Stoljećima su umjetnici školovani u anatomiji - učenju o građi ljudskog i životinjskog tijela. Ana tomija predstavlja osnovu za razumijevanje prikaza oblika i pokreta ljudi i životinja u crtanju, slikanju i modeliranju. Anatomija - škola crtanja nudi na više od 1200 detaljnih crteža vrsnog mađarskog majstora Andrása Szunyoghyja utemeljen uvid u građu tijela čovjeka i odabranih sisavaca. Anatomija - škola crtanja spaja umjetničko prikazivanje i prirodo znanstvenu spoznaju.

Опис Anatomija predstavlja osnovu za razumevanje prikaza oblika i pokreta ljudi i životinja u crtanju, slikanju, modeliranju. Anatomska škola crtanja nudi više od 1200 detaljnih crteža vrhunskog mađarskog majstora Andrasa Szunyoghyja, temeljan uvid u građu tela čoveka i odabranih sisara. Tačni prikazi skeleta i muskulature omogućuju razumevanje građe tela i mehanizama, to je preduslov za dalje razvijanje od osnovnog oblika tela do individualnog bića. Ova knjiga spaja umetničko prikazivanje i naučno-prirodno znanje u standardno delo ja umetnike, učenike crtanja i sve one koji se oduševljavaju anatomijom. HRVATSKO IZDANJE 601 str, veliki format, tvrd povez, izvanredne ilustracije

Časopis `NOVA MISAO` BROJ 1 JANUAR 1954 MILOVAN ĐILAS: ANATOMIJA JEDNOG MORALA Čuveni PRVI broj političkog časopisa NOVA MISAO iz januara 1954 (časopis je počeo da izlazi od 1. januara 1953. godine), u kome je Milovan Đilas, tada treći čovek moćne KPJ i države FNRJ objavio legendarni i gromovit članak pod naslovom `Anatomija jednog morala` u kome je, bez pardona, naslikao lagodan život tadašnje političke i partijske vrhuške YU partije i države zbog čega je bio odstranjen sa svih partijskih i političkih funkcija i zbog daljih pisanja protiv jednoumnog komunističkog sistema i kulta ličnosti JOSIPA BROZA TITA, suđen i osuđen na 9 godina robije! Časpis je ubrzo ugašen, redakcija rasturena, a Milovan Đilas dopao zatvora! Za svog života Milovana Đilasa ubrajali su među 1OO najznačajnijih i NAJUTICAJNIJIH ljudi sveta, a bio je svetski KOMUNISTIČKI disident broj 1... i to zbog čega? Milovan Đilas nije imao VI američku flotu, tenkovske divizije (aluzija na Staljinovo pitanje `A koliko divizija ima Papa`), ni Suhoje, ni nosače aviona !! Njegovo oružje bile su - IDEJE !!! A IDEJE su uvek u istoriji čovečanstva revolucionisale i menjale SVET i ČOVEKA, mnogi protagonisti novih ideja često su gubili glave, spaljivani na lomačama, ubijani, kažnjavani, zatvarani, mučeni i često suđeni i bez suda i optužnice! INKVIZICIJA je radila punom parom, bez obzira na karakter sistema! Ali DŽABA, Ideje niko i nikada nije mogao da zaustavi! P.S. Redakcija časopisa je bila `teška artiljerija` tadašnje YU knjževnosti, pažljivo odabrana i sastavljena od partijskih i književnih autoriteta: MILAN BOGDANOVIĆ, DOBRICA ĆOSIĆ, OSKAR DAVIČO, VLADIMIR DEDIJER (od septembra 1953), BORA DRENOVAC, MILOVAN ĐILAS (kontrolor i partijski ideološki bič!), DUŠAN KOSTIĆ, SKENDER KULENOVIĆ (glavni i odgovorni urednik) i MIHAILO LALIĆ !!! (Mihajlo Grušić) ..................................................................... ČASOPIS JE AUTENTIČAN ODLIČNO OČUVAN BROŠ UKUPNO 19O STRANA BIBLIOFILSKI PRIMERAK KOLEKCINARSKI PRIMERAK, 1954. Ekstra !!!!!!!!!!!! skk247

 1. Autoritet i porodica  2. Bekstvo od slobode  3. Čovek za sebe  4. Zdravo društvo  5. Dogma o Kristu * Bit ćete kao Bog * Psihoanaliza i religija  6. Umijeće ljubavi  7. S onu stranu okova iluzije  8. Kriza psihoanalize  9. Anatomija ljudske destruktivnosti 1 10. Anatomija ljudske destruktivnosti 2 11. Imati ili biti 12. Veličina i granice Frojdove misli. Naprijed 1989Stanje : Odlično 5! 300

1. Autoritet i porodica 2. Bekstvo od slobode 3. Čovek za sebe 4. Zdravo društvo 5. Dogma o Kristu * Bit ćete kao Bog * Psihoanaliza i religija 6. Umijeće ljubavi 7. S onu stranu okova iluzije 8. Kriza psihoanalize 9. Anatomija ljudske destruktivnosti 1 10. Anatomija ljudske destruktivnosti 2 11. Imati ili biti 12. Veličina i granice Frojdove misli. Naprijed 1989 odlična očuvanost

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 kompletErih From1. Autoritet i porodica, strana 127, 1986.2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1986.3. Čovjek za sebe, strana 228,1986.4. Zdravo društvo, strana 280,1986.5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 3696. Umijeće ljubavi, strana 119, 1984.7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 1986.8. Kriza psihoanalize, strana 223,1986.9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211.1984.10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980.11. Imati ili biti,strana 221, 1986.12. Veličina i granice freudove misli, strana 150,1986.izdavač: naprijed, zagrebgodina izdanja 1980/1984/1986Zaštitni omottvrdi povezlatinicastanje Vrlo dobro.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 127, 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 3. Čovjek za sebe, strana 228. 4. Zdravo društvo, strana 280, 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 118, 7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. Kriza psihoanalize, strana 223. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211, 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 349, 11. Imati ili biti,strana 220. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed zagreb i nolit beograd godina izdanja 1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje Veoma dobro.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 127, 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 3. Čovjek za sebe, strana 228. 4. Zdravo društvo, strana 280, 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 118, 7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. Kriza psihoanalize, strana 223. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211, 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 349, 11. Imati ili biti,strana 220. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed, zagreb godina izdanja 1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje Veoma dobro.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 kompletErih From1. autoritet i porodica, strana 127,2. bekstvo od slobode, strana 214,3. čovjek za sebe, strana 228.4. zdravo društvo, strana 280,5. dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 3696. umijeće ljubavi,str. 118,(podvlačenje teksta i senka na par strana)7. s onu stranu okova iluzije, strana 172,8. kriza psihoanalize, strana 223.9. anatomija ljudske destruktivnosti i, strana 211,10. anatomija ljudske destruktivnosti ii, strana 349,11. imati ili biti, strana 220.12. veličina i granice freudove misli, strana 149.izdavač: naprijed zagreb i nolit beogradgodina izdanja 1984zaštitni omot,tvrdi povez, latinica.Stanje Veoma dobro, umijeće ljubavi-podvlačenje teksta i neznatna senka na par strana.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 127, 1986. 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1986. 3. Čovjek za sebe, strana 228,1986. 4. Zdravo društvo, strana 280,1986. 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 119, 1984. 7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 1986. 8. Kriza psihoanalize, strana 223,1986. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211.1984. 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980. 11. Imati ili biti,strana 221, 1986. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 150,1986. izdavač: naprijed, zagreb godina izdanja 1980/1984/1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje Vrlo dobro.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 127, 1986. 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1986. 3. Čovjek za sebe, strana 228,1986. 4. Zdravo društvo, strana 280,1986. 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 119, 1984. 7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 1986. 8. Kriza psihoanalize, strana 223,1986. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211.1984. 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980. 11. Imati ili biti,strana 221, 1986. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 150,1986. izdavač: naprijed, zagreb godina izdanja 1980/1984/1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje Vrlo dobro.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 143, 1980. 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1984. 3. Čovjek za sebe, strana 236,1980. 4. Zdravo društvo, strana 280,1986. 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 113, 1980. 7. S onu stranu okova iluzije, strana 191, 1980. 8. Kriza psihoanalize, strana 218,1980. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 210.1980. 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980. 11. Imati ili biti,strana 256, 1980. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 141,1980. izdavač: naprijed, zagreb godina izdanja 1980/1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje vrlo dobro, neznatno podvlačenje teksta,oštećenje omota.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. Autoritet i porodica, strana 143, 1980. 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1984. 3. Čovjek za sebe, strana 236,1980. 4. Zdravo društvo, strana 280,1986. 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija,strana 369 6. Umijeće ljubavi, strana 113, 1980. 7. S onu stranu okova iluzije, strana 191, 1980. 8. Kriza psihoanalize, strana 218,1980. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 210.1980. 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980. 11. Imati ili biti,strana 256, 1980. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 141,1980. izdavač: naprijed, zagreb godina izdanja 1980/1986 Zaštitni omot tvrdi povez latinica stanje vrlo dobro, neznatno podvlačenje teksta,oštećenje omota.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. autoritet i porodica, strana 127, 2. bekstvo od slobode, strana 214, 3. čovjek za sebe, strana 228. 4. zdravo društvo, strana 280, 5. dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 369 6. umijeće ljubavi,str. 118,(podvlačenje teksta i senka na par strana) 7. s onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. kriza psihoanalize, strana 223. 9. anatomija ljudske destruktivnosti i, strana 211, 10. anatomija ljudske destruktivnosti ii, strana 349, 11. imati ili biti, strana 220. 12. veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed zagreb i nolit beograd godina izdanja 1984 zaštitni omot,tvrdi povez, latinica. Stanje Veoma dobro, umijeće ljubavi-podvlačenje teksta i neznatna senka na par strana.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 komplet Erih From 1. autoritet i porodica, strana 127, 2. bekstvo od slobode, strana 214, 3. čovjek za sebe, strana 228. 4. zdravo društvo, strana 280, 5. dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 369 6. umijeće ljubavi,str. 118,(podvlačenje teksta i senka na par strana) 7. s onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. kriza psihoanalize, strana 223. 9. anatomija ljudske destruktivnosti i, strana 211, 10. anatomija ljudske destruktivnosti ii, strana 349, 11. imati ili biti, strana 220. 12. veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed zagreb i nolit beograd godina izdanja 1984 zaštitni omot,tvrdi povez, latinica. Stanje Veoma dobro, umijeće ljubavi-podvlačenje teksta i neznatna senka na par strana.

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 kompletErih From1. Autoritet i porodica, strana 127, 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 3. Čovjek za sebe, strana 228. 4. Zdravo društvo, strana 280, 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 3696. Umijeće ljubavi, strana 118, 7. S onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. Kriza psihoanalize, strana 223. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 211, 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 349, 11. Imati ili biti, strana 220. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed, zagrebgodina izdanja 1986Zaštitni omottvrdi povezlatinicastanje Veoma dobro. Informacije ** BESPLATNA ISPORUKA NA TERITORIJI CELE SRBIJE UZ PREDHODNU UPLATU NA TEKUĆI RAČUN ! !! (ne važi za postexpress /dexpress, slanje pošiljaka pouzećem , kao ni za slanje pošiljaka van teritorije Srbije) za sve knjige kupljene sa našeg naloga:

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 kompletErih From 1. autoritet i porodica, strana 127, 2. bekstvo od slobode, strana 214, 3. čovjek za sebe, strana 228. 4. zdravo društvo, strana 280, 5. dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 3696. umijeće ljubavi, strana 118, 7. s onu stranu okova iluzije, strana 172, 8. kriza psihoanalize, strana 223. 9. anatomija ljudske destruktivnosti i, strana 211, 10. anatomija ljudske destruktivnosti ii, strana 349, 11. imati ili biti, strana 220. 12. veličina i granice freudove misli, strana 149. izdavač: naprijed zagreb i nolit beogradgodina izdanja 1986zaštitni omottvrdi povezlatinicastanje veoma dobro. Informacije ** BESPLATNA ISPORUKA NA TERITORIJI CELE SRBIJE UZ PREDHODNU UPLATU NA TEKUĆI RAČUN ! !! (ne važi za postexpress /dexpress, slanje pošiljaka pouzećem , kao ni za slanje pošiljaka van teritorije Srbije) za sve knjige kupljene sa našeg naloga:

Erich Fromm Sabrana djela 1-12 kompletErih From1. Autoritet i porodica, strana 143, 1980. 2. Bekstvo od slobode, strana 214, 1984. 3. Čovjek za sebe, strana 236,1980. 4. Zdravo društvo, strana 280,1986. 5. Dogma o kristu/bit ćete kao bog/psihoanaliza i releigija, strana 3696. Umijeće ljubavi, strana 113, 1980. 7. S onu stranu okova iluzije, strana 191, 1980. 8. Kriza psihoanalize, strana 218,1980. 9. Anatomija ljudske destruktivnosti I, strana 210.1980. 10. Anatomija ljudske destruktivnosti II, strana 342, 1980. 11. Imati ili biti, strana 256, 1980. 12. Veličina i granice freudove misli, strana 141,1980. izdavač: naprijed, zagrebgodina izdanja 1980/1986Zaštitni omottvrdi povezlatinicastanje vrlo dobro, neznatno podvlačenje teksta, oštećenje omota. Informacije ** BESPLATNA ISPORUKA NA TERITORIJI CELE SRBIJE UZ PREDHODNU UPLATU NA TEKUĆI RAČUN ! !! (ne važi za postexpress /dexpress, slanje pošiljaka pouzećem , kao ni za slanje pošiljaka van teritorije Srbije) za sve knjige kupljene sa našeg naloga:

Leonardo da Vinči, italijanski renesansni arhitekta, pronalazać, inženjer, vajar i slikar. Renesansni čovek i genije. Leonardovi izumi su bili daleko ispred svog vremena u toj meri da i dan-danas ne prestaju da fasciniraju moderne inženjere i naučnike. Takodje ostavio je velik uticaj na razvoj astronomije, anatomije i građevinarstva. Zbog svoje kompleksnosti i aktuelnosti, Leonardovo stvaralaštvo otvara nove granice kreativne kulture: od naučne i tehnološke misli do umetničke avangarde, od mitološke književnosti do naučne fantastike... Na osnovu dostignuća univerzalnog genija, zapitamo se, kako jedna osoba može stvoriti toliko lepih, novih i bezvremenskih stvari? Odgovore na ova pitanja možete pronaći u jedinstvenoj knjizi LEONARDO! Sjajna knjiga o neverovatno svestranom geniju pripremljena povodom obeležavanja 500 godina od njegove smrti. Autori su Fabio Skaleti, specijalista za italijanske renesansne slikare, i Martin Kemp, profesor na Okfordu i jedan od najvećih stručnjaka za delo Leonarda da Vinčija. Ova monografija prikazuje Leonarda i njegov rad u punom sjaju: ? sa više od 150 slika u velikom formatu –Leonardove slike, skice, planovi i beleške njegovih najpoznatijih i najslavnijih vizionarskih ideja i pronalazaka; Umetnička dela su predstavljena najnovijim fotografijama – neke su nastale neposredno posle okončanja kratkih restauracija; ? saznajte više detalja o najpoznatijim Leonardovim umetničkim remek-delima (Mona Liza, Tajna večera, Blagovesti...), koji su otkriveni uz pomoć najmodernije tehnologije. Otkrijte i veliki broj dodatnih, uvećanih i razjašnjenih detalja pojedinih Leonardovih slika koji otkrivaju vekovima skrivene tajne i daju novu dimenziju umetničkom delu.; ? upoznajte se i sa Leonardovim manje poznatim radovima, kao što su La Belle Ferronniere ili Sveta Ana, Bogorodica i dete sa jagnjetom, i neka umetnička dela koje je Leonardo radio u saradnji sa drugim slikarima (na primer, Krštenje Hristovo).; ? otkrijte i koji su Leonardovi radovi izgubljeni (verovatno zauvek)! Dobro došli u jedinstvenu galeriju Leonardovih umetničkih dela, izuma i ideja! Autor: Martin Kemp i Fabio Skaleti Godina izdanja: 2019. Broj strana: 304 Dimenzije: 25 x 33,5 cm Kupovina na rate: Pogledajte uputstvo za kupovinu na rate.

