PRVO IZDANJE GECA KON - Beograd, 1940. god. 434 + 462 str. ( 20 x 14 cm ) VRLO DOBRO OČUVANO

Najlepše pesme za decu Knjiga Najlepše pesme za decu je i riznica i čitanka, i antologija i pesmologija, i radosnica za malu i veliku decu. Sastavljena je od deset tematskih poglavlja: o deci, o školi, porodici, o letu, o zimi, prirodi, o mraku... može da se čita od početka, od kraja, od sredine, levo i desno. U njoj je četristo osam pesama četrdeset srpskih pesnika za decu, od Zmaja do dašanjih dana. Spisak pesnika: Jovan Jovanović Zmaj Branko Radičević Vojislav Ilić Aleksa Šantić Branislav Cvetković Zlata K. Kišur Aleksandar Vučo Desanka Maksimović Gvido Tartalja Momčilo Tešić Branko Ćopić Dušan Radović Arsen Diklić Mira Alečković Stevan Raičković Dragan Lukić Laza Lazić Miroslav Antić Božidar Timotijević Duško Trifunović Raša Popov Branislav Crnčević Laslo Blašković Svetislav Vuković Dobrica Erić Milovan Danojlić Ljubivoje Ršumović Slobodan Stanišić Mirjana Stefanović Vlada Stojiljković Gordana Brajović Stojanka G. Davidović Vladimir Andrić Milovan Vitezović Pero Zubac Mošo Odalović Milomir Kragović Dragomir Đorđević Branko Stevanović Dejan Aleksić

Knjiga "Najlepše pesme za decu" je i riznica i čitanka, i antologija i pesmologija, i radosnica za malu i veliku decu. Sastavljena je od deset tematskih poglavlja: o deci, o školi, porodici, o letu, o zimi, prirodi, o mraku... može da se čita od početka, od kraja, od sredine, levo i desno. U njoj je četristo osam pesama četrdeset srpskih pesnika za decu, od Zmaja do dašanjih dana. Ovo je knjiga kakve nema na našem jeziku, i koju smo za vas spremali pune dve godine, knjiga koju ćete voleti i kojoj ćete se rado vraćati... Knjiga koja će vas nasmejati, ponekad i rastužiti, one malo starije podsetiti na neko prošlo vreme, a one najmlađe voditi kroz svet drugarstva, radosti, lepote, nestašluka, škole, uspavanki, mraka, gusara, veštica, sunca, mora, zimskih čarolija - svega što jedan dečji život čini lepšim i boljim. I tako, stih po stih, dan za danom, ona pomaže da deca rastu lepše i zdravije... Ona se daruje najmlađima, prilika je na pretek, i ostaje trajno u svakoj biblioteci, od one kućne, preko onih u vrtićima i školama. Neka deca uživaju, zajedno s roditeljima, bakama, dekama, vaspitačima i učiteljima, u knjizi "Najlepše pesmu za decu". Spisak pesnika: Jovan Jovanović Zmaj Branko Radičević Vojislav Ilić Aleksa Šantić Branislav Cvetković Zlata K. Kišur Aleksandar Vučo Desanka Maksimović Gvido Tartalja Momčilo Tešić Branko Ćopić Dušan Radović Arsen Diklić Mira Alečković Stevan Raičković Dragan Lukić Laza Lazić Miroslav Antić Božidar Timotijević Duško Trifunović Raša Popov Branislav Crnčević Laslo Blašković Svetislav Vuković Dobrica Erić Milovan Danojlić Ljubivoje Ršumović Slobodan Stanišić Mirjana Stefanović Vlada Stojiljković Gordana Brajović Stojanka G. Davidović Vladimir Andrić Milovan Vitezović Pero Zubac Mošo Odalović Milomir Kragović Dragomir Đorđević Branko Stevanović Dejan Aleksić Čitaj dalje

Pioniri beogradske pank scene objavljuju svoj prvi album! Energična svirka, punokrvni rifovi vraćaju veru u neprocenjivu vrednost iskrenog odnosa prema rokenrolu. Neke od pesma ćete prepoznati, no kuriozitet ovog izdanja je taj što su posle četrdeset godina one odsvirane i producirane na način koji su to njihovi autori, sada članovi benda Crna lista, inicijalno želeli. Grupu Crna lista listu čine: Vojislav Bešić – gitara/glas (ex Bezobrazno zeleno), Loka – gitara/glas (ex Defektno efektni/Urbana gerila), Aleksandar Đukić – bas gitara/glas (ex TV Moroni), Goran Sinadinović – gitara (ex Petar i zli vuci) i Relja Obrenović – bubnjevi (ex Petar i zli vuci). LP: 1 A Ja imam ideju Bežim niz ulicu Ipak bojim se rata Moja borba Moj si lilihip B Tebi dajem sve Ogledalo Beograd Pada noć A (Izdrži udarac) Pioniri beogradske pank scene objavljuju svoj prvi album! Energična svirka, punokrvni rifovi vraćaju veru u neprocenjivu vrednost iskrenog odnosa prema rokenrolu. Neke od pesma ćete prepoznati, no kuriozitet ovog izdanja je taj što su posle četrdeset godina one odsvirane i producirane na način koji su to njihovi autori, sada članovi benda Crna lista, inicijalno želeli. Grupu Crna lista listu čine: Vojislav Bešić – gitara/glas (ex Bezobrazno zeleno), Loka – gitara/glas (ex Defektno efektni/Urbana gerila), Aleksandar Đukić – bas gitara/glas (ex TV Moroni), Goran Sinadinović – gitara (ex Petar i zli vuci) i Relja Obrenović – bubnjevi (ex Petar i zli vuci). LP: 1 A Ja imam ideju Bežim niz ulicu Ipak bojim se rata Moja borba Moj si lilihip B Tebi dajem sve Ogledalo Beograd Pada noć A (Izdrži udarac)

Prvo izdanje, odlično očuvano! Autor - osoba Lalić, Ivan V., 1931-1996 = Lalić, Ivan V., 1931-1996 Naslov Pismo / Ivan V. Lalić Vrsta građe poezija ; odrasli, opšte (lepa književnost) Jezik srpski Godina 1992 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska književna zadruga, 1992 (Beograd : Vojna štamparija) Fizički opis 85 str. ; 21 cm Zbirka Srpska književna zadruga ; ǂkolo ǂ85, ǂknj. ǂ559 (plast.) Napomene `Štampano o stogodišnjici Srpske književne zadruge u Beogradu 1992.` --> nasl. str. Tiraž 2.000 Beleška o piscu: str. 81-82. Ivan V. Lalić – Pesnik koji je ujedinio tumače i čitaoce Aleksandar Jovanović 02/07/2021 BROJ 671, O dve godišnjice Ivana V. Lalića Nedavno se navršilo devedeset godina od rođenja, a krajem ovog meseca biće dvadeset pet godina od smrti Ivana V. Lalića (8. jun 1931 – 27. jul 1996). Lalićeva poezija je neprestano, u istoj meri za vreme njegovog života koliko i posle iznenadnog, i moguće ranije naslućenog, pesnikovog odlaska, dobijala nova tumačenja i nove čitaoce, tako da u ovom slučaju i nije reč samo o datumskoj zaokruženosti koju treba obeležiti nego o njenom živom i nezaobilaznom prisustvu u srpskoj književnosti. Lalić je prihvaćen kao pesnik već od prvih zbirki Bivši dečak (1955) i Vetrovito proleće (1956). Od pojave knjige Vreme, vatre, vrtovi (1961), u kojoj je sveo račune s prvom fazom svoga pevanja, počinje njegova tiha slava. Sa svakom novom zbirkom – što nije čest slučaj u nas – Lalić je pesnički rastao i zauzimao sve značajnije mesto u savremenoj srpskoj poeziji. Bitne tačke na tome putu jesu Izabrane i nove pesme (1969 – s novom zbirkom O delima ljubavi ili Vizantija), Smetnje na vezama (1975) i Strasna mera (1984). U zaveštajnim zbirkama Pismo (1992) i Četiri kanona (1996) Lalić je