih sposobnosti. Koristeći ideološko privlačenje, Sovjeti su uspešno regrutovali veliki broj špijuna na visokim funkcijama. Najznačajniji su uspesi KGB-a u sakupljanju američkih atomskih tajni, i Kembridž pet, posebno Kim Filbi u UK. Ova ideološka metoda vrbovanja je zakazala nakon slamanja Mađarske revolucije, 1956. Umesto toga, KGB je morao da se osloni na ucene i podmićivanje kod većine svojih špijuna. Ovaj metod je takođe doneo značajne uspehe, poput krtice CIA, Oldriha Ejmsa i krtice FIB, Roberta Hansena, ali su ovi uspesi bili znatno ređi nego ranije. Značajne operacije KGB-a[uredi | uredi kod] Yasser Arafat, je bio tajni agent KGB-a.[5] Vladimir Putin[6][7] Alger His je bio špijun KGB-a. Robert Hansen je opskrbio KGB informacijama o američkim kontra-obaveštajnim naporima. Oldrih Ejms je bio krtica KGB-a u CIA. Etel i Džulius Rozenberg su osuđeni na smrt zbog zavere čiji je cilj bila krađa tajni američkih nuklearnih programa za KGB. Džejms Džizus Englton, šef kontra-obaveštajaca CIA se navodno smrtno plašio da je KGB imao krtice na dve ključne pozicije: u kontra-obaveštajnom odseku CIA i u kontra-obaveštajnom odseku FIB. Sa te dve krtice, KGB bi imao kontrolu ili znanje o svim američkim naporima da uhvate špijune KGB-a, i mogao bi da ih zaštiti potkopavanjem svake istrage koja bi mogla da donese rezultate, ili barem da upozori svoje špijune; takođe, kontra-obaveštajci su imali zadatak da proveravaju strane obaveštajne izvore, tako da su krtice u toj oblasti mogle da daju ovlašćenja dvostrukim agentima koji bi radili protiv CIA. Hvatanjem Oldriha Ejmsa i Roberta Hansena, izgleda da su engltonovi strahovi, koji su ranije smatrani paranoičnim, bili utemeljeni. KGB je povremeno vršio atentate, kao što je antentat na ukrajinskog nacionalistu Stepana Banderu. Takođe je često pomagao bezbednosnim službama drugih zemalja u sprovođenju atentata; jedan od čuvenih primera je ubistvo Georgija Markova, u kome su bugarski agenti koristili KGB-ov kišobran. Organizacija[uredi | uredi kod] KGB je bio državna obaveštajna i bezbednosna agencija Sovejtskog Saveza i direktno je kontrolisao republičke nivoe KGB. Ipak, kako je Rusija bila središte Sovjetskog Saveza, sam KGB je takođe bio i ruski republički KGB. KGB je direktno kontrolisala KPSS i načelno je pratio njene smernice. Viši štab se sastojao od predsedavajućeg, jednog ili dvojice prvih zamenika predsedavajućeg, i četiri do šest zamenika predsedavajućeg. Kolegijum KGB-a, koji se sastojao od predsedavajućeg, opšteg zamenika predsedavajućeg (all Deputy Chairmen), određenih šefova direktorata i jednog ili dvojice predsedavajućih republičkih KGB-ova, je donosio ključne odluke. KGB je bio organizovan u direktorate. Neki od najbitnijih direktorata su bili: Prvi glavni direktorat (spoljne operacije) - odgovoran za spoljne operacije i aktivnosti u vezi sa skupljanjem obaveštajnih podataka. Drugi glavni direktorat - odgovoran za unutrašnju političku kontrolu građana i stranaca u Sovjetskom Savezu. Treći glavni direktorat (oružane snage) - koji je kontrolisao vojne kontra-obaveštajce i politički je nadzirao oružane snage. Peti glavni direktorat - koji se takođe bavio unutrašnjom bezbednošću. Prvenstveno je bio formiran da bi se borio protiv političkih disidenata, preuzeo je neke zadatke koje je prethono obavljao Drugi glavni direktorat poput verskih disidenata, praćenja umetničke javnosti, i cenzure publikacija. Sedmi direktorat (nadzor) - koji se bavio nadzorom, opskrbom opremom za praćenje i nadgledanje aktivnosti stranaca i sovjetskih građana. Osmi glavni direktorat - odgovoran za komunikacije. Bavio se praćenjem stranih komunikacija, i bio je odgovoran za kriptografske sisteme koje su koristile divizije KGB-a, odašiljanje ka prekomorskim stanicama KGB-a, i razvoj komunikacione opreme. Deveti direktorat (garda) - formacija od 40.000 ljudi koja je obezbeđivala uniformisane stražare i telohranitelje za vođe KPSS i njihove porodice, bitne vladine ustanove u Sovjetskom Savezu, uključujući skladišta nuklearnih bojevih glava. Takođe je upravljao VIP metro sistemom u Moskvi, i vladinim bezbednim telefonskim sistemom koji je povezivao visoke vladine i zvaničnike KPSS. Pod Borisom Jeljcinom, ovaj direktorat je postao Federalna zaštitna služba (FPS). Šesnaesti glavni direktorat (državne komunikacije) - unapređen od odseka. Bio je odgovoran za funkcionisanje vladinog telefonskog i telegrafkog sistema SSSR-a. Direktorat granične garde - ova formacija sa 245.000 ljudi je bila odgovorna za graničnu bezbednost i borila se protiv krijumčarenja preko dugačkih granica SSSR-a. Ovaj direktorat je takođe imao i velike mornaričke i vazdušne kontigente. U sastavu KGB-a su takođe bili i sledeće nezavisne formacije: KGB odsek za osoblje, sekretarijat KGB, KGB štab za tehničku podršku, KGB odsek za finansije, KGB arhiv, KGB administracioni odsek, i KPSS komitet. KGB OSNAZ (odred za specijalne operacije), Alfa grupa, Grupa beta, i Delfin, Vimpel itd. čija su tačna zaduženja nepoznata. Kremaljske gardijske snage - izvan kontrole devetog gardijskog direktorata. Kremaljske gardijske snage su pružale uniformisanu stražu za Kremlj i telohraniteljske usluge predsedništvu. Kasnije su od njih postale Predsedničke bezbednosne snage ili PSS.

Spolja kao na fotografijama, unutra veoma dobro očuvano. Autor - osoba Patton, George Smith, 1885-1945 = Paton, Džordž Smit, 1885-1945 Naslov Rat kakvog sam ja video / Paton ; [sa engleskog preveo Momčilo Đurić] Jedinstveni naslov War as i knew it. srp Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1953 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Vojno delo, 1953 (Beograd : Kultura) Fizički opis 498 str., [12] presavijenih listova sa skicama : autorova slika ; 21 cm Drugi autori - osoba Đurić, Momčilo, prevodiilac = Đurić, Momčilo, prevodilac Vidović, Žarko S. = Vidović, Žarko S. Zbirka Vojna biblioteka. Savremenici ; ǂknj. ǂ7 (Karton) Napomene Prevod dela: War as i knew it / George S. Patton, jr. Tiraž 4.000 Predgovor našem izdanju / Žarko S. Vidović: str. 5-13. Predmetne odrednice Drugi svetski rat 1939-1945 -- Vojne operacije -- 1944-1945 -- U uspomenama Džordž Smit Paton (engl. George Smith Patton; San Gabrijel, 11. novembar 1885 – Hajdelberg, 21. decembar 1945) je bio američki general u Drugom svetskom ratu. U svojoj vojnoj karijeri, dugoj 36 godina bio je među prvim američkim oficirima koji su zagovarali stvaranje modernih oklopnih jedinica, komandovao je američkim jedinicama u severnoj Africi, Siciliji i u Evropi. U američkoj vojsci ostao je zapamćen po nadimku „Stari krv i petlja“ (Old blood and guts), koji je dobio zahvaljujući pogrešnom citiranju njegove izjave u kojoj je rekao da je za pobedu u ratu potrebna ne samo krv već i mozak (Blood and brains). Zvanična istorija stvorila je predstavu o generalu Patonu kao o briljantnom vojnom lideru koji je povremeno imao epizode neposlušnosti i nestabilnosti. Njegovi potčinjeni, kako oficiri tako i vojnici pamtiće ga ne samo po briljantnom komandovanju, ludoj hrabrosti i istrajnosti, već i po oštrim, često vulgarnim govorima kojima je podizao moral svojim jedinicama. Porodica Paton je rođen u mestu San Gabrijel u Kaliforniji, od oca Džordža Smita Patona i majke Rut Vilson, ćerke Bendžamina Dejvisa Vilsona, uglednog lokalnog zemljoposednika i političara i jednog od prvih pionira koji je krenuo 1840. god na zapad da bi tamo ostao i stekao značajan imetak. Rodio se u porodici čiji su muški potomci bili civili, advokati i političari, dok su vojnici postajali samo po pozivu. Njegov deda Džordž Paton učestvovao je u Američkom građanskom ratu kao pukovnik Konfederacije i poginuo je 1864. godine