NEMENIKUĆE ĆIRILO I METODIJE – ALEKSANDAR VUČO prvo nadrealističko izdanje 1932 god. izuzetno retko ponudi nekorišćen, još uvek nerasečeni primerak za svoje godine odlično očuvano, pogledati slike Aleksandar Vučo rođen je 25. septembra 1897. godine u trgovačkoj porodici u Beogradu. Kao gimnazijalac sa sedamnaest godina (1915), pridružio se srpskoj vojsci kao dobrovoljac i sa njom se povukao preko Albanije. Iz Drača, izmučen strahotama povlačenja, kao i dosta njegovih vršnjaka odlazi u Francusku. Sledeće godine se našao u Nici i tamo završio gimnaziju a zatim upisao Pravni fakultet na Sorboni, u Parizu. Tamo je upoznao i svoju buduću ženu Julijanu Simeonović i već 1920. godine su se venčali. U Parizu su dobili i svoja dva sina Đorđa (1921.) i Jovana (1922). Vučo se sa porodicom vratio u Beograd gde je po pravilu trebalo da nasledi porodičan posao, međutim Vuča je više zanimao intelektualni rad i tako je već 1923. godine počeo da sarađuje sa časopisom „Putevi“ a zatim i za „Svedočanstva“. Prvu poemu objavio je 1926. godine pod nazivom „Krov nad prozorom“ a 1928-e roman „Koren vida“. Sledeće godine izašla je knjiga „Ako se još jednom setim ili načela“. Na Beograd je tih godina uticalo posleratno raspoloženje. Vučo, koji je tokom svoje mladosti dosta iskusio i dosta video boraveći u Evropi i školujući se u francuskim školama, ubrzo je postao nezadovoljan društenim prilikama i stanjem duha u gradu. Sa prijateljima istomišljenicima osnovao je beogradsku grupu nadrealista i počeo da se aktivno uključuje u politički život. Kao jedan od osnivača i potpisnika manifesta postao je i jedan od urednika almanaha Nemoguće – L’impossible. Pored poezije objavio je i prvi scenario za film „Ljuskari na prsima“. Sarađivao je za časopis „Nadrealizam danas i ovde“ i pisao u „Politici“ priloge pod pseudonimom Askerland. Glavni članak: Beogradski nadrealizam Javio se početkom 20-ih godinama pesmama koje lirskom mekoćom i melodioznošću podsećaju na Crnjanskog. Godina 1932. bila je veoma plodna za njega jer je iste izašla čuvena poema „Nemenikuće – Ćirilo i Metodije“ ali i poema „Humor Zaspalo“. U njima je raskid s konvencijama tradicionalnog pesničkog jezika doveden do krajnosti. One su pune verbalnih dosetki, igri rečima, kalambura, smelih improvizacija, bizarnih i vibrantnih spojeva reči, „izvan protektorata razuma“, kako je primetio pesnik. Poema „Humor Zaspalo“ vrhunac je te poezije apsurda i alegoričnosti, najozloglašenije naše moderno pesničko delo, neka vrsta „Kralja Ibija“ srpske poezije. Građena je na humorno-burlesknim sintagmatskim spojevima, na zvučnim podudaranjima bez smisla, nasuprot smislu ili čak u inat smislu, na neobičnim rimovanjima, ponekad bliskim načinu na koji dete doživljava svet. Iste godine organizovana je i čuvena izložba nadrealista u paviljonu Cvijete Zuzorić u Beogradu, a već sledeće sa Dušanom Matićem izašli su „Podvizi družine Pet petlića“, delo namenjeno deci, sa fotografijama Vučovih sinova na naslovnoj strani knjige. Ovo je Vučovo, možda, najuspešnije pesničko ostvarenje. To je nastavak nadrealističkih poema ali istovremeno otvaranje novog kruga u njegovom pesničkom razvoju, različitog od prethodnog i u tematskom i u umetničkom smislu. Eksperimenti zvukom i smislom, koji su prethodno bili sami sebi svrha, dobili su u ovoj poemi dublje osmišljenje. Verbalni humor doveden je u vezu s realnim svetom gradske dece, s njihovim igrama i maštanjima, s njihovim stvarnim i izmišljenim podvizima. Vučo je tako pružio deci ono što im je najbliže, „slobodnu i živu igru duha“, i stvorio klasično delo naše moderne poezije za decu. Aleksandar Vučo imao je odličnu saradnju sa Dušanom Matićem sa kojim ga je vezivalo veliko dugogodišnje prijateljstvo. Sa njim je objavio i poemu „Marija Ručara“ ali i koju godinu kasnije roman „Gluvo doba“. U periodu od 1936. do 1940. Vučo je bio urednik časopisa „Naša stvarnost“, ali budući da su ta vremena bila veoma turbulentna i da su se nadrealisti držali principa marksizma i aktivnije učestvovali u politici, Vučo je u tom periodu čak dva puta hapšen, 1937. i 1939. godine.[1] Tokom narodnooslobodilačke borbe je takođe dva puta lišen slobode i poznato je da je tokom 1941. godine pet meseci proveo zatočen u banjičkom logoru. Za poeziju nastalu nakon rata karakteristično je višestruko vraćanje prvobitnom: vraćanje u praistorijsku prošlost, među pretpotopska čudovišta (alegorijska poema o borbi protiv fašizma) „Mastodonti“, (1951), „Alge“ (1968), ronjenje u „prabiljna stanja“, u hladni i senoviti svet algi i drugog primarnog rastinja (Nepovrat Humora Zaspalog, 1978) povratak vlastitoj pesničkoj mladosti. Od svih nadrealista Vučo se najranije okrenuo romanu. Njegov prvi roman „Koren vida“ (1928)[1] izrazio je lirsko delo satkano od autobiografske građe postupkom prilagođenim logici sna. Opsežni koautorski roman „Gluvo doba“ (1940) predstavlja zaokret od poezije ka faktografskom suvoparnom realizmu. U posleratnim romanima on napušta taj put i vraća se svojim nadrealističkim iskustvima. Tri romana o sudbini građanskog intelektualca u revoluciji, „Raspust“ (1954), „Mrtve javke“ (1957) i „Zasluge“ (1966), koje je neko nazvao beogradskom trilogijom, predstavljaju, po rečima autora, „svedočanstvo o sudaru čoveka sa apsurdom oko sebe i u sebi“. Radnja se odvija na dva plana, u dve vremenske ravni, u sadašnjem vremenu, koje obuhvata ratna i poratna zbivanja, i u prošlosti, od početka ovog veka do rata. Dva se plana međusobno prepliću. Dragan Manojlović, junak trilogije, vraćajući se u detinjstvo i mladost da pronađe sebe, pokušava da iz krhotina sećanja sačini svoj lik. Postupak kojim je ostvareno to traganje za izgubljenim vremenom autor naziva „unutrašnjim pisanjem“, „unutrašnjim zabeleškama“. Poslednji Vučov veliki romansijerski poduhvat, trilogija, ili roman u tri dela, s naslovima „Omame“ (1973), „I tako, dalje Omame“ (1976) i „Omame, kraj“ (1980), neobičan je spoj poetskog, autobiografskog i romanesknog. Od svih njegovih proznih ostvarenja to delo je najmanje roman, ali ono, zauzvrat, ima najviše poezije i života, i najviše ličnog, svojstvenog Vuču kao stvaraocu. Posle rata Vučo se posvetio i filmskoj umetnosti i postao upravnik filmskih preduzeća Jugoslavije (1947.) i predsednik Komiteta za kinematografiju u jugoslovenskoj vladi. Osim toga bio je i direktor Zvezda-filma i Avala-filma. Pisao je dosta filmskih kritika i scenarija, bio je urednik “Borbe”, “Dela” i “Zmaja”. Za svoj rad bio je nagrađen Sedmojulskom nagradom za životno delo, nagradu saveza književnika (za roman „Raspust“) dok mu je roman „Mrtve javke“ bio proglašen za najbolji roman godine. Tadašnji predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito ga je odlikovao Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom. Godine 1982. dobio je nagradu “Aleksa Šantić” za knjigu „Pesme i poeme“. Do kraja života se bavio intelektualnim radom inspirišući i svoju ženu kao i najmlađeg brata Nikolu da se bave pisanjem. Bio je veliki prijatelj Ive Andrića i često su se mogli videti kako uz šetnju uživaju u priči. Dela[uredi | uredi izvor] Poezija[uredi | uredi izvor] Krov nad prozorom (poema) Nemenikuće (1932) Ćirilo i Metodije (1932) Humor Zaspalo (1930) Podvizi družine „Pet petlića” (1933) Marija Ručara (1935) Mastodonti (1951) Alge (1968) Nepovrat Humora Zaspalog (1978) Moj otac tramvaj vozi (1945) Proza[uredi | uredi izvor] Koren vida (1928) Ako se još jednom setim ili načela (roman) Gluvo doba (1940) Trilogija: Raspust (1954) Mrtve javke (1957) Zasluge (1966) Trilogija: Omame (1973) I tako, dalje Omame (1976) Omame, kraj (1980) Nadrealizam (franc. surréalisme) je književni i umetnički pokret koji nastaje u Francuskoj posle Prvog svetskog rata. Nastavlja dadaizam i njegov buntovnički duh, pobunu protiv tradicije, ustaljenih navika i običaja, prezir prema društvenim normama, ali za razliku od negatorskog duha dadaizma, ističe i svoju pozitivnu i konstruktivnu stranu i ima određeni program. I dadaizam i nadrealizam su pre svega avangardni pokreti. Oba pokreta su delila uverenje da društveni i politički radikalizam mora ići ruku pod ruku sa umetničkom inovativnošću. Iako je jedna od osnovnih odlika nadrealizma prekid sa tradicionalnom književnošću i umetnošću, nadrealizam ipak ima svoje prethodnike. To su pisci koji stvaraju atmosferu straha, tajanstvenu stranu ljudske prirode kao što su Markiz de Sad, Artur Rembo, Gijom Apoliner. Početak nadrealizma vezuje se za ime Andrea Bretona i objavu njegovog „Manifesta nadrealizma“ 1924. godine. Oko Bretona se zatim grupišu i pisci poput Aragona, Elijara, Perea i drugih. Pokretu je pripadao i slikar Salvador Dali. Glasilo nadrealizma bio je časopis „Littératuré“ („književnost“ na srpskom), koji su 1910. osnovali Breton, Argon i Supo. Ovaj časopis najpre je bio dadaistički, da bi od 1922. godine, nakon odvajanja Bretona i njegove grupe od Tristana Care, postao časopis nadrealista „La révolution surréaliste“ („nadrealistička revolucija“). Taj časopis je izdavao Breton od 1924. do 1929. godine. Breton je objavio tri manifesta nadrealizma, kao i više članaka i spisa, gde je izrazio glavnu koncepciju pokreta: „Manifest nadrealizma“ (1924), „Drugi Manifest nadrealizma“ (1930), „Politički položaj nadrealizma“ (1935), „Uvod u Treći manifest nadrealizma ili ne“ (1942). Svoja shvatanja je primenio u delima poput „Izgubljeni Koraci“ (1924), „Nađa“ (1928) i drugi. Automatsko pisanje postaje glavno tehničko sredstvo nadrealista. Breton u prvom manifestu preuzima Reverdijevu definiciju slike „povezivanja dveju manje ili više udaljenih realnosti“. Salvador Dali je razvio teoriju o „paranoično-kritičkom delirijumu“, što znači „ultrasvešću otkriti podsvest“. Od kraja 1925. godine nastaje nova etapa u razvoju nadrealizma koji se približava marksizmu. [1] Srpska književnost[uredi | uredi izvor] Kulturno-istorijski kontekst[uredi | uredi izvor] Početnim međašem u razvoju srpskog nadrealizma može se smatrati delovanje beogradskog časopisa „Svedočanstva“ koji je izlazio u Beogradu od novembra 1924. do marta 1925. godine. Na tragove kojima je nadrealizam bio nagovešten nailazi se i nešto ranije, u novoj seriji beogradskog časopisa „Putevi“ (1923, broj 1-2, sekretar i urednik Marko Ristić), mada je taj časopis bio revija sa izrazitim obeležjima ekspresionističkog stila. U prostoru delovanja jugoslovenskih književnosti nije postojao dadaizam, ali se u preduzimljivosti Dragana Aleksića i akcijama Moni Bulija nazirao dadaistički eksperiment. Srpski nadrealizam nastajao je oslonjen na francuski nadrealizam: Bretona, Aragona i druge i tekao je uporedo s njim. [2] Poetičke odlike[uredi | uredi izvor] Nadrealizam je otkrivao podsvest, san, iracionalne izvore ljudskog bića kao novu realnost. „Činjenica da su nadrealisti izašli sa potpunom negacijom osveštanog, od logike do morala, i da su im se za to odricanje činila dopuštena sva sredstva do skandala, skandalizirala je sa svoje strane građanski mentalitet, i ovaj je svim sredstvima reagirao na te perverzne provokacije. Nadrealizam je vređao utvrđeni način mišljenja, i onda je na uvredu vređanjem reagirao. Nadrealističko insistiranje na nesvesnome, koje je nadrealiste uputilo na san i odvelo ih automatskom pisanju, ojačalo se i oplodilo u susretu sa psihoanalizom i frojdizmom. U toj neminovnosti treba, možda, gledati i razlog daljem razvoju nadrealizma, koji se iz, prvobitnog, individualističkog i idealističkog insistiranja u oblasti iracionalnoga samo radi otkrivanja iracionalnoga kao svrhe za sebe, postepeno preobratio u akciju koja teži da svoja iskustva kolektivno primeni i stavi u službu jednom određenome cilju. Prema tome, nadrealističko oslobođenje čoveka odgovaralo bi svemu socijalističkom oslobođenju društva: jedna paralelna i po istim principima revolucija, samo na dva razna plana, socijalni mikrokozmos i socijalni makrokozmos.“ [3] Nadrealizam je pokušao da, oslonjen na psihoanalitička otkrića, učini razumljivijom ličnost modernog čoveka. Pomerao je iskustvenu predstavu o svetu. Prikazivao je nepouzdanost očigledne istine i logičkog zaključivanja, dovodeći u vezu, u svojim kolažima, na primer predmetnu pojavnost sa evokativnim siluetama iz prošlosti. Krug srpskih nadrealista u svojim traganjima, već u časopisu „Svedočanstva“ (1924/1925), preko tumačenja snova, ili obelodanjivanjem predstava sveta pomerenih ličnosti, „stvaranja“ umobolnih, gluvonemih, samoubica, lažljivaca, zločinaca, otkrivao je domaćoj literaturi do tada nepoznati „kontinent“. [2] Nadrealisti veruju u snove, u njihove predskazivačke moći. Često naglašavaju primat snova nad sekundarnošću budnog stanja. Nadrealistička poezija podrazumeva oslobađanje ljudskog života, zato što omogućava bekstvo od robovanja umu i granicama koje se nameću realnošću. [4] Iracionalizam koji je veličao nadrealizam može se shvatiti kao celovito prihvatanje sila koje deluju ispod glazure civilizacije. [5] Nadrealistički poduhvat dvadesetih i tridesetih godina se razvio u krugu beogradskih intelektualaca. Godine 1930. u alamanahu „Nemoguće“, trinaest pisaca je pisalo proklamaciju o konstituisanju nadrealističkog pokreta. To su bili: Aleksandar Vučo, Oskar Davičo, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević, Vane Živadinović Bor, Radojica Živanović Noe, Đorđe Jovanović, Đorđe Kostić, Dušan Matić, Branko Milovanović, Koča Popović, Petar Petrović i Marko Ristić. Kao grupa oni nisu bili jedinstveni. Već u prvom zbirnom delu, posle „Nemogućeg“, „Pozicija nadrealizma“, 1931. godine, izostala su dvojica od trinaest nadrealista. Srpski nadrealizam dostiže najširu mogućnost uticaja u časopisu „Nadrealizam danas i ovde“ . Od naročitog značaja u tom časopisu bio je kritički osvrt na ekspresionizam u srpskoj književnosti. Najzad, u časopisu „Nadrealizam danas i ovde“ učinjene su umesne kritičke primedbe na skučenost literarnog koncepta „socijalna literatura“. To je bio kraj nadrealizma. Srpski nadrealizam u periodu svog delovanja, 1924-1932. uveo je srpsku književnost u vrh evropskog avangardizma. Mnogo kasnije, u intervalu 1952- 1956. godine pojedinačno su neki od bivših nadrealista (Oskar Davičo, Marko Ristić, Dušan Matić i Aleksandar Vučo) nastojali da ožive i aktuelizuju nadrealizam, ali to više nije bio nadrealizam već samo čežnja za njim. [2] Prvi automatski tekst u srpskoj književnosti, „Primer” (1924) Marka Ristića, nastao odmah po objavljivanju Bretonovog prvog „Manifesta nadrealizma”, trebalo je da posluži kao očigledan dokaz o primenljivosti novog metoda pisanja. Sasvim u skladu sa Bretonovom postavkom, ta poetička inovacija je bila lišena bilo kakvih težnji ka estetizaciji jezika ili ka oblikovanju semantičkih struktura. Zato će Ristić, u kratkoj uvodnoj napomeni, reći da je dati tekst „primer nadrealističkog pisanja, bez ikakve težnje za lepim, za razumljivim, samo je jedan čist dokument o toku neprimenjene misli”.[6] U toj kratkoj napomeni srpski nadrealista je istakao dve činjenice važne za razumevanje prave prirode automatskog teksta. S jedne strane, naglašava kako je dobijeni tekst jedinstven i nepromenjiv. Time je, reklo bi se, demonstrirao kako je moć kreativne mašte, tačnije automatskog pisanja, toliko iznad racionalne kontrole, da ova druga nije imala nikakvih mogućnosti da na dobijenom tekstu interveniše i bar malo ga izmeni. S druge strane, Ristić ističe kako je semantički učinak automatskog teksta moguće odrediti tek naknadno, u aktu čitanja, budući da ga u aktu stvaranja nije bilo, odnosno da autor ništa određeno i smisleno nije hteo da kaže. Ako nema intencionalnog značenja, onda ima, ili može da ima, receptivnog značenja. U automatskom tekstu kao „neprimenjenoj misli”, Ristić, očigledno, prepoznaje zanimljivo i neočekivano nizanje slika, tj. svedočanstvo[7]“o njenoj igri slikama kojima se tek a posteriori može naći simbolički smisao i mogućnost poetske deformacije stvarnosti”. [8] U poeziji, kao i u poetici Gijoma Apolinera i njegovih nadrealističkih naslednika, izražen je jedan oblik temporalnosti: reč je o oniričkom vremenu, koje vuče korene iz antičkog orfizma. Fenomen vremena, baš kao i fenomen sna, fundamentalan je i za apolinerovski i za nadrealistički simbolizam: susreću se u ideji privilegovanog trenutka, nazvanog kairos po helenističkom božanstvu. U kairosu, psihička transcedencija postaje imanencija pesme – onirička stvarnost, fantazmagorična stvarnost, stvarnost u kojoj želje ukidaju linearno vreme i empirijski prostor. [9] U relativno kratkom periodu, od kraja 1924. do 1926. godine, izgrađena su dva modela nadrealističkog automatskog teksta. Primarna poetička intencija nadrealističkog automatskog pisanja bila je, neosporno, usmerena ka razotkrivanju novih mogućnosti samog jezičkog izraza kao osnovnog vida oslobađanja modernog čoveka. Neobično je, međutim, to što pisci srpskog automatskog teksta u velikoj meri poštuju sintaksu sopstvenog jezika. Sintaksa je, naime, najočigledniji prostor u kome se očitava delovanje logike, misli i smisaonog poretka uopšte. U svakom slučaju, bez obzira kako razotkrivali unutrašnje finese automatskog teksta, jasno je da njegov efekat ne treba primarno da bude meren estetskim vrednostima: njegova svrha, konačno, nije ni bila da izgradi relevantnu književnu praksu nego da, pre svega probudi skrivene kreativne potencijale čoveka modernog doba. Ako je srpska književnost u dugom vremenskom nizu stekla stvaraoce poput Vaska Pope, Miodraga Pavlovića, Branka Miljkovića, Borislava Radovića, Milorada Pavića, Aleka Vukadinovića, Milutina Petrovića, Vujice Rešina Tucića, Branka Aleksića, Nebojše Vasovića, Lasla Blaškovića i drugih, koji su prepoznali i reaktuelizovali nadrealističko nasleđe, pa posredno i postupak automatskog pisanja, kao i čitav niz raznovrsnih tipova diskursa, uključujući i diskurs ludila, onda možemo ustanoviti postojanje dovoljne vremenske i kreativne distance da se u svim segmentima nadrealističkog nasleđa može distinktivno govoriti. [10] U časopisu „Stožer“ 1931. godine počela je diskusija između socijalnih pisaca i beogradskih nadrealista. Dodirne tačke u društvenim stavovima ističe Janko Đonović [11]: „Sve Vaše šibe koje se odnose na prošlost, na društvo i duh oko nas dijelim. Sve što postoji u Vašem rušenju postoji i u mojemu. Znači, mi smo ipak danas najbliži jedni drugima.