dosegao sopstvene pesničke vrhove i ispunio svoju službu poeziji i pevanju. Složen i moderan pesnički govor Za njegovu poeziju bitan je i trenutak u kojem se pojavio. Lalić je ušao u srpsku književnost sredinom pedesetih godina kada su mnogi književno-ideološki sukobi već bili na izmaku. Zbog toga nije ni morao, a nije ni želeo da učestvuje u, za to vreme, karakterističnim sporovima između tzv. tradicionalista i modernista (ta bitka je, već dobrim delom, bila dobijena), nego se odmah, izbegavajući jednostrana opredeljenja, usredsredio na najbitnija pitanja poezije, na biranje sopstvenih prethodnika i lirski dijalog sa tradicijom i kulturom. Snažno oslonjen na iskustva moderne evropske poezije, on je sve vreme svoje pevanje vezivao za jezik i nasleđe svoga naroda. Pesnik u čijem su delu propevali svi slojevi naše kulture, ali i izuzetan poznavalac svetske poezije i kulture (jedan je od naših najboljih prevodilaca nemačkih, francuskih, engleskih i američkih pesnika), Lalić je bio predodređen da bude pesnička žiža u kojoj se ukršta nacionalno i evropsko nasleđe. Smatrajući podražavanje evropske poezije duhom provincijalizma, on će u jednom razgovoru reći: „Ko ne povuče pouke iz Laze Kostića ili Vojislava Ilića, uzalud će ih tražiti kod Malarmea i Helderlina.“ A mogao je to da kaže jer je u istoj meri poznavao i Helderlina (koga je izvrsno preveo) i Vojislava Ilića (o kojem je napisao jedan od najboljih eseja u nas), a podsticaji oba pesnika snažno su ugrađeni u njegove stihove. U svome pevanju Lalić je izgradio izuzetno osetljive pesničke mehanizme i složenu organizaciju svojih pesama, sa specifičnom pesničkom slikom, da bi opisao složeni i nijansirani doživljaj sveta. Otuda kod Lalića moderan i precizan pesnički govor, da bi se u pesničku sliku uhvatila jedva primetna a suštinska dešavanja u ljudskom biću i oko njega, na samoj granici između vidljivog i nevidljivog, postojanja i nepostojanja („Vidljivo, to je sigurnost / […] / ali / Nevidljivo – ono nam stalno izmiče, / A šapuće nam svoju prisutnost i uporno primorava / Da delujemo, da ga prevodimo u slike“, „Elegija ili Dunav kod Donjeg Milanovca“). Zahvaljujući upravo ovom poetičkom svojstvu, širok tematsko-motivski raspon Lalićevog pevanja krasi neraspletiva unutarnja jedinstvenost: pevanja o predvajanju leta, prolaznosti, o trajnom i trošnom, smrti, kulturnom pamćenju, užasu i radosti, dati su kroz pesnikove složene vremensko-prostorne, sinestezijske, gotovo opipljive i istovremeno visoko simbolizovane slike, kroz koje se prelama emocionalna, čulna i intelektualna situacija onoga koji peva. Zato se ova poezija prima i kao izuzetno moderna i sa velikim čitalačkim uzbuđenjem. Pismo. Četiri kanona Još dok je po časopisima objavljivao pojedinačne pesme, slutilo se o kakvoj je knjizi reč, a kada se pojavila, odmah je nazvana antologijskom zbirkom. I zaista, srpska poezija je, odjednom i na jednom mestu, dobila tridesetak vrhunskih pesama: od „Deset soneta nerođenoj kćeri“ do „Rimske elegije“, od „Mlade žene sa violom“ do „Melanholije“, od „Zapisano nad jednim stihom“ do „Strambotta“, od „Pisma“ do „Nikada samlji“, od „Oktave o letu“ do „Slova o slovu“, od „Plave grobnice“ do „Šapata Jovana Damaskina“. Jednostavno, kao izbor antologijskih pesama može se prepisati čitav sadržaj. Ove godine navršava se i dve i po decenije od objavljivanja Četiri kanona, kompoziciono i smisaono veoma složene knjige. U njoj se pesnik snažno oslonio na najpoznatiji srednjovekovni žanr i njegov molitveni bruj, ispevavši jednu od najlepših pohvala Bogorodici na srpskom jeziku. Ali Četiri kanona su najpre knjiga moderne poezije, počev od leksike, smenjivanja diskurzivnih iskaza i pesničkih slika do tekstovnih prepleta i poetičkih tokova. U prožimanju pesničkog i svetog, sveto je otvaralo duboke prostore natčulnog i onostranog, ali nije dovodilo u pitanje prirodu pesničkog teksta i egzistencijalni grč onoga koji peva. Dve zaveštajne Lalićeve zbirke su najpotpunija objava njegovih poetičkih načela i na najlepši način zatvaraju srpski pesnički XX vek. Lični ulog Lični ulog koji u pesmi ne sme da bude više od nagoveštaja, a bez prava da se poništi, takođe je jedan od zaštitnih znakova Lalićeve poezije. Pesniku je bila strana ideja o impersonalnom/bezličnom subjektu: „Insistiram, u svakoj prilici, na tvrđenju da je poezija komunikacija – a kako da komunicirate sa tzv. bezličnim subjektom? Kod pesnika takvog usmerenja impersonalnost je, ako su zaista talentovani, samo maska. Beli zavoj ispod kojeg, ako je pesnik autentičan, osećate ranu.“ Odnosno, on nikada nije pravio veštački jaz između pesničkog subjekta i autora i nije se ustručavao da peva ono iskustvo koje bi bilo njihov zajednički presek. Evo nekoliko primera, koji mogu biti od koristi za potpunije razumevanje pojedinih pesama. Česti dečji letnji boravci zbog bolesti na Divčibarama prizvani su u pesmi „Vetar“. Drugi svetski rat provodi u Beogradu, u Kumanovskoj 13. Za vreme uskršnjih „savezničkih“ bombardovanja ginu mu četiri druga iz okolnih zgrada i taj događaj je osnova pesme „Zarđala igla“. Razgovori s rano preminulom majkom Ljubicom (ćerkom kompozitora Isidora Bajića, od koje je pesnik nasledio apsolutni sluh, od izuzetnog značaja za njegovo pevanje), dati su u pesmama „Requiem za majku“ i „Pomen za majku“. Sve njegove ljubavne pesme, da se navedu samo „Mesta koje volimo“, „Ljubav“, „Rimski kvartet“, „Rimska elegija“ i „Strambotti“, posvećene su supruzi Branki Lalić (Kašnar). U pesmi „Amor fati“ vide se one dve lipe koje je pesnik lično posadio u dvorištu iza svoga stana (u Internacionalnih brigada 39). Tragičnu smrt starijeg sina Vlajka čuvaju pesme „Pieta“, „More“ i pojedini stihovi Četiri kanona („sem toga / On udešava namere: ne možeš buvu da zdrobiš / / Noktom o nokat palca, ako ti pisano nije. / On je taj koji udene buru u noć, zdrobi brod, / U crno oboji vunu nekoj majci na preslici“, I/3). Ne treba posebno naglašavati da je razmak između početnog podsticaja i završenog oblika pesme mera veličine jednog pesnika. POEZIJA TRAJE JER ZNAČI Često se misli, ne bez razloga, da je prva decenija po smrti jednog stvaraoca najnemilosrdnija provera njegovog dela, kada ono ostane samo sa sobom i sa čitaocima. Ako je tako – a u ovom slučaju reč je ne o jednoj nego o dve i po decenije – Lalićeva poezija ne samo da je prošla ovu proveru nego je njen značaj još i uvećan. Krenimo