u bici kod Sedar Krika u Vinčesteru u Virdžiniji. Paton je od malih nogu čitao Ilijadu i Odiseju, Bibliju i dela Vilijama Šekspira. Odrastao je slušajući priče o podvizima vojnika Konfederacije u Američkom građanskom ratu i o svom dedi. Inspirisan ovim pričama mali Paton je još kao klinac maštao o tome da jednog dana postane general i heroj. Obrazovanje Paton je godinu dana pohađao Vojni institut u Virdžiniji, pre nego što je prešao u Vest Point. Po završetku prve godine pao je zajedno sa Kortnijem Hodžisom (zbog lošeg znanja iz matematike) ali se ponovo upisao i diplomirao 1909. god. Paton je bio inteligentno dete i intenzivno je proučavao klasičnu književnost i vojnu istoriju još od malih nogu, ali je najverovatnije patio od nedijagnostifikovane disleksije, što će mu u velikoj meri otežati njegovo školovanje. Vrlo kasno je naučio da čita, i nikada nije naučio osnovne veštine kao što je spelovanje. Zbog ovog poremećaja trebalo mu je pet godina da završi Vest Point. Dok je bio na školovanju u Vest Pointu, Paton je obnovio svoje poznanstvo sa prijateljicom iz detinjstva Beatris Ajer, ćerkom bogatog tekstilnog industrijalca. Njome se oženio nedugo nakon diplomiranja. Po završetku školovanja učestvovao je na letnjim Olimpijskim igrama koje su održane 1912. godine u Stokholmu. Predstavljao je SAD u novoj atletskoj disciplini, petoboju. U ukupnom plasmanu osvojio je peto mesto. Bio je na vrhu tabele sve do takmičenja u streljaštvu kada je jedan njegov hitac najverovatnije promašio metu, iako je Paton tvrdio da je prošao kroz rupu koju je napravi prethodni hitac. Kao i većina članova njegove porodice, Paton je često tvrdio da je imao žive vizije svojih predaka. Čvrsto je verovao u reinkarnaciju što se i manifestovalo u njegovom uverenju da je u prošlim životima bio kartaginski vojskovođa Hanibal, rimski legionar, Napoleonov feldmaršal i mnoge druge istorijske ličnosti. Rana vojna karijera Tokom sukoba na meksičkoj granici 1916. godine. Paton je bio u sastavu 13. Teksaškog konjičkog puka i pratio je brigadnog generala Džona Dž. Peršinga kao njegov ađutant tokom potere za Pančom Viljom. Tokom ovog sukoba Paton je uz pomoć deset vojnika iz 6. pešadijskog puka ubio „Generala“ Hulia Kardenasa, komandira Vilinih ličnih telohranitelja. Zbog ove akcije kao i zbog naklonosti koju je Paton pokazivao prema svom revolveru Kolt Mirotvorac (Colt Peacemaker), Peršing mu je dodelio nadimak „Bandit“ (Bandito). Prvi svetski rat Neposredno pre izbijanja Prvog svetskog rata general Peršing unapredio je Patona u čin kapetana. Po ulasku SAD u rat Paton je zatražio od Peršinga da mu poveri komandu nad nekom od američkih jedinica na prvoj liniji fronta. Peršing mu je poverio komandu nad novoformiranim Američkim tenkovskim korpusom. Pretpostavlja se, mada nikada nije tačno utvrđeno da je Paton učestvovao u bici kod Kambrea u kojoj su prvi put upotrebljeni tenkovi u značajnom broju. Pošto Američki tenkovski korpus nije učestvovao u oboj bici, a malo je verovatno da bi Englezi poverili komandu nad svojim oklopnim jedinicama američkom oficiru, Patonu je najverovatnije poverena posmatračka uloga. Zbog svoje uspešnosti u organizaciji obuke (formirao je školu za američke tenkiste u Lanžeru u Francuskoj) i komandovanju američkim oklopnim jedinicama, unapređen je dva puta. U činu potpukovnika postavljen je za komandanta Američkog tenkovskog korpusa koji je prvo bio deo Američkih ekspedicionih snaga, a zatim deo američke 1. armije. Učestvovao je u Sen Mišel ofanzivi 1918. godine kada je i ranjen metkom iz mitraljeza dok je pomagao da se zaglibljeni američki tenk izvuče iz blata. Metak mu je prošao kroz gornji deo butine. Paton je mnogo godina kasnije često, nakon što bi na nekim društvenim događajima popio malo više, svlačio pantalone pokazujući svoju ranu nazivajući podrugljivo sebe „generalom sa pola stražnjice“. Za zasluge u Meza-Argonskoj ofanzivi Paton je odlikovan Purpurnim srcem i Krstom za istaknute zasluge u službi i unapređen je u pukovnika. Dok se Paton oporavljao od rana Prvi svetski rat je završen. Između dva rata Dok je bio na službi u Vašingtonu 1919. godine. Paton je upoznao i postao blizak prijatelj Dvajta D. Ajzenhauera koji će igrati veoma značajnu ulogu u nastavku njegove vojne karijere. Godine 1920. uputio je peticiju Američkom Kongresu u kojem je zatražio da se popravi stanje u finansiranju američkih oklopnih snaga ali bezuspešno. Posvetio se popularizaciji ovog roda vojske pišući članke o taktici korišćenja oklopnih jedinica predlažući nove načine njihove upotrebe. Radio je i na modernizaciji tenkova. Međutim, zbog nedostatka finansijskih sredstava koja su bila neophodna za finansiranje oklopnih jedinica Paton je bio prinuđen da se ponovo vrati u konjicu. Jula 1932. godine. Paton je služio pod načelnikom generalštaba generalom Daglasom Makarturom kao major koji je predvodio američku konjicu u borbi protiv Bonus armije. Posle toga je bio raspoređen na Havaje odakle je ponovo pokušao da ubedi Kongres u ispravnosti finansiranja oklopnih jedinica. Pred kraj tridesetih godina poverena mu je komanda nad Fort Majerom u Virdžiniji. Odmah nakon uspeha nove nemačke taktike blickriga u Evropi, koja se bazirala na upotrebi snažnih oklopnih snaga, Paton je zahvaljujući nepobitnim argumentima koje su mu pružali nemački uspesi konačno uspeo da ubedi Kongres u potrebu osnivanja oklopnih divizija. Po dobijanju saglasnosti Kongresa Paton je unapređen u brigadnog generala i poverena mu je komanda nad oklopnom brigadom. Brigada je vremenom prerasla u 2. oklopnu diviziju, a Paton je dobio čin general-majora. Drugi svetski rat Tokom priprema za ulazak u rat Paton je formirao školu za obuku tenkovskih posada za ratovanje u pustinjskim uslovima u Indiju u Kaliforniji. Takođe je komandovao jednom od dve vežbovne armije u velikim manevrima koji su održani u Luizijani 1941. god. Kampanja u Severnoj Africi Godine 1942. general Paton komandovao je američkom 1. oklopnom divizijom koja se u sklopu savezničke Operacije Baklja iskrcala na obalama Alžira i Maroka. Paton i njegov štab stigli su u Maroko na krstarici USS Ogasta koja je prilikom ulaska u luku Kazablanka došla pod vatru francuskog bojnog broda Žan Bart. Posle poraza američkih snaga od strane Nemaca u bici za Kaserinski prolaz 1943. godine, Paton je unapređen u čin general-pukovnika i poverena mu je komanda nad 2. američkim korpusom. Iako je insistirao na obuci i disciplini, zaslužio je poštovanje svojih vojnika koji su ga uglavnom voleli. Ponovno uspostavljanje discipline u američkim redovima se isplatilo. U martu je započela nova kontra-ofanziva i američke jedinice potisnule su nemačke snage istočno od prvobitnih položaja. U isto vreme britanske snage pod komandom generala Montgomerija napale su Nemce sa juga. Posle žilavog ali bezuspešnog otpora nemačke snage u Tunisu su se predale 13. maja 1943. godine. Kampanja u Italiji Zahvaljujući uspesima koje je postigao u Severnoj Africi, Patonu je poverena komanda nad 7. američkom armijom koja je trebalo da učestvuje u iskrcavanju na italijansko ostrvo Siciliju. Dodeljen mu je zadatak oslobađanja zapadnog dela ostrva dok je Montgomeri imao zadatak da oslobodi istočni deo ostrva i oslobodi Mesinu čime bi nemačkim i italijanskim trupama na ostrvu bila odsečena odstupnica. Ne želeći da prepusti svu slavu svom suparniku Montgomeriju Paton je neverovatnim tempom oslobodio zapadni deo ostrva, oslobodio Palermo, a zatim i Mesinu. Njegove trupe ušle su u grad 17. avgusta 1943. godine samo dva sata pre dolaska prethodnica Montgomerijeve 8. armije. Patonov imidž surovog ratnika i krvožedni govori koje je držao nisu nailazili na dobar prijem