Sophie King - How to Write Your First Novel How To Books, 2010 203 str. meki povez stanje: vrlo dobro (Creative Writing) Have you always wanted to write a novel - but don`t know where to start? Novelist Sophie King will guide you through the first steps from finding ideas that will keep the plot going, to crafting the perfect ending. It will help you create characters that sing from the page and unravel the mysteries of dialogue and viewpoint. Each chapter also contains exercises to hone your skills. Contents: Introduction; 1 : Are You Ready to Commit?; 2 : A Novel Idea!; 3 : Finding Your Voice; 4 : The Killer First Sentence; 5 : It`s All in the Plot: Part One; 6 : It`s All in the Plot: Part Two; 7 : Who Are You? How to Create Convincing Characters; 8 : Viewpoint; 9 : De-mystifying Dialogue; 10 : Setting; 11 : How to Show and Not Tell; 12 : Sense and Sensibility; 13 : Humour; 14 : Different Genres; 15 : How to Keep a Timeline; 16 : The Art of Revision; 17 : Synopsis; 18 : The Title; 19 : Revealing All!; 20 : How to Get Published. 21 : Writing the Next Novel 22 : Don`t Skip This! It might help ... ; A, B, C; Index. Nonfiction, 1845283880

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Pedeset godina engleske književnost Rolf Arnold Skot Džejms (1878–1959) je bio britanski novinar, urednik i književni kritičar. Često se navodi kao jedan od prvih ljudi koji je upotrebio reč „modernizam“ u svojoj knjizi Modernizam i romansa iz 1908. godine, u kojoj piše, „postoje karakteristike modernog života uopšte koje se mogu samo sumirati, kao što je gospodin Tomas Hardi i drugi su ih saželi rečju modernizam“ Skot-Džejms je školovan na Brasenose koledžu u Oksfordu i diplomirao je 1901. Rečnik nacionalne biografije navodi da je Skot-Džejms „posedovao snažno razvijenu društvenu svest: to se manifestovalo u mnogo različitih tačaka njegove karijere u aktivnostima koje su, ako su različite, od njegovih književnih darova, istovremeno ih obogatio“ (872). Godine 1914. Skot-Džejms, tada blizak prijatelj Vindema Luisa, postao je urednik Nev Veekli-a, koji nije preživeo izbijanje rata kasnije te godine. Skot-Džejms se tokom rata prijavio u Kraljevsku garnizonsku artiljeriju i borio se u Francuskoj, a do kraja rata je dospeo u čin kapetana i 1918. godine odlikovan Vojnim krstom. Skot-Džejms je 1934. od J. C. Skuirea preuzeo uredništvo uticajnog časopisa London Mercuri, u kojem je objavio mnoge kanonski priznate autore modernizma. Poslednje izdanje londonskog Merkjurija u aprilu 1939. sadržalo je V. H. Audena „In Memori of V. B. Ieats”. Njegova ćerka En Skot-Džejms takođe je postala istaknuta novinarka. Vojni istoričar Maks Hejstings je njegov unuk.