redom. Ubrzo posle pesnikove smrti izašla su njegova Dela u četiri knjige (koja su uključila celokupnu poeziju, pesme iz zaostavštine, izbor eseja i kritika o poeziji, detaljnu biografiju i bibliografiju), više izbora iz poezije, izdanja školske lektire, knjiga u kanonskoj ediciji Deset vekova srpske književnosti, knjiga izabranih pesama i eseja Ivan V. Lalić. U knjizi Pogled preko okeana data je njegova prepiska s Čarlsom Simićem. Takođe je objavljeno uporedno izdanje Lalićevih pesama na srpskom i engleskom jeziku Walking Towards the Sea / Koraci prema moru, u prevodu Frensisa R. Džonsa, a zahvaljujući istom prevodiocu iduće godine će u Engleskoj biti objavljena celokupna Lalićeva poezija. I u skladu sa duhom vremena, njegove pesme su izuzetno praćene na više internet adresa. U istom periodu nastala su tri zbornika posvećena njegovom delu, čiji su izdavači naše ugledne kulturne i naučne institucije, a autori radova najznačajniji proučavaoci srpske poezije. Objavljeno je više monografskih studija, odbranjene su magistarske i doktorske disertacije, a njima treba dodati čitav niz izuzetnih pojedinačnih radova u časopisima i naučnim zbornicima. O Lalićevoj poeziji pisali su kritičari svih generacija i različitih usmerenja, počev od Nikše Stipčevića, Predraga Palavestre, Svetlane Velmar Janković, Borislava Radovića, Ljubomira Simovića, Novice Petkovića, Jelene Novaković, preko Radivoja Mikića, Dragana Stojanovića, Leona Kojena, Milosava Tešića, Jovana Delića, Tihomira Brajovića, Aleksandra Jerkova, Svetlane Šeatović, Sonje Veselinović, Perside Lazarević di Đakomo, Dragana Hamovića, Aleksandra Milanovića, Slađane Jaćimović, Sanje Paripović, do najmlađih Marka Radulovića, Bojana Čolaka, Dunje Rančić, Marka Avramovića, Vladimira Vukomanovića Rastegorca i Violete Mitrović. Lalić i Vizantija Susret Ivana V. Lalića i Vizantije bio je gotovo nužan. On se desio u njegovim prvim knjigama Bivši dečak i Vetrovito proleće i trajao je do poslednjih, Pismo i Četiri kanona. Ispevao je deset pesama s nazivom „Vizantija“ (i obeležio ih brojevima od I do X) i još desetak koje pripadaju istom tematskom krugu. U pevanju o Vizantiji prelamaju se sve bitne teme njegovog pesništva, počev od odnosa prema nasleđu do pitanja o mogućnosti i smislu pevanja. Još više, Lalićev odnos prema Vizantiji nije samo odnos prema poeziji – nego, ujedno, i odnos prema sopstvenom biću i najdubljim zahtevima koji se sebi i u sebi postavljaju. Danas se lakše uočava da se Vizantija vremenom menjala u Lalićevoj poeziji. Najpre, to je bila istorijska Vizantija i njena kultura, tačnije, u njegovim pesmama odvijao se dijalog dve Vizantije, jedne istorijske, prošle i završene, s dosta reminiscencija na politička i kulturna zbivanja, i druge, mitske, koju – kako je pesnik rekao – sve vreme nosimo u sebi i koja će vremenom postojati sve neodređenija, sve više će se pretapati u unutrašnji prostor pesničkog subjekta. Postajaće simbol njegove upitanosti o trajanjima i prekidima, mogućnostima razumevanja pojedinaca u različitim vremenima, potrage za identitetom. Pesme „Vizantija VII“ i „Vizantija VIII ili Hilandar“ najbolje svedoče o tome. Tragajući za duhovnim kontinuitetom, Ivan V. Lalić je ispevao nekoliko antologijskih pesama koje pripadaju uslovno nazvanoj Srpskoj Vizantiji, pesmama koje su svojevrsno traganje za našim počecima. Vizantijsko nasleđe, njegovo obnavljanje u srpskoj kulturi i odnos pesničkog subjekta prema njegovom uticaju u našem vremenu osnovna su tema ovih pesama, počev od „Raške“ i „Smedereva“ do „Acqua Alte“ i „Koncerta vizantijske muzike“. U završnoj fazi, u pesmi „Šapat Jovana Damaskina“ i zbirci Četiri kanona, kako se povećavao pesnikov lični ulog, pevanje o Vizantiji postajalo je istovetno pevanju o Bogu, bolnom naslućivanju dublje Tvorčeve promisli i strašnoj čežnji za Smislom i Spasenjem. Zajedno s njemu duhovno bliskim Džonom Majendorfom (čije je Vizantijsko bogoslovlje voleo i iščitavao), i Lalić je mogao da kaže, i rekao je, da neprestana privlačnost vizantijske umetnosti i neobičnost da je istočno hrišćanstvo preživelo najdramatičnije društvene promene predstavljaju očigledni znak da je Vizantija zaista otkrila nešto fundamentalno istinito o čovekovoj prirodi i njenom odnosu prema Bogu. Do te osnovne istine došao je i Ivan V. Lalić u svome pevanju o Vizantiji. Njegovo stvaralačko iskustvo je očigledan znak kako poezija može biti izuzetno moderna, bitno nacionalna i duboko religiozna. Lalić i Andrić Rođen u Beogradu, Lalić se kao dečak s roditeljima, zbog majčine bolesti, preselio u Zagreb, u kojem je proveo petnaest godina, završio gimnaziju, Pravni fakultet i objavio prve pesničke knjige. Godine 1961. vratio se u Beograd i postao sekretar Saveza književnika Jugoslavije. Zvanično ga je pozvao Aleksandar Vučo, ali je najverovatnije do toga došlo na inicijativu Ive Andrića. Osim činjenice da je reč o veoma dobrom mladom pesniku koji izvanredno govori više stranih jezika, ne može se zaobići ni Andrićevo poznanstvo, pa i prijateljstvo, sa Ivanovim ocem Vlajkom, kojeg je poznavao još iz mladosti i kojeg je često posećivao u njegovom stanu u Beogradu. Naime, Vlajko je, kao jedan iz grupe mostarskih đaka gimnazijalaca i mladobosanaca, više puta bio hapšen i osuđen je u Sarajevu 1915. na godinu dana zatvora zbog „velikosrpske propagande“. (Nije slučajno Ivan autor i dve pesme o Gavrilu Principu, „Gavrilo Princip“ i „Princip na bojištu“, od kojih je drugu posvetio ocu, a odnos prema ocu i očev duh prisutan je i u mnogim drugim pesmama, npr. u „1804“.) U decembru iste godine Lalić, kao sekretar Saveza, putuje s Andrićem u Stokholm na dodelu Nobelove nagrade. O tome je naredne godine objavio dragoceni zapis „Andrić u decembarskom Štokholmu“, u kojem je, diskretno i s poštovanjem, pokušao da nasluti ponešto od onoga što je naš nobelovac skrivao ispod protokolarnog ponašanja. Pesnička osećajnost Lalićeva poezija jeste, uz sve drugo, i negovanje naše čitalačke i lične osećajnosti. Sa svakom njegovom zbirkom – s Pismom, čini se, naročito – rasla je i postajala sve zrelija osećajnost njegovih čitalaca (istovremeno, i tumača), koje možda bez ovih stihova i ne bi bili svesni. Njegove složene i izuzetno precizne slike razmiču naš doživljaj sveta, otvaraju i šire našu emociju, čine da osećamo i vidimo one suptilne duševne prelive i nijanse za koje bismo bez nje bili zatvoreni. „Ili sam možda / Sve to izmislio? Ne verujem, postoje / Dokazi: ožiljci neke uporne nade / Što još zabole na dodir tvoga glasa / Otisci tvojih prstiju na gleđi / Vrča iz kojeg još vetri vino / Nedopijeno u konobi, onoga leta / Kada si bila preobražena u blagoslov, / U svoje obično čudo. / / Živimo vreme usitnjenih čuda / I zaboravne mudrosti. Pamtiš li to leto?