u javnosti savezničkih zemalja. Njegova vojna karijera skoro je bila gotova kada je u avgustu 1943. godine prilikom posete vojnoj bolnici verbalno napao i ošamario dva američka redova koje je smatrao kukavicama zato što su u bolnicu smešteni zbog kontuzije ili ratnog zamora što je psihičko stanje, a ne rana stečena u borbi. Kasnije se pokazalo da je jedan od ovih redova imao malariju. Zbog ovog incidenta Paton je neko vreme bio izvan vidokruga i bilo mu je naređeno da se izvini vojnicima. Ma koliko to ironično zvučalo, danas postoji teorija po kojoj je i sam Paton bio žrtva borbenog zamora. Zbog samog incidenta u javnosti su se pojavili zahtevi za njegovom ostavkom ili otpuštanjem. U skladu sa tim oduzeta mu je komanda nad 7. armijom koja se spremala za operacije u Italiji. Iako je privremeno bio suspendovan Paton je svojim prisustvom stvarao lažnu sliku kod Nemaca o novim mogućim mestima savezničkih iskrcavanja. Dok je boravio na Korzici smatralo se da će očekivano savezničko iskrcavanje biti na jugu Francuske. Za vreme njegovog boravka u Kairu Nemci su smatrali da će savezničko iskrcavanje verovatno uslediti na Balkanu. Strah od generala Patona vezao je mnoge nemačke trupe na pretpostavljenim mestima iskrcavanja i odigrao je važnu ulogu u prikrivanju priprema za pravo savezničko iskrcavanje u Normandiji na severu Francuske. Normandija U periodu neposredno pred D-dan Paton je držao govore i javne nastupe širom Britanije kao komandant nepostojeće Prve armijske grupe koja je trebalo da izvrši iskrcavanje u rejonu Kalea. Bio je to još jedan od načina na koji su saveznici zavaravali nemačke obaveštajce u pogledu tačne lokacije i vremena iskrcavanja. Sve ove aktivnosti uključujući i stvaranje prividnih lažnih mesta koncentracija trupa uz pomoć gumenih i drvenih maketa desantnih čamaca, tenkova, aviona i dr. odvijale su se u sklopu Operacije Fortitud. Nakon iskrcavanja savezničkih snaga u Normandiji i početnog neuspeha u proboju nemačke linije fronta, Patonu je poverena komanda nad 3. armijom koja je trebalo da zauzme položaj na krajnjem desnom krilu savezničkog ratnog rasporeda. Pod njegovom komandom 3. armija je u sklopu operacije Kobra koja je počela 25. jula 1944. godine uspešno probila nemačku liniju fronta zapadno od Sen Loa odsekavši Šerbur od ostatka nemačkih snaga. Proboju 3. armije prethodio je snažan artiljerijski baraž i vazdušno bombardovanje. Do kraja avgusta meseca čitava Bretanja bila je oslobođena. Patonove jedinice oslobodile su Sen Malo i opkolile Brest, Loren i Sen Nazer. Treća armija uspešno je odbila poslednji nemački kontranapad u Francuskoj koji je krenuo iz Mortena u pravcu Avranša i koji je trebalo da ponovo uspostavi liniju fronta na mestu gde je probijena. Posle tri dana borbi Nemci su se povukli kako bi izbegli opkoljavanje samo da bi ih ista sudbina stigla u džepu kod Faleza. U toku avgusta meseca položaj savezničkih jedinica bio je idealan za izvođenje operacije sveobuhvatnog opkoljavanja jedinica nemačke 7. armije u Francuskoj. Patonovoj 3. armiji poverena je uloga južnog kraka kliješta dok je sa severa obruč trebalo da zatvore britanske i kanadske jedinice pod komandom feldmaršala Montgomerija. Patonove jedinice stigle su do Aržantana 13. avgusta. Iako je Paton želeo da nastavi dalje napredovanje ka Falezu i zatvori obruč, 14. avgusta je dobio naređenje da svoje prethodnice koje su već stigle do Faleza povuče u Aržantan i sačeka da obruč zatvore britanske snage. Krajnje besan nije mogao da učini ništa drugo nego da gleda kako kroz otvor u obruču koji u jednom trenutku nije bio širi od desetak kilometara prolaze kolone nemačkih vojnika i vozila. Britanske jedinice zatvorile su obruč 19. avgusta ali je tada već bilo kasno jer je većina nemačke 7. armije evakuisana. U obruču je zarobljeno 40.000 nemačkih vojnika, a u borbi je poginulo oko 10.000. Da je Montgomeri bio brži u obruču bi se našlo preko 100.000 nemačkih vojnika. Paton je u borbama u Francuskoj uspešno upotrebio taktiku „blickriga“ protiv njenih tvoraca prešavši 600 mi (970 km) za samo dve nedelje. Patonove jedinice oslobodile su veći deo severne Francuske i zaobišle Pariz dok su snage francuskog maršala Leklerka pomogle ustanicima u gradu da oslobode prestonicu. Lorena Patonova ofanziva je zastala 31. avgusta 1944. god. kada je njegova armija ostala bez goriva u blizini reke Meze, neposredno nadomak grada Meca u Francuskoj. Vreme koje je potrošeno na dopunu jedinica gorivom i municijom Nemci su iskoristili da bi utvrdili grad i pretvorili ga u tvrđavu. Grad koji je bio utvrđen još iz vremena Francusko-pruskog rata 1870. godine imao je preko dvadeset forova od kojih su najveći bili naoružani topovima kalibra 105 mm i 150 mm, uglavnom francuske proizvodnje. Borbe za Mec trajale su od početka oktobra do kraja novembra meseca prouzrokujući teške gubitke na obe strane. Garnizon u gradu kapitulirao je 23. novembra ali su posade nekih forova pružale otpor sve do sredine decembra. U ovim borbama gubici američke 3. armije iznosili su preko 7.000 mrtvih i ranjenih vojnika. Obilazeći ranjenike u obližnjoj bolnici nakon što se Mec predao, Paton je upitao jednog vojnika da li zna da je Mec pao. Vojnik mu je odgovorio da zna. Na to mu je Paton stegao ruku, nasmejao se i rekao: „Sine, sutra će u novinama osvanuti naslov ’Paton oslobodio Mec’, ali ti i ja znamo da je to prokleta laž. Mec ste oslobodili ti i tvoji drugovi.` Ardenska ofanziva Pred kraj 1944. godine nemačka vojska je po Hitlerovom naređenju učinila poslednji očajnički pokušaj kako bi porazila savezničke jedinice na Zapadnom frontu. Ardenska ofanziva je bila poslednja velika ofanzivna operacija nemačke vojske. 16. decembra 1944. godine u napad je krenulo 29 nemačkih divizija sa oko 250.000 vojnika. Napad je usledio na delu fronta između grada Monšaua na severu i grada Ehternaha na jugu, gde su savezničke snage bile najslabije. Nemačke jedinice sastavljene od 6. SS oklopne armije, 5. oklopne armije i 7. armije imale su zadatak da probiju američke položaje u oblasti Ardena, forsiraju reku Mezu između Liježa i Namira, zaobiđu Brisel i izbiju na obalu kod Antverpena. Hitler je smatrao da će u slučaju da ova operacija bude uspešna, zapadni saveznici biti prinuđeni da sklope separatni mir sa Nemačkom. Loše vremenske prilike i teška zima pogodovale su nemačkim jedinicama jer su maskirale kretanje tenkova i onemogućavale dejstvo savezničke avijacije. Patonova 3. armija koja je operisala u oblasti Sar, izbila je 15. decembra na Zigfridovu liniju. Na konferenciji u Verdenu 19. decembra, na kojoj je prisustvovao i Paton, saveznički komandanti razmatrali su težinu situacije na frontu koji je bio potpuno probijen. Konstatovano je da je hitno neophodno izvršiti napad na južno krilo neprijatelja. Međutim, jedina borbena formacija koja je mogla da izvrši ovaj zadatak bila je Patonova 3. armija čiji borbeni poredak je bio orijentisan ka istoku. Na opšte zaprepaštenje prisutnih Paton je izjavio da može da otpočne kontranapad na nemačko južno krilo sa tri divizije u roku od tri dana. Prisutni generali smatrali su da je nemoguće rotirati borbeni poredak čitave armije za 90° i izvršiti kontranapad u tako kratkom roku. Međutim, ono što je Paton prećutao bila je činjenica da je još 12. decembra naredio svom štabu da izuči situaciju u kojoj bi od 3. armije bilo zahtevano da izvrši kontranapad sa juga na nemački prodor u sektoru američke 1. armije. U trenutku kada je situacija bila najkritičnija, Paton je rotirao 3. armiju za devedeset stepeni i krenuo u proboj ka malom saobraćajnom čvorištu Bastonju u kojem su se nalazile opkoljene jedinice američke 101. vazdušno-desantne