“ [12] Pre svega, zajednička im je bila ocena društvenog poretka, njegova nepodnošljivost i neodrživost. I jedni i drugi su u svojim polaznim pozicijama naglašavali da prihvataju dijelektički materijalizam kao metod, a marksizam kao svoju osnovnu društveno-idejnu platformu. [11] Civilizaciju u kojoj su nastali nadrealisti su negirali kao celovitost zbog njene bremenitosti protivurečnostima, a svoj položaj i sebe, kao intelektualce formirane u društvu koje negiraju, sagledavali su kao izraz propadanja jedne društvene strukture. Svest o svome društvu i svoju sudbinu intelektualaca nadrealisti su otkrivali usvajajući metodološke tekovine Frojdove psihoanalize i povezujući ih sa dijalektičkim materijalizmom. Zadržavajući se na nadrealističkom shvatanju oslobađanja podsvesti i njenom uključivanju u službu dijalektike, Hanifa Kapidžić-Osmanagić kaže da beogradski nadrealisti „zahtijevaju da dijalektički metod, koji je dotad bio izučavan samo u domenu svijesti, bude proširen na istorijsku, afektivnu, iracionalnu dijalektiku.“ [13] Taj novi domen ljudske stvarnosti nadrealisti su zahvatili da bi pokazali složenost problematike etičkih merila i relativnost normi koje su ustaljene u društvu, kao i nedovoljnost tih merila da budu izraz stvarnog morala u njegovoj heterogenosti. Suštinu morala, prema mišljenju nadrealista, sačinjavaju tako različiti, a bliski elementi kao što su nagon, želje i stvarnost. U tome oni daju primat čovekovom htenju, jer je, u stvari, htenje, želja ljudska, ono što pokreće, stvara i ruši svetove, ona je revolucionarni faktor. Nadrealisti umetnost poistovećuju sa moralnim činom, jer ona u svojoj suštini nosi zahtev za promenom. Uporedo sa diskusijom u „Stožeru“, delimično i njoj kao prilog, počela je autokritika nadrealizma. Smisao autokritike je proizilazio iz nastojanja da se usavrši nadrealistički spoj metoda psihoanalize i dijalektičkog materijalizma, i na osnovu analize i otkrića prevazilaze se ranija gledišta. [11] Dezintegracija nadrealizma[uredi | uredi izvor] U vreme monarhističke diktature u Jugoslaviji, a naročito poslednjih godina nadrealističkog pokreta (1932-1933), beogradski nadrealisti su kao pojedinci zauzimali stavove koji su značili njihovo opredeljivanje za praktičnu akciju u aktuelnim društvenim pojavama svoje sredine. Neki su se uključili u revolucionarni pokret i bili članovi Komunističke partije Jugoslavije. Zbog svoje društvene aktivnosti bili su 1932. uhapšeni Oskar Davičo, Đorđe Kostić, Koča Popović, Đorđe Jovanović, Dušan Matić i Aleksandar Vučo. Oskar Davičo, pa onda i Đorđe Jovanović su osuđeni na robiju. Tako se pokret nadrealizma polako ugasio. U idejnom, kreativnom i praktičnom odnosu prema životnoj stvarnosti začeće se klica neslaganja među nadrealistima, što će prouzrokovati krah pokreta. Pokretu socijalne književnosti prišli su: Đorđe Jovanović, Koča Popović, Aleksandar Vučo i Dušan Matić. Marko Ristić se nasuprot njima zalagao za umetničke principe bliske nadrealizmu i borio se protiv vulgarizacije književnosti. Oskar Davičo i Milan Dedinac se posebno izdvajaju i čine most između dva krila bivših pripadnika beogradske nadrealističke škole. Oni su se društveno aktivirali, čak i sarađivali u publikacijama koje su uređivali socijalistički pisci, ali su u svojim poetičkim ostvarenjima zadržali nadrealističke prizvuke. Petar Popović, Đorđe Kostić i Vane Živadinović Bor posle 1932. više ne učestvuju aktivno u društvenom i umetničkom životu. Razlaz na literarnom planu znači i kraj delovanja beogradskog kruga nadrealista. [11] Nadrealizam, sa svoje strane, počiva na veri u višu realnost određenih formi asocijacija koje su bile pritisnute, kao i na veri u moći sna i slobodnoj igri reči. Upravo susret dalekih, logički zapravo nespojivih realnosti, koje Breton u svom manifestu navodi kao bitnu karakteristiku nadrealističke poetike, predstavlja osnovni sistem na kojem počiva nadrealistički i imaginarni svet. U njemu je projektovano nastojanje da se u potpunosti literarno dovrši rehabilitacija iracionalnog. To što se obično postiže preko snova, halucinacije, ili u automatskom pisanju, i što treba da bude nadrealno, zapravo je podsvesno. [4] Nadrealistička izdanja[uredi | uredi izvor] Prvi zajednički nastup nadrealista bio je almanah „Nemoguće – L’Impossible” (1930), koji izlazi u Beogradu sa manifestom pokreta koji potpisuju trinaestorica članova grupe: Aleksandar Vučo, Oskar Davičo, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević, Stevan Živadinović - Vane Bor, Radojica Živanović Noe, Đorđe Jovanović, Đorđe Kostić, Dušan Matić, Branko Milovanović, Koča Popović, Petar Popović i Marko Ristić. Nakon manifesta sledi anketa „Čeljust dijalektike”, a zatim i stihovi i prozni tekstovi, kritika, izjave umetnika, i drugi sadržaji, praćeni vizuelnim materijalom i likovnim prilozima članova grupe. U almanahu, osim beogradskih nadrealista, sarađuju i francuski nadrealisti Andre Breton, Pol Elijar, Benžamin Pere, Luj Aragon, Rene Šar i Andre Tirion. Prvi broj časopisa francuskih nadrealista „Le surréalisme au service de la révolution” (Nadrealizam u službi revolucije) donosi tekst posvećen osnivanju grupe srpskih nadrealista i njihovom manifestu. Nakon almanaha „Nemoguće”, usledilo je više publikacija nazvanih „nadrealistička izdanja“. Između ostalih to su Pozicija nadrealizma (1931), „Nadrealizam danas i ovde” (1931-1932), „Nacrt za jednu fenomenologiju iracionalnog” (1931) Koče Popovića i Marka Ristića, „Položaj nadrealizma u društvenom procesu” (1932) Oskara Daviča, Đorđa Kostića i Dušana Matića, „Anti-zid” (1932) Vana Živadinovića Bora i Marka Ristića i „Jedan nadrealistički odgovor` koji potpisuje više autora. U drugoj značajnoj nadrealističkoj publikaciji, časopisu „Nadrealizam danas i ovde”, osim beogradskih nadrealista (Vučo, Davičo, Vane Bor, Živanović Noe, Ristić, Matić, Kostić, K. Popović, P. Popović), priloge i tekstove objavljuju i nadrealisti iz Francuske, Dali, Breton, Šar, Krevel, Elijar, Ernst, Tangi i Cara. Likovne priloge objavljuju i Alberto Đakometi i Huan Miro. Časopis prestaje da izlazi nakon tri objavljena broja. Srpski nadrealisti sarađuju i u publikacijama francuske grupe, kao na primer u 3. broju časopisa „Le surréalisme au service de la révolution” („Nadrealizam u službi revolucije”), gde objavljuju „Poziciju nadrealizma” pod naslovom „Belgrade, 23 décembre 1930”. Potpisnici su Davičo, Dedinac, Vane Bor, Živanović Noe, Jovanović, Kostić, Matić, Koča i Petar Popović, Marko Ristić i Aleksandar Vučo. Godine 1932., u Umetničkom paviljonu Cvijeta Zuzorić u Beogradu, izložbu nadrealističkih slika sa nadrealističkim izdanjima priređuje Radojica Živanović Noe. Iste godine, zbog revolucionarnih i nadrealističkih aktivnosti, Oskar Davičo je uhapšen u Bihaću, a Đorđe Jovanović i Koča Popović u Beogradu. Kazne izdržavaju u Sremskoj Mitrovici, gde neki ostaju i više godina. Rene Krevel, francuski nadrealistički pesnik, objavljuje tim povodom članak u šestom broju glasila francuskog nadrealističkog pokreta „Le surréalisme au service de la révolution” („Nadrealizam u službi revolucije”), pod nazivom „Des surréalistes yougoslaves sont au bagne” („Jugoslovenski nadrealisti na robiji”). Srpski nadrealisti[uredi | uredi izvor] Salmon Moni de Buli (Salmon Monny de Boully) Oskar Davičo Oskar Davičo (1909-1989) nadmašio je sve ostale snagom talenta, plodnošću i širinom uticaja. Kao pesnik se pojavio rano. Prvu pesmu objavio je kao gimnazijalac (1925). Među nadrealističkim izdanjima nalaze se dve njegove knjižice pesama i poetskih tekstova: „Tragovi” (1928) i „Četiri strane sveta i tako dalje” (1930), pesma u prozi „Anatomija” (1930) i brošura „Položaj nadrealizma u društvenom procesu” (1930), koju je napisao zajedno s Dušanom Matićem i Đorđem Kostićem. U njegovoj najranijoj poeziji sve je podređeno eksperimentu, istraživanju mogućnosti pesničkog izraza, primeni načela automatskog pisanja. Najpotpuniji izraz Davičo je dostigao u socijalnoj fazi, kada je nadrealistička pesnička iskustva stavio u službu revolucionarne angažovanosti. „Davičo je sišao sa Olimpa nadrealizma u socijalnu poeziju”, napisao je jedan kritičar s levice povodom izlaska njegove knjige Pesme (1938). Bila je to, međutim, sasvim osobena socijalna poezija, puna maštovitih slika, verbalnog humora, igre rečima, erotike. Iako s neutralnim naslovom, ova zbirka je, kao i sve naredne, tematski kompaktna. Davičo se kao prozni pisac razvio u ratu i nakon rata. Objavio je najpre ratni dnevnik „Među Markosovim partizanima” (1947), a zatim više knjiga putopisne, esejističke i polemičke proze, deset romana i zbirku pripovetka „Nežne priče” (1984). [14] Rođen je u Šapcu, u jevrejskoj činovničkoj porodici. Studirao je u Parizu, a diplomirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Jedno vreme radio je i kao profesor u Prvoj muškoj gimnaziji u Beogradu. Umro je u Beogradu 1989. godine. [15] Milan Dedinac Milan Dedinac (1902-1966) najizrazitiji je lirik među nadrealistima. Slično Crnjanskom, iako na drugi način, on je sledbenik tvorca srpske lirske pesme Branka Radičevića. Nije pisao mnogo, skoro čitav njegov pesnički rad sabran je u knjizi „Od nemila do nedraga” (1957). Bavio se i pozorišnom kritikom. Već posle prvih pesama koje je Dedinac objavio kritika je istakla lirizam, neposrednost i muzikalnost kao njegova osnovna obeležja. U svom pesničkom razvoju išao je obrnutim putem od onog koji su prošli Crnjanski i drugi ekspresionisti. Zaokret od apstraktnog lirizma ranih pesama k poeziji stvarnosti počinje s poemom „Jedan čovek na prozoru” (1937). Osnovna je situacija simbolična: pesnik je na prozoru, tačnije iza zatvorenog prozora, i posmatra oluju što besni po gradu. On kao da se s mukom odvaja od zatvorenog i bezbednog sveta u kojem je do tada živeo, okreće se svetu izvan sebe, uranja u spoljna zbivanja, žudi za susretima i davanjem. Dok je u ovoj poemi data situacija čoveka koji posmatra nepogodu, u narednoj zbirci, „Pesme iz dnevnika zarobljenika broj 60211” (1947), imamo situaciju čoveka u nevremenu, dramu čovekovog pada u stvarnost. [14] Rođen je u Kragujevcu, a umro u Opatiji. Bio je u braku sa Radmilom Bunuševac. Pohađao je Treću mušku gimnaziju. U jednom trenutku svoje karijere bio je glavni urednik dnevnog lista „Politika”. Takođe, jedno vreme je bio umetnički direktor Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu.[16] Mladen Dimitrijević (Dimitrije Dedinac) Ljubiša Jocić Đorđe Jovanović (pesnik) Đorđe Kostić Slobodan Kušić Dušan Matić Dušan Matić (1898-1980), pesnik i mislilac, s intelektualnim i filozofskim težnjama. Kao stvaralac, on nije najviše dao u mladosti, nego u zrelom dobu. Do rata se javljao u časopisima (od 1923), a u zasebnim izdanjima samo kao koautor. Prvu samostalnu knjigu, zbirku eseja „Jedan vid francuske književnosti” (1952), objavio je u pedeset i četvrtoj, a prvu pesničku knjigu, „Bagdala” (1954), u pedeset i šestoj godini života. Od tada do smrti bio je veoma plodan u obe oblasti, i poeziji i esejistici. Kao i dugi nadrealisti, prošao je kroz sve faze, od nadrealističke preko socijalno-aktivističke do neomodernističke. Iako Matić kao misaoni pesnik proizlazi više iz evropske nego iz domaće tradicije, opet se nameće poređenje između njega i drugih naših pesnika intelektualaca, pre svih Sterije i Rakića. Matićeva esejistika pripada takođe najvećim delom poznom periodu njegovog stvaranja. Od posebnih knjiga tu se izdvajaju: „Anina balska haljina” (1956), „Na tapet dana” (1963), „Proplanak i um” (1969) i dr. U njima je razvio prepoznatljiv stil. On piše lako, lepršavo, skačući slobodno s predmeta na predmet, rečenicom uvek jasnom i preciznom, bez ičeg suvišnog, kitnjastog. U njegovim esejima, obično malim po obimu, nalazimo tipičnu francusku ležernost, ali i dosta površnosti i neobaveznosti, umesto teorijskih uopštavanja.[14] Rođen je u građanskoj porodici u Ćupriji. Studirao je u Parizu, na Filološkom fakultetu. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Neko vreme je radio kao profesor filozofije u gimnaziji. Posle dva politička hapšenja, penzionisan je bez osude. Umro je u Beogradu.[17] Branislav Branko Milovanović Rastko Petrović Koča Popović Petar Popović Risto Ratković Marko Ristić Marko Ristić (1902-1984), kao i drugi nadrealisti, pisao je poeziju („Od sreće i od sna” (1925); Nox microcosmica (1956)), ali mu je pesnički rad ostao u senci obimne esejistike i književne kritike. Zahvaljujući njima, a ne poeziji, on zauzima jedno od veoma istaknutih mesta u našoj književnosti 20. veka. Od njegovih mnogobrojnih knjiga iz tih oblasti izdvajaju se: „Književna politika” (1952) i „Istorija i poezija” (1962). U obema su uglavnom sadržani radovi iz međuratnog perioda, u prvoj književne kritike, a u drugoj eseji o načelnim pitanjima. U čitavom svom radu, i onom iz doba nadrealizma i onom kasnijem, Ristić je ostao privržen osnovnim nadrealističkim stavovima o prirodi i funkciji književnosti i umetnosti. Njih je zastupao s više strasti i istrajnosti nego ijedan drugi predstavnik ovog pokreta.[14] Rođen je u staroj i uglednoj porodici akademika Jovana Ristića. Školovao se u Srbiji i Švajcarskoj. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Bio je oženjen Ševom Živadinović sa kojom je imao ćerku Maru, a zanimljivo je to da su im kumovi bili Aleksandar Vučo i njegova supruga Lula. Upoznao je Bretona i francuske nadrealiste za vreme boravka u Parizu, gde je nastao i ciklus kolaža La vie mobile. Zajedno sa Ševom kupio je sliku Maksa Ernsta Sova (Ptica u kavezu), koja se danas nalazi u kolekciji Muzeja savremene umetnosti, Beograd. [18] Jelica Živadinović - Ševa Ristić Dušan Duda Timotijević Aleksandar Vučo Aleksandar Vučo (1897-1985) kao pisac se veoma razlikuje i od Matića i od drugih nadrealista. Javio se u ranim 20-im godinama pesmama koje lirskom mekoćom i melodioznošću podsećaju na Crnjanskog. U doba nadrealističkog pokreta objavio je tri poeme: „Humor Zaspalo” (1930), „Nemenikuće” (1932) i „Ćirilo i Metodije” (1932). U njima je raskid s konvencijama tradicionalnog pesničkog jezika doveden do krajnosti. One su pune verbalnih dosetki, igri rečima, kalambura, smelih improvizacija, bizarnih i vibrantnih spojeva reči, „izvan protektorata razuma”, kako je primetio pesnik. Poema „Humor Zaspalo” vrhunac je te poezije apsurda i alogičnosti, najozloglašenije naše moderno pesničko delo, neka vrsta „Kralja Ibija” srpske poezije. Građena je na humorno-burlesknim sintagmatskim spojevima, na zvučnim podudaranjima bez smisla, nasuprot smislu ili čak u inat smislu, na neobičnim rimovanjima, ponekad bliskim načinu na koji dete doživljava svet. Posle ovih dela izašla je poema za decu „Podvizi družine `Pet petlića`”(1933), Vučovo, možda, najuspešnije pesničko ostvarenje. Od svih nadrealista Vučo se najranije okrenuo romanu. Njegov prvi roman „Koren vida” (1928) izrazio je lirsko delo satkano od autobiografske građe postupkom prilagođenim logici sna.[14] Rođen je u trgovačkoj porodici. Završio je gimnaziju u Nici i upisao pravni fakultet u Parizu. Venčao se sa Julkom Simeonović u Parizu, sa kojom je dobio dva sina, Đorđa i Jovana. Radio je i kao upravnik filmskog preduzeća Jugoslavija, a kasnije i kao direktor Zvezda filma, i Avala filma. [19] Julijana Lula Vučo Nikola Vučo Stevan Živadinović - Vane Bor Radojica Živanović Noe nadrealizam, almanah nemoguće, andre breton, marko ristić, koča popović, dadaizam, dada tank, dada jok, casopis zenit, zenitizam, nadrealistička izdanja...