“ – peva Lalić u pesmi „Pet pisama“ (Strasna mera). Reč je o snažnom ljubavnom doživljaju iščezlom u vremenu i sveprisutnoj ljubavnoj emociji koja plavi pesničkog subjekta: već nema vina a miris njegov još plavi vazduh i boli. I pitanje onoj koja mu je, u tom trenutku, bila milost i blagoslov (oksimoronsko „obično čudo“ imenuje raspon između spoljašnjeg i unutarnjeg pogleda): da li pamti to leto, tu punoću emocije. Kao da bi se tim istovremenim (ne, nužno, više i zajedničkim) pamćenjem sačuvalo ponešto od srži najprolaznijeg od svih osećanja, od zaboravne mudrosti. Kao gotovo svaka Lalićeva slika, i ova je prostorno-vremenski višeslojna: minula punoća trenutka, melanholija i naslućena senka smrti ukrštene su sa upornom i ranjivom nadom, poduprte sećanjem („Pamtiš li to leto“) u naporu da se, bar na trenutak, zaustavi vreme na delu, da se sudbini kaže: Da, uprkos izvesnosti krajnjeg ishoda. Ivan V. Lalić je stvaralac koji je visoko uzdigao poetičku i kulturnu samosvest srpske književnosti, stvorio celovito i autentično pesničko delo i, što je možda najvažnije, ujedinio je tumače i čitaoce svoje poezije. On je, uz Vaska Popu, najznačajniji srpski pesnik druge polovine XX veka i jedan od najvećih srpskih pesnika uopšte. Ivan V. Lalić (1931–1996) srpski pesnik, esejista i prevodilac, jedan od najistaknutijih pesnika neosimbolističke struje u savremenoj srpskoj poeziji. Rođen je u Beogradu 1931. godine, gde je radio neko vreme kao novinar i urednik Radio Zagreba; bio je urednik u „Prosveti“ i „Nolitu“. Svojom poezijom preko artizma, uravnoteženih slika i duhovne sabranosti obnovio je liniju simbolističkog pesništva. Tragajući za klasičnom merom pesme i nalazeći pesničko nadahnuće u literaturi, Lalić se u svojoj poeziji okretao Vizantiji i antičkom svetu. Takođe je bio izvrstan prevodilac, esejista i kritičar. Ivan V. Lalić je ušao u književnu kritiku kao hroničar časopisa, najpre „Letopisa Matice srpske“, a potom beogradske „Književnosti“. Njegovu kritiku odlikuje objektivnost, kao i iskustvo koje u nju unosi. Priredio je nekoliko antologija i zbornika. Bavio se prevodilaštvom, naročito prepevima; tako je između ostalog priredio „Antologiju novije francuske lirike“ (od Bodlera do naših dana) i izbore pesama Helderlina (Nolitova nagrada) i Pjer Žan Žuva. Autor je radio-drame „Majstor Hanuš“ (nagrada Jugoslovenske radiodifuzije). Dela Bivši dečak (1955) Melisa (poema) (1959) Argonauti i druge pesme (1961) Vreme, vatre, vrtovi (Zmajeva nagrada) (1961) Smetnje na vezama (1975) Strasna mera (1984) Vizantija (1987) Izabrane i nove pesme (1969) Vetrovito proleće (1956) Čini (1963) Krug (1968) Velika vrata mora (1958) Pesme (1987) Pismo (1992) Četiri kanona (1996) Pisao je eseje i kritike: Kritika i delo (1971) O poeziji i dvanaest pesnika

Elena Kostjukovič ZAŠTO ITALIJANI VOLE DA PRIČAJU O JELU Paideia, 2007. 533 strane, tvrd povez, udžbenički format. ... Da se razumemo, nije pravi sladokusac onaj ko se oduševi kad mu donesu izvrsnu patku u sosu od pomorandže ili obilnu porciju kavijara s Volge i ruskih palačinki zvanih „blini“. Taj je samo običan čovek, čije se čulo ukusa nije izvitoperilo i ne zove se Mekdonald. Ne, sladokusac, strasni ljubitelj i poznavalac kulinarstva je onaj ko je kadar i da pređe stotine kilometara kako bi došao baš u taj i taj restoran u kojem je patka u sosu od pomorandže najbolja na svetu. A ja ne spadam među takve ljude i ako treba da biram između pice iza ugla i, da ne pominjem dvesta kilometara, već običnu vožnju taksijem, da bih obedovao u kakvom novom restoranu domaće kuhinje, opredeliću se za picu. I shvatio sam da se likovi u svim mojim romanima i te kako posvećuju jelu, možda ne toliko u Fukoovom klatnu gde glavni junaci (a s njima i čitaoci) žive takoreći kod kuće, što u Milanu, što u Parizu, ali svakako u Baudolinu, u Ostrvu dana pređašnjeg i u poslednjem romanu Tajanstveni plamen kraljice Loane, kao što i monasi u Imenu ruže obeduju barem jednom, a i često navraćaju u kuhinju. Jer ako se otisneš put ostrva u južnim morima ili kreneš na istok, u Vizantiju, ili u svet koji je iščezao pre više stotina ili desetina godina, moraš dati priliku i čitaocu da okusi tu hranu, kako bi razumeo način razmišljanja likova u romanu. Ovo što ćete sada pročitati je knjiga o kulinarstvu, ali i knjiga o jednoj zemlji i njenoj kulturi, šta više o njenim mnogobrojnim kulturama. Umberto Eko Istorija jedne zemlje može se ispričati kroz njenu umjetnost jezik, religiju, ali i - kuhinju Elena Kostjukovič Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` gastronomsko-kulturološka istorija Italije, iz pera Ruskinje Elene Kostjukovič, svojevrsna je kulinarska panorama Italije. Ova knjiga predstavlja sva bogatstva italijanske kuhinje, čiji korijeni sežu vjekovima unazad, a isto tako ruši brojna uvjerenja da je Italija prepoznatljiva samo po pici i pasti. Knjiga je podijeljena na 20 italijanskih regija i nekoliko posebnih poglavlja, kao sto su: `Rižoto`, `Maslinovo ulje`, `Hodočasnici`, `Jevreji`, `Stari darovi Amerike`, `Novi darovi Amerike`. Autorka pokazuje da svaki region u Italiji ima svoja tradicionalna jela, a njihov način pripremanja je u direktnoj vezi sa istorijom, geografijom, politikom, ekonomijom i religijom toga podneblja. Elena Kostjukovič kaže: `Hrana ima univerzalni jezik, koji prevazilazi socijalne i ekonomske barijere. Taj jezik se temelji na znakovima skrivenim u kodovima hrane, a u njima su skrivene informacije o istoriji, geografiji, agrokulturi, zoologiji, etnografiji, dizajnu, semiotici svakodnevnog života i primijenjenoj ekonomiji`. Elena Kostjukovič, književni prevodilac, esejista i profesor po pozivu na mnogim italijanskim univerzitetima, u Italiji je stalno nastanjena od 1988. godine. Diplomirala je na državnom Univerzietu u Moskvi. Za prevode knjiga sa italijanskog na ruski dobila je najznačajnije nagrade, kako u Rusiji, tako i u Italiji. Gotovo sve knjige Umberta Eka prevela je na ruski jezik, kao i djela Itala Kalvina i drugih značajnih pisaca. Knjigu Elene Kostjukovič je objavila `Paideia`, a prevela ju je grupa poznatih prevodilaca sa italijanskog jezika (Milana Piletić, Julijana Vučo, Mirela Radosavljević, Elizabet Vasiljević, Sofija Zmirić, Mila Samardžić, Saša Moderc, Predrag Bojanić i Aleksandar Levi). Intervju sa Elenom Kostjukovič, napravljen uoči njenog dolaska na Sajam knjiga u Beogradu, sa ruskog je prevela Nela Radoičić. O svojoj knjizi `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` za koju je 7. oktobra dobila poznatu italijansku nagradu `Bankarela`, u odjeljku `Kuhinja`, Elena Kostjukovič je na početku razgovora za `Vijesti` rekla: - Htjela sam da među iste korice smjestim različita istraživanja: geografsko, istorijsko, književno, kulinarsko, i da sve to oblikujem u književnu formu koja bi bila ugodna i zanimljiva za čitanje. Htjela sam da svakom čitaocu dam mogućnost da probija sopstvene puteve, od poglavlja do poglavlja, da, ako želi, preskače djelove, da se ne umara i ne dosađuje. Htjela sam da svako brzo nađe dio Italije koji ga zanima i da bira temu po svom ukusu. Zato sam napravila knjigu po sljedećem principu: devetnaest glava posvećene su italijanskim oblastima - Venetu, Lombardiji ili Kalabriji. Između njih su umetnuta `intermeca`, posvećena posebnim temama: Eros, Demokratija, Totalitarizam, Jevreji, Maslinovo ulje, Hodočasnici, Rižoto... Postoje velike razlike u načinu kuvanja i spremanja hrane među raznim italijanskim regijama. Gdje su, po Vama, te razlike najuočljivije? - Najviše razlika je između Sjevera, gdje se koristi maslac, i Juga, gdje se koristi samo maslinovo ulje. Na Zapadu je riba znatno manje popularna od plodova zemlje, a na Istoku (jadranska obala) riba je važnija od svega. Iz kog razloga je sicilijanska kuhinja tako jedinstvena? - Sicilijanska kuhinja sadrži pomiješane komponente italijanske kuhinje sa grčkom, arapskom, normanskom i francuskom. Sicilija je zemlja koja je preživjela najviše najezda. Od svih osvajača Sicilija je umjela da pozajmi nešto dobro i zato vladavina tuđina za nju nije bila šteta, već korist. Ne treba zaboravljati da je u davna vremena Sicilija bila - Velika Grčka (Magna Grecia). U knjizi postoje poglavlja `Stari darovi Amerike` i `Novi darovi Amerike`. Koji su to darovi sa drugog kontinenta? - Stari darovi Amerike su krompir, paradajz, ćuretina i kakao. A novi pokloni Amerike su - koka-kola, Big Mek... Stari darovi obogatili su Evropu, danas je ne možemo zamisliti bez svega toga. A bez novih sasvim možemo. Vaša knjiga je istraživanje mimo gastronomskih klišea. Može li se Vaša knjiga `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` čitati kao neobična istorija Italije? - Da, ja mislim da je to najbolje određenje - `neobična istorija Italije`. Istorija zemlje može se ispričati kroz jezik, kroz njenu književnost, ili slikarstvo, ili, recimo, preko istorije religije. Religija je veoma važna za Italiju, ali i kuhinja, takođe. Kroz nju i pričam. Šta možemo zaključiti na osnovu nečije kuhinje i navika u ishrani? - Kod svakog naroda u upotrebi su proizvodi koji mogu uspijevati na njegovoj zemlji i način života koji je tamo prihvaćen. Kod nomada je jedno, kod ratara sasvim drugo; hodočasnicima je bila potrebna specijalna hrana koja je mogla da je nosi u svežnjevima. Zato u poglavlju `Hodočasnici` govorim o tome kako su nastale kuhinja i istorija, oblasti kakva je, da kažem, Emilija-Romanja. Preko nje su prolazili glavni putevi hodočasnika po Evropi. Sasvim druga stvar je Rim - posebno okruženje za prijem velikih grupa hodočasnika i specijalna hrana, ne ona `za put`, već `tratorijska`. Šta za Vas predstavlja gastronomija, čini se da je vrsta umjetnosti? - Umjetnost, fantazija, kultura, ali prije svega - disciplina i potčinjavanje pravilima. Pokoravanje zdravom razumu. Uzdržanost. Ljepota. Koji bi bio Vaš odgovor na pitanje: Zašto Italijani vole da pričaju o jelu? - Za Italijane je govoriti o hrani isto što i pokazivati svoje unutrašnje bogatstvo, svoje pripadanje maloj domovini, svoje pamćenje i svoju kulturu. Zato oni često govore o hrani. Italijani su i u tome demokratični, jednaki između sebe. I veoma mnogo znaju. Htjela sam da pokažem, barem približno, koliko je mnogo moguće znati i saznati o italijanskoj kulturi i kuhinji. Predgovor V-ašoj knjizi pisao je Umberto Eko.... - Zato što sam ja prevodilac svih njegovih romana na ruski jezik. Često se srećemo. Saznao je da pripremam ovaj rad i predložio mi da ga pročita, a zatim je napisao predgovor. Uzgred, prevodioci moje knjige na srpski jezik su, takođe, prevodioci Umberta Eka. Hvala im za prekrasan rad. Eto pravog prijateljstva prevodilaca. Vi predstavljate `most kulture` između dvije zemlje, Rusije i Italije. Kako ste se zainteresovali za italijansku književnost i da li ste zadovoljni sopstvenim rezultatima? - Proučavala sam Italiju na čUniverzitetu u Moskvi počev od 1974. godine. Uvijek sam je voljela, preko knjiga. U sovjetska vremena bilo je nemoguće čak i maštati o tome da vidiš stranu zemlju. A 1988. inostranstvo je za mene postalo ne samo realnost, već mjesto življenja. Sada živim u Milanu i moja su djeca - Italijani. SIR SA POLITIČKOM POZADINOM `Među tipičnim proizvodima Lombardije postoji i jedan koji ima političku pozadinu. To je sir bel paeze (Bel Paese) koji je 1906. godine napravio Eđidio Galbani iz varošice Melco, između Milana i Bergama. Galbani je, potaknut uspjehom francuskih sireva, smislio da međunarodnom tržištu ponudi proizvod čiji bi ukus bio blaži, a miris slabiji od tradicionalnih italijanskih sireva. Jedna od prvih marketinških kampanja u istoriji italijanske prehrambene industrije završila se tako što je Galbani za svoj novi `patentirani` proizvod odabrao naziv knjige opata Antonija Stopanija Il bel paese objavljene 1875. godine. To djelo doživjelo je sjajan prijem među milanskom buržoazijom. Stopanijeva knjiga je u svoje vrijeme predstavljala jedno od prvih djela sa geografskim i geopolitičkim opisom ujedinjene zemlje, s ciljem da ojača samosvijest Italijana. Izraz `bel paeze` (lijepa zemlja) koji je u Italiji veoma raširen prvi put je primijenio Dante u Paklu (XXXIII,80) - `bel paeze` se u tom stihu poistovjećuje sa oblašću italijanskog jezika (lingua del si). Kod Frančeska Petrarke taj izraz se odnosi na Italiju kao geografsku oblast presječenu Apeninima i oivičenu Alpima i morem: il bel paese/che Appenin parte e eČl mar circonda et lČAlpe (Kanconijer, CXLVI). U knjizi Antonija