divizije. I danas je uvreženo mišljenje da ovakav manevar čitave armije, u tako kratkom vremenskom periodu mogao da izvede samo Paton. Do kraja februara Nemci su potisnuti na početne položaje, a Patonove jedinice nastavile su da napreduju u pravcu Sarskog basena na Nemačkoj teritoriji. Američka 3. armija je prešla reku Rajnu kod Openhajma 22. marta 1945. godine. Potom je poslao operativnu grupu Baum koja je imala zadatak da oslobodi američke ratne zarobljenike u logoru Hamelburg u kojem se nalazio i njegov zet Džon K. Voters. Paton je planirao da oslobodi Prag u Čehoslovačkoj kada je stiglo naređenje o obustavljanju daljeg američkog napredovanja. Bez obzira na to njegove trupe oslobodile su Plzenj (6. maja 1945. god) kao i najveći deo zapadne Češke. Posle nemačkog poraza Nakon završetka rata u Evropi Paton je bio veoma razočaran zato što je saveznička komanda odbila da mu poveri borbenu komandu nad nekom od američkih armija na Pacifiku kako bi nastavio da se bori protiv Japanaca. Nezadovoljan svojom ulogom vojnog guvernera Bavarske i siguran da za života više neće učestvovati ni u jednom ratu, Paton je počeo da se ponaša čudno. Njegova pisma upućena porodici u Americi bila su puna antikomunističkih i antisemitskih izjava. Paton se uskoro opet našao u nemilosti američkih političara i javnosti. U jednom razgovoru sa novinarima uporedio je nemačke naciste sa gubitnicima na američkim parlamentarnim izborima. Ubrzo po davanju izjave smenjen je sa dužnosti komandanta 3 armije. Prebačen je u 15. armiju u kojoj je imao zadatak da učestvuje u pripremi istorije Drugog svetskog rata. Ogorčen i ljut Paton je u oktobru 1945. godine preuzeo komandu nad američkom 15. armijom. Nameravao je da da ostavku na ovaj položaj, ali ga je u tome pretekla teška saobraćajna nesreća koja se dogodila 9. decembra 1945. godine. Mnogi teoretičari zavere smatraju da je vozaču koji je upravljao kolima naređeno da namerno izazove nesreću zato što je Paton navodno nameravao da se po povratku u SAD kandiduje za predsednika. Paton je preminuo u bolnici od posledica nesreće 21. decembra 1945. godine i sahranjen je na američkom vojničkom groblju u Hamu u Luksemburgu. MG47 (N)

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Omot malo ostecen sve ostalo uredno! Izdavač: Globus - Zagreb, 1988. god. Tvrd povez sa zaštitnim omotom, 20,5 cm. 229 str. Ova Brkovićeva knjiga struktuirana je kao kritičko - politička biografija Milovana Đilasa, koji na revolucionaran put stupa `potpunom slučajnošću` napisavši članak za Borbu, a s njega istupa zakonito, jer prestaje biti organski deo revolucije. Milovan Đilas - od komunističkog fanatika do fanatičnog antikomuniste... `U vrijeme Bulatovićeve i Đukanovićeve strahovlade nad Jevremom Brkovićem, kad je tome “najvećem crnogorskom pjesniku dvadesetog vijeka”, u šta ga je, u dnevniku Vijesti, proizveo jučerašnji novinar fabričkog lista Željko Ivanović zvani Goveče, Nepoznat Netko, sa dva kamena, polupao prozore, Jevrem je dreknuo: “Kristalna noć!” I, u strahu da će u toj noći biti ubijeno najmanje 100 Jevrema, da će u dukljanskom gradu Šasu ili Svaču koji odavno ne postoji biti porušeno svih 365 crkava – ne nego 366, jer je godina bila prestupna – a 30 000 Jevrema biti odvedeno u koncentracione logore, pogledao je u svoje noge, odlučio da iskoristi njihovu izuzetnu duljinu, pobjegao Franji Tuđmanu pod skut, i rat proveo u “divnoj kafani Matoš na trgu Bana Jelačića u Zagrebu”, koja je bila u vlasništvu Franjinog sina Miroslava, “gdje sam ja do posljednjeg dana imao svoj sto, za koji niko drugi nije smio da sjedne”, a kad je vukovarski grof Kakoseonozvaše “pokušao da sjedne”, konobari su ga opomenuli: oprostite, grofe Tajitaj, tu sjedi Jevrem Brković, kako se u jednom tekstu taj bjegunac pohvalio po povratku u Crnu Goru, gdje je dočekan kao “veliki crnogorski mučenik”. Stoga se pitam: možeš li u Zagrebu imati besplatan stan na Ilici, auto, i vozača-tjelohranitelja, koje ti je stavio na raspolaganje krivousti Gargamel, kako smo mi Sarajlije u ratu zvali Franju Tuđana, plus kafanski sto za koji ne pripuštaju čak ni vukovarske grofove, a biti pri tom “veliki crnogorski mučenik”? Ne možeš, osim ako imaš sreću da si Jevrem Brković, dokazani predratni saradnik dvije Udbe, prvo srpske u Beogradu, a potom crnogorske u Titogradu`... Jevrem Brković (Seoca, 29. decembar 1933 — 24. januar 2021) bio je jugoslovenski i crnogorski književnik (pesnik, romanopisac, dramski pisac i novinar) i kulturni radnik.[1] Bio je poznat je po svojim oštrim kritikama političkih protivnika, kao i ličnosti iz javnog života Crne Gore, ali i kao veliki promoter crnogorstva, a protivnik srpstva. Biografija Rođen je 29. decembra 1933. godine u Seocama u Piperima.[2] Brković pripada generaciji crnogorskih pisaca koja je na jugoslovensku književnu pozornicu stupila sredinom pedesetih godina 20. vijeka. U ranim fazama svog književnog djelovanja Brković je pisao poeziju i drame, da bi u kasnijim fazama napisao nekoliko romana i objavio brojne esejističke i publicističke knjige. Njegov opus obuhvata pedesetak naslova, dok su Sabrana djela objavljena u trideset tomova. Za svoj književni rad Brković je dobio brojne domaće i internacionalne nagrade (Ratkovićeva nagrada, Sterijina nagrada, Trinaestojulska nagrada...). Pokretač je i prvi urednik književne revije Ovdje kao i Crnogorskog književnog lista. Bio je predsjednik Udruženja književnika Crne Gore, a učestvovao je u osnivanju Crnogorskog društva nezavisnih književnika, Matice crnogorske, Crnogorskog Pen centra i Dukljanske akademije nauka i umjetnosti. Još tokom šezdesetih godina Brković je bio aktivan učesnik u brojnim polemikama oko ideoloških, nacionalnih i estetskih pitanja. U predvečerje raspada Jugoslavije Brković se snažno usprotivio politici koju je reprezentovao Slobodan Milošević, zagovarajući miran rasplet jugoslovenske krize. Na samom početku devedesetih godina 20. vijeka Brković je, uz Slavka Perovića, bio najagilniji antiratni aktivista i protivnik Miloševićevog režima u Crnoj Gori. Zbog njegovog otvorenog Pisma izvinjenja hercegovačkim Hrvatima i Muslimanima, koje je bilo reakcija na bahato ponašanje crnogorskih rezervista u zapadnoj Hercegovini, u jesen 1991. godine protiv Brkovića je podignuta optužnica za raspirivanje nacionalne mržnje. U oktobru mjesecu iste godine Brković je emigrirao u Hrvatsku. Nakon promjene političke klime u Crnoj Gori, Brković se 1999. godine vratio iz emigracije. U periodu do referenduma o nezavisnosti 2006. godine, Brković je otvoreno podržavao politiku vladajućih struktura, pišući u svom Crnogorskom književnom listu brojne tekstove, često uvredljivog karaktera i vulgarne sadržine, protiv vodećih ljudi crnogorske opozicije.[traži se izvor] Dana 24. oktobra 2006. Brkovića i njegovog vozača i telohranitelja Srđana Vojičića su napala trojica naoružanih ljudi. Vojičić je ubijen, dok je Brković zadobio lakše povrede.[3] Spekulisalo se da je motiv za napad bila poslednja Brkovićeva knjiga „Ljubavnik Duklje“, u kojoj se on indirektno podsmevao mnogim ljudima iz javnog života Crne Gore, a posebno bliskim prijateljima bivšeg premijera Mila Đukanovića, ali ne i samom Đukanoviću. Jevrem Brković je bio vrhovni komandant Lovćenske straže, organizacije koja je posvećena odbrani crnogorskog identiteta.[traži se izvor] Preminuo je 24. januara 2021. godine, a u trenutku smrti je imao 87 godina.[4][5] Sahrana je obavljena 25. januara 2021. godine u krugu porodice na gradskom groblju Čepurci.[6] Privatni život Brkovićev sin, Balša Brković je takođe poznat crnogorski pisac, a njegov unuk Brajan Brković je potpredsednik odbora Stranke slobode i pravde u Novom Sadu.