Autor - osoba Kajzer, Volfgang, 1906-1960 = Kayser, Wolfgang, 1906-1960 Naslov Groteskno u slikarstvu i pesništvu / Volfgang Kajzer ; preveo s nemačkog Tomislav Bekić Jedinstveni naslov ǂDas ǂGroteske. srpski jezik Vrsta građe knjiga URL medijskog objekta odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 2004 Izdanje 1. izd. Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Svetovi, 2004 (Novi Sad : MBM plas) Fizički opis 319 str. : ilustr. ; 17 cm Drugi autori - osoba Bekić, Tomislav, 1935-2008 = Bekić, Tomislav, 1935-2008 Zbirka ǂBiblioteka ǂSvetovi ISBN 86-7047-446-8 (broš. sa omotom) Napomene Prevod dela: Das Groteske / Wolfgang Kayser Tiraž 1.000 Str. 313: Napomene uz prevod / T. B. Na presavijenom delu omotnog lista beleška o delu Napomene: str. 265-281 Registar. Predmetne odrednice Umetnost -- Motivi -- Groteska -- 15-20v Književnost -- Motivi -- Groteska -- 15-20v Znamenita studija o grotesknom u slikarstvu i literaturi istaknutog nemačkog germaniste Volfganga Kajzera (1906–1960), koji je svojim delom pod naslovom Jezičko umetničko delo 1973, u prevodu Zorana Konstantinovića, izvršio snažan uticaj u sklopu metodoloških kretanja u delokrugu nauke o književnosti posle Drugog svetskog rata, budući da je uz Emila Štajgera bio jedan od glavnih zagovornika metode interpretacije u nauci o književnosti, objavljena je do sad u tri izdanja. Između prvog (1957) i drugog (1961) izdanja – ne postoje nikakve razlike. Međutim, iz- danje iz 1960. godine izdavačke kuće Rovolt iz Hamburga, u sklopu popularne edicije „rowohlts deutsche enzyklopädie” se znatno razlikuje od prethodnog izdanja, budući da je znatno skraćeno i primereno karakteru edicije koja je bila namenjena širokom čitalaštvu. Ovaj prevod je rađen po prvom izdanju iz 1957. godine i sadrži poglavlja i ilustracije kojih u Rovoltovom izdanju iz 1960. nema. Izostavljena su samo ona mesta koja više nemaju aktuelnog značaj za tumačenje grotesknog. MG95 (N)

Odlično stanje Autor - osoba Stanzel, Franz Karl Naslov Tipične forme romana / Franc K. Štancl ; s nemačkog prevela Drinka Gojković Jedinstveni naslov Typische Formen des Romans. scc Vrsta građe dr.knjiž.oblici ; odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1987 Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Književna zajednica Novog Sada, 1987 Fizički opis 143 str. ; 19 cm Drugi autori - osoba Gojković, Drinka Zbirka ǂBiblioteka ǂElementi ; 2 ISBN (broš.) Napomene Prevod dela: Typische Formen des Romans / Franc K. Stanzel Str. 133-[144]: Pogovor / Drinka Gojković. Predmetne odrednice Roman – Forma Franc Štancl je ponudio tipologiju romana i pripovjedačkih situacija koja nije vezana za epohu niti poetička obilježja, već je zasnovana isključivo na narativnim osobinama teksta i na tumačenju modusa prezentiranja narativne informacije, pa je stoga njena primjena univerzalna. Tipove romana treba razumjeti kao misaone konstrukcije, apstrahovane za potrebe teorijske analize, koje se u konkretnom književnom djelu nikada ne ostvaruju u potpunosti. Štancl definiše tri pripovjedačke situacije, na osnovu kojih utvrđuje i tri tipa romana: 1. Auktorijalna pripovjedačka situacija 2. Pripovjedačka situacija u prvom licu 3. Personalna pripovjedačka situacija Podjela je izvršena na osnovu dominantne forme pripovijedanja, jer pripovijedačka situacija, kao opšta narativna shema koja uređuje tekst, može biti zasnovana na izvještavanju i na prikazivanju. IZVJEŠTAVANJE ili PRIPOVIJEDANJE-IZVJEŠTAJ ima sljedeće karakteristike: a) Čitalac posmatra opisivani događaj sa vremenske i prostorne distance na kojoj se nalazi i sam izveštač; b) Tok događaja zamišlja se kao deo prošlosti; c) Pripovjedač-izvještač ne iznosi pojedinosti, što dovodi do odsustva detalja u opisivanju; d) Čitalac nije emotivno anagažovan, jer se distanca pripovjedača prema događajima, prostorna, vremenska i emotivna, prenosi i na čitaoca; e) Preteritna vremena