Problemima patofiziologije, dijagnostike i lečenja poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema u domaćoj medicinskoj literaturi posvećen je izuzetno skroman broj naslova posebnih monografija, uprkos činjenici da je ovo područje poslednjih nekoliko decenija jedno od najdinamičnijih medicinskih istraživačkih sfera. Upravo zbog toga, Klinička hematologija jeste dragoceno štivo, budući da svojim sadržajem ide u susret izuzetnom stručnom interesu nase medicinske javnosti za aktuelnim informacijama o savremenim mogućnostima prepoznavanja, prevencije i lečenja poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema. KLinička hematologija pripada oblasti interne medicine, uže oblasti hematologije. Rukopis sadrži predgovor u kome autori iznose razloge koji su ih podstakli da napišu rukopis i ciljeve koje očekuju da će rukopis zadovoljiti. Zatim sledi sadržaj i tekst sa ukupno 11 poglavlja, koji je uredio tim od 9 urednika. Kbristeći se izuzetno aktuelnom literaturom, autori nisu propustili priliku da, po pravilu, iskažu i buduće pravce razvoja jedne od najkompleksnijih grana u medicini, hematologije. Na kraju teksta je obiman, precizan, pregledan i sažet indeks pojmova. U izradirukopisasarađivaio je79 autoraiz25 renomiranihinstitucijakojese bave naučnoistraživačkim radom, dijagnostikom i lečenjem poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema, što je posebno doprinelo kvalitetu rukopisa. KLinička hematologija grupe autora, sa uredničkim timom na čelu sa profesorom Dra-gomirom Marisavljevićem, namenjen je lekarima praktičarima. Uz optimum teoretskih razmatranja, koristeći modernu literaturu i savremenu terminologiju, autori čitaoca na sistematičan, logičan, praktičan i sveobuhvatan način upoznaju sa uzrocima, mehanizmima nastanka, kliničkim ispoljavanjem, laboratorijskom dijagnostikom i metodama lečenja poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema. Tekst je pisan jasnim jezikom i modernim stilom. Korišćene tabele i slike su dobro sistematizovane, pregledne i lako upotrebljive. Na taj način autori su uspeli da na savremen način iznesu aktuelne stavove o patofiziologiji, dijagnostici i lečenju poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema. Značajan broj naslova posvećen je interdisciplinarnim ili oblastima veoma bliskim kiiničkoj hematologiji (molekularna biologija, klinička imunologija i transfuziologija) što rukopisu daje sveobuhvatnost i celovitost. Ono što rukopis čini jedinstvenim je što su pažljivo obrađene teme kojima se posvećuje malo prostora u klasičnim hematološkim monografijama, a deo su svakodnevne kliničke prakse: gerijatrijski, pravnomedicinski i brojni drugi aspekti kliničke hematologije (kvalitet života, palijativno zbrinjavanje, nutridja, rehabilitadja i sl.), principi kliničkih ispitivanja, savremena farmakoterapija, razvojni put od ranijih do savremenih klasifikacija različitih bolesti itd. Smatram da će ovaj rukopis biti dobrodošao i koristan ne samo hematolozima, nego i lekarima raznih drugih specijalnosti koji se po prirodi posla neminovno susreću sa problemima poremećaja i bolesti hematopoeznog sistema u dnevnoj kliničkoj praksi. Akademik prof. dr Vladimir Bumbasirević, dekan Medicinskog fidculteta Univerziteta u Beogradu Sadržaj Spisak autora Recenzije Predgovor Urednik: Pavle Milenković Uvod, 2 1.1. Struktura i funkcija DNK, 2 Hromozomi: opšta struktura, 5 RNK (ribonukleinska kiselina), 5 Kontrola ekspresije gena, 7 Replikacija, 11 Mutacije, 12 1.2. Signalni putevi u regulaciji hematopoeze, 13 Detektovanje signala: ligandi i receptori, 14 Intracelularni receptori, 13 Ekstracelularni receptori, 15 Prenos signala: intermedijeri, 18 Prenos signala: kontrola genske ekspresije, 20 Primeri unutarćelijskog prenosa signala, 21 1.3. Celijska kinetika, proliferacija i apoptoza, 24 Celijski receptori, 24 Putevi prenošenja signala (ćelijska transdukcija), 25 Ćelijski ciklus, 27 Merenje ćelijske kinetike odnosno proliferacije, 29 Celijska smrt, 31 Morfološke i biohemijske karakteristike apoptoze, 32 Regulacija aktivacije apoptoze, 34 Regulacija procesa apoptoze, 35 1.4. Farmakogenomika i hematološka oboljenja, 40 Uvod, 40 Genski polimorfizam i farmakokinetika lekova, 42 Genski polimorfizam i farmakodinamika lekova, 44 Doziranje na osnovu genotipa, 44 Zaključak, 44 I OSNOVI IMUNOLOGIJE, Urednik: Marija Mostarica Stojković 2.1. Osnovni principi urođene i stečene imunosti, 48 Uloga imunskog sistema u organizmu, 48 2.2. Prepoznavanje antigena, 36 2.3. Sazrevanje, aktivacija i diferencijacija limfocita, 65 2.4. Efektorski mehanizmi imunskog odgovora, 73 2.5. Bolesti prouzrokovane imunskim mehanizmima, 85 BIOLOGIJA MATIČNE ĆELIJE I BOLESTI MATIČNE ĆELIJE HEMATOPOEZE, Urednik: Dragomir Marisavljević 3.1. Osnove biologije matičnih ćelija, 96 Klasifikacija matičnih ćelija, 96 Reprogramiranje genetskog materijala kod diferentovanih ćelija, 97 Niša za matične ćelije hematopoeze, 98 Osnove ćelijskog ciklusa, 99 3.2. Transkripcioni faktori u normalnoj i malignoj hematopoezi, 101 Hematopoeza, 101 Poreklo hematopoeze čoveka, 103 Diferencijacija matičnih ćelija hematopoeze u progenitore hematopoeze, 103 Regulacija hematopoeze sa citokinima, 104 Transkripcioni faktori u malignoj hematopoezi, 107 Mutacije koje predisponiraju leukemijama, 108 Dodatni mehanizmi regulacije hematoloških maligniteta, 108 3.3. Interakcije između matičnih / progenitorskih ćelija hematopoeze i miljea / strome kostne srži — biologija hominga i mobilizacije matičnih ćelija, 113 Homing matičnih i progenitorskih ćelija hematopoeze, 113 Mobilizacija matičnih i progenitorskih ćelija hematopoeze, 113 Leukemijske matične ćelije — ponašanje tokom migracije, 114 3.4. Biologija eritropoeze, eritroidne diferencijacije i sazrevanja, 115 Progenitori eritropoeze, 115 Eritropoetin i eritropoetinski receptor, 118 Signalna transdukcija receptora eritropoetina, 119 EPOR i signalni putevi u bolestima eritropoeze, 121 Mikrosredina hematopoeze, 123 Ontogeneza eritropoeze, 126 Transkripcioni faktori u eritropoezi i pridruženim bolestima, 128 3.5. Granulocitopoeza i regulacija, 132 Morfologija procesa granulocitopoeze, 132 Kinetika neutrofila, 134 Regulacija procesa granulocitopoeze, 135 Procena granulocitne rezerve i stimulacija granulocitopoeze, 139 3.6. Megakariocitopoeza i regulacija, 140 Matične ćelije opredeljene za megakariocitnu lozu, 140 Promegakarioblasti i morfološki prepoznati megakariociti, 141 Trombopoetin, Mpl receptor i signalni putevi u regulaciji megakariocitopoeze, 143 Eksperimentalni životinjski modeli regulacije megakariocitopoeze, 144 3.7. Urođeni oblici insuficijencije kostne srži, 146 Fankonijeva anemija, 147 Kongenitalna diskeratoza, 149 Shwachman-Diamond sindrom, 149 3.8. Aplastična anemija, 151 Etiologija, 151 KJinička slika, 154 Laboratorijska ispitivanja, 154 DiferencijaJna dijagnoza, 155 Prognostićki faktori, 156 cpplikacijc, 156 Tok i ishod, 3.9. Paroksizmalna noćna hemoglobinurija, 161 Etiopatogeneza, 161 Klasifikacija, 162 Klinička slika, 162 Dijagnoza PNH, 163 Lečenje, 163 3.10. Stečeni poremećaji produkcije eritrocitne loze, 165 Izolovana aplazija eritrocitne loze, 165 Stečeni poremećaji produkcije granulocitne loze, 167 Neutrofilije, 173 Poremećaji produkcije eozinofila, 174 Poremećaji produkcije bazofila, 175 3.11. Stečeni poremećaji produkcije megakariocitne loze, 177 Trombocitopenije, 178 Ciklična trombocitopenija, 180 Trombocitoze, 181 BOLESTI ERITROCITNE LOZE, 185 Urednik: Stevan Popović 4.1. Patobiologija eritrocita i hemoglobina, 186 Celije eritrocitne loze, 186 Regulacija eritrocitopoeze, 187 Eritrocitna membrana, 187 Metabolizam eritrocita, 188 Hemoglobin, 188 Sintezahema, 189 Metabolizam gvožđa, 189 Metabolizam B12 vitamina i folne kiseline, 192 Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza anemija, 193 4.2. Laboratorijska dijagnostika anemija, 197 Hematološki parametri, 199 Laboratorijski testovi za procenu statusa gvožđa, 202 Laboratorijski testovi za ispitivanje megaloblastne anemije, 205 Laboratorijsko praćenje efekta terapije megaloblastne anemije, 207 Laboratorijska dijagnostika hemoliznih anemija, 207 Laboratorijski testovi za ispitivanje povećane razgradnje eritrocita, 208 Laboratorijski testovi za ispitivanje povećane eritropoeze u hemolizi, 210 Laboratorijski testovi u diferencijalnoj dijagnozi hemoliznih anemija, 210 Laboratorijski testovi za određivanje specifičnog uzroka hemolize, 210 4.3. Sideropenijska anemija, 212 Epidemiologija, 212 Etiopatogeneza, 212 Klinička slika, 215 Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza, 215 Lečenje, 217 Prognoza, 218 4.4. Megaloblastne anemije, 220 Etiofiziološka klasifikađja deficita vitamina BI2, 224 Etiopatofiziološka klasifikađja deficita folata, Klinička slika megaloblastnih anemija, Fizikalni pregled, Dijagnoza, Lečenje megaloblastnih anemija, 4.5. Biosinteza hema i oboljenja: porfirije i sideroblastna anemija, Biosinteza hema, Regulacija sinteze hema, Porfirije, Druge akutne porfirije, 4.6. Sideroblastne anemije, Nasledna sideroblastna anemija, Stečene sideroblastne anemije, 4.7. Hemolizne anemije — uvod, Krize u hemoliznim anemijama, Podela hemoliznih anemija, 4.8. Korpuskularne hemolizne anemije, Anemije zbog poremećaja membrane eritrocita, Enzimopenijske hemolizne anemije, Hemoglobinopatijske hemolizne anemije, Bolest srpastih eritrocita, Ostale hemoglobinopatije, 4.9. Ekstrakorpuskulne hemolizne anemije, Autoimune hemolizne anemije, Autoimuna hemolizna anemija sa toplim antitelima, Autoimuna hemolizna anemija izazvana lekovima, Autoimuna hemolizna anemija sa hladnim antitelima (bolest hladnih aglutinina) Paroksizmalna hemoglobinurija na hladnoću, Neimune ekstrakorpuskulne hemoline anemije, 4.10. Anemija starih osoba, Epidemiologija, Etiopatogeneza, Klinička slika, Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza, Lečenje, Prognoza, HEMATOLOŠKI MALIGNITETI, 297 Urednici: Biljana Mihaljević, Dragomir Marisavljević 5.1. Klinička farmakologija odabranih antineoplastičkih agenasa koji sc primenjuju u lečenju malignih bolesti krvi, 298 Uvod, 298 Otkriće i razvoj novih citostatika, 299 Rezistencija na citostatike, 299 Klinička farmakologija alkilirajućih agenasa, 299 Klinička farmakologija analoga platine, 306 Klinička farmakologija antimetabolita koji se koriste u hematološkim indikacijama.308 Autagonisti folnc kiselinc, 308 Antagonisd purina, 308 misti pirimidina, 308 Klinička farmakologija agenasa koji deluju na mikrotubule: Vinka alkaloidi Klinička farmakologija inhibitora topoizomeraza, Klinička farmakologija citotoksičnih antibiotika koji se primenjuju u hema 5.2. Radioterapija u lečenju malignih hematoloških bolesti, 328 Uvod, 328 Fizičke osnove jonizujućeg zračenja, podela radioterapije, interakcija jonizujućeg zračenja i žive materije, 328 Radiobiološke osnove radioterapije, radiosenzitivnost i radiokurabilnost tumora, radiosenzitivnost zdravog tkiva, radioterapijske komplikacije, 329 Aparati za transkutanu radioterapiju, energije zračenja u radioterapiji, distribucija i frakcionisanje doze zračenja, 331 Procedure izvođenja radioterapijskog tretmana, 333 Tehnike zračenja malignih bolesti hematopoetskog sistema, 335 Tehnike zračenja proširenim radioterapijskim poljima (extended fields), 335 Tehnike zračenja regije primarno zahvaćenih limfnih čvorova, 336 Zračenje celog tela (Total Body Irradiation -TBI), 336 Specifičnosti primene radioterapije u lečenju hematoloških malignih bolesti, 337 5.3. Biotehnologija i savremena farmakoterapija, 340 Regenerativna medicina, 340 Oblasti biotehnologije u savremenoj medicini, 341 Genska terapija, 343 5.4. Specifičnosti kliničkih ispitivanja lekova u hematologiji, 345 Uvod, 345 Faza I kliničkih ispitivanja lekova u onkologiji, 347 Faza II kliničkih ispitivanja lekova u onkologiji, 352 Faza 0 kliničkih ispitivanja lekova u onkologiji, 355 Ciljana (target) terapija hematoloških oboljenja, 356 5.5. Pregled i klasifikacija mijeloproliferativnih neoplazmi, 360 Mijeloproliferativne neoplazme, 362 Mijeloidne i limfoidne neoplazme sa eozinofilijom i poremećajima PDGFRA, PDGFRB i FGFRl, 364 Mijelodisplazne/mijeloproliferativne neoplazme, 364 Mijelodisplazni sindromi, 365 Akutne mijeloidne leukemije, 367 5.6. Akutne leukemije, 368 Definicija i klasifikacija, 368 Klinička slika, 369 Dijagnostičke metode, 369 Terapija akutnih leukemija, 370 5.7. Imunofenotipizacija protočnom citometrijom u dijagnostici i klasifikaciji akutnih leukemija, 375 Uvod, 375 Imunofenotipizacija protočnom citometrijom — metodološki principi, 375 Imunološka klasifikacija AL, 381 5.8. Citogenetika i molekularna citogenetika u dijagnostici akutne mijeloidne leukemije, 383 Hromozomski i genski profil AML, 383 Primena konvencionalne citogenetike i molekularne citogenetike u dijagnozi i praćenju akutne mijeloidne leukemije, 385 5.9. Molekularno-genetski markeri u akutnim leukemijama, 390 Akutna mijeloidna leukemija, 391 Akutna limfoblastna leukemija, 396 i taksamT-j tologiji, 327 5.10. Savremeni principi lečenja akutnih leukemija odraslih, Lečenje akutne mijeloidne leukemije odraslih, Lečenje akutne limfoblastne leukemije odraslih, 5.11. Mijelodisplazni sindromi, Incidenca MDS, Etiologija, Patogeneza, Klasifikacija MDS, 42 1 Diferencijalna dijagnoza, 422 Lečenje, 423 Tok i ishod bolesti, 428 Prognoza, 428 5.12. Hronična mijeloidna leukemija, 432 Istorijat, 432 Epidemiologija, 432 Biologija hronične mijeloidne leukemije, Filadefija hromozom, bcr-abl onkogen, 433 Kliničke odlike hronične mijeloidne leukemije, 434 Laboratorijske odlike hronične mijeloidne leukemije, 435 Karakteristike faza hronične mijeloidne leukemije, 436 Procena toka bolesti, prognostički skoring sistemi, 436 Lečenje HML, 438 Lečenje posebnih slučajeva u HML, 444 5.13. Prava policitemija, 448 Epidemiologija, 448 Biologija i patogeneza, 448 Klinička slika, 450 Evolucija bolesti, 451 Laboratorijski nalazi, 452 Diferencijalna dijagnoza, 453 Lečenje, 454 Spent faza prave policitemije, 456 Prognoza, 457 5.14. Primarna mijelofibroza, 459 Epidemiologija, 460 Biologija i patogeneza, 460 Kliničke manifestacije, 461 Laboratorijske karakteristike, 462 Diferencijalna dijagnoza, 463 Lečenje i komplikacije, 464 Prognoza, 466 5.15. Esencijalna trombocitemija, 469 Epidemiologija, 469 Etiologija i patogeneza, 469 Kliničke manifestacije, 470 Laboratorijske analize, 471 Dijagnoza i diferencijalna dijagnoza, 471 Prognoza, 472 Lcčenjc, 473 5.16. Eozinofilija i pridružene bolesti, hronična eozinofilna leukemija, hipcrcozinofiini sindrom, 476 migracija i aktivacija eozinofila, 476 Kiasifikacija klonalne i idiopatske eozinofilije Hipereozinofilni sindom (HES), Hronična eozinofilna leukemija, 482 Mijeloidne/limfoidne neoplazme sa eozinofilijom i mutacijama alfa/beta PDGFR ili FGFRl, 483 Limfocitna varijanta hipereozinofilije, 484 3-17. Pregled i klasifikacija limfoproliferativnih neoplazmi, 486 Definicija, 486 Principi klasifikacije, 486 Epidemiologija, 487 5.18. Difuzni B-krupnoćelijski limfom, 497 Definicija, 497 Epidemiologija, 498 Patogeneza, 498 Kliničke karakteristike, 500 Morfološke osobine, 501 Celijski imunofenotip, 501 Prognostički faktori, 501 Lečenje, 502 Limfomi u toku trudnoće, 506 5.19. Folikularni limfom, 509 Definicija, 509 Epidemiologija, 509 Kliničke karakteristike, 509 Klinički stadijum, 509 Morfologija limfnog čvora i imunofenotip limfocita, 510 Citogenetske karakteristike, 510 Klinički prognostički faktori, 510 Biološki markeri prognoze FL, 511 Lečenje lokalizovanog folikularnog limfoma (klinički stadijum I i II), 511 Lečenje uznapredovalog folikularnog limfoma, 511 Transformacija folikularnog limfoma, 514 Pragmatičan pristup terapiji folikularnog limfoma, 514 5.20. Limfomi marginalne zone, 517 Definicija i klasifikacija, 517 Epidemiologija i patogeneza, 518 Ekstranodalni limfom marginalne zone, 519 Primarni splenični limfom marginalne zone (sa ili bez cirkulišućih viloznih limfocita) . . 521 Nodalni limfom marginalne zone, 522 5.21. Mantl ćelijski limfom, 526 Uvod, 526 Definicija i istorijat, 526 Epidemiologija, 526 Patogeneza, 526 Kliničke karakteristike, 527 Laboratorijske karakteristike, 527 Diferencijalna dijagnoza, 527 Lečenje, 528 Tok i prognoza bolesti, 528 5.22. Burkitov limfom, 530 Uvod, 530 Definicija i istorijat, Epidemiologija, Etioiogija i, Kliničke karakteristike, Laboratorijske karakteristike, Diferencijalna dijagnoza, Lečenje, Tok i prognoza bolesti, 5.23. Hronična iimfocitna leukemija/limfom malih limfodta, Istorijat, Dijagnostički kriterijumi, Epidemiološki podad, Patofiziološki mehanizmi, Definisanje pojma aktivne bolesti, Prognostički parametri, Molekularna era hronične limfodtne leukemije, Hromozomske aberadje u HLL, Značaj genomskih aberadja i IgVH za prognozu bolesnika sa HLL Profil genske ekspresije u hroničnoj limfodtnoj leukemiji, Lečenje, 5.24. Hairy Cell leukemija, Uvod, Epidemiologija, etiologija i patogeneza, Kliničke manifestacije, Laboratorijske manifestacije, Diferencijalna dijagnoza, Lečenje, 5.25. Periferni T-ćelijski limfomi, Definicija, Epidemiologija, Patogeneza, Kliničke manifestadje, Prognoza, Podtipovi PTCL, 5.26. Multipli mijelom, Definidja, Etiološki faktori i patofiziologija multiplog mijeloma, Klinička slika i laboratorijski nalazi, Dijagnostičke metode, Klinički stadijumi, Prognostički faktori, Diferendjalna dijagnoza, Lečenje, 5.2. Waldenstremova makroglobulinemija, Definicija, Epidemiologija, Patogeneza, Kliničke karakteristike, Dijagnoza, Lečenje, Kriterijuini za postizanje terapijskog odgovora, Tok. bolesd i prognostički faktori 5.28. Hočkinov limfom, Definicija i istorijat, 596 Epidemiologija, 596 Etiologija i patogeneza, 597 Histološke karakteristike, 597 Kliničke karakteristike, 599 Laboratorijske karakteristike Određivanje stepena raširenosti bolesti (kliničkog stadijuma), 599 Lečenje Hočkinovog limfoma, 600 5.29. Amiloidoze, 608 Uvod, 608 Klasifikacija, 608 Epidemiologija, 608 Etiologija i patogeneza, 608 Dijagnoza, 609 Kliničke karakteristike, 610 Lečenje i prognoza, 611 AL amiloidoza i korelacija sa oboljenjem taloženja lakih/teških lanaca imunoglobulina 613 5.30. Limfoproliferativna oboljenja povezana sa imunodeficijencijom, 615 Limfoproliferativna oboljenja povezana sa primarnim imunološkim oboljenjima, 615 Limfomi povezani sa HIV infekcijom, 618 Posttransplantaciona limfoproliferativna oboljenja, 620 Jatrogena limfoproliferativna oboljenja povezana sa imunodeficijencijom, 623 TRANSPLANTACIJA MATIČNIH ĆELIJA HEMATOPOEZE, 629 Urednik: Dragana Vujić 6.1. Uvod, 630 6.2. Sistem HLA u transplantaciji matičnih ćelija hematopoeze, 631 Uvod, 631 Izbor srodnog davaoca, 636 Izbor nesrodnog davoca, 636 Registar davalaca kostne srži, 637 Registar davalaca kostne srži Srbije, 638 6.3. Transfuziološka potpora transplantiranih bolesnika, 641 Serološko testiranje, 641 Transfuziološka potpora bolesnika na programu transplantacije, 643 Produkti matičnih ćelija hematopoeze, 648 Mobilizacija i kolekcija matičnih ćelija hematopoeze iz periferne krvi, 649 6.4. Krioprezervacija i kriokonzervacija matičnih ćelija hematopoeze, 653 Oštećenja prilikom zamrzavanja i krioprotektanti, 653 Kriokonzervacija matičnih ćelija hematopoeze za terapeutske svrhe, 656 6.5. Indikacije za transplantaciju matičnih ćelija hematopoeze, oblici transplantacije, kondicioniranje i rezultati, 658 Indikacije za transplantaciju matičnih ćelija hematopoeze, 658 Izbor davaoca i izvora matičnih ćelija hematopoeze, 661 Rezultati transplantacije matičnih ćelija hematopoeze kod odraslih, 666 6.6. Komplikacije posle transplantacije matičnih ćelija hematopoeze, 669 Rane komplikacije, 669 Kasne komplikacije, 673 6.7. Infekcije posle transplantacije kostne srži Imunološki oporavak posle transplantacije matičnih ćelija hematopoeze Prevencija bakterijskih, virusnih i gljivičnih infekcija posle transplantacije matičnih ćelija hematopoeze Vakcinacija posle transplantacije matičnih ćelija hematopoeze 6.8. Bolest kalema protiv domaćina i efekat kalema protiv tumora Uvod Akutni oblik bolesti kalema protiv domaćina Hronični oblik bolesti kalema protiv domaćina Potporna terapija Efekat kalema protiv tumora 6.9. Transplantacija matičnih