Autor - osoba Todorova, Marija Nikolaeva, 1949- = Todorova, Mariя Nikolaeva, 1949- Naslov Dizanje prošlosti u vazduh : ogledi o Balkanu i Istočnoj Evropi / Marija Todorova ; prevela s engleskog Slobodanka Glišić Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 2010 Izdavanje i proizvodnja Beograd : ǂBiblioteka ǂXX vek : ǂKnjižara ǂKrug, 2010 (Beograd : Čigoja štampa) Fizički opis 236 str. ; 17 cm Drugi autori - osoba Glišić, Slobodanka Zbirka ǂBiblioteka ǂXX vek ; 184 (broš.) Napomene Na poleđini nasl. lista beleška o autorki Tiraž 1.000 Napomene i bibliografske reference uz tekst Bibliografija: str. 221-227 Registar. Predmetne odrednice Nacionalizam -- Balkanske države Sociologija kulture Kulturologija Balkanske države – Istoriografija Ova knjiga je rezultat napora troje ljudi: izdavača, prevoditeljke i autorke. A isključivo su prvo dvoje zaslužni za to što se sad nalazi pred srpskim čitaocem. Svom cenjenom kolegi i dragom prijatelju Ivanu Čoloviću dugujem zahvalnost što njegovo interesovanje za moj rad nikad ne presušuje. On je bio taj koji je objavio prvi prevod Imaginarnog Balkana (1999), a sedam godina kasnije (2006) i njegovo dopunjeno izdanje. Sada je dao podstrek stvaranju i objavljivanju ove zbirke ogleda koji su prethodno štampani na engleskom jeziku. Počašćena sam što se ponovo pojavljujem u uglednoj Biblioteci XX vek iako smo kročili u XXI stoleće. Reči iskrenog uvažavanja i zahvalnosti upućujem svojoj prevoditeljki Slobodanki Glišić koja je predano i pedantno pristupila zadatku. Ona je uspela da nađe način da moje misli izrazi na lepom jeziku, veoma bliskom mom maternjem, iako je u ovom slučaju bio posredovan trećim jezikom – engleskim. Ovu zbirku čini osam ogleda od kojih je šest nastalo u prvoj deceniji ovog, a dva potiču iz 90-ih godina prošlog veka. Pet ih je bilo objavljeno u obliku članaka za časopis, dva su poglavlja iz tematskih zbirki, a jedan tekst je posebno prilagođen ovoj knjizi. Svi su oni posvećeni različitim aspektima moderne istočnoevropske istorije i bave se važnim pojmovima i procesima: modernizmom, nacionalizmom, sećanjem i komemoracijom, pojmom zaostalosti, alteritetom, orijentalizmom, komunizmom (njegovim karakteristikama i nasleđem), istorijom porodice, prenošenjem ideja, ideološkim implikacijama nauke. Geografski gledano, oni pokrivaju celu Istočnu Evropu, uključujući i Rusiju, ali je naglasak stavljen na Balkan koji je moje područje stručnosti. Prvi tekst se bavi zaostalošću, a objavljen je 2005. godine u časopisu Slavic Review (64, 1). Pojam zaostalosti je rasprostranjen ne samo u akademskom nego i u svakodnevnom govoru. Korišćen pre svega u ekonomskoj sferi, u kojoj je kvantifikacija mogućna, on je olako i nekritički prenesen i u društveni i kulturni domen. Cilj članka je kritika njegove upotrebe u kulturnom miljeu, naročito kad je reč o problematici nacionalizma. U tekstu se predlaže i način na koji se može izbeći zamka porekla, a to je uvođenje ideje o relativnoj sinhronosti unutar longue durée okvira. To nam omogućava da neki period opisujemo s obzirom na linearni konsekutivni razvoj, ali i kao dijaloški proces, i da pri tom ne previđamo važne aspekte kratkoročne istorijske analize koja podrazumeva sekvencijalni razvoj, prenošenje i širenje. Drugi tekst, objavljen kao završni rad foruma Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History (1[4], jesen 2000), zamišljen je kao prilog polemici između Adiba Halida koji je primenio pojam orijentalizma na rusku istoriju i Natanijela Najta koji se tome oštro usprotivio. Članak je uključen u ovu knjigu jer osvetljava moj sopstveni odnos prema orijentalizmu. U Imaginarnom Balkanu ja sam razvila paradigmu nadahnutu orijentalizmom, ali i kritički usmerenu prema njemu, a u drugom izdanju knjige posebno sam se suprotstavila sadašnjim pokušajima da se kritika postkolonijalizma nekritički primeni na balkanski kontekst. Nasuprot tome, ovaj tekst staje u odbranu temeljnih spoznaja Edvarda Saida i vrednosti orijentalističke paradigme. Tokom dve decenije nakon 1989. godine studije o „Drugom” uveliko su ušle u modu u svim vrstama disciplina (psihologiji, istoriji, sociologiji, književnim studijama itd.) i u svim žanrovima (od analitičkih naučnih tekstova do normativnih programskih dokumenata). One su bile jedan od glavnih istraživačkih metoda na naglo razvijanom polju izučavanja udžbenika. Otud su proistekle vredne studije, ali, kao i svaka moda, i ova prolazi. Ovde ponuđen rad, koji istražuje primenu pojma alteriteta u okviru specifičnih potreba balkanskih studija, objavljen je u časopisu Internationale Schulbuchforschung (21, 1999) i izražava skepticizam koji sam od početka gajila prema nekritičkoj fascinaciji pojmom drugosti. Sledeći članak nastao je povodom konferencije o društvenom nasleđu komunizma, a objavljen je u časopisu East European Politics and Societies (7, 1, 1993). Tekst se može činiti zastarelim s obzirom na veliki broj dinamičnih promena nastalih u godinama nakon njegovog objavljivanja. Ali on odražava situaciju neposredno nakon promena 1989. godine, kad su se javila uverljiva predviđanja, praćena strahom i razočaranjem, da će doći do eksplozije nacionalizma u Istočnoj Evropi. S izuzetkom krvavog raspada Jugoslavije, to se nije desilo ni u jednoj drugoj balkanskoj zemlji i usudila bih se da kažem da problem nacionalizma ne zauzima prvo mestu na dnevnom redu država u Istočnoj Evropi (opet s mogućnim izuzetkom prostora bivše Jugoslavije). Što se tiče pitanja gde treba smestiti period „realnog socijalizma” u okviru longue durée nacionalizma, čini mi se da članak još uvek ima težinu. Ogled „O epistemološkoj vrednosti porodičnih modela” produžetak je analize sprovedene u knjizi Struktura balkanske porodice i evropski obrazac (Balkan Family Structure and the European Pattern) objavljene 1993. godine. On se neposredno bavi čuvenom „Hajnalovom linijom”, simboličkom demarkacionom linijom koja, po zamisli britanskog demografa Džona Hajnala, simbolički deli Evropu, a pruža se od Sankt Peterburga do Trsta. Zona zapadno od ove granice područje je evropskog bračnog obrasca, a za onu istočno od granice karakterističan je neevropski bračni obrazac. U tekstu se tvrdi da je naivno očekivati da modeli evropske porodice budu ograničeni na demografiju ili istoriju; njihov eksplikativni potencijal se obično koristi za različite svrhe u oblasti kulture, ideologije i politike. Rad je prvi put objavljen na nemačkom jeziku 1997, a zatim na engleskom 2001. godine pod naslovom Preispitivanje istorije porodice (Family History Revisited, ur., Richard Wall, Tamara K. Hareven and Joseph Ehmer). U središtu empirijskog ispitivanja u sledeća tri ogleda nalazi se Bugarska, ali su implikacije ovih tekstova mnogo šire. Članak o mauzoleju Georgi Dimitrova nadahnut je literaturom o sećanju i zaboravljanju, a naročito značenju kategorija kao što su lieux i mileux de mémoire i njihovoj primenljivosti na istočnoevropski kontekst; objavljen je u časopisu The Journal of Modern History (78, 2, 2006). Rušenje Dimitrovljevog mauzoleja u avgustu 1999. godine polazna je tačka analize činjenica vezanih za izgradnju i održavanje spomenika, različitog značenja koje je imao za različite grupe, rasprava o njegovom rušenju i tumačenja tog rušenja i mogućnih strategija za promenu simboličkog poretka u vremenima političkih i društvenih preobražaja. Dva poslednja teksta zasnovana su na mom nedavnom istraživanju kulta Vasila Levskog, bugarskog paradigmatičnog nacionalnog heroja. U jednom se zalažem za stanovište da su u državnom socijalizmu postojali civilno društvo i javna sfera (Gesellschaft, Gedächtnis und Gewalt in Südosteuropa, ur., Ulf Brunnbauer, Andreas Helmedach, Stefan Troebst, 2007). U drugom članku, koji čine adaptirani delovi moje najnovije knjige Kosti razdora: živi arhiv Vasila Levskog i proizvođenje bugarskog nacionalnog heroja (Bones of Contention: the Living Archive of Vasil Levski and the Making of Bulgaria’s National Hero [2009]), razvijam pojam slabog nacionalizma kao instrumenta koji nedostaje teoretisanju o nacionalizmu. Većina ovih tekstova je eksplicitno komparativna ne samo u regionalnom kontekstu i ja se iskreno nadam da će se srpski čitalac uveriti da su neke od iznetih ideja relevantne. Januar 2010, Čampejn Predgovor knjizi Dizanje prošlosti u vazduh, Ogledi o Balkanu i Istočnoj Evropi, Sa engleskog prevela Slobodanka Glišić SADRŽAJ Predgovor 5 I ZAMKA ZAOSTALOSTI – Modernost, temporalnost i proučavanje istočnoevropskog nacionalizma 11 II DA LI RUSKI ORIJENTALIZAM IMA RUSKU DUŠU? – Prilog polemici između Natanijela Najta i Adiba Halida 53 III DA LI JE „DRUGI“ KORISTAN POJAM U MEĐUKULTURNIM ODNOSIMA? – Neka razmišljanja o njegovoj primeni na balkanski region 77 IV ETNICITET, NACIONALIZAM I KOMUNISTIČKO NASLEĐE U ISTOČNOJ EVROPI 91 V O EPISTEMOLOŠKOJ VREDNOSTI PORODIČNIH MODELA – Balkan unutar evropskog obrasca 119 VI DIZANJE PROŠLOSTI U VAZDUH – Mauzolej Georgi Dimitrova kao lieu de mémoire 139 VII DA LI SU U SOCIJALIZMU POSTOJALI CIVILNO DRUŠTVO I JAVNA SFERA? – Rasprave o navodnom izmeštanju kostiju Vasila Levskog u Bugarskoj 177 VIII DA LI JE SLAB NACIONALIZAM TOLERANTAN? 