zadržavaju svoje osnovne funkcije označavanja prošlih radnji. SCENSKO-MIMETIČKI PRIKAZ: a) Uvlači čitaoca u sami centar zbivanja; b) Ukida se prostorno-vremenska distanca i čitalac postaje očevidac opisivanih događaja; c) U opisu se nižu pojedinosti; d) Zbivanje se prikazuje kao da se upravo sada odigrava; e) Epski preterit modifikuje svoje funkcije, pa umjesto označavanja prošle radnje, on označava događaj koji se, navodno, upravo sada odigrava, što znači da se u ovom tipu naracije prošla vremena upotrebljavaju modalno da bi se proizveo utisak o sinhronosti prikazanih zbivanja. Dakle, sadržaj neke priče direktno je uslovljen načinom, odnosno formom pripovijedanja. AUKTORIJALNA PRIPOVJEDAČKA SITUACIJA podrazumijeva prisustvo ličnog pripovjedača koji se oglašava, miješajući se u pripovijedanje, pri čemu komentariše likove, zbivanje, hronotop i atmosferu, a ponekad i samo pripovijedanje. Na prvi pogled ovakav tip pripovjedača identičan je sa autorom (odatle mu je izvedeno ime), ali on je samostalan lik, stvoren kao i ostali likovi u romanu, autorovom rukom. Auktorijalni pripovijedač nalazi se na pragu između fiktivnog svijeta romana i autorove i čitaočeve stvarnosti, pri čemu se naglašava posredovanost epskog toka. Osnovna forma pripovijedanja koja odgovara auktorijalnoj situaciji jeste pripovijedanje-izvještaj, pa je scenski prikaz podređen izvještaju. Uloge auktorijalnog pripovjedača mogu biti: 1. Uloga hroničara kome je prvenstveno stalo do istorijske istine; 2. Objektivnog priređivača nekog spisa; 3. Pripovjedača čije znanje ne podleže restrikciji ili ograničavanju, što je tradicionalna naratologija nazivala sveznajućim pripovjedačam; 4. Pripovjedača koji samo djelimično poznaje tok zbivanja; ROMAN U PRVOM LICU podrazumijeva pripovjedača koji pripada prikazanom svijetu, što znači da ostvaruje svoju narativnu egzistenciju u dijegezisu kao i svi ostali likovi. On priča o onome što je doživio, vidio ili čuo od ostalih likova, tako da je njegovo znanje o događajima uvijek ograničeno. Pripovjedačko Ja može biti blisko auktorijalnom pripovjedaču ako se nalazi na dalekoj periferiji prikazanog svijeta i zadovoljava se ulogom posmatrača, svedoka ili distanciranog izvještača. Dijegezis ili prikazana zbilja u ovom tipu romana nastaje kao nerazlučiva mješavina objektivnog, predmetnog, spoljašnjeg svijeta i subjektivnog, unutrašnjeg svijeta pripovjedačkog Ja. PERSONALNI ROMAN Ako se pripovjedač ne miješa u priču, ako je neprimjetan iza likova toliko da čitalac više nije svjestan njegovog prisustva niti narativne funkcije, čitalac će steći iluziju da se sam nalazi na pozornici zbivanja ili da prikazani svijet posmatra očima jednog od likova romana, koji međutim ne pripovijeda, nego se zbivanje ogleda u njegovoj svijeti. Na taj način lik romana postaje persona (što na grčkom znači maska), to jest maska koju sam čitalac stavlja na svoje lice i stupa na pozornicu zbivanja, pa su u personalnoj pripovjedačkoj situaciji prepoznatljivi elementi dramskog koda. U skladu s tim, u ovom tipu romana dominira scensko-mimetički prikaz, što proizvodi iluziju o neposredovanosti epskog toka, odnsno o odsustvu pripovjedača, jer se zbivanje odražava u svijesti likova koje je Štancl nazvao PERSONALNIM MEDIJIMA. Ova pripovjedačka situacija javlja se tek u 19. vijeku, a podrazumijeva povlačenje autora u pozadinu pripovijedanja, što stvara utisak o navodnom osamostaljivanju likova od svog tvorca, to jest autora. Čitalac posmatra zbivanja i predočenu stvarnost kroz opažajno-doživljajne mehanizme personalnog medija, lika koji zauzima povlašćeni položaj u narativnoj strukturi, jer se njegova svijest otvara čitaocu, dok se u njoj, kao u ogledalu, odražava dijegezis. Pri tom slika svijeta koju personalni medij emituje zavisi od njegovog ideološkog, psihološkog, intelektualnog i frazeološkog profila, kao i od prostorno-vremenske pozicije sa koje sagledava zbivanja.