ćelija hematopoeze iz krvi pupčanika HEMOSTAZA I TROMBOZA, 705 Urednik: Ivo Elezović 7.1 Molekularne osnove primarne hemostaze (trombocid i zid krvnog suda) i tromboze , 706 Zid krvnog suda — endotelna ćelija, 706 Ekstraćelijski matriks, 708 Trombociti, 709 7.2. Molekularne osnove sekundarne hemostaze (koagulacija, fibrinoliza) i tromboze, 715 Primarna hemostaza, 715 Sekundarna hemostaza, 716 Ćelijski model koagulacije, 717 Tercijarna hemostaza — fibrinoliza, 718 7.3. Fiziološki antikoagulantni mehanizmi, 720 Antikoagulantni sistem antitrombina , 720 Heparin kofaktor II, 722 Antikoagulantni sistem proteina C, 722 Protein S, 723 Inhibitor tkivnog puta koagulacije krvi (tissue faccorpathway inhibicor — TFPI), 723 7.4. Klinički pristup bolesniku koji krvari: istorija bolesd i diferencijalna dijagnoza purpure, 725 Ispitivanje bolesnika sa anamnezom o krvarenju, 725 Ispitivanje osoba bez simptoma sa poremećenim koagulacionim testovima, 727 Diferencijalna dijagnoza hemoragijskih dermatoloških lezija, 727 7.5. Osnovni principi laboratorijskog pristupa u dijagnostici hemoragijskih sindroma i tromboze, 729 Laboratorijska dijagnostika hemoragijskih sindroma, 729 Protrombinsko vreme, 729 Aktivirano parcijalno tromboplastinsko vreme (APTT), 730 Broj trombocita Vreme krvarenja Inhibitori koagulacije, 731 Nedostatak faktora koagulacije, 731 Određivanje fibrinogena, 733 Trombinsko vreme, 733 Trombocitni funkcionalni testovi, 733 Laboratorijska dijagnostika protromboznog stanja 7.6. Struktura, molekularna biologija i genetika FVIII i FIX Struktura, molekularna biologija i genetika faktora VIII Struktura, molekularna biologija i genetika faktora IX 7.7. Klinički aspekti i lečenje hemofilije Hemofilija A (Haemophilia A) Hemofilija B (Haemophilia B) Hemofilija C (Haemophilia C) 7.8. Inhibitori u hemofiliji: dijagnostika i Iečenje. Mehanizam delovanja inhibitora FVIII, 752 Dokazivanje inhibitora FVIII, 752 Lecenje krvarenja kod hemofilije A sa visokim titrom inhibitora, 752 Eradikacija inhibitora u hemofiliji, 754 7.9. Stečena hemofilija (Haemophilia aquisita), 755 Uvod, 755 Epidemiologija, 756 Patofiziologija, 756 Udružene bolesti, 756 Kliničke manifestacije, 756 Laboratorijska dijagnoza, 757 Lečenje, 757 Zaključak, 759 7.10. Struktura, molekularna biologija i genetika von WilIebrand-ovog faktora, 760 Struktura vWF, 760 Molekularna biologija vWF, 761 Genetika vWF, 762 7.11. Von Willebrand-ova bolest (Morbus von Willebrand), 764 Etiologija i patogeneza, 765 Klinička slika, 765 Dijagnoza, 767 Lečenje, 767 7.12. Stečena von Willebrand-ova bolest, 768 Istorijat i prevalenca, 768 Patogeneza, 769 Bolesti udružene sa AvWD, 769 Dijagnoza, 771 Lečenje, 771 7.13. Vitamin K: metabolizam i poremećaji, 772 Otkriće i istorijat, 772 Mehanizam delovanja vitamina K, 772 Vitamin K zavisna karboksilaza, 772 Vitamin K: oblici i distribucija, 773 Urođen nedostatak vitamina K, 773 Stečeni deficit vitamina K, 773 Antagonisti vitamina K, 774 Antitrombotični efekat antagonista vitamina K, 774 Laboratorijsko praćenje antikoagulantne terapije, 774 7.14. Retki nedostaci faktora koagulacije, 775 Urođeni nedostatak faktora XI - Hemofilija C, 775 Nedostatak ostalih faktora koagulacije, 776 7.15. Antifosfolipidni sindrom, 779 Uvod, 779 Antifosfolipidna antitela, 779 Patogeneza antifosfolipidnog sindroma, 781 Kriterijumi za klasifikaciju i dijagnozu antifosfolipidnog sindroma, 781 Epidemiologija, 782 Diferencijalna dijagnoza, 782 Klinička slika, 783 Patološki nalaz, 786 Komplikacije u trudnoći, 786 Katastrofični antifosfolipidni sindrom (Ashersonov sindrom), 786 Lečenje, 787 7.16. Diseminovana intravaskularna koagulacija, 790 Patogeneza DIK, 790 Klinička slika, 791 Dijagnoza, 791 Lečenje, 792 7.17. Urođena trombofilna stanja, 795 Prevalenca, 796 Mehanizam tromboze kod urođenih trombofilija, 796 Karakteristike urođenih trombofilnih stanja, 797 Indikacije za testiranje urođene trombofilije, 801 Lečenje kliničkih manifestacija urođene trombofilije, 802 7.18. Arterijski tromboembolizam, 804 Započinjanje procesa aterotromboze i uloga pojedinih ćelija u procesu aterotromboze, 805 Antitrombogeni sistem, 815 Vulnerabilni plak i vulnerabilni bolesnik, 818 Klinička manifestacija koronarne tromboze, 819 Patogenetski supstrat arterijske tromboze, 819 Aterotrombotski embolusi, 821 Odnos rupture plaka i tromboze sa luminalnim suženjem, 821 Neaterosklerotski oblici arterijskog tromboembolizma, 822 7.19. Venski tromboembolizam, 824 Flebotromboza, 824 Venske tromboze retkih (neuobičajenih) lokalizacija, 831 Tromboflebitis 7.20. Antitrombocitna terapija Acetilsalicilna kiselina Dipiridamol Tiklopidin i klopidogrel Prostaciklin Antagonisti receptora na trombocitima 7.21. Antikoagulantna terapija Heparin Heparin male molekulske mase Heparinoidi Sintetski pentasaharidi Oralni inhibitori faktora Xa Antitrombinski antikoagulansi Oralni antikoagulantni lekovi 7.22. Trombolitička terapija 7.23. Autoimuna trombocitopenija Idiopatska trombocitopenijska purpura 7.24. Aloimune trombocitopenije: posttransfuziona i neonatalna purpura Posttransfiiziona purpura Neonatalna aloimuna trombocitopenijska purpura 7.25. Trombotična trombocitopenijska purpura i hemolizno-uremijski sindrom, 893 Trombotična trombocitopenijska purpura Hemolizno-uremijski sindrom (HUS) 7.26. Hipersplenizam, 901 Uvod, 901 Slezina, 902 Patogeneza splenomegalije, 904 Hematološka oboljenja u etiologiji portne hipertenzije, 904 Klinički nalaz u hipersplenizmu, 913 Terapija hipersplenizma, 914 Hiposplenizam, 915 7.27. Heparinom izazvana trombocitopenija, 917 7.28. Urođene bolesti funkcije trombocita—trombocitopatije i urođene trombocitopenije. 921 Trombocitopatije, 921 Urođene trombocitopenije, 925 7.29. Stečeni poremećaji fimkdje trombocita, 926 Dijagnoza, 926 TRANSFUZIOLOGIJA, 937 Urednik: Gradimir Bogdanović 8.1. Antigeni i antitela eritrocita, 938 Pojam krvnih grupa, 938 Polimorfizam eritrocitnih antigena, 938 Imunogenost antigena, 939 Null fenotipovi, 939 Retke krvne grupe, 940 Biohemijska struktura eritrocitnih antigena, 940 Razvijenost eritrocitnih antigena kod fetusa, novorođenčadi i odraslih, 941 Povezanost krvnih grupa i bolesti, 941 Antieritrocitna antitela, 942 Imuni odgovor protiv eritrocitnih antigena u nekim oboljenjima, 943 Klinički značaj antieritrocitnih antitela, 944 8.2. Antigeni i antitela trombocita i leukocita, 950 Antigeni i antitela trombocita, 950 Antigeni i antitela granulocita, 956 8.3. Principi transfuzija eritrocita, trombocita i leukocita, 961 Priprema eritrocitnih koncentrata, 962 Indikacije za primenu koncentrata eritrocita, 963 Priprema trombocitnih koncentrata, 965 Indikacije za primenu koncentrovanih trombocita, 965 Priprema koncentrata granulocita, 967 Indikacije za primenu koncentrata granulocita, 968 8.4. Primena stabilnih produkata plazme, 970 Uvod, 970 Dobijanje proteina plazme, 970 Ukovi dobijeni iz humane krvi 8.5. Hemafcrcza, plazmafercza i terapijska izmena plazme Aferezno prikupljanje krvnih komponenata 8.6. Transftizijske reakcije 8.7. Bolesti koje se prenose tramfuzijom Virusi prcnosivi putem krvi Viruii prenosivi ćelijskim komponentama krvi Virusi sa niskim stepenom prenosa Virusi koji se potencijalno mogu preneti putem krvi Bakterije Bakterije koje se prenose putem vektora i paraziti Priont Inaktivacija patogena SUPORTIVNA TERAPIJAI PALIJATIVNO ZBRINJAVANJE Urednik: Dragomir Marisavljević 9.1. Aspekti lečenja malignih bolesti krvi i krvotvornih organa Uvod Aspekti malignih bolesti 9.2. Palijativno zbrinjavanje obolelih od hcmatoloških bolesti Mesto palijativnog zbrinjavanja u lečenju neizlečivih oboljenja. Organizacija palijativnog zbrinjavanja Osnovni elementi palijativnog zbrinjavanja Komunikacije Kontrola simptoma bolesti Psihosocijalna podrška Duhovna podrika Etičke dileme Zaključak 9.3. Parmakoterapija kancerskog bola Dcfinicija Klasifikacija kancerskog bola Metode lečenja kancerskog bola Neopioidni analgetici Opioidni analgetici Adjuvantni analgeticl Zaključak 9.4. Kompllkacije malignih bolesti i lečenja Hiperkalcemija Kompresija kičmene moždine Sindrom gornje šuplje vene Sindrom lize tumora Tiflitis Mučnina i povraćanje Maligni izlivi 9.5. Febrilna neutropenija Definicija Patogeueza Najčešći uzročnici febrilnih neutropenija Pristup bolesniku sa febrilnom neutropenijom Lečenje febrilne neutropenije 9.6. Potporna terapija - nutricija i rehabilitacija Malnutricija: pothranjenost i gojaznost, 1056 Promene u metabolizmu, 1056 Procena nutritivnog statusa, 1056 Nutritivna potpora, 105®' Nutritivno savetovanje, 1058 Farmakološki modaliteti, 1059 Enteralna nutricija i parenteralna nutricija, 1059 Medicinska rehabilitacija, 1060 9.7. Faktori rasta, 1062 Eritropoetski faktori rasta, 1062 Mijeloidni faktori rasta, 1065 Faktor stem ćelija (SCF), 1068 Trombopoetin (TPO), 1068 Interleukin 11 (IL-11), 1068 9.8. Gerijatrijski aspekti malignih bolesti krvi, 1070 Starenje, 1070 Maligne bolesti i starenje, 1070 Sveobuhvatna gerijatrijska procena, 1071 Komplikacije i neželjena dejstva hemioterapije kod starijih bolesnika, 1074 9.9. Kvalitet života hematoloških bolesnika, 1077 Definicije, kvalitet života povezan sa zdravljem, 1077 Specifičnosti HRQL kod obolelih od malignih hematoloških bolesti, 1078 Specifičnosti HRQL kod obolelih od nemalignih hematoloških bolesti, 1080 Instrumenti za merenje kvaliteta života, 1080 Kvalitet života razmatran sa aspekta kliničkih studija, 1083 Socijalno-medicinski aspekt QoL, 1084 DEČIJA HEMATOONKOLOGIJA, 1087 Urednik: Dragana Janić 10.1. Akutna mijeloidna leukemija kod dece, 1088 Uvod, 1088 Klasifikacija, 1088 Epidemiologija i etiologija, 1090 Patofiziologija, 1090 Klinička slika, 1092 Dijagnostika, 1093 Lečenje, 1094 Prognostički faktori, 1099 Minimalna rezidualna bolest, 1100 10.2. Akutna limfoblastna leukemija , 1103 Epidemiologija i etiologija, 1103 Klinička prezentacija, 1105 Lečenje, 1106 Terapija adolescenata, 1112 Recidiv akutne Iimfoblastne leukemije , 1112 Indikacije za transplantaciju matičnih ćelija hematopoeze (TMČH), 1114 Kasne komplikacije lečenja, 1114 10.3. Prognostički faktori u ALL, * * ^ Imunofenotipizacija Genskc aberacije u pedijatrijskoj akutnoj limfoblastnoj leukemiji, 1123 Minimalna rezidualna bolest, 1126 10.4. Mijelodisplazni sindromi i hronične mijeloproliferativne bolesti kod dece, 1128 Mijelodisplazni sindromi, 1128 Hronične mijeloproliferativne bolesti , 1135 10.5. Limfomi kod dece, 1146 Uvod, 1146 Epidemiologija, 1147 Etiologija, 1147 Podela i klasifikacija, 1148 Klinička slika, 1152 Dijagnoza, 1153 Prognostički faktori Hočkinovog limfoma, 1156 Prognostički faktori nehočkinskog limfoma, 1156 Lečenje Hočkinovog limfoma, 1157 Lečenje nehočkinskog limfoma, 1158 Kasne komplikacije lečenja limfoma, 1160 10.6. Histiocitni poremećaji, 1164 Histiocitoza Langerhansovih ćelija (engl. Langerhans cell histiocytosis — LCH), 1165 10.7. Hemofagocitna limfohistiocitoza, 1176 Klasifikacija i terminologija, 1176 Genetika i patofiziologija, 1176 Klinička slika, laboratorijski nalazi, dijagnostika i diferencijalna dijagnoza, 1177 Lečenje, 1178 KONSULTATTVNA HEMATOLOGIJA, 1181 Urednik: Nada Suvajdžić- Vuković 11.1. Kasne komplikacije hematoloških bolesti i njihovog lečenja, 1182 Poremećaji funkcije organa i organskih sistema, 1182 Sekundarni maligniteti, 1190 11.2. Hematološke manifestacije oboljenja jetre i bubrega, 1194 Hematološke manifestacije oboljenja jetre, 1194 Hematološke manifestacije oboljenja bubrega, 1198 11.3. Hematološke manifestacije hroničnih zapaljenjskih i malignih bolesti, 1200 Hronične zapaljenjske bolesti, 1200 Maligne bolesti, 1203 11.4. Hematološke bolesti u trudnoći, 1209 Anemija, 1210 Trombocitopenija, 1212 Preeklampsija i HELLP sindrom, 12H Von Willebrand-ova bolest, 1214 Venski tromboembolizam, 1214 Hematološki uzroci ponavljanih gubitaka ploda Diseminovana intravaskularna koagulacija, 1216 Hematološki maligniteti 11.5. Hcmatološki problemi kod hirurških bolesnika: krvarenje i tromboze, 1219 Preoperativna procena rizika od krvarenja, 1220 Priprema bolesnika sa poremećajima hemostaze za operaciju, 1221 Osnovni pojmovi o povećanom intraoperativnom i postoperativnom krvarenju Prohemostazni lekovi, 1224 Hiperkoagulabilnost u perioperativnom periodu, 1224 Indikacije za primenu profilaktičke antikoagulantne terapije, 1225 11.6. Hematološke manifestacije u toku HIV infekcije, 1228 Promene u kostnoj srii, 1229 Citopenije, 1230 Limfoproliferativne bolesti , 1232 Imunoglobulini u serumu, paraprotein, antifosfolipidna antitela, 1234 11.7. Slezina i bolesti slezine, 1235 Embriologija, 1236 Anatomija, 1236 Funkcije slezine, 1237 Kongenitalne anomalije slezine, 1238 Hiposplenizam , 1239 Testovi funkcije slezine, 1240 Splenomegalija , 1240 Hipersplenizam, 1241 Splenektomija, 1242 Ciste i tumori slezine, 1243 11.8. Paraneoplastični sindromi u hematološkim malignitetima, 1245 Endokrinološke manifestacije, 1246 Mukokutane manifestacije, 1247 Reumatološke manifestacije, 1249 Bubrežne manifestacije, 1251 Gastrointestinalne manifestacije, 1252 Neurološke manifestacije, 1252 Hematološke manifestacije, 1253 Ostale manifestacije, 1254 11.9. Hematološke manifestacije dečjih bolesti, 1256 Infektivne bolesti, 1256 Anemija , 1256 Poremećaji leukocita, 1258 Pandtopenija, 1260 Poremećaji hemostaze, 1260 Kardiološke bolesti, 1261 Plućne bolesti, 1262 Gastrointestinalne bolesti, 1263 Bolestijetre, 1264 Bolesti bubrega, 1265 Endokrinološke bolesti, 1266 Reumatske bolesti, 1267 Urođene metaboličke bolesti, 1268 11.10. Hematološke manifestacije infektivnih bolesti, 1270 Anemija, 1270 Poremećaj broja leukodta u infektivnim bolestima, 1273 Poremećaji broja trombodta u infektivnim bolestima, 1275 Poremećaji koagulacije u infektivnim bolestima, 1275 Pandtopenija, 1276 Ostale hematološke manifestadje infektivnih oboijenja, 1276 Hematološke manifestacije prouzrokovane primenom antimikrobnih lekova, 1276 INDEKS Naslov: Klinička hematologija Izdavač: Завод за уџбенике Strana: 1300 (cb) Povez: tvrdi Pismo: latinica Format: 21 x 29 cm Godina izdanja: 2013 ISBN: 978-86-17-17742-1

Prvo izdanje iz 1909. Izuzetno retko u ponudi s originalnim mekim koricama, koje su selotejpom pričvršćene za knjižni blok (v. sliku). Vinjeta na prednjoj korici Beta Vukanović. Spolja kao na fotografijama, unutra veoma dobro očuvano. Izdato u Mostaru u okviru čuvene „Male biblioteke“ Štamparsko umjetničkog zavoda Pahera i Kisića. Naslov Mala biblioteka. Knj. 33 / urednik Kisić Risto Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1909 Izdavanje i proizvodnja [Mostar] : Izdavačka knjižarnica Pahera i Kisića, 1909 Fizički opis 106, 45, 137 str. ; 15 cm Drugi autori - osoba Kisić, Risto Zbirka Mala biblioteka / Knjižarnica Pahera i Kisića ; ǂsv. ǂ161-165 Svetozar Ćorović (Mostar, 29. maj 1875 – Mostar, 17. april 1919) bio je jedan od poznatijih srpskih pripovjedača iz hercegovačkog kraja. Svetozar Ćorović rodio se 29. maja 1875. godine u Mostaru, gdje je završio osnovnu i trgovačku školu. Od 1887. godine objavljivao je radove u mnogim listovima i časopisima: Golub, Neven, Bosanska vila, Luča, Otadžbina i Brankovo kolo. Bio je aktivan član mostarskog društva „Gusle“. Ogledao se i u drugim književno-kulturnim aktivnostima: urednik kalendara Neretljanin (1894, 1895), pokretač i urednik (prva tri godišta) časopisa Zora (1896–1901), član redakcije i saradnik opozicionog lista Narod (1907). Za vrijeme aneksione krize 1908. izbjegao je u Italiju. U bosanski sabor za poslanika je bio izabran 1910. Po izbijanju rata 1914. je uhapšen, odveden u taoce, potom mobilisan i kao vojnik poslan u Mađarsku. Teško bolestan vratio se u Mostar 1917. godine. Svetozar Ćorović umro je u Mostaru 17. aprila 1919. godine. Umro je od bolesti koju je dobio u austrijskim logorima i internacijama, u kojima je proveo prve tri godine Prvog svjetskog rata. Njegov brat je Vladimir Ćorović, srpski istoričar. Djela Pisao je mnogo: objavio je desetak knjiga pripovjedaka, skoro isto toliko romana i nekoliko drama. Od pojedinačnih djela izdvajaju se romani „Majčina sultanija” (1906) s neobičnim likom palanačke kaćiperke u središtu, „Stojan Mutikaša” (1907), gdje je ispričana istorija čovjeka koji od siromašna seoskog dječaka postaje velik trgovac, zelenaš i poganac, i „Jarani” (1911), u kojima je prikazan muslimanski živalj Hercegovine u nemirna vremena uoči prestanka turske vlasti. Ćorović je vješt pripovjedač, piše lako i brzo, njegovo je pripovijedanje jednostavno i prirodno, kompozicija kako u kratkim tako i u dužim formama spretna, motivi dobro odabrani, radnja sigurno vođena. Njegova najpoznatija djela su: „Ženidba Pere Karantana” (1905), „Majčina sultanija” (1906), „Stojan Mutikaša (1907), „U ćelijama” (1908), „U mraku” (1909), „Jarani” (1911), „Zulumćar” (1913), „Kao vihor” (1918); pripovijetke („Bogojavljenska noć”, „Prijatelji”, „Pod pećinama”, „Na vodi”, „Na Vaskrs”) i najzad nekoliko pozorišnih komada: dvije šaljive igre „Poremećen plan” i „Izdaje stan pod kiriju” (1899) i aktovke „On”, „Adembeg”, „Ptice u kavezu” i „Povratak”. Nagrada Svetozar Ćorović Nagrada „Svetozar Ćorović” se dodjeljuje u Srbiji i Republici Srpskoj, dok se u Republici Srpskoj tradicionalno održavaju „Ćorovićevi susreti pisaca“. Beta Vukanović (1872–1972). Beta Vukanović, ili kako je njeno pravo ime, Babet Bahmajer, je rođena 18. aprila 1982. godine u Bambergu, Nemačka. Učila je slikarstvo u Minhenu i Parizu. Udala se za kolegu sa Akademije, Ristu Vukanovića i promenila ime u ono po kome je danas poznata u Srbiji. Ona je zaslužna za uvođenje u domaću umetnost mnogih likovnih vrsta, koje pre nje kod nas nisu postojale. Preselila se u Beograd i prvi put ovde izlagala 20. septembra 1898. godine. Izložbi je prethodilo svečano otvaranje, što je u to vreme bila prava retkost, kao i izlaganje u prostoru kao što je sala Narodne skupštine. Izložbi je prisustvovao i kralj Milan Obrenović i tom prilikom pozvao nju i drugih dvojicu izlagača (Rista Vukanović, Simeon Roksandić) da izlažu na Dvoru. Ona