199 Literatura 221 Indeks imena 229 Marija Todorova, profesor istorije na univerzitetima Illinois i Urbana – Champaign, rođena je i odrasla u Bugarskoj, gde je studirala istoriju i englesku filologiju na Univerzitetu u Sofiji. Posle specijalizacije u Oksfordu, Moskvi i Sankt Peterburgu, odbranila je doktorsku tezu o reformističkom pokretu u Otomanskom carstvu u 19. veku, kasnije objavljenu pod nazivom „Engleska, Rusija i tanzimat“ (Sofija, 1980 i Moskva, 1982). Na Katedri za istoriju u Sofiji predavala je otomansku i balkansku istoriju. U njene radove spadaju i „Izabrani izvori za istoriju Balkana od 15. do 19. veka“ (Sofija, 1987), „Istoricari o istoriji“ (Sofija, 1988), „Struktura porodice i evropska matrica, demografske tendencije u otomanskoj Bugarskoj“ (American University Press, 1993). Priredila je i zbornik „Balkan Identities, Nation and Memory“ (Hurst&Company, London, 2004). Drugo izdanje prevoda njene najpoznatije knjige „Imaginarni Balkan“ (Oxford University Press, New York, 1997) objavljeno je u Beogradu u Biblioteci XX vek. MG2 (N)

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Nikola Pašić (Zaječar, 6/18. decembar 1845 — Beograd, 10. decembar 1926) bio je srpski i jugoslovenski političar. Pašić je bio dugogodišnji predsednik vlade Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke. Često se navodi kao jedan od najuticajnijih i najpoznatijih političara srpske istorije, poznat po svojoj promišljenosti, lucidnim opaskama i idejama, Nikola Pašić je bio i jedan od vodećih intelektualaca tadašnje političke elite. Pašić se školovao u Švajcarskoj, gde je došao pod uticaj ideja Svetozara Markovića. Bio je veliki protivnik kralja Milana Obrenovića i kralja Nikole I Petrovića Njegoša. Posle neuspešne Timočke bune emigrirao je u Bugarsku, a u Srbiju se vratio tek nakon što je pomilovan posle abdikacije kralja Milana. Bio je premijer Srbije od 1891. do 1892. i poslanik u Rusiji. Iz politike se povukao nakon Ivanjdanskog atentata na bivšeg kralja Milana, a politici se vratio nakon dolaska na presto kralja Petra Karađorđevića. Do Prvog svetskog rata bio je premijer Srbije u 4 navrata. Tokom njegovih mandata Srbija izašla kao pobednik u Carinskom ratu sa Austrougarskom, Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. U svojoj politici oslanjao se na Nikolaja Hartviga i Rusiju, a posle Oktobarske revolucije na Francusku. Učestvovao je u stvaranju jugoslovenske države, koju je zastupao na mirovnoj konferenciji u Versaju. Od 1921. do 28. jula 1924. i od 6. novembra 1924. do 1926. bio je premijer Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Biografija Po jednim izvorima rođen je na praznik Svetog Nikole 6/18. decembra,[1] a po drugim izvorima rođen je 19. decembra 1845.[2] ili 19/31. decembra 1845. godine.[3] Rođen je u Zaječaru od oca Petra i majke Pene. Njegov otac, bio je trgovac sa skromnim prihodima u Zaječaru.[4] Deda Nikole Pašića je bio pekar u Zaječaru. Nikola Pašić je imao brata Najdana i sestru Ristosju.[5] Kao i kod većine ostalih znamenitih ličnosti Balkana, i u slučaju Nikole Pašića postoje određeni izvori koji navode da Nikola Pašić nije bio Srbin već da je bio bugarskog[6] ili cincarskog[7] porekla. Međutim, sam Pašić je isticao da su njegovi preci iz tetovske okoline[8], tačnije iz sela Rogačeva u Staroj Srbiji.[9] U školu je krenuo veoma kasno, sa jedanaest godina.[10] Školovao se u vreme čestih preseljenja zaječarske gimnazije, tako da je zbog školovanja kao đak boravio u Negotinu i Kragujevcu. Gimnaziju je završio u 21. godini, uglavnom odličnim uspehom. Upisao je 1866. Tehnički fakultet Velike škole u Beogradu. Srpska vlada ga je kao odličnog studenta 1868. uputila na školovanje u Cirih. Studirao je tehničke nauke na Politehničkoj školi kao državni stipendista. Za vreme boravka u Švajcarskoj bio je blizak Svetozaru Markoviću. Tokom studija u Švajcarskoj upoznao se sa Perom Todorovićem, Perom Velimirovićem, Lazarom Pačuom, Jovanom Žujovićem i Mitom Rakićem. U martu 1872. završio je studije u Cirihu (na zgradi u kojoj je živeo, u januaru 1939. postavljena je spomen-ploča[11]). Po povratku u Srbiju Pašić se razišao sa Markovićem. Posle jednogodišnje prakse na izgradnji pruge Budimpešta—Beč vratio se u zemlju. U martu 1873. Pašić je došao u Beograd, a u maju iste godine postavljen je za podinženjera u ministarstvu građevina. Iako je po obrazovanju bio inženjer, najmanje se bavio svojom strukom. 30. juna 1875. godine raspuštena je Narodna skupština i raspisani novi izbori za 3. avgust. Tada je Pašić podneo ostavku na državnu službu, da bi se mogao kandidovati za narodnog poslanika, jer po ustavu od 1869. godine, državni činovnici nisu mogli biti birani za narodne poslanike. Ostavka mu tada nije bila primljena kako bi se sprečio njegov izbor, a nakon izbora je otpušten iz državne službe. Pašić se pridružio srpskim ustanicima u ustanku protiv turske vlasti. Politička karijera Nikola Pašić Nastanak Radikalne stranke i Timočka buna Političku karijeru otpočeo je 1878. godine kao narodni poslanik, izabran u Zaječaru. U ideološkom smislu, prošao je kroz nekoliko faza: u mladosti je bio socijalista i revolucionar, u zrelim godinama borac za parlamentarnu demokratiju, dok je u kasnim godinama postao konzervativac. Godine 1881. kad je zvanično osnovana Narodna radikalna stranka, Pašić je bio prvi predsednik Glavnog odbora. Stranka je brzo stekla popularnost; radikali su na izborima septembra 1883. osvojili 54% glasova, dok je Napredna stranka koja je podržavala politiku kralja Milana Obrenovića dobila 30% glasova. Uprkos ubedljivoj pobedi radikala, proaustrijski nastrojeni kralj Milan, koji nije podnosio proruskog Pašića i Radikalnu stranku, za predsednika vlade nominovao je nestranačku ličnost Nikolu Hristića. Ovu nategnutu situaciju je još pogoršala odluka vlade da oduzme oružje od stanovništva pošto je trebalo da se osnuje redovna vojska. Kao posledica toga u istočnoj Srbiji izbila je Timočka buna. Kralj Milan je za bunu optužio radikale i poslao vojsku da uguši bunu. Pašić je jedva izbegao hapšenje pobegavši u Bugarsku; u decembru 1883. u odsustvu je osuđen na smrt. Još 21 osoba je osuđena na smrt, a 734 je zatvoreno.[a] Sledećih 6 godina Pašić je živeo u Bugarskoj i uživao je podršku bugarske vlade. Živeo je u Sofiji, gde je radio kao građevinski preduzimač i kratko vreme u Ministarstvu unutrašnjih poslova. Čak je pokušao da učestvuje u unutrašnjoj politici Bugarske nakon izbora Ferdinanda Koburga za bugarskog kneza.