Stopanija ovaj deskriptivni izraz prvi put se koristi kao reklamni slogan. Taj slogan je u 20. vijeku postao opšteprihvaćena formula. Sir bel paeze bio je jedan od prvih eksperimenata promocije jednog brenda pomoću idealne predstave. Spisak lombardijskih sireva je beskrajan. Na sjevernom dijelu regije prostiru se alpski pašnjaci (poput Valteline, Valkjavene i drugih). U tim djelovima prisutan je pretežno kravlji sir, dok u drugim italijanskim regijama gdje su planine ogoljenije, a trava manje sočna preovlađuju kozji i ovčiji sirevi. Druga prijestonica kravljeg sira jeste Emilija Romanja. Sa željom da ne zavisi od susjedne oblasti i njenog čuvenog parmezana, Lombardija je stvorila svoj zreli i suvi sir, nezamjenljiv u kuhinji. To je grana. Postoje dvije vrste ovog sira: slavni i veoma rašireni padanski (grana padano) i grana iz Lodija (grana lodigiano). Potonji se proizvodi u malim količinama u okolini Lodija za prave poznavaoce i sladokusce. Grana iz Lodija mora da odstoji barem četiri godine, ali uprkos višegodišnjem sušenju ponekad u trenutku siječenja kotur zna da ispusti pokoju kapljicu vode. Postoje dvije podvrste grane iz Lodija, čiji ukus zavisi od perioda muže mlijeka. Prva vrsta zove se mađengo (maggiengo) ili mađolino (maggiolino), a pravi se od kravljeg mlijeka pomuzenog u ljetnjem periodu, od dana Svetog Đorđa (23. april) do dana Svetog Mihajla (29. septembar), dok se druga vrsta grane iz Lodija zove vernengo i pravi se od zimskog mlijeka. Ove dvije vrste imaju različit ukus i različit vitaminski sastav` (Iz knjige `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` Elene Kostjukovič, `Paideia`, 2007) IZ PREDGOVORA UMBERTA EKA `Dakle, postoji dobar razlog što pišem uvod za Eleninu knjigu. Jer Elena, koja se ovdje pokazuje kao izuzetan poznavalac svih raznolikosti i tajni italijanske kuhinje, vodi nas (a priznaćemo, vodi i naša čula ukusa i mirisa) na svoje kulinarsko putovanje, ne samo da bismo upoznali jela, već da bismo upoznali Italiju, koju ona otkriva čitavog života. U Italiji postoji mnoštvo dijalekata, koji se razlikuju u svakoj regiji, tako da kada Sicilijanac sluša nekog iz sjeverozapadnog Pijemonta, uopšte ne razumije šta priča. Ali većina stranaca ni ne sluti da i u jednoj te istoj regiji svaki grad ima svoje narječje, a ponekad se ta narječja, makar i neznatno, razlikuju u svakom selu. Stvar je u tome što u Italiji zajedno žive potomci keltskih ili ligurskih plemena koja su nastanjivala sjever prije prodora Rimljana, potomci Ilira s istoka, Etruraca i mnoštva italskih plemena iz središnjeg dijela zemlje, Grka na jugu, a potom i drugih naroda, koji su u potonjim vjekovima smijenili starosjedioce, Goti, Langobardi, Arapi i Normani (a šta tek da kažemo za Francuze, Špance, Austrijance - podsjetićemo samo da je narječje u predjelima duž sjeverozapadne granice veoma nalik na francuski jezik, dok se u planinskim predjelima duž sjeveroistočne granice govori njemački, a u nekim mjestima na jugu albanski). Ta šarolikost predjela, jezika i etničkih grupa dala je pečat prije svega kuhinji. Ne italijanskoj kuhinji koju možete probati u inostranstvu, jer ma kako da je dobra, to je kao kineska kuhinja koju probate izvan Kine, neka vrsta zajedničkog imenitelja, uopštene kuhinje, gdje su zastupljeni specijaliteti iz različitih krajeva, a neumitno je donekle prilagođena domaćem ukusu i zahtjevima `prosječnog` gosta, koji želi da stekne uopštenu zamisao o Italiji. Upoznavanje s italijanskom kuhinjom u svoj njenoj raznolikosti ujedno je i otkrivanje nesagledivih razlika, ne samo u jeziku, već i u ukusima, mentalitetu, ćudima, smislu za humor, odnosu prema bolu ili smrti, koji Sicilijance razdvajaju od Pijemonćana, ili stanovnike Veneta od Sardinjana. Možda u Italiji očitije nego drugdje (premda to pravilo važi za svaku zemlju) otkrivanje kuhinje ujedno predstavlja i otkrivanje duše njenih stanovnika. Ako probate pijemontsku banju kaudu, pa onda lombardijsku kasoelu (cassoela) a potom taljatele na bolonjski način, zatim rimsku mladu jagnjetinu (abakjo - abbacchio) i naposljetku sicilijansku voćnu tortu kasatu (cassata), imaćete utisak da ste iz Kine stigli čak u Peru, a iz Perua u Timbuktu. Da li Italijanima upoznavanje s mnoštvom različitih kuhinja u vlastitoj zemlji još služi kao sredstvo za međusobno zbližavanje? Ne znam. Ali zato znam da kada neki stranac (ili strankinja) iz velike ljubavi prema ovoj zemlji, ne gubeći pri tom objektivan pogled nekoga ko dolazi sa strane, počne da nam opisuje Italiju kroz njenu kuhinju, onda i sami Italijani iznova otkrivaju zemlju koju su (možda) umnogome zaboravili. I zbog toga treba da budemo zahvalni Eleni Kostjukovič` (Iz predgovora Umberta Eka knjizi `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu`) Vujica OGNJENOVIĆ

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Elena Kostjukovič Predgovor: Umberto Eko ... Da se razumemo, nije pravi sladokusac onaj ko se oduševi kad mu donesu izvrsnu patku u sosu od pomorandže ili obilnu porciju kavijara s Volge i ruskih palačinki zvanih „blini“. Taj je samo običan čovek, čije se čulo ukusa nije izvitoperilo i ne zove se Mekdonald. Ne, sladokusac, strasni ljubitelj i poznavalac kulinarstva je onaj ko je kadar i da pređe stotine kilometara kako bi došao baš u taj i taj restoran u kojem je patka u sosu od pomorandže najbolja na svetu. A ja ne spadam među takve ljude i ako treba da biram između pice iza ugla i, da ne pominjem dvesta kilometara, već običnu vožnju taksijem, da bih obedovao u kakvom novom restoranu domaće kuhinje, opredeliću se za picu. I shvatio sam da se likovi u svim mojim romanima i te kako posvećuju jelu, možda ne toliko u Fukoovom klatnu gde glavni junaci (a s njima i čitaoci) žive takoreći kod kuće, što u Milanu, što u Parizu, ali svakako u Baudolinu, u Ostrvu dana pređašnjeg i u poslednjem romanu Tajanstveni plamen kraljice Loane, kao što i monasi u Imenu ruže obeduju barem jednom, a i često navraćaju u kuhinju. Jer ako se otisneš put ostrva u južnim morima ili kreneš na istok, u Vizantiju, ili u svet koji je iščezao pre više stotina ili desetina godina, moraš dati priliku i čitaocu da okusi tu hranu, kako bi razumeo način razmišljanja likova u romanu. Ovo što ćete sada pročitati je knjiga o kulinarstvu, ali i knjiga o jednoj zemlji i njenoj kulturi, šta više o njenim mnogobrojnim kulturama. Umberto Eko Istorija jedne zemlje može se