je uticala na tadašnje umetnike da izađu iz ateljea i stvaraju u prirodnom okruženju, otud termin „plain air“, koji se vezuje za njeno ime. Preminula je u Beogradu, nakon čitav vek duge životne priče, 31. oktobra 1972. godine. U trenutku kada su, aprila mjeseca 1899. godine Paher i Kisić dali prvu, temeljno pripremljenu objavu da pokreću „Malu Biblioteku”, oni su istovremeno bili u prilici da ponude petnaestak dotad objavljenih knjiga u vlastitom izdanju. Svoj izravni uzor izdavačka knjižarnica i štamparija Pahera i Kisića i izričito je naznačila u oglasu o pokretanju, objavljenom u posebnoj, nultoj svesci („sveska za prikaz”), gdje se kaže da će ova biblioteka „biti u srpskoj književnosti slična Reklamovoj `Univerzalnoj biblioteci` u Njemačkoj”. U dvanaestogodišnjem životu mostarske „Male Biblioteke” (1899–1910) objavljeno je ukupno 110 naslova, tj. djela, u 185 numerisanih sveski (neka djela izlazila su u više sveski), na kraju uvezanih u 36 knjiga. Iako treba imati na umu da se radi o malim sveskama, sa četiri do šest tabaka džepnog formata, u cjelini se može govoriti o zaista impozantnom izdavačkom poduhvatu za to vrijeme. Kada se govori o odnosu broja i kvaliteta knjiga, u kome je sadržana trajna potreba za usaglašavanjem umjetničke vrijednosti literarnih djela sa brojnošću čitalačke publike, a koju su osnivači i vlasnici „M. B.” nastojali da zadovolje na optimalan način, taj odnos doveden je u onaj omjer koji je omogućio dosta dug vijek edicije i njen opstanak na tržištu knjige u jednom reprezentativnom periodu srpske književnosti. To je podrazumijevalo da se biblioteka prvenstveno i u većoj mjeri morala oslanjati na kraće forme i lakše, zabavno štivo satirično-humorističkog karaktera, pa tek onda na poznata i provjerena djela i pisce domaće i strane književnosti. Iz istih razloga, a i zbog toga što je bila dominantna u tadašnjoj srpskoj književnosti, najviše je zastupljena pripovijetka, ali značajno mjesto imala je i dramska književnost, nešto više komadi humorističkog karaktera, mada je bilo dosta djela i sa melodramskim sadržajem i tragičnim ishodom, što je sve, opet, u vezi sa standardima i praktičnim kulturnim potrebama toga doba. Mnogo manje je poezije, a najmanje književnih studija, ali sama činjenica da ih je uopšte i bilo dovoljno svjedoči o potrebi da se zadovolje i neki ekskluzivniji zahtjevi književnog ukusa. Mada su, dakle, u većoj mjeri bili zastupljeni manje poznati pisci sa radovima više primijenjenog karaktera, bilo je i mnogo najpoznatijih pisaca tog vremena, a neki od njih su objavili i po nekoliko knjiga. Svetozar Ćorović i Branislav Nušić, na primjer, imali su po pet naslova, Simo Matavulj i Svetislav Stefanović po četiri, Stevan Sremac tri, Milan Begović dva, dok su po jednim naslovom bili zastupljeni nešto manje ili više značajni pisci kao što su Ilija Vukićević, Ivo Ćipiko, Mileta Jakšić, Milorad P. Šapčanin, Janko Veselinović, Čedomir Mijatović, Marko Car, Dragutin Ilić, Ksaver Šandor Đalski, Milan Budisavljević, Pera S. Taletov, Vojislav Jovanović, Milutin Uskoković, Jovan Skerlić, Sima Pandurović, Grigorije Božović, i drugi. Ranije je već rečeno da su češće objavljivana manje značajna djela poznatih pisaca, što je valjda i normalno, jer takvih djela je mnogo više nego onih drugih. Ali ni to ne umanjuje značaj ove edicije, jer su u njoj objavljena i neka važna djela srpske književnosti tog doba, kao što su: „Ženidba Pere Karantana“, „Stojan Mutikaša“ i zbirka priča „Moji poznanici“ Svetozara Ćorovića, drama „Knez od Semberije“ Branislava Nušić, „Pošljednji vitezovi“ i „Svrzimantija“ Sime Matavulja, „Sa jadranskih obala“ Ive Ćipika, „Moje simpatije“ i „Niz rodno Primorje“ Marka Cara, „Vitae fragmenta“ Milutina Uskokovića, prva zbirka poezije „Posmrtne počasti“ Sime Pandurovića, prva zbirka priča „Iz Stare Srbije“ Grigorija Božovića, kao i četiri knjige Svetislava Stefanovića, itd. Biblioteka je imala veliki ugled i kod najznačajnijih pisaca toga doba. A. G. Matoš koji u to vrijeme „kao vojni bjegunac živi u potkrovljima Pariza, traži da mu se „šalju izdanja `Male Biblioteke`“, a Bora Stanković „kaže da bi voleo da mu `Koštana` izađe u izdanjima `Male Biblioteke` više nego i u jednom preduzeću Beograda“. „Mala Biblioteka” ugasila se kada više nije mogla da opstane na tržištu knjige. U Bosanskoj vili 1909. godine uz obavijest da je obustavljen njen časopis Prijegled, data je i prognoza da će do kraja te godine morati da se „obustavi izlaženje same biblioteke”. Prema podacima sa tog mjesta u tom periodu do čitalaca je stizalo svega 329 primjeraka njenih knjiga, pri čemu je 115 primjeraka išlo po osnovu godišnje, 39 polugodišnje, a 4 tromjesečne pretplate, dok su 92 primjerka išla za razmjenu i saradnicima. Druga, veća polovina tiraža praktično je završavala kod neurednih platiša i tu se zapravo i krije razlog što je iduće 1910. godine biblioteka morala da se ugasi. Koliki je značaj i ugled imala „Mala Biblioteka” svjedoči i podatak da ju je „kupio Iso Đurđević, knjižar iz Sarajeva, i 1918. godine nastavio da štampa knjige od 186. sv. nadalje, a istovremeno da doštampa i brojeve od 1. do 185. sv., kako bi stvorio svoju, novu biblioteku”. Preuzetu biblioteku novi izdavač je izdavao do 1931. godine, ali kontinuitet od 1–185 sveske nije uspio popuniti svojim knjigama. Ideja „Male Biblioteke” ponovo je oživjela sedamdesetih godina ovog vijeka kada je Ihsan (Ico) Mutevelić u Mostaru osnovao Prvu književnu komunu, koja je bila inspirisana davnim Paher – Kisićevim izdavačkim poduhvatom. U okviru te kulturno veoma široko zasnovane izdavačko-knjižarske institucije, koja je umnogome podsjećala na „Štamparsko-umjetnički zavod Pahera i Kisića” bila je pokrenuta i jedna edicija pod imenom „Mala Biblioteka”, koja, međutim, nije dostigla značaj svog uzora i prethodnika KNjIGE OBJAVLjENE U „MALOJ BIBLIOTECI“ 1899. 0. Ljubav prema knjizi po Edmondu de Amicisu. Sa napomenama nekoliko srpskih književnika (sveska za prikaz); 1. Jovan Protić: Šareni šljunci. Humoristične crtice; 2. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. I svezak; 3. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. I sveska; 4. Simo Matavulj: Tri pripovijetke; 5. Svetozar Ćorović: Dvije šaljive igre. I. Poremećen plan. II. Izdaje stan pod kiriju; 6–7. Od srpskih pripovjedača: Božićne priče. # zastupljeni: Jovan Maksimović, Ilija I. Vukićević, Svetozar Ćorović, Ivan Ivanić, Milan Budisavljević, Marko Car; 8. Ilija I. Vukićević: Arnautske slike; 1900. 9. Stevan Sremac: Dve pripovetke; 10. Ivo Ćipiko: Sa jadranskih obala. Kratke priče; 11–12. Jovan Protić: Seoske fotografije; 13. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. II svezak; 14. Branislav Đ. Nušić: Knez od Semberije. Istoriska scena; 15. Mileta Jakšić: Priče; 16. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. II sveska; 1901. 17–18. Svetozar Ćorović: Crtice; 1902. 19. Od srpskih pisaca: Humoristikon. I sveska; # zastupljeni: Branislav Đ. Nušić, Milorad M. Petrović, Dr. Branislav Stojanović, Čiča Ilija Stanojević, Jovan Protić. 20. Jovan Protić: Pripovetka kako se pokojni Avram Nestorović svadio sa pokojnim Nestorom Avramovićem; 21–22. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, I sveska; 23–24. Nikolaj V. Gogolj: Ženidba. Sasvim neobičan događaj. Komedija u dva čina. Prevela Vukosava Ivanišević Ćuković; 25. Luka Grđić Bjelokosić: Stotina šaljivih priča. Iz srpskog narodnog života u Hercegovini; 26–27. Milan Budisavljević: Priče. Nova zbirka. „Bijedni ljudi”; 28–29. Milorad P. Šapčanin: Posljednje pripovetke. Predgovor Dimitrije Gligorić; 30. Jovan Fil. Ivanišević: Vragolije Vuka Zloćevića. Pripovijetke iz crnogorskog života; 31–32. Od srpskih pisaca: Humoristikon. Kozerije II–III sveska; # zastupljeni: Milovan Đ. Glišić, Stevan Sremac, Dragomir M. Janković, Jevta Ugričić, Radoje D. Domanović, Ilija I. Vukićević, S. H., O. 33–34. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, II sveska; 35. Nikolaj V. Gogolj: Šinjel. Preveo Ljubomir Miljković; 36. Vladoje S. Jugović: Sjene. Male pripovijesti; 37. Branislav Đ. Nušić: Šopenhauer. Humoreska u jednom činu; 38. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Dve pripovetke. S engleskog preveo Svetislav Stefanović; 39. Joanikije Pamučina: Šaljive srpske narodne pripovijetke. I sveska; 40. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika. III sveska; 41–42. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Julije Cezar. Tragedija. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 1903. 43. Simo Matavulj: Pošljednji vitezovi; 44. Jean Baptiste Racine (Žan Batist Rasin): Fedra. Tragedija u pet činova. S francuskog preveo Dr. Nikola Đorić. 45. Simo Matavulj: Svrzimantija; 46–47. Miloš P. Ćirković: Iz mojih uspomena; 48. Gyy de Maupassant (Gi de Mopasan): Orla. S francuskog preveo Veljko M. Milićević. Predgovor M. Milićević; 49. Jovan Đorđević: Čučuk-Stana. Biografijska crta; 50. Brankovinski (Đoka Nenadović): Pripovetke. I sveska; 51–52–53. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Hamlet kraljević danski. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 54–55. Dr. Jovan Subotić: Miloš Obilić. Tragedija u pet činova; 56. Maksim Gorki: Čelkaš. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 57–58–59. Janko M. Veselinović: Ciganče. Iz zbirke sitih i gladnih; 60. Ferenc Herceg: Šest pričica. S mađarskog preveo Jovan Grčić; 61–62. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Magbet. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 63. Branislav Đ. Nušić: Malo Pozorište. I. Pod starost. II. Naša deca. I sveska; 64–65. Franz Grillparzer (Franc Grilparcer): Jevrejka Toleđanka. Istoriska žalosna igra u pet činova. S njemačkog preveo Jovan Grčić; 66. Stevan Sremac: Čiča-Jordan. Jedna slika; 1904. 67–68. Čeda Mijatović: Siromah Marko; 69. Matilda Serao – Enriko Kastelnuovo – Đovani Verga: Iz Italije. Pripovetke. S talijanskog preveo Svetolik A. Popović; 70. Dr. Svetislav Stefanović: Skice; 71–72–73. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Ričard III. Tragedija u pet činova. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 74. Marko Car: S bojnog i ljubavnog polja. Prigodne priče; 75. Luka Grđić Bjelokosić: Moje crtice; 76–77. I. E. Poricki: Naličje života. Skice iz anatomije. S njemačkog preveo Gerasim P. Ivezić; 78. Stevan Sremac: Jeksik-adžija. Pripovetka; 79–80. Camille Debans (Kamil Deban): Prepreka. S francuskog preveo Vladimir T. Spasojević; 81–82–83. Milan Pribićević: U mraku i magli; 84–85. Lav Nikolajević Tolstoj: Jutro jednog spahije. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 86–87. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. II knjiga; 88. Ivan Vazov: Kratke priče. S bugarskog preveo Svetolik A. Popović; 89. Jovan Protić: U Zavetrincima; 90. Evripid: Alkesta. Antička drama u tri čina sa prologom. Preradio Ž. Rivole. Preveo Risto J. Odavić; 1905. 91. Dragutin J. Ilijć: Pripovetke. I sveska; 92. Jeremije Obrad Karadžić: Srpske narodne pripovijetke; 93–95. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Stradanje mladoga Vertera. S nemačkog preveo Branko Mušicki; 96–97. Ksaver Šandor Đalski (Ljubomir Babić): Pripovijetke. I sveska;112 98–99. Vaclav Steh (Vaclav Šteh): Zvoni treći put. Vesela igra u tri čina. S češkog preveo Dr. Ilija Bajić; 100. Branislav Đ. Nušić: Malo pozorište. I. Greh za greh. II. Pod oblacima, II sveska; 101. Stevan Sremac: Skice; 102–103. Petar J. Odavić: Novele. I sveska; 104–105. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mletački trgovac. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 106. Nikola T. Janković: Pripovetke. I sveska; 107. Géza Gardonui (Geza Gardonji): Male priče. S mađarskog preveo Jovan Protić; 108. Milan Begović: Vojislav Ilijć. Studija; 109–110. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. III sveska; 111–112. Henrik Ibsen (Henrik Ipsen): Rosmersholm. Drama u četiri čina. Preveo Vojislav Jovanović; 113–114. Svetozar Ćorović: Ženidba Pere Karantana; 1906. 115. Simo Matavulj: Car Duklijan; 116–118. Milan Budisavljević: Tmurni dnevi. Pripovijesti; 119. Svetozar Hruban-Vajanski: Bura u zatišju. Novela. Sa slovačkoga preveo Jovan Vučerić. Predgovor od prevodioca; 120. Detlev Liliencron (Detlev Lilienkron): Ratne novele. S nemačkog Mirko Damnjanović; 121. Ž. M. Romanović: Psihodrame; 122–123. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mnogo vike ni oko šta. S engleskog Dr. Svetislav Stefanović; 124. Milan Begović: Meniet. Kaprisa u jednom činu; 125. Aleksandar Valentinovič Amfiteatrov: Stara vrlina. Dramska kaža u jednom činu. S. Ruskog preveo Risto J. Odavić; 126–132. Pera S. Taletov: Novac. Roman iz beogradskog života; 133. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Tri pripovetke. S engleskog preveo Dr. Dušan Rajičić; 134–135. Jovan Protić: Iz seoskog albuma; 1907. 136–138. Svetislav Stefanović: Iz engleske književnosti. Eseji. I knjiga; 139–140. Vojislav Jovanović: Naši sinovi. Komad u četiri čina s epilogom; 141–147. Svetozar Ćorović: Stojan Mutikaša. Roman; 148–149. Maksim Gorki: Na dnu. Dramska slika u četiri čina. S ruskog prevela Maga Magazinović; 1908. 150. Aleksa Šantić: Pod maglom. Slika iz Gornje Hercegovine; 151–152. Grigorije Božović: Iz Stare Srbije. Pripovetke. I sveska; 153. Milutin Uskoković: Vitae fragmenta . Knjiga za umorne ljude; 154–155. Milutin Jovanović: Pjesme; 156. Jean Baptiste Moliere (Žan Batist Molijer): Smiješne precioze. Komedija. S francuskog preveo Dušan L. Đukić. Predgovor P. Popovića; 157. Jovan Skerlić: Francuski romantičari i srpska narodna poezija;114 158–160. Aleksandar Vasiljevič Družinjin: Paulina Sasovica. Pripovetka. S ruskog preveo Stojan Novaković; 161–162. Sima Pandurović: Posmrtne počasti; 1909. 163. Branislav Nušić: Danak u krvi. Dramski fragment u jednom činu; 164–165. Svetozar Ćorović: Moji poznanici; 166–168. Mađarski pripovjedači. Dvadeset pripovjedaka. S mađarskog preveo Slavko M. Kosić; #Zastupljeni: Đula Sini, Zoltan Turi, Đula Varteši, Geza Gardonji, Adi Endre, Ferenc Herceg, Lajoš Biro, Žigmond Seleši, Jene Heltai, Zoltan Ambruš, Šandor Brodi, Viktor Rakoši, Tomaš Kobor, Bela Tot, Ferenc Molnar, Đula Krudi, Marton Zoldi, Geza Lenđel, Ištvan Baršol, Kalman Miksat; 169–170. Jovan Protić: Perom i olovkom. Ćeretanja; 171–174. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Gvozdenšaka Gec od Berlihingena. Pozorišna igra u pet činova. S njemačkog originala od 1773 g. Preveo Ivan Vasin Popović; 175. Mita Dimitrijević: Priče; 176–177. Maksim Gorki: Konovalov. Pripovetka. S ruskog prevela Ljuba A. Marjanovića; 1910. 178–181. Andre Theuriet (Andre Terije): Žerarova ženidba. Roman. S francuskog preveo Mihailo S. Dojčinović; 182–185. Aleksa Šantić: Iz njemačke lirike. KC

Prvo izdanje. Izuzetno retko u ponudi s originalnim mekim koricama, koje su selotejpom pričvršćene za knjižni blok (v. sliku). Spolja kao na fotografijama, unutra veoma dobro očuvano. Izdato u Mostaru u okviru čuvene „Male biblioteke“ Štamparsko umjetničkog zavoda Pahera i Kisića. Naslov Mala biblioteka. Knj. 4 / urednik Risto Kisić Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1902 Izdavanje i proizvodnja [Mostar] : Knjižarnica Pahera i Kisića, 1902 Fizički opis 77, 141, 83, 106 str. ; 15 cm Drugi autori - osoba Kisić, Risto Zbirka Mala biblioteka / Knjižarnica Pahera i Kisića ; ǂsv. ǂ16-20 Sadržaj Sadržaj: Pripovetke / A. P. Čehov. Crtice / Svetozar Ćorović. Humoristikon / Branislav Đ. Nušić, Milorad M. Petrović, Branislav Stanojević, Čiča-Ilija Stanojević, Jovan Protić, Čeda Popović. ISBN (Pl.) Svetozar Ćorović (Mostar, 29. maj 1875 – Mostar, 17. april 1919) bio je jedan od poznatijih srpskih pripovjedača iz hercegovačkog kraja. Svetozar Ćorović rodio se 29. maja 1875. godine u Mostaru, gdje je završio osnovnu i trgovačku školu. Od 1887. godine objavljivao je radove u mnogim listovima i časopisima: Golub, Neven, Bosanska vila, Luča, Otadžbina i Brankovo kolo. Bio je aktivan član mostarskog društva „Gusle“. Ogledao se i u drugim književno-kulturnim aktivnostima: urednik kalendara Neretljanin (1894, 1895), pokretač i urednik (prva tri godišta) časopisa Zora (1896–1901), član redakcije i saradnik opozicionog lista Narod (1907). Za vrijeme aneksione krize 1908. izbjegao je u Italiju. U bosanski sabor za poslanika je bio izabran 1910. Po izbijanju rata 1914. je uhapšen, odveden u taoce, potom mobilisan i kao vojnik poslan u Mađarsku. Teško bolestan vratio se u Mostar 1917. godine. Svetozar Ćorović umro je u Mostaru 17. aprila 1919. godine. Umro je od bolesti koju je dobio u austrijskim logorima i internacijama, u kojima je proveo prve tri godine Prvog svjetskog rata. Njegov brat je Vladimir Ćorović, srpski istoričar. Djela Pisao je mnogo: objavio je desetak knjiga pripovjedaka, skoro isto toliko romana i nekoliko drama. Od pojedinačnih djela izdvajaju se romani „Majčina sultanija” (1906) s neobičnim likom palanačke kaćiperke u središtu, „Stojan Mutikaša” (1907), gdje je ispričana istorija čovjeka koji od siromašna seoskog dječaka postaje velik trgovac, zelenaš i poganac, i „Jarani” (1911), u kojima je prikazan muslimanski živalj Hercegovine u nemirna vremena uoči prestanka turske vlasti. Ćorović je vješt pripovjedač, piše lako i brzo, njegovo je pripovijedanje jednostavno i prirodno, kompozicija kako u kratkim tako i u dužim formama spretna, motivi dobro odabrani, radnja sigurno vođena. Njegova najpoznatija djela su: „Ženidba Pere Karantana” (1905), „Majčina sultanija” (1906), „Stojan Mutikaša (1907), „U ćelijama” (1908), „U mraku” (1909), „Jarani” (1911), „Zulumćar” (1913), „Kao vihor” (1918); pripovijetke („Bogojavljenska noć”, „Prijatelji”, „Pod pećinama”, „Na vodi”, „Na Vaskrs”) i najzad nekoliko pozorišnih komada: dvije šaljive igre „Poremećen plan” i „Izdaje stan pod kiriju” (1899) i aktovke „On”, „Adembeg”, „Ptice u kavezu” i „Povratak”. Nagrada Svetozar Ćorović Nagrada „Svetozar Ćorović” se dodjeljuje u Srbiji i Republici Srpskoj, dok