[14] Bugarska podrška Pašiću je bila jedan od razloga da kralj Milan 1885. godine počne Srpsko-bugarski rat. Posle teškog poraza u ratu, kralj Milan je amnestirao osuđene za učestvovanje u Timočkoj buni, ali ne i Pašiću, koji je ostao u izgnanstvu sve do Milanove abdikacije 1889. Par dana kasnije novoosnovana vlada na čelu sa radikalom Savom Grujićem je amnestirala Pašića. Vladavina Aleksandra Obrenovića Dana 13. oktobra 1889. Nikola Pašić je izabran za predsednika Narodne skupštine, i na toj funkciji će de jure biti do 9. januara 1892. Još dva puta je biran za predsednika Narodne skupštine, od 13. juna 1893. do aprila 1895. (mada je od septembra 1893. njegov zamenik Dimitrije Katić predsedavao skupštinom) i od 12. jula 1897. do 29. juna 1898. Takođe je bio izabran za gradonačelnika Beograda od 11. januara 1890. do 26. januara 1891. i ponovo od 22. januara 1897. do 25. novembra 1897. Kao gradonačelnik Beograda raspisao je veliki zajam i kaldrmisao glavne ulice. Nikola Pašić, spomenik na istoimenom trgu u Beogradu Pošto posle povratka iz izgnanstva Pašić nije odmah prihvatio da bude predsednik vlade, na ovu funkciju je prvi put izabran 23. februara 1891. Međutim, bivši kralj Milan se vratio u Srbiju u maju 1890. i ponovo počeo da vodi kampanju protiv Pašića i radikala. Kosta Protić, jedan od trojice regenata tokom maloletstva budućeg kralja Aleksandra Obrenovića, preminuo je 16. juna 1892. Po ustavu, trebalo je da Narodna skupština izabere novog regenta, ali pošto je ona bila na višemesečnom odmoru, Pašić je morao da sazove vanrednu sednicu. Jovan Ristić, najmoćniji među regentima, plašeći se da bi Pašić mogao da bude izabran za trećeg regenta i potkopa njegov položaj, odbio je da dozvoli vanrednu sednicu i Pašić je podneo ostavku na mesto predsednika vlade 22. avgusta 1892. Tokom svog mandata na mestu predsednika vlade, Pašić je takođe bio i ministar spoljnih poslova od 2. aprila i vršilac dužnosti ministra finansija od 3. novembra 1891. Nakon što je kralj Aleksandar državnim udarom proglasio sebe punoletnim pre vremena i raspustio regentstvo, ponudio je umerenom radikalu Lazaru Dokiću da formira vladu. Iako je Dokić dobio pristanak od nekih članova Radikalne stranke da učestvuju u vladi, Pašić je to odbio. Kako bi ga uklonio sa političke scene Srbije, Aleksandar je poslao Pašića kao specijalnog predstavnika srpske vlade u Sankt Peterburg u periodu 1893—1894. Zbog neslaganja sa unutrašnjom i spoljnom politikom kralja Aleksandra Obrenovića, ubrzo se razišao i sa njim. Godine 1896. kralj je primorao Pašića da odstupi od borbe za ustavne promene. Ipak, od 1897, bivši kralj Milan i kralj Aleksandar su vladali zajedno; kako obojica nisu volela Pašića, oni su ga osudili na 9 meseci zatvora jer je „Samouprava“ objavila jednu izjavu o Pašićevoj ranijoj opoziciji kralju Milanu. Pašić je tvrdio da je loše citiran, ali uzalud. „Ivanjdanski atentat” i preki sud Đura Knežević, bivši vatrogasac je 6. jula 1899. pokušao da ubije bivšeg kralja Milana (`Ivanjdanski atentat`). Te večeri Milan je objavio da je Radikalna stranka pokušala da ga ubije, pa su svi vodeći članovi partije uhapšeni, uključujući i Pašića, koji je tek izašao iz zatvora zbog svoje prethodne kazne. Milanove antiradikalske optužbe su bile bez osnova, pa je čak, Austrougarska, njegov najveći saveznik, priznala da Radikalna stranka nije umešana, uprkos tome što je Milan insistirao kod kraljevskog tužioca, Vasilija Simića da barem Nikola Pašić i Kosta Taušanović budu osuđeni na smrt. Austrougarska se plašila da će pogubljenje proruskog Pašića naterati Rusiju da interveniše i napusti sporazum iz 1897. koji je ostavljao Srbiju u statusu kvo. Iz Beča je Milanu poslat specijalni izaslanik koji ga je optužio da će Austrija bojkotovati dinastiju Obrenović ako Pašić bude pogubljen. Zatvoren i nesvestan mešanja Austrougarske, Pašić je priznao da je Radikalna stranka bila neverna prema dinastiji Obrenović. Kao deo sporazuma sa ministrom unutrašnjih poslova Đorđem Genčićem, vlada je zvanično izbacila ulogu Pašića iz svog izveštaja, pa je izgledalo da se Pašić poneo kukavički i podlegao pritisku. Pašić je osuđen na 5 godina, ali je odmah pušten.[15] Ovo je izazvalo unutrašnje sukobe u Radikalnoj stranci, jer su mlađi članovi predvođeni Ljubomirom Živkovićem i Ljubomirom Stojanovićem smatrali Pašića za kukavicu i izdajnika i osnovali su novu Samostalnu radikalnu stranku. Ostatak vladavine kralja Aleksandra Pašić je proveo van politike. Iako kralj Aleksandar nije voleo Pašića, on je često bio pozivan na konsultacije, ali se uzdržavao od davanja saveta i insistirao je da se više ne bavi politikom. Vladavina Petra Karađorđevića Nikola Pašić sa Kraljem Petrom I i pukovnikom Šturmom u Carskom selu 1910. godine. Nikola Pašić nije bio među zaverenicima koji su planirali ubistvo kralja Aleksandra. Plan je izvršen 29. maja 1903, pri čemu su ubijeni kralj i kraljica Draga, kao i predsednik vlade Dimitrije Cincar-Marković i ministar vojni Milovan Pavlović. Radikalna stranka nije formirala prvu vladu posle državnog udara, ali je pobedila na izborima 4. oktobra 1903. godine i ostala na vlasti skoro bez prekida narednih 15 godina. Pašić nije bio na čelu svih vlada Radikalne stranke, dozvoljavajući drugim članovima svoje stranke (i ponekad osobama koji nisu njeni članovi) da budu predsednici vlade. Radikali su se na početku protivili imenovanju Petra Karađorđevića za kralja, nazivajući njegovo imenovanje nezakonitim. Međutim, Pašić je promenio mišljenje kada je video da je narod prihvatio kralja Petra, koji je za razliku od svoja dva samovoljna prethodnika, bio obrazovan u zapadnoj Evropi i stoga umeren, demokratski vladar. Ispostaviće se da će u narednih dvadesetak godina, najveći sukob između kralja i predsednika vlada biti Pašićevo odbijanje da poveća kraljevsku godišnju platu. Nikola Pašić je bio ministar inostranih poslova u vladi Save Grujića od 8. februara 1904, a predsednik vlade je bio od 10. decembra 1904. do 28. maja 1905, zadržavši mesto ministra spoljnih poslova. U narednih 10 godina pod vođstvom Pašića i Radikalne stranke Srbija je napredovala, izrastajući u evropsku demokratsku državu, sa rastom privrede i političkog uticaja što je izazvalo stalne probleme sa Austrougarskom. Razglednica Balkanskih ratova 1912—1913. Kralj Petar I, prestolonaslednik Aleksandar, Nikola Pašić, vojvoda Radomir Putnik, generali Božidar Janković, Stepa Stepanović i Mihailo Živković Kako prikrivene austrougarske provokacije Srbije koje su se ticale srpskog stanovništva u Bosni i Hercegovini, zvanično dela Osmanskog carstva pod austrougarskom okupacijom od 1878. i stvaranje problema izvozu robe iz Srbije preko Austrougarske nisu dali rezultate, Austrougarska je 1906. godine počela otvoreni carinski rat. Pašić je drugi put izabran za predsednika vlade 30. aprila 1906. i ostao na tom položaju do 20. jula 1908. godine. Austrougarska je zatvorila svoje granice, što je u početku izazvalo težak udarac na srpsku privredu, ali se ona kasnije oporavila i vratila razvijenija nego što je ranije bila, zbog vladine brze odluke da se Srbija preorijentiše na zapadnoevropske države. Kao jedan od uslova normalizovanja odnosa sa Ujedinjenim Kraljevstvom, Pašić je primorao neke učesnike Majskog prevrata u prevremenu penziju, topove je kupovao od Francuske, sklopio je trgovinski ugovor sa Bugarskom i Osmanskim carstvom oko upotrebe luke Solun za izvoz srpske robe. U jeku Carinskog rata, Austrougarska je 1908. godine zvanično anektirala Bosnu i Hercegovinu, što je izazvalo masovne proteste i političku nestabilnost u Srbiji, ali je Pašić uspeo da smiri situaciju. U to vreme, Pašićev najveći saveznik, Ruska Imperija, nije bila od velike pomoći pošto je bila poražena od Japana u Rusko-japanskom ratu i u nizu revolucija. Pašić sa Knezom Aleksom u Vranju 26. oktobra 1912. godine. Pašić je formirao još dve vlade (od 24. oktobra 1909. do 4. jula 1911. i od 12. septembra 1912). Bio je jedan od ključnih učesnika osnivanja Balkanskog saveza što će kasnije za posledicu imati Prvi i Drugi balkanski rat u kojoj je Srbija udvostručila svoju teritoriju osvajanjem Stare Srbije (t.j. severa Raške oblasti, Kosova, delova Metohije i Vardarske Makedonije) od Osmanskog carstva. Bio je predsednik delegacije Srbije na mirovnoj konferenciji u Bukureštu 1913. Pašić je bio u sukobu sa nekim vojnim krugovima oko načina upravljanja novostečenih teritorija. Zalagao se da one budu uključene u srpski politički i administrativni sistem kroz demokratske izbore, dok je vojska tražila da zadrži te teritorije pod vojnom okupacijom. Posle jedne godine napetosti, Pašić je smenio vojnog upravnika Stare Srbije i zakazao izbore za 1914, ali ih je sprečio Prvi svetski rat. Prvi svetski rat Predsednik vlade N. Pašić na međusavezničkoj konferenciji 27. i 28. marta 1916. Predsednik vlade N. Pašić, među oficirima 1. srpske dobrovoljačke divizije u Odesi Pašićeva vlada zajedno sa predstavnicima stranaka iz opozicije sa jedne i Jugoslovenski odbor sa druge su doneli Krfsku deklaraciju 20. jula 1917. Početkom 1915. godine, kao predsednik srpske vlade, Nikola Pašić poziva jeromonaha Nikolaja Velimirovića u Niš i upućuje ga u Englesku i SAD da propagira srpsku pravednu borbu i da suzbija austrijsku propagandu protiv Srbije. Bio je jedan od potpisnika Krfske deklaracije 1917. Po stranačkom sporazumu prvi predsednik vlade Kraljevine SHS je trebalo da bude Nikola Pašić, ali je regent Aleksandar mandat dao Stojanu Protiću da bi oslabio Pašićev položaj, a Pašića poslao kao delegata na Parisku mirovnu konferenciju.[16] Kraljevina SHS Bio je predsednik delegacije Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. Bio je jedan od glavnih tvoraca Vidovdanskog ustava iz 1921. godine, kojim je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca dobila oblik unitarne monarhije. Kasnije je kralju Aleksandru Karađorđeviću počela da smeta Pašićeva ličnost, odvojio se od njega i uklonio ga sa položaja predsednika vlade. Godine 1923. postao je počasni građanin Pančeva. Sve do svoje smrti Pašić je vodio borbu da očuva kontrolu na sve više izdeljenijoj Radikalnoj stranci. U vreme Pašićevog podnošenja ostavke i imenovanja Nikola Uzunovića za premijera, u Radikalnoj stranci su se pojavile tri struje: struja Ljubomira Jovanovića koja je pomagala kralju Aleksandru u isterivanju Pašića, srednja struja Nikole Uzunovića i Pašićeva struja. Pašićeva struja je bila privremeno uspešna tako što je uspela da isključi Jovanovića iz Glavnog odbora.[17] Bio je na audijenciji kod kralja Aleksandra 9. decembra 1926. tokom koje je kralj izneo neke kritike na račun Pašićevog sina i nije mu poverio novi mandat predsednika vlade. Potresen ovim događajem Pašić je iznenada preminuo sutradan 10. decembra 1926. od moždanog udara, u 81. godini života. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu. U političkom životu Srbije, Pašić je proveo 48 godina. Aktivno se bavio politikom do smrti. Posle Pašićeve smrti, nijedan radikalski političar nije mogao da uporedi sa njegovim autoritetom.[18] Dobio je više odlikovanja među kojima su visoki ruski Orden Belog orla sa brilijantima, ruski Orden Svetog Aleksandra Nevskog, rumunski Orden Karola, turski Orden Osmanlije i Orden Karađorđeve zvezde.[19] Nasleđe U politici se dokazao kao mudar, staložen i uporan političar. Govorio je: Srbi jesu mali narod, ali većeg između Beča i Carigrada nemamo. Osim toga, on je bio ćutljiv po prirodi i imao je uzrečicu „ovaj“. Bio je poznat po nadimku Baja. Spomen-ploča na njegovom domu je otkrivena povodom 10-godišnjice smrti.[20] Januara 1939. otkrivena je spomen-ploča u Cirihu na kući u kojoj je kao student stanovao Nikola Pašić, događaju je prisustvovao predsednik vlade Milan Stojadinović, a „Politika“ od 13. januara 1939. posvetila je tome celu naslovnu stranu. O životu i radu Nikole Pašića objavljeno je više knjiga, pomenimo neke od njih: Miodrag Dimitrijević: „Nikola Pašić u hodu istorije“ 2005. (190 str) Živorad Lazić: „Pašić i četiri kralja“ 2005. (320 str) Latinka Perović: „Nikola Pašić u narodnoj skupštini“ 1997. (780 str) U Zaječaru je 1992. osnovana zadužbina „Nikola Pašić“. U Srbiji je postojala Srpska radikalna stranka „Nikola Pašić“, a danas još uvek deluje Srpska radikalna stranka ali one nemaju kontinuitet sa Narodnom radikalnom strankom, budući da je dugo vremena u Jugoslaviji postojao jednopartijski sistem. U Beogradu postoji Trg Nikole Pašića i na njemu impozantan spomenik Nikoli Pašiću od bronze, visine 420cm. Takođe, Zaječar je svom sugrađaninu podigao spomenik na istoimenom trgu. Porodični život Nikola Pašić se oženio Đurđinom Duković, ćerkom bogatog tršćanskog trgovca žitom, Srbina.[21] Venčali su se u Firenci, u ruskoj crkvi, a ne u Trstu, u srpskoj, jer je tako želeo mladoženja, da se ne bi mnogobrojni Srbi koji žive u Trstu sjatili na dan venčanja. Nikola Pašić je imao sina Radomira i ćerke Daru i Pavu. Njegov sin Radomir bio je poznat po raznim korupcijskim aferama i zagorčavao je Pašiću život. Rade je imao dva sina Nikolu (završio prava na Oksfordu, rođen 1918) i Vladislava (arhitekta, umro 1978. godine u Ženevi). Nikola Pašić Drugi (1918—2015) živeo je u Torontu gde je osnovao i dugo godina vodio Srpsku nacionalnu akademiju.[22] Pašićev sinovac Radomir Najd. Pašić (*1894 – †1939) bio je načelnik ministarstva pravde.[23] Njegov rođak bio je i politikolog Najdan Pašić (*1922 – †1997), čiji je unuk Marko Đurić (*1983), političar i diplomata. Kritike Nikole Pašića Kuća u kojoj je živeo i umro Nikola Pašić, Beograd ugao Francuske i Jevremove Tabla na kući u kojoj je umro Nikola Pašić Bilo je i u njegovo vreme i kasnije raznih kritika na račun Nikole Pašića. Pera Todorović, raniji saborac iz Radikalne stranke, dao je sledeći opis: „Pašić je do veka bio strašan smetenjak, šeprtljan i oklevalo. Večito šeprtljanje i kubura - to je najbitnija karakterna crta Pašićeva. Pri svakoj malo ozbiljnijoj stvari on se ustumara, vije se kao duša grešnika, i ne znaš da li se više uskuburio pred mišlju ili pred delom. On nikada ne zna jasno ni šta hoće ni šta neće. On hoće sve i neće ništa. On događajima ne izlazi u susret, on uvek geguca za njima“. Neposredno nakon Pašićeve smrti njegovu političku ličnost i delovanje kritikovao je Jaša Prodanović u časopisu Nova Evropa koji je uređivao takođe oštar Pašićev kritičar Milan Ćurčin. Arčibald Rajs u svojoj knjizi „Čujte Srbi!“ zamera Pašiću na prevelikoj popustljivosti prema svom sinu Radetu koji je pod izgovorom bolesti bio oslobođen učešća u ratu i bančio je po Parizu. O Pašićevoj velikom bogatstvu Rajs kaže: „Pogledajte, sin običnih i siromašnih seljaka ostavlja jedno od najvećih bogatstava u ovoj zemlji... Reći ćete mi da je žena Pašiću donela lep miraz. Šta je, međutim, taj miraz u poređenju sa onim što je on ostavio posle smrti? Slamčica i ništa više.“[24] Njegovo ime će ostati u istoriji više zbog toga što je vezano za velike događaje, nego zato što su ti događaji vezani za njega. — Otokar Keršovani (hrvatski komunista) Anegdote Bio je poznat kao duhovit čovek i iza njega su ostale mnoge anegdote. Na pitanje novinara prilikom jednog izlaska iz skupštine, posle zasedanja, „Šta ima novo?“ odgovorio je: „Ne znam. Nisam još čitao Politiku“. Prilikom jednog zasedanja iznerviran upotrebio je neke „jače“ reči. Jedan poslanik iz klupe je dobacio „Ovako nešto Gledston (tadašnji predsednik engleskog parlamenta) nikad ne bi rekao u skupštini!“. Baja je odgovorio „Kakvi ste vi Englezi, takav sam ja Gledston!“ Pri jednom prijemu slovenačkih preprodavaca u leto 1913. godine, Nikola Pašić je pozdravio vođu delegacije: „A vi ste Slovaci“, na šta mu je zaprepašćeni mladić odgovorio: „Ne, ja nisam Slovak, nego Slovenac“. No Pašić se nije dao zbuniti: „Znam, Slovenci i Slovaci su gotovo jedno isto.“[25] U popularnoj kulturi U TV miniseriji Kraj dinastije Obrenović iz 1995. godine, lik Nikole Pašića je glumio Petar Kralj.[26] Televizijska miniserija Poslednja audijencija zasnovana na biografiji Nikole Pašića u režiji Đorđa Kadijevića je snimljena 2008. godine u produkciji RTS-a.[27][28] U filmu Kralj Petar Prvi iz 2018. i istoimenoj seriji iz 2019. godine, lik Nikole Pašića je glumio Marko Baćović. Napomene Kralj Milan Obrenović pomilovao je neke stranačke prvake, u čemu je veliku ulogu odigrala dr Marija Fjodorovna Zibold, lekarka koju je Pašić upoznao još na studijama u Švajcarskoj, a koja je u Srbiju došla sa ruskom sanitetskom misijom tokom Prvog srpsko-turskog rata i tu ostala do kraja života.[12] Po gušenju Timočke bune ona je širom Srbije prikupljala potpise podrške za njihovo pomilovanje i na kraju peticiju lično predala kralju Milanu. Stranački prvaci su oslobođeni, ali je Marija proterana iz Srbije, u koju se vratila tek 1903. kada se politička situacija u Srbiji promenila....