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Naučno delo od istraživanja do štampe … Knjiga prof. dr Marije Kleut Naučno delo od istraživanja do štampe (Tehnika naučno-istraživačkog rada) neće ponuditi „čarobni recept“ kako se postaje naučnik, ili barem kako nastaje naučno vredno delo. Ali, ona će, sasvim sigurno, pomoći svima onima koji svoja znanja i otkrića treba da prezentuju u naučno prihvatljivom obliku (studentima, postdiplomcima, doktorantima, a odnedavno i polaznicima masterskih studija). Ona će im pomoći u tome da se snađu u ne baš uvek samosavladivim konvencijama tehnike naučnog rada (formalno oblikovanje teksta, naučna metodologija navođenja, citiranja, komentara… itd.) bez kojih nijedan vid individualne originalnosti, ni talenta ne bi mogao da pređe onaj nivo i graničnu liniju koja deli amatersko improvizovanje od onoga što se smatra naukom. Da bismo se i u tom smislu približili svetu, društvima sa visoko razvijenim mrežama svih nivoa socijalne organizacije, koju upravo i karakteriše prećutno i disciplinovano poštovanje konvencija, ovakav priručnik nam je i više nego potreban. Takav kakav je, napisan dobrim, jasnim, komunikativnim, ali ipak akademskim stilom, ispunjen sadržajnim, svrsishodnim informacijama, bez praznog hoda, on će sigurno postati ona vrsta literature za kojom u svom radu posežu mladi ali i stariji naučnici (oni koji su, u nedostatku sličnih bazičnih knjiga, priliku da steknu ovakvo znanje, nažalost, propustili). – Iz recenzije Gorane Raičević Marija Kleut rođ. 1943. godine u Beogradu, živi u Novom Sadu. Studirala na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu i Filološkom fakultetu u Beogradu, gde je diplomirala (1966) i magistrirala (1973). Doktorirala je u Novom Sadu odbranom disertacije Ivan Senjanin u srpskohrvatskim narodnim pesmama (1986). Od 1973. godine do danas radi na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bibliografija radova Marije Kleut obuhvata 164 jedinice, uglavnom iz oblasti narodne književnosti i srpske književnosti XVIII i XIX veka. Važnije knjige: Lirske narodne pesme u Letopisu Matice srpske (1983), Ivan Senjanin u srpskohrvatskim usmenim pesmama (1987), Iz kolebe u dvorove gospodske. Folklorna zbirka Milice Stojadinović Srpkinje (1990), Pesmarica karlovačkih đaka (1991), Narodne pesme u srpskim rukopisnim pesmaricama XVIII i XIX veka (1995), B“jel Vilindar nasred Gore Svete. Hilandar i Sveta Gora u narodnim pesmama (1998), Bibliografija srpskih nekrologa (koautori M. Bujas i G. Raičević, 1998), Srpska narodna književnost (2001), Gledajući Novi Sad. Postiljonske ode Jovana Jovanovića Zmaja (2003), Narodna književnost. Fragmenti skripti (2003), Vuk Stefanović Karadžić, Izabrana dela (2005), Relikvije iz starine. Ogledi o srpskim epskim narodnim pesmama (2006).