se u Republici Srpskoj tradicionalno održavaju „Ćorovićevi susreti pisaca“. U trenutku kada su, aprila mjeseca 1899. godine Paher i Kisić dali prvu, temeljno pripremljenu objavu da pokreću „Malu Biblioteku”, oni su istovremeno bili u prilici da ponude petnaestak dotad objavljenih knjiga u vlastitom izdanju. Svoj izravni uzor izdavačka knjižarnica i štamparija Pahera i Kisića i izričito je naznačila u oglasu o pokretanju, objavljenom u posebnoj, nultoj svesci („sveska za prikaz”), gdje se kaže da će ova biblioteka „biti u srpskoj književnosti slična Reklamovoj `Univerzalnoj biblioteci` u Njemačkoj”. U dvanaestogodišnjem životu mostarske „Male Biblioteke” (1899–1910) objavljeno je ukupno 110 naslova, tj. djela, u 185 numerisanih sveski (neka djela izlazila su u više sveski), na kraju uvezanih u 36 knjiga. Iako treba imati na umu da se radi o malim sveskama, sa četiri do šest tabaka džepnog formata, u cjelini se može govoriti o zaista impozantnom izdavačkom poduhvatu za to vrijeme. Kada se govori o odnosu broja i kvaliteta knjiga, u kome je sadržana trajna potreba za usaglašavanjem umjetničke vrijednosti literarnih djela sa brojnošću čitalačke publike, a koju su osnivači i vlasnici „M. B.” nastojali da zadovolje na optimalan način, taj odnos doveden je u onaj omjer koji je omogućio dosta dug vijek edicije i njen opstanak na tržištu knjige u jednom reprezentativnom periodu srpske književnosti. To je podrazumijevalo da se biblioteka prvenstveno i u većoj mjeri morala oslanjati na kraće forme i lakše, zabavno štivo satirično-humorističkog karaktera, pa tek onda na poznata i provjerena djela i pisce domaće i strane književnosti. Iz istih razloga, a i zbog toga što je bila dominantna u tadašnjoj srpskoj književnosti, najviše je zastupljena pripovijetka, ali značajno mjesto imala je i dramska književnost, nešto više komadi humorističkog karaktera, mada je bilo dosta djela i sa melodramskim sadržajem i tragičnim ishodom, što je sve, opet, u vezi sa standardima i praktičnim kulturnim potrebama toga doba. Mnogo manje je poezije, a najmanje književnih studija, ali sama činjenica da ih je uopšte i bilo dovoljno svjedoči o potrebi da se zadovolje i neki ekskluzivniji zahtjevi književnog ukusa. Mada su, dakle, u većoj mjeri bili zastupljeni manje poznati pisci sa radovima više primijenjenog karaktera, bilo je i mnogo najpoznatijih pisaca tog vremena, a neki od njih su objavili i po nekoliko knjiga. Svetozar Ćorović i Branislav Nušić, na primjer, imali su po pet naslova, Simo Matavulj i Svetislav Stefanović po četiri, Stevan Sremac tri, Milan Begović dva, dok su po jednim naslovom bili zastupljeni nešto manje ili više značajni pisci kao što su Ilija Vukićević, Ivo Ćipiko, Mileta Jakšić, Milorad P. Šapčanin, Janko Veselinović, Čedomir Mijatović, Marko Car, Dragutin Ilić, Ksaver Šandor Đalski, Milan Budisavljević, Pera S. Taletov, Vojislav Jovanović, Milutin Uskoković, Jovan Skerlić, Sima Pandurović, Grigorije Božović, i drugi. Ranije je već rečeno da su češće objavljivana manje značajna djela poznatih pisaca, što je valjda i normalno, jer takvih djela je mnogo više nego onih drugih. Ali ni to ne umanjuje značaj ove edicije, jer su u njoj objavljena i neka važna djela srpske književnosti tog doba, kao što su: „Ženidba Pere Karantana“, „Stojan Mutikaša“ i zbirka priča „Moji poznanici“ Svetozara Ćorovića, drama „Knez od Semberije“ Branislava Nušić, „Pošljednji vitezovi“ i „Svrzimantija“ Sime Matavulja, „Sa jadranskih obala“ Ive Ćipika, „Moje simpatije“ i „Niz rodno Primorje“ Marka Cara, „Vitae fragmenta“ Milutina Uskokovića, prva zbirka poezije „Posmrtne počasti“ Sime Pandurovića, prva zbirka priča „Iz Stare Srbije“ Grigorija Božovića, kao i četiri knjige Svetislava Stefanovića, itd. Biblioteka je imala veliki ugled i kod najznačajnijih pisaca toga doba. A. G. Matoš koji u to vrijeme „kao vojni bjegunac živi u potkrovljima Pariza, traži da mu se „šalju izdanja `Male Biblioteke`“, a Bora Stanković „kaže da bi voleo da mu `Koštana` izađe u izdanjima `Male Biblioteke` više nego i u jednom preduzeću Beograda“. „Mala Biblioteka” ugasila se kada više nije mogla da opstane na tržištu knjige. U Bosanskoj vili 1909. godine uz obavijest da je obustavljen njen časopis Prijegled, data je i prognoza da će do kraja te godine morati da se „obustavi izlaženje same biblioteke”. Prema podacima sa tog mjesta u tom periodu do čitalaca je stizalo svega 329 primjeraka njenih knjiga, pri čemu je 115 primjeraka išlo po osnovu godišnje, 39 polugodišnje, a 4 tromjesečne pretplate, dok su 92 primjerka išla za razmjenu i saradnicima. Druga, veća polovina tiraža praktično je završavala kod neurednih platiša i tu se zapravo i krije razlog što je iduće 1910. godine biblioteka morala da se ugasi. Koliki je značaj i ugled imala „Mala Biblioteka” svjedoči i podatak da ju je „kupio Iso Đurđević, knjižar iz Sarajeva, i 1918. godine nastavio da štampa knjige od 186. sv. nadalje, a istovremeno da doštampa i brojeve od 1. do 185. sv., kako bi stvorio svoju, novu biblioteku”. Preuzetu biblioteku novi izdavač je izdavao do 1931. godine, ali kontinuitet od 1–185 sveske nije uspio popuniti svojim knjigama. Ideja „Male Biblioteke” ponovo je oživjela sedamdesetih godina ovog vijeka kada je Ihsan (Ico) Mutevelić u Mostaru osnovao Prvu književnu komunu, koja je bila inspirisana davnim Paher – Kisićevim izdavačkim poduhvatom. U okviru te kulturno veoma široko zasnovane izdavačko-knjižarske institucije, koja je umnogome podsjećala na „Štamparsko-umjetnički zavod Pahera i Kisića” bila je pokrenuta i jedna edicija pod imenom „Mala Biblioteka”, koja, međutim, nije dostigla značaj svog uzora i prethodnika KNjIGE OBJAVLjENE U „MALOJ BIBLIOTECI“ 1899. 0. Ljubav prema knjizi po Edmondu de Amicisu. Sa napomenama nekoliko srpskih književnika (sveska za prikaz); 1. Jovan Protić: Šareni šljunci. Humoristične crtice; 2. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. I svezak; 3. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. I sveska; 4. Simo Matavulj: Tri pripovijetke; 5. Svetozar Ćorović: Dvije šaljive igre. I. Poremećen plan. II. Izdaje stan pod kiriju; 6–7. Od srpskih pripovjedača: Božićne priče. # zastupljeni: Jovan Maksimović, Ilija I. Vukićević, Svetozar Ćorović, Ivan Ivanić, Milan Budisavljević, Marko Car; 8. Ilija I. Vukićević: Arnautske slike; 1900. 9. Stevan Sremac: Dve pripovetke; 10. Ivo Ćipiko: Sa jadranskih obala. Kratke priče; 11–12. Jovan Protić: Seoske fotografije; 13. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. II svezak; 14. Branislav Đ. Nušić: Knez od Semberije. Istoriska scena; 15. Mileta Jakšić: Priče; 16. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. II sveska; 1901. 17–18. Svetozar Ćorović: Crtice; 1902. 19. Od srpskih pisaca: Humoristikon. I sveska; # zastupljeni: Branislav Đ. Nušić, Milorad M. Petrović, Dr. Branislav Stojanović, Čiča Ilija Stanojević, Jovan Protić. 20. Jovan Protić: Pripovetka kako se pokojni Avram Nestorović svadio sa pokojnim Nestorom Avramovićem; 21–22. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, I sveska; 23–24. Nikolaj V. Gogolj: Ženidba. Sasvim neobičan događaj. Komedija u dva čina. Prevela Vukosava Ivanišević Ćuković; 25. Luka Grđić Bjelokosić: Stotina šaljivih priča. Iz srpskog narodnog života u Hercegovini; 26–27. Milan Budisavljević: Priče. Nova zbirka. „Bijedni ljudi”; 28–29. Milorad P. Šapčanin: Posljednje pripovetke. Predgovor Dimitrije Gligorić; 30. Jovan Fil. Ivanišević: Vragolije Vuka Zloćevića. Pripovijetke iz crnogorskog života; 31–32. Od srpskih pisaca: Humoristikon. Kozerije II–III sveska; # zastupljeni: Milovan Đ. Glišić, Stevan Sremac, Dragomir M. Janković, Jevta Ugričić, Radoje D. Domanović, Ilija I. Vukićević, S. H., O. 33–34. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, II sveska; 35. Nikolaj V. Gogolj: Šinjel. Preveo Ljubomir Miljković; 36. Vladoje S. Jugović: Sjene. Male pripovijesti; 37. Branislav Đ. Nušić: Šopenhauer. Humoreska u jednom činu; 38. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Dve pripovetke. S engleskog preveo Svetislav Stefanović; 39. Joanikije Pamučina: Šaljive srpske narodne pripovijetke. I sveska; 40. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika. III sveska; 41–42. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Julije Cezar. Tragedija. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 1903. 43. Simo Matavulj: Pošljednji vitezovi; 44. Jean Baptiste Racine (Žan Batist Rasin): Fedra. Tragedija u pet činova. S francuskog preveo Dr. Nikola Đorić. 45. Simo Matavulj: Svrzimantija; 46–47. Miloš P. Ćirković: Iz mojih uspomena; 48. Gyy de Maupassant (Gi de Mopasan): Orla. S francuskog preveo Veljko M. Milićević. Predgovor M. Milićević; 49. Jovan Đorđević: Čučuk-Stana. Biografijska crta; 50. Brankovinski (Đoka Nenadović): Pripovetke. I sveska; 51–52–53. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Hamlet kraljević danski. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 54–55. Dr. Jovan Subotić: Miloš Obilić. Tragedija u pet činova; 56. Maksim Gorki: Čelkaš. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 57–58–59. Janko M. Veselinović: Ciganče. Iz zbirke sitih i gladnih; 60. Ferenc Herceg: Šest pričica. S mađarskog preveo Jovan Grčić; 61–62. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Magbet. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 63. Branislav Đ. Nušić: Malo Pozorište. I. Pod starost. II. Naša deca. I sveska; 64–65. Franz Grillparzer (Franc Grilparcer): Jevrejka Toleđanka. Istoriska žalosna igra u pet činova. S njemačkog preveo Jovan Grčić; 66. Stevan Sremac: Čiča-Jordan. Jedna slika; 1904. 67–68. Čeda Mijatović: Siromah Marko; 69. Matilda Serao – Enriko Kastelnuovo – Đovani Verga: Iz Italije. Pripovetke. S talijanskog preveo Svetolik A. Popović; 70. Dr. Svetislav Stefanović: Skice; 71–72–73. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Ričard III. Tragedija u pet činova. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 74. Marko Car: S bojnog i ljubavnog polja. Prigodne priče; 75. Luka Grđić Bjelokosić: Moje crtice; 76–77. I. E. Poricki: Naličje života. Skice iz anatomije. S njemačkog preveo Gerasim P. Ivezić; 78. Stevan Sremac: Jeksik-adžija. Pripovetka; 79–80. Camille Debans (Kamil Deban): Prepreka. S francuskog preveo Vladimir T. Spasojević; 81–82–83. Milan Pribićević: U mraku i magli; 84–85. Lav Nikolajević Tolstoj: Jutro jednog spahije. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 86–87. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. II knjiga; 88. Ivan Vazov: Kratke priče. S bugarskog preveo Svetolik A. Popović; 89. Jovan Protić: U Zavetrincima; 90. Evripid: Alkesta. Antička drama u tri čina sa prologom. Preradio Ž. Rivole. Preveo Risto J. Odavić; 1905. 91. Dragutin J. Ilijć: Pripovetke. I sveska; 92. Jeremije Obrad Karadžić: Srpske narodne pripovijetke; 93–95. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Stradanje mladoga Vertera. S nemačkog preveo Branko Mušicki; 96–97. Ksaver Šandor Đalski (Ljubomir Babić): Pripovijetke. I sveska;112 98–99. Vaclav Steh (Vaclav Šteh): Zvoni treći put. Vesela igra u tri čina. S češkog preveo Dr. Ilija Bajić; 100. Branislav Đ. Nušić: Malo pozorište. I. Greh za greh. II. Pod oblacima, II sveska; 101. Stevan Sremac: Skice; 102–103. Petar J. Odavić: Novele. I sveska; 104–105. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mletački trgovac. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 106. Nikola T. Janković: Pripovetke. I sveska; 107. Géza Gardonui (Geza Gardonji): Male priče. S mađarskog preveo Jovan Protić; 108. Milan Begović: Vojislav Ilijć. Studija; 109–110. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. III sveska; 111–112. Henrik Ibsen (Henrik Ipsen): Rosmersholm. Drama u četiri čina. Preveo Vojislav Jovanović; 113–114. Svetozar Ćorović: Ženidba Pere Karantana; 1906. 115. Simo Matavulj: Car Duklijan; 116–118. Milan Budisavljević: Tmurni dnevi. Pripovijesti; 119. Svetozar Hruban-Vajanski: Bura u zatišju. Novela. Sa slovačkoga preveo Jovan Vučerić. Predgovor od prevodioca; 120. Detlev Liliencron (Detlev Lilienkron): Ratne novele. S nemačkog Mirko Damnjanović; 121. Ž. M. Romanović: Psihodrame; 122–123. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mnogo vike ni oko šta. S engleskog Dr. Svetislav Stefanović; 124. Milan Begović: Meniet. Kaprisa u jednom činu; 125. Aleksandar Valentinovič Amfiteatrov: Stara vrlina. Dramska kaža u jednom činu. S. Ruskog preveo Risto J. Odavić; 126–132. Pera S. Taletov: Novac. Roman iz beogradskog života; 133. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Tri pripovetke. S engleskog preveo Dr. Dušan Rajičić; 134–135. Jovan Protić: Iz seoskog albuma; 1907. 136–138. Svetislav Stefanović: Iz engleske književnosti. Eseji. I knjiga; 139–140. Vojislav Jovanović: Naši sinovi. Komad u četiri čina s epilogom; 141–147. Svetozar Ćorović: Stojan Mutikaša. Roman; 148–149. Maksim Gorki: Na dnu. Dramska slika u četiri čina. S ruskog prevela Maga Magazinović; 1908. 150. Aleksa Šantić: Pod maglom. Slika iz Gornje Hercegovine; 151–152. Grigorije Božović: Iz Stare Srbije. Pripovetke. I sveska; 153. Milutin Uskoković: Vitae fragmenta . Knjiga za umorne ljude; 154–155. Milutin Jovanović: Pjesme; 156. Jean Baptiste Moliere (Žan Batist Molijer): Smiješne precioze. Komedija. S francuskog preveo Dušan L. Đukić. Predgovor P. Popovića; 157. Jovan Skerlić: Francuski romantičari i srpska narodna poezija;114 158–160. Aleksandar Vasiljevič Družinjin: Paulina Sasovica. Pripovetka. S ruskog preveo Stojan Novaković; 161–162. Sima Pandurović: Posmrtne počasti; 1909. 163. Branislav Nušić: Danak u krvi. Dramski fragment u jednom činu; 164–165. Svetozar Ćorović: Moji poznanici; 166–168. Mađarski pripovjedači. Dvadeset pripovjedaka. S mađarskog preveo Slavko M. Kosić; #Zastupljeni: Đula Sini, Zoltan Turi, Đula Varteši, Geza Gardonji, Adi Endre, Ferenc Herceg, Lajoš Biro, Žigmond Seleši, Jene Heltai, Zoltan Ambruš, Šandor Brodi, Viktor Rakoši, Tomaš Kobor, Bela Tot, Ferenc Molnar, Đula Krudi, Marton Zoldi, Geza Lenđel, Ištvan Baršol, Kalman Miksat; 169–170. Jovan Protić: Perom i olovkom. Ćeretanja; 171–174. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Gvozdenšaka Gec od Berlihingena. Pozorišna igra u pet činova. S njemačkog originala od 1773 g. Preveo Ivan Vasin Popović; 175. Mita Dimitrijević: Priče; 176–177. Maksim Gorki: Konovalov. Pripovetka. S ruskog prevela Ljuba A. Marjanovića; 1910. 178–181. Andre Theuriet (Andre Terije): Žerarova ženidba. Roman. S francuskog preveo Mihailo S. Dojčinović; 182–185. Aleksa Šantić: Iz njemačke lirike. KC

Prvo izdanje iz 1905. Izuzetno retko u ponudi s originalnim mekim koricama, koje su selotejpom pričvršćene za knjižni blok (v. sliku). Vinjeta na prednjoj korici Beta Vukanović. Spolja kao na fotografijama, unutra veoma dobro očuvano. Izdato u Mostaru u okviru čuvene „Male biblioteke“ Štamparsko umjetničkog zavoda Pahera i Kisića. Autor - osoba Ćorović, Svetozar Naslov Ženidba Pere Karantana / Svet. [Svetozar] Ćorović Vrsta građe roman Jezik srpski Godina 1905 Izdavanje i proizvodnja U Mostaru : Štamparsko umjetnički zavod Pahera i Kisića, 1905 Fizički opis 170 str. ; 15 cm Zbirka Mala biblioteka : posebno izdanje Svetozar Ćorović (Mostar, 29. maj 1875 – Mostar, 17. april 1919) bio je jedan od poznatijih srpskih pripovjedača iz hercegovačkog kraja. Ženidba Pere Karantana je jedan od kraćih romana Svetozara Ćorovića. Prvi put je objavljen 1905. godine. I u njemu se oseća uticaj Stevana Sremca i Jakova Ignjatovića, naročito zbog toga što Ignjatović ima roman koji se zove Ženidba Ljube Čekmedžića. Ćorović piše vrlo slično drugim predstavnicima srpskog realizma u književnosti. On prikazuje tradicionalni život, malu sredinu, obične ljude, porodične i društvene odnose. U svojim delima on nije jedan od onih pisaca koji će dati idealizovanu sliku društvenog sloja, okolnosti i vremena. Svetozar Ćorović je realista, koji teži da objektivno prikaže stanje i svet o kome govori, mada u njegovim delima ima i humora. Upravo je Ženidba Pere Karantana primer romana u kom se oseća humor, doduše, vrlo osoben, ne onaj koji zatičemo u komedijama. Naravno, nije u celom romanu sve komično, naprotiv, ali neki od postupaka junaka teraju čitaoca na smeh. Može se reći i da je tema vrlo ozbiljna, jer nije mala stvar tražiti partnera za ceo život. Ovaj Pera Karantan, glavni lik, živi sam i oseća da mu nedostaje žena u kući, kako da mu da bude ostvaren i srećan sa njom, tako i da mu pomogne u kućnim poslovima. Premda je svestan toga, on je nespretan, nesnađen i to je ono što ga sputava da učini pravi izbor. Kroz Perinu sudbinu Svetozar Ćorović je želeo da navede čitaoce da se nasmeju, ali isto tako i da ih podseti da je važno razmisliti o pitanjima koje život postavlja. Pera Karantan traži nevestu, u čemu mu pomažu i prijatelji. To je glavna radnja romana Ženidba Pere Karantana, i zbog toga je odabran i ovakav naslov. Međutim, baš ne ide sve lako, on nailazi na prepreke, a taman kad mu se učini da je našao „onu pravu”, dođe do neočekivane situacije. Budući mladoženja kao da ne zna da se oslobodi i nije navikao da stvari rešava sam, već se čini da mu je potrebna podrška, što on i ne krije i direktno traži od svojih drugova da idu s njim u „prosidbu”. Prvi put, kada je išao sam, Pera se služio sitnim varanjem, jer da bi video Maru, popovu ćerku, morao je da izmišlja razloga zašto je došao i da koristi male laži da bi ga pop uopšte primio. Možda Svetozar Ćorović najviše pokazuje Perinu nesnalažljivost u slučaju kada je otišao sa Obrenom kod udovice Stake da se upozna i traži ruku njene ćerke Milke. Toliko se Pera spetljao, nije znao prave reči da kaže i postupao je tako da je on danima sedeo sa Stakom, dok se Obren za to vreme bolje upoznavao sa Milkom. U toj smetenosti Perinoj došlo je i do nesporazuma, pa se razvila ljubav između Obrena i Milke, a Staka je počela da gaji emocije prema Peri. Ovo su samo dve od bezbroj muka s kojima se Pera Karantan susreće na svom ženidbenom putu, a kako ih je rešio i da li će uspeti da se oženi, to će otkriti poslednje stranice knjige Ženidba Pere Karantana. Svetozar Ćorović rodio se 29. maja 1875. godine u Mostaru, gdje je završio osnovnu i trgovačku školu. Od 1887. godine objavljivao je radove u mnogim listovima i časopisima: Golub, Neven, Bosanska vila, Luča, Otadžbina i Brankovo kolo. Bio je aktivan član mostarskog društva „Gusle“. Ogledao se i u drugim književno-kulturnim aktivnostima: urednik kalendara Neretljanin (1894, 1895), pokretač i urednik (prva tri godišta) časopisa Zora (1896–1901), član redakcije i saradnik opozicionog lista Narod (1907). Za vrijeme aneksione krize 1908. izbjegao je u Italiju. U bosanski sabor za poslanika je bio izabran 1910. Po izbijanju rata 1914. je uhapšen, odveden u taoce, potom mobilisan i kao vojnik poslan u Mađarsku. Teško bolestan vratio se u Mostar 1917. godine. Svetozar Ćorović umro je u Mostaru 17. aprila 1919. godine. Umro je od bolesti koju je dobio u austrijskim logorima i internacijama, u kojima je proveo prve tri godine Prvog svjetskog rata. Njegov brat je Vladimir Ćorović, srpski istoričar. Djela Pisao je mnogo: objavio je desetak knjiga pripovjedaka, skoro isto toliko romana i nekoliko drama. Od pojedinačnih djela izdvajaju se romani „Majčina sultanija” (1906) s neobičnim likom palanačke kaćiperke u središtu, „Stojan Mutikaša” (1907), gdje je ispričana istorija čovjeka koji od siromašna seoskog dječaka postaje velik trgovac, zelenaš i poganac, i „Jarani” (1911), u kojima je prikazan muslimanski živalj Hercegovine u nemirna vremena uoči prestanka turske vlasti. Ćorović je vješt pripovjedač, piše lako i brzo, njegovo je pripovijedanje jednostavno i prirodno, kompozicija kako u kratkim tako i u dužim formama spretna, motivi dobro odabrani, radnja sigurno vođena. Njegova najpoznatija djela su: „Ženidba Pere Karantana” (1905), „Majčina sultanija” (1906), „Stojan Mutikaša (1907), „U ćelijama” (1908), „U mraku” (1909), „Jarani” (1911), „Zulumćar” (1913), „Kao vihor” (1918); pripovijetke („Bogojavljenska noć”, „Prijatelji”, „Pod pećinama”, „Na vodi”, „Na Vaskrs”) i najzad nekoliko pozorišnih komada: dvije šaljive igre „Poremećen plan” i „Izdaje stan pod kiriju” (1899) i aktovke „On”, „Adembeg”, „Ptice u kavezu” i „Povratak”. Nagrada Svetozar Ćorović Nagrada „Svetozar Ćorović” se dodjeljuje u Srbiji i Republici Srpskoj, dok se u Republici Srpskoj tradicionalno održavaju „Ćorovićevi susreti pisaca“. Beta Vukanović (1872–1972). Beta Vukanović, ili kako je njeno pravo ime, Babet Bahmajer, je rođena 18. aprila 1982. godine u Bambergu, Nemačka. Učila je slikarstvo u Minhenu i Parizu. Udala se za kolegu sa Akademije, Ristu Vukanovića i promenila ime u ono po kome je danas poznata u Srbiji. Ona je zaslužna za uvođenje u domaću umetnost mnogih likovnih vrsta, koje pre nje kod nas nisu postojale. Preselila se u Beograd i prvi put ovde izlagala 20. septembra 1898. godine. Izložbi je prethodilo svečano otvaranje, što je u to vreme bila prava retkost, kao i izlaganje u prostoru kao što je sala Narodne skupštine. Izložbi je prisustvovao i kralj Milan Obrenović i tom prilikom pozvao nju i drugih dvojicu izlagača (Rista Vukanović, Simeon Roksandić) da izlažu na Dvoru. Ona je uticala na tadašnje umetnike da izađu iz ateljea i stvaraju u prirodnom okruženju, otud termin „plain air“, koji se vezuje za njeno ime. Preminula je u Beogradu, nakon čitav vek duge životne priče, 31. oktobra 1972. godine. U trenutku kada su, aprila mjeseca 1899. godine Paher i Kisić dali prvu, temeljno pripremljenu objavu da pokreću „Malu Biblioteku”, oni su istovremeno bili u prilici da ponude petnaestak dotad objavljenih knjiga u vlastitom izdanju. Svoj izravni uzor izdavačka knjižarnica i štamparija Pahera i Kisića i izričito je naznačila u oglasu o pokretanju, objavljenom u posebnoj, nultoj svesci („sveska za prikaz”), gdje se kaže da će ova biblioteka „biti u srpskoj književnosti slična Reklamovoj `Univerzalnoj biblioteci` u Njemačkoj”. U dvanaestogodišnjem životu mostarske „Male Biblioteke” (1899–1910) objavljeno je ukupno 110 naslova, tj. djela, u 185 numerisanih sveski (neka djela izlazila su u više sveski), na kraju uvezanih u 36 knjiga. Iako treba imati na umu da se radi o malim sveskama, sa četiri do šest tabaka džepnog formata, u cjelini se može govoriti o zaista impozantnom izdavačkom poduhvatu za to vrijeme. Kada se govori o odnosu broja i kvaliteta knjiga, u kome je sadržana trajna potreba za usaglašavanjem umjetničke vrijednosti literarnih djela sa brojnošću čitalačke publike, a koju su osnivači i vlasnici „M. B.” nastojali da zadovolje na optimalan način, taj odnos doveden je u onaj omjer koji je omogućio dosta dug vijek edicije i njen opstanak na tržištu knjige u jednom reprezentativnom periodu srpske književnosti. To je podrazumijevalo da se biblioteka prvenstveno i u većoj mjeri morala oslanjati na kraće forme i lakše, zabavno štivo satirično-humorističkog karaktera, pa tek onda na poznata i provjerena djela i pisce domaće i strane književnosti. Iz istih razloga, a i zbog toga što je bila dominantna u tadašnjoj srpskoj književnosti, najviše je zastupljena pripovijetka, ali značajno mjesto imala je i dramska književnost, nešto više komadi humorističkog karaktera, mada je bilo dosta djela i sa melodramskim sadržajem i tragičnim ishodom, što je sve, opet, u vezi sa standardima i praktičnim kulturnim potrebama toga doba. Mnogo manje je poezije, a najmanje književnih studija, ali sama činjenica da ih je uopšte i bilo dovoljno svjedoči o potrebi da se zadovolje i neki ekskluzivniji zahtjevi književnog ukusa. Mada su, dakle, u većoj mjeri bili zastupljeni manje poznati pisci sa radovima više primijenjenog karaktera, bilo je i mnogo najpoznatijih pisaca tog vremena, a neki od njih su objavili i po nekoliko knjiga. Svetozar Ćorović i Branislav Nušić, na primjer, imali su po pet naslova, Simo Matavulj i Svetislav Stefanović po četiri, Stevan Sremac tri, Milan Begović dva, dok su po jednim naslovom bili zastupljeni nešto manje ili više značajni pisci kao što su Ilija Vukićević, Ivo Ćipiko, Mileta Jakšić, Milorad P. Šapčanin, Janko Veselinović, Čedomir Mijatović, Marko Car, Dragutin Ilić, Ksaver Šandor Đalski, Milan Budisavljević, Pera S. Taletov, Vojislav Jovanović, Milutin Uskoković, Jovan Skerlić, Sima Pandurović, Grigorije Božović, i drugi. Ranije je već rečeno da su češće objavljivana manje značajna djela poznatih pisaca, što je valjda i normalno, jer takvih djela je mnogo više nego onih drugih. Ali ni to ne umanjuje značaj ove edicije, jer su u njoj objavljena i neka važna djela srpske književnosti tog doba, kao što su: „Ženidba Pere Karantana“, „Stojan Mutikaša“ i zbirka priča „Moji poznanici“ Svetozara Ćorovića, drama „Knez od Semberije“ Branislava Nušić, „Pošljednji vitezovi“ i „Svrzimantija“ Sime Matavulja, „Sa jadranskih obala“ Ive Ćipika, „Moje simpatije“ i „Niz rodno Primorje“ Marka Cara, „Vitae fragmenta“ Milutina Uskokovića, prva zbirka poezije „Posmrtne počasti“ Sime Pandurovića, prva zbirka priča „Iz Stare Srbije“ Grigorija Božovića, kao i četiri knjige Svetislava Stefanovića, itd. Biblioteka je imala veliki ugled i kod najznačajnijih pisaca toga doba. A. G. Matoš koji u to vrijeme „kao vojni bjegunac živi u potkrovljima Pariza, traži da mu se „šalju izdanja `Male Biblioteke`“, a Bora Stanković „kaže da bi voleo da mu `Koštana` izađe u izdanjima `Male Biblioteke` više nego i u jednom preduzeću Beograda“. „Mala Biblioteka” ugasila se kada više nije mogla da opstane na tržištu knjige. U Bosanskoj vili 1909. godine uz obavijest da je obustavljen njen časopis Prijegled, data je i prognoza da će do kraja te godine morati da se „obustavi izlaženje same biblioteke”. Prema podacima sa tog mjesta u tom periodu do čitalaca je stizalo svega 329 primjeraka njenih knjiga, pri čemu je 115 primjeraka išlo po osnovu godišnje, 39 polugodišnje, a 4 tromjesečne pretplate, dok su 92 primjerka išla za razmjenu i saradnicima. Druga, veća polovina tiraža praktično je završavala kod neurednih platiša i tu se zapravo i krije razlog što je iduće 1910. godine biblioteka morala da se ugasi. Koliki je značaj i ugled imala „Mala Biblioteka” svjedoči i podatak da ju je „kupio Iso Đurđević, knjižar iz Sarajeva, i 1918. godine nastavio da štampa knjige od 186. sv. nadalje, a istovremeno da doštampa i brojeve od 1. do 185. sv., kako bi stvorio svoju, novu biblioteku”. Preuzetu biblioteku novi izdavač je izdavao do 1931. godine, ali kontinuitet od 1–185 sveske nije uspio popuniti svojim knjigama. Ideja „Male Biblioteke” ponovo je oživjela sedamdesetih godina ovog vijeka kada je Ihsan (Ico) Mutevelić u Mostaru osnovao Prvu književnu komunu, koja je bila inspirisana davnim Paher – Kisićevim izdavačkim poduhvatom. U okviru te kulturno veoma široko zasnovane izdavačko-knjižarske institucije, koja je umnogome podsjećala na „Štamparsko-umjetnički zavod Pahera i Kisića” bila je pokrenuta i jedna edicija pod imenom „Mala Biblioteka”, koja, međutim, nije dostigla značaj svog uzora i prethodnika KNjIGE OBJAVLjENE U „MALOJ BIBLIOTECI“ 1899. 0. Ljubav prema knjizi po Edmondu de Amicisu. Sa napomenama nekoliko srpskih književnika (sveska za prikaz); 1. Jovan Protić: Šareni šljunci. Humoristične crtice; 2. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. I svezak; 3. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. I sveska; 4. Simo Matavulj: Tri pripovijetke; 5. Svetozar Ćorović: Dvije šaljive igre. I. Poremećen plan. II. Izdaje stan pod kiriju; 6–7. Od srpskih pripovjedača: Božićne priče. # zastupljeni: Jovan Maksimović, Ilija I. Vukićević, Svetozar Ćorović, Ivan Ivanić, Milan Budisavljević, Marko Car; 8. Ilija I. Vukićević: Arnautske slike; 1900. 9. Stevan Sremac: Dve pripovetke; 10. Ivo Ćipiko: Sa jadranskih obala. Kratke priče; 11–12. Jovan Protić: Seoske fotografije; 13. Damjan Đ. Omčikus: Disjekta. Slike, crtice i pripovijetke. II svezak; 14. Branislav Đ. Nušić: Knez od Semberije. Istoriska scena; 15. Mileta Jakšić: Priče; 16. Antun P. Čehov: Pripovetke. Preveo Velja Mirosavljević. II sveska; 1901. 17–18. Svetozar Ćorović: Crtice; 1902. 19. Od srpskih pisaca: Humoristikon. I sveska; # zastupljeni: Branislav Đ. Nušić, Milorad M. Petrović, Dr. Branislav Stojanović, Čiča Ilija Stanojević, Jovan Protić. 20. Jovan Protić: Pripovetka kako se pokojni Avram Nestorović svadio sa pokojnim Nestorom Avramovićem; 21–22. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, I sveska; 23–24. Nikolaj V. Gogolj: Ženidba. Sasvim neobičan događaj. Komedija u dva čina. Prevela Vukosava Ivanišević Ćuković; 25. Luka Grđić Bjelokosić: Stotina šaljivih priča. Iz srpskog narodnog života u Hercegovini; 26–27. Milan Budisavljević: Priče. Nova zbirka. „Bijedni ljudi”; 28–29. Milorad P. Šapčanin: Posljednje pripovetke. Predgovor Dimitrije Gligorić; 30. Jovan Fil. Ivanišević: Vragolije Vuka Zloćevića. Pripovijetke iz crnogorskog života; 31–32. Od srpskih pisaca: Humoristikon. Kozerije II–III sveska; # zastupljeni: Milovan Đ. Glišić, Stevan Sremac, Dragomir M. Janković, Jevta Ugričić, Radoje D. Domanović, Ilija I. Vukićević, S. H., O. 33–34. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika, II sveska; 35. Nikolaj V. Gogolj: Šinjel. Preveo Ljubomir Miljković; 36. Vladoje S. Jugović: Sjene. Male pripovijesti; 37. Branislav Đ. Nušić: Šopenhauer. Humoreska u jednom činu; 38. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Dve pripovetke. S engleskog preveo Svetislav Stefanović; 39. Joanikije Pamučina: Šaljive srpske narodne pripovijetke. I sveska; 40. Dragomir Brzak: U komisiji. Svakojake slike i prilike iz mojeg beležnika. III sveska; 41–42. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Julije Cezar. Tragedija. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 1903. 43. Simo Matavulj: Pošljednji vitezovi; 44. Jean Baptiste Racine (Žan Batist Rasin): Fedra. Tragedija u pet činova. S francuskog preveo Dr. Nikola Đorić. 45. Simo Matavulj: Svrzimantija; 46–47. Miloš P. Ćirković: Iz mojih uspomena; 48. Gyy de Maupassant (Gi de Mopasan): Orla. S francuskog preveo Veljko M. Milićević. Predgovor M. Milićević; 49. Jovan Đorđević: Čučuk-Stana. Biografijska crta; 50. Brankovinski (Đoka Nenadović): Pripovetke. I sveska; 51–52–53. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Hamlet kraljević danski. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 54–55. Dr. Jovan Subotić: Miloš Obilić. Tragedija u pet činova; 56. Maksim Gorki: Čelkaš. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 57–58–59. Janko M. Veselinović: Ciganče. Iz zbirke sitih i gladnih; 60. Ferenc Herceg: Šest pričica. S mađarskog preveo Jovan Grčić; 61–62. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Magbet. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 63. Branislav Đ. Nušić: Malo Pozorište. I. Pod starost. II. Naša deca. I sveska; 64–65. Franz Grillparzer (Franc Grilparcer): Jevrejka Toleđanka. Istoriska žalosna igra u pet činova. S njemačkog preveo Jovan Grčić; 66. Stevan Sremac: Čiča-Jordan. Jedna slika; 1904. 67–68. Čeda Mijatović: Siromah Marko; 69. Matilda Serao – Enriko Kastelnuovo – Đovani Verga: Iz Italije. Pripovetke. S talijanskog preveo Svetolik A. Popović; 70. Dr. Svetislav Stefanović: Skice; 71–72–73. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Ričard III. Tragedija u pet činova. S engleskog preveo Dr. Laza Kostić; 74. Marko Car: S bojnog i ljubavnog polja. Prigodne priče; 75. Luka Grđić Bjelokosić: Moje crtice; 76–77. I. E. Poricki: Naličje života. Skice iz anatomije. S njemačkog preveo Gerasim P. Ivezić; 78. Stevan Sremac: Jeksik-adžija. Pripovetka; 79–80. Camille Debans (Kamil Deban): Prepreka. S francuskog preveo Vladimir T. Spasojević; 81–82–83. Milan Pribićević: U mraku i magli; 84–85. Lav Nikolajević Tolstoj: Jutro jednog spahije. S ruskog preveo Nikola Nikolajević; 86–87. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. II knjiga; 88. Ivan Vazov: Kratke priče. S bugarskog preveo Svetolik A. Popović; 89. Jovan Protić: U Zavetrincima; 90. Evripid: Alkesta. Antička drama u tri čina sa prologom. Preradio Ž. Rivole. Preveo Risto J. Odavić; 1905. 91. Dragutin J. Ilijć: Pripovetke. I sveska; 92. Jeremije Obrad Karadžić: Srpske narodne pripovijetke; 93–95. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Stradanje mladoga Vertera. S nemačkog preveo Branko Mušicki; 96–97. Ksaver Šandor Đalski (Ljubomir Babić): Pripovijetke. I sveska;112 98–99. Vaclav Steh (Vaclav Šteh): Zvoni treći put. Vesela igra u tri čina. S češkog preveo Dr. Ilija Bajić; 100. Branislav Đ. Nušić: Malo pozorište. I. Greh za greh. II. Pod oblacima, II sveska; 101. Stevan Sremac: Skice; 102–103. Petar J. Odavić: Novele. I sveska; 104–105. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mletački trgovac. S engleskog preveo Dr. Svetislav Stefanović; 106. Nikola T. Janković: Pripovetke. I sveska; 107. Géza Gardonui (Geza Gardonji): Male priče. S mađarskog preveo Jovan Protić; 108. Milan Begović: Vojislav Ilijć. Studija; 109–110. Svetislav Stefanović: Pesme. Originalne i prevedene. III sveska; 111–112. Henrik Ibsen (Henrik Ipsen): Rosmersholm. Drama u četiri čina. Preveo Vojislav Jovanović; 113–114. Svetozar Ćorović: Ženidba Pere Karantana; 1906. 115. Simo Matavulj: Car Duklijan; 116–118. Milan Budisavljević: Tmurni dnevi. Pripovijesti; 119. Svetozar Hruban-Vajanski: Bura u zatišju. Novela. Sa slovačkoga preveo Jovan Vučerić. Predgovor od prevodioca; 120. Detlev Liliencron (Detlev Lilienkron): Ratne novele. S nemačkog Mirko Damnjanović; 121. Ž. M. Romanović: Psihodrame; 122–123. Wiliame Shakespeare (Viljem Šekspir): Mnogo vike ni oko šta. S engleskog Dr. Svetislav Stefanović; 124. Milan Begović: Meniet. Kaprisa u jednom činu; 125. Aleksandar Valentinovič Amfiteatrov: Stara vrlina. Dramska kaža u jednom činu. S. Ruskog preveo Risto J. Odavić; 126–132. Pera S. Taletov: Novac. Roman iz beogradskog života; 133. Edgar Allan Poe (Edgar Alan Po): Tri pripovetke. S engleskog preveo Dr. Dušan Rajičić; 134–135. Jovan Protić: Iz seoskog albuma; 1907. 136–138. Svetislav Stefanović: Iz engleske književnosti. Eseji. I knjiga; 139–140. Vojislav Jovanović: Naši sinovi. Komad u četiri čina s epilogom; 141–147. Svetozar Ćorović: Stojan Mutikaša. Roman; 148–149. Maksim Gorki: Na dnu. Dramska slika u četiri čina. S ruskog prevela Maga Magazinović; 1908. 150. Aleksa Šantić: Pod maglom. Slika iz Gornje Hercegovine; 151–152. Grigorije Božović: Iz Stare Srbije. Pripovetke. I sveska; 153. Milutin Uskoković: Vitae fragmenta . Knjiga za umorne ljude; 154–155. Milutin Jovanović: Pjesme; 156. Jean Baptiste Moliere (Žan Batist Molijer): Smiješne precioze. Komedija. S francuskog preveo Dušan L. Đukić. Predgovor P. Popovića; 157. Jovan Skerlić: Francuski romantičari i srpska narodna poezija;114 158–160. Aleksandar Vasiljevič Družinjin: Paulina Sasovica. Pripovetka. S ruskog preveo Stojan Novaković; 161–162. Sima Pandurović: Posmrtne počasti; 1909. 163. Branislav Nušić: Danak u krvi. Dramski fragment u jednom činu; 164–165. Svetozar Ćorović: Moji poznanici; 166–168. Mađarski pripovjedači. Dvadeset pripovjedaka. S mađarskog preveo Slavko M. Kosić; #Zastupljeni: Đula Sini, Zoltan Turi, Đula Varteši, Geza Gardonji, Adi Endre, Ferenc Herceg, Lajoš Biro, Žigmond Seleši, Jene Heltai, Zoltan Ambruš, Šandor Brodi, Viktor Rakoši, Tomaš Kobor, Bela Tot, Ferenc Molnar, Đula Krudi, Marton Zoldi, Geza Lenđel, Ištvan Baršol, Kalman Miksat; 169–170. Jovan Protić: Perom i olovkom. Ćeretanja; 171–174. Johann Wolfang Goethe (Johan Volfgang Gete): Gvozdenšaka Gec od Berlihingena. Pozorišna igra u pet činova. S njemačkog originala od 1773 g. Preveo Ivan Vasin Popović; 175. Mita Dimitrijević: Priče; 176–177. Maksim Gorki: Konovalov. Pripovetka. S ruskog prevela Ljuba A. Marjanovića; 1910. 178–181. Andre Theuriet (Andre Terije): Žerarova ženidba. Roman. S francuskog preveo Mihailo S. Dojčinović; 182–185. Aleksa Šantić: Iz njemačke lirike. KC