ispričati kroz njenu umjetnost jezik, religiju, ali i - kuhinju Elena Kostjukovič Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` gastronomsko-kulturološka istorija Italije, iz pera Ruskinje Elene Kostjukovič, svojevrsna je kulinarska panorama Italije. Ova knjiga predstavlja sva bogatstva italijanske kuhinje, čiji korijeni sežu vjekovima unazad, a isto tako ruši brojna uvjerenja da je Italija prepoznatljiva samo po pici i pasti. Knjiga je podijeljena na 20 italijanskih regija i nekoliko posebnih poglavlja, kao sto su: `Rižoto`, `Maslinovo ulje`, `Hodočasnici`, `Jevreji`, `Stari darovi Amerike`, `Novi darovi Amerike`. Autorka pokazuje da svaki region u Italiji ima svoja tradicionalna jela, a njihov način pripremanja je u direktnoj vezi sa istorijom, geografijom, politikom, ekonomijom i religijom toga podneblja. Elena Kostjukovič kaže: `Hrana ima univerzalni jezik, koji prevazilazi socijalne i ekonomske barijere. Taj jezik se temelji na znakovima skrivenim u kodovima hrane, a u njima su skrivene informacije o istoriji, geografiji, agrokulturi, zoologiji, etnografiji, dizajnu, semiotici svakodnevnog života i primijenjenoj ekonomiji`. Elena Kostjukovič, književni prevodilac, esejista i profesor po pozivu na mnogim italijanskim univerzitetima, u Italiji je stalno nastanjena od 1988. godine. Diplomirala je na državnom Univerzietu u Moskvi. Za prevode knjiga sa italijanskog na ruski dobila je najznačajnije nagrade, kako u Rusiji, tako i u Italiji. Gotovo sve knjige Umberta Eka prevela je na ruski jezik, kao i djela Itala Kalvina i drugih značajnih pisaca. Knjigu Elene Kostjukovič je objavila `Paideia`, a prevela ju je grupa poznatih prevodilaca sa italijanskog jezika (Milana Piletić, Julijana Vučo, Mirela Radosavljević, Elizabet Vasiljević, Sofija Zmirić, Mila Samardžić, Saša Moderc, Predrag Bojanić i Aleksandar Levi). Intervju sa Elenom Kostjukovič, napravljen uoči njenog dolaska na Sajam knjiga u Beogradu, sa ruskog je prevela Nela Radoičić. O svojoj knjizi `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` za koju je 7. oktobra dobila poznatu italijansku nagradu `Bankarela`, u odjeljku `Kuhinja`, Elena Kostjukovič je na početku razgovora za `Vijesti` rekla: - Htjela sam da među iste korice smjestim različita istraživanja: geografsko, istorijsko, književno, kulinarsko, i da sve to oblikujem u književnu formu koja bi bila ugodna i zanimljiva za čitanje. Htjela sam da svakom čitaocu dam mogućnost da probija sopstvene puteve, od poglavlja do poglavlja, da, ako želi, preskače djelove, da se ne umara i ne dosađuje. Htjela sam da svako brzo nađe dio Italije koji ga zanima i da bira temu po svom ukusu. Zato sam napravila knjigu po sljedećem principu: devetnaest glava posvećene su italijanskim oblastima - Venetu, Lombardiji ili Kalabriji. Između njih su umetnuta `intermeca`, posvećena posebnim temama: Eros, Demokratija, Totalitarizam, Jevreji, Maslinovo ulje, Hodočasnici, Rižoto... Postoje velike razlike u načinu kuvanja i spremanja hrane među raznim italijanskim regijama. Gdje su, po Vama, te razlike najuočljivije? - Najviše razlika je između Sjevera, gdje se koristi maslac, i Juga, gdje se koristi samo maslinovo ulje. Na Zapadu je riba znatno manje popularna od plodova zemlje, a na Istoku (jadranska obala) riba je važnija od svega. Iz kog razloga je sicilijanska kuhinja tako jedinstvena? - Sicilijanska kuhinja sadrži pomiješane komponente italijanske kuhinje sa grčkom, arapskom, normanskom i francuskom. Sicilija je zemlja koja je preživjela najviše najezda. Od svih osvajača Sicilija je umjela da pozajmi nešto dobro i zato vladavina tuđina za nju nije bila šteta, već korist. Ne treba zaboravljati da je u davna vremena Sicilija bila - Velika Grčka (Magna Grecia). U knjizi postoje poglavlja `Stari darovi Amerike` i `Novi darovi Amerike`. Koji su to darovi sa drugog kontinenta? - Stari darovi Amerike su krompir, paradajz, ćuretina i kakao. A novi pokloni Amerike su - koka-kola, Big Mek... Stari darovi obogatili su Evropu, danas je ne možemo zamisliti bez svega toga. A bez novih sasvim možemo. Vaša knjiga je istraživanje mimo gastronomskih klišea. Može li se Vaša knjiga `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` čitati kao neobična istorija Italije? - Da, ja mislim da je to najbolje određenje - `neobična istorija Italije`. Istorija zemlje može se ispričati kroz jezik, kroz njenu književnost, ili slikarstvo, ili, recimo, preko istorije religije. Religija je veoma važna za Italiju, ali i kuhinja, takođe. Kroz nju i pričam. Šta možemo zaključiti na osnovu nečije kuhinje i navika u ishrani? - Kod svakog naroda u upotrebi su proizvodi koji mogu uspijevati na njegovoj zemlji i način života koji je tamo prihvaćen. Kod nomada je jedno, kod ratara sasvim drugo; hodočasnicima je bila potrebna specijalna hrana koja je mogla da je nosi u svežnjevima. Zato u poglavlju `Hodočasnici` govorim o tome kako su nastale kuhinja i istorija, oblasti kakva je, da kažem, Emilija-Romanja. Preko nje su prolazili glavni putevi hodočasnika po Evropi. Sasvim druga stvar je Rim - posebno okruženje za prijem velikih grupa hodočasnika i specijalna hrana, ne ona `za put`, već `tratorijska`. Šta za Vas predstavlja gastronomija, čini se da je vrsta umjetnosti? - Umjetnost, fantazija, kultura, ali prije svega - disciplina i potčinjavanje pravilima. Pokoravanje zdravom razumu. Uzdržanost. Ljepota. Koji bi bio Vaš odgovor na pitanje: Zašto Italijani vole da pričaju o jelu? - Za Italijane je govoriti o hrani isto što i pokazivati svoje unutrašnje bogatstvo, svoje pripadanje maloj domovini, svoje pamćenje i svoju kulturu. Zato oni često govore o hrani. Italijani su i u tome demokratični, jednaki između sebe. I veoma mnogo znaju. Htjela sam da pokažem, barem približno, koliko je mnogo moguće znati i saznati o italijanskoj kulturi i kuhinji. Predgovor V-ašoj knjizi pisao je Umberto Eko.... - Zato što sam ja prevodilac svih njegovih romana na ruski jezik. Često se srećemo. Saznao je da pripremam ovaj rad i predložio mi da ga pročita, a zatim je napisao predgovor. Uzgred, prevodioci moje knjige na srpski jezik su, takođe, prevodioci Umberta Eka. Hvala im za prekrasan rad. Eto pravog prijateljstva prevodilaca. Vi predstavljate `most kulture` između dvije zemlje, Rusije i Italije. Kako ste se zainteresovali za italijansku književnost i da li ste zadovoljni sopstvenim rezultatima? - Proučavala sam Italiju na čUniverzitetu u Moskvi počev od 1974. godine. Uvijek sam je voljela, preko knjiga. U sovjetska vremena bilo je nemoguće čak i maštati o tome da vidiš stranu zemlju. A 1988. inostranstvo je za mene postalo ne samo realnost, već mjesto življenja. Sada živim u Milanu i moja su djeca - Italijani. SIR SA POLITIČKOM POZADINOM `Među tipičnim proizvodima Lombardije postoji i jedan koji ima političku pozadinu. To je sir bel paeze (Bel Paese) koji je 1906. godine napravio Eđidio Galbani iz varošice Melco, između Milana i Bergama. Galbani je, potaknut uspjehom francuskih sireva, smislio da međunarodnom tržištu ponudi proizvod čiji bi ukus bio blaži, a miris slabiji od tradicionalnih italijanskih sireva. Jedna od prvih marketinških kampanja u istoriji italijanske prehrambene industrije završila se tako što je Galbani za svoj novi `patentirani` proizvod odabrao naziv knjige opata Antonija Stopanija Il bel paese objavljene 1875. godine. To djelo doživjelo je sjajan prijem među milanskom buržoazijom. Stopanijeva knjiga je u svoje vrijeme predstavljala jedno od prvih djela sa geografskim i geopolitičkim opisom ujedinjene zemlje, s ciljem da ojača samosvijest Italijana. Izraz `bel paeze` (lijepa zemlja) koji je u Italiji veoma raširen prvi put je primijenio Dante u Paklu (XXXIII,80) - `bel paeze` se u tom stihu poistovjećuje sa oblašću italijanskog jezika (lingua del si). Kod Frančeska Petrarke taj izraz se odnosi na Italiju kao geografsku oblast presječenu Apeninima i oivičenu Alpima i morem: il bel paese/che Appenin parte e eČl mar circonda et lČAlpe (Kanconijer, CXLVI). U knjizi Antonija Stopanija ovaj deskriptivni izraz prvi put se koristi kao reklamni slogan. Taj slogan je u 20. vijeku postao opšteprihvaćena formula. Sir bel paeze bio je jedan od prvih eksperimenata promocije jednog brenda pomoću idealne predstave. Spisak lombardijskih sireva je beskrajan. Na sjevernom dijelu regije prostiru se alpski pašnjaci (poput Valteline, Valkjavene i drugih). U tim djelovima prisutan je pretežno kravlji sir, dok u drugim italijanskim regijama gdje su planine ogoljenije, a trava manje sočna preovlađuju kozji i ovčiji sirevi. Druga prijestonica kravljeg sira jeste Emilija Romanja. Sa željom da ne zavisi od susjedne oblasti i njenog čuvenog parmezana, Lombardija je stvorila svoj zreli i suvi sir, nezamjenljiv u kuhinji. To je grana. Postoje dvije vrste ovog sira: slavni i veoma rašireni padanski (grana padano) i grana iz Lodija (grana lodigiano). Potonji se proizvodi u malim količinama u okolini Lodija za prave poznavaoce i sladokusce. Grana iz Lodija mora da odstoji barem četiri godine, ali uprkos višegodišnjem sušenju ponekad u trenutku siječenja kotur zna da ispusti pokoju kapljicu vode. Postoje dvije podvrste grane iz Lodija, čiji ukus zavisi od perioda muže mlijeka. Prva vrsta zove se mađengo (maggiengo) ili mađolino (maggiolino), a pravi se od kravljeg mlijeka pomuzenog u ljetnjem periodu, od dana Svetog Đorđa (23. april) do dana Svetog Mihajla (29. septembar), dok se druga vrsta grane iz Lodija zove vernengo i pravi se od zimskog mlijeka. Ove dvije vrste imaju različit ukus i različit vitaminski sastav` (Iz knjige `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu` Elene Kostjukovič, `Paideia`, 2007) IZ PREDGOVORA UMBERTA EKA `Dakle, postoji dobar razlog što pišem uvod za Eleninu knjigu. Jer Elena, koja se ovdje pokazuje kao izuzetan poznavalac svih raznolikosti i tajni italijanske kuhinje, vodi nas (a priznaćemo, vodi i naša čula ukusa i mirisa) na svoje kulinarsko putovanje, ne samo da bismo upoznali jela, već da bismo upoznali Italiju, koju ona otkriva čitavog života. U Italiji postoji mnoštvo dijalekata, koji se razlikuju u svakoj regiji, tako da kada Sicilijanac sluša nekog iz sjeverozapadnog Pijemonta, uopšte ne razumije šta priča. Ali većina stranaca ni ne sluti da i u jednoj te istoj regiji svaki grad ima svoje narječje, a ponekad se ta narječja, makar i neznatno, razlikuju u svakom selu. Stvar je u tome što u Italiji zajedno žive potomci keltskih ili ligurskih plemena koja su nastanjivala sjever prije prodora Rimljana, potomci Ilira s istoka, Etruraca i mnoštva italskih plemena iz središnjeg dijela zemlje, Grka na jugu, a potom i drugih naroda, koji su u potonjim vjekovima smijenili starosjedioce, Goti, Langobardi, Arapi i Normani (a šta tek da kažemo za Francuze, Špance, Austrijance - podsjetićemo samo da je narječje u predjelima duž sjeverozapadne granice veoma nalik na francuski jezik, dok se u planinskim predjelima duž sjeveroistočne granice govori njemački, a u nekim mjestima na jugu albanski). Ta šarolikost predjela, jezika i etničkih grupa dala je pečat prije svega kuhinji. Ne italijanskoj kuhinji koju možete probati u inostranstvu, jer ma kako da je dobra, to je kao kineska kuhinja koju probate izvan Kine, neka vrsta zajedničkog imenitelja, uopštene kuhinje, gdje su zastupljeni specijaliteti iz različitih krajeva, a neumitno je donekle prilagođena domaćem ukusu i zahtjevima `prosječnog` gosta, koji želi da stekne uopštenu zamisao o Italiji. Upoznavanje s italijanskom kuhinjom u svoj njenoj raznolikosti ujedno je i otkrivanje nesagledivih razlika, ne samo u jeziku, već i u ukusima, mentalitetu, ćudima, smislu za humor, odnosu prema bolu ili smrti, koji Sicilijance razdvajaju od Pijemonćana, ili stanovnike Veneta od Sardinjana. Možda u Italiji očitije nego drugdje (premda to pravilo važi za svaku zemlju) otkrivanje kuhinje ujedno predstavlja i otkrivanje duše njenih stanovnika. Ako probate pijemontsku banju kaudu, pa onda lombardijsku kasoelu (cassoela) a potom taljatele na bolonjski način, zatim rimsku mladu jagnjetinu (abakjo - abbacchio) i naposljetku sicilijansku voćnu tortu kasatu (cassata), imaćete utisak da ste iz Kine stigli čak u Peru, a iz Perua u Timbuktu. Da li Italijanima upoznavanje s mnoštvom različitih kuhinja u vlastitoj zemlji još služi kao sredstvo za međusobno zbližavanje? Ne znam. Ali zato znam da kada neki stranac (ili strankinja) iz velike ljubavi prema ovoj zemlji, ne gubeći pri tom objektivan pogled nekoga ko dolazi sa strane, počne da nam opisuje Italiju kroz njenu kuhinju, onda i sami Italijani iznova otkrivaju zemlju koju su (možda) umnogome zaboravili. I zbog toga treba da budemo zahvalni Eleni Kostjukovič` (Iz predgovora Umberta Eka knjizi `Zašto Italijani vole da pričaju o jelu`) Vujica OGNJENOVIĆ