Autor: Vanja Stanišič Broj strana: 250 Format: B-5 Povez: Mek Biblioteka: Posebna izdanja Oblast: filologija SADRŽAJ I. O TIPOLOGIJI PISMA I. 1 Šta je to pismo? (7) I. 2 Gramatologija – opšta nauka o pismu (8) I. 3 Dvostrana priroda pisma (10) I. 3.1. Sintagmatika i paradigmatika pisma (12) I. 4 Prostor i vreme u strukturi pisma (17) I. 4.1 Pismo u širem i užem značenju (18). I. 4.2 «Predmetno pismo» i vizuelni govor (22). I. 4.3 Doistorijske «črte i reze» (23) I. 5 Poruka u vremenu (25) I. 5.1 Pismo «slika» (27). I. 5.2 Uprošćavanje crteža i «evolutivni skok» u strukturi pisma (29) I. 6 «Pismo ideja» i «pismo reči» (32) I. 7 Pismo kao kolektivno pamćenje (38) I. 8 Grafički prilozi i komentari (42) II. OD SLIKE DO ZNAKA II. 0. Komunikativne poruke drevnih civilizacija (67) II. 1 Egipatska pismenost i njena poruka u vremenu (68) II. 1.1.5 Grafički prilozi i komentari (77) II. 1.2 Pseudohijeroglifski i pseudoalfabetski model (81) II. 1.2.1 Meroitsko pismo (81). II. 1.2.2 Egipatski strukturni model (84). II. 1.2.3 Bibloska zagonetka (88). II. 1.2.4 Segmentalno pismo (88). II. 1.2.5 Grafički prilozi i komentari (91) II. 2 Klinopis i njegova poruka u prostoru (97) II. 2.1 Sumersko-akadski klinopis – najstarije međunarodno pismo (97) II. 2.1.1.5 Grafički prilozi i komentari (105) II. 2.2 Digrafija i diglosija bronzanog doba (110) II. 2.2.1 Elamska pismenost (110). II. 2.2.2. Huritski klinopis (112). II. 2.2.3 Hetitska pismenost (114). II. 2.2.4 Pismenost Urartu (119). II. 2.2.5 Grafički prilozi i komentari (121) II. 2.3 Pseudoklinopisni modeli (130) II. 2.3.1 Ugaritski klinopis (130). II. 2.3.2 Staropersijski klinopis (132). II. 2.3.3 Grafički prilozi i komentari (135) II. 3 Egejska pismenost i zagonetka njenih znakova (138) II. 3.2.3 Grafički prilozi i komentari (146) II. 4 Mezoameričke hijeroglifske pismenosti (153) II. 4.4. Grafički prilozi i komentari (160) II. 5 Najstarija među živim pismenostima (178) II. 5.1 Kinesko pismo – simbol istočnoazijske civilizacije (178) II. 5.1.6 Grafički prilozi i komentari (188) II. 5.2 Siniformne pismenosti (194) II. 5.2.1 Pseudokineski modeli (194) II. 5.2.1.1 Kidansko pismo (194). II. 5.2.1.2 Džurdžensko pismo (195). II. 5.2.2 Tangutska logografija (196) II. 5.2.3 Grafički prilozi i komentari (198) II. 5.3 Diglosija i digrafija u istočnoazijskom kulturnom krugu (201) II. 5.3.1 Nastanak i sudbina starog vijetnamskog pisma (201). II. 5.3.2 Korejski simbolički alfabet (202). II. 5.3.3 Strukturna digrafija u japanskom pismu (206). II. 5.3.4 Grafički prilozi i komentari (212) III. Grafički jezik i vizuelni govor (218) Bibliografija (223) Registar pojmova (242)

Panasonic baterija DMW-BCE10E, odgovara za više modela, a oznake nekih su skinute sa net-a : `Product Description Technology: Lithium Ion, Voltage Provided : 3.6 V, Capacity : 1000 mAh, Designed For: Panasonic Lumix DMC-FS20, DMC-FS20EB-K, DMC-FS20EB-S, DMC-FS20EF-K, DMC-FS20EF-S, DMC-FS20EG-K, DMC-FS20EG-S, DMC-FS20E-K, DMC-FS20E-S, DMC-FS20K, DMC-FS20P, DMC-FS20S, DMC-FS3, DMC-FS3A, DMC-FS3E-A, DMC-FS3EB-A, DMC-FS3EB-K, DMC-FS3EB-P, DMC-FS3EB-S, DMC-FS3EF-A, DMC-FS3EF-K, DMC-FS3EF-P, DMC-FS3EF-S, DMC-FS3EG-A, DMC-FS3EG-K, DMC-FS3EG-P, DMC-FS3EG-S, DMC-FS3E-K, DMC-FS3E-P, DMC-FS3E-S, DMC-FS3K, DMC-FS3P, DMC-FS3S, DMC-FS5, DMC-FS5A, DMC-FS5EB-K, DMC-FS5EB-R, DMC-FS5EB-S, DMC-FS5EF-K, DMC-FS5EF-P, DMC-FS5EF-R, DMC-FS5EF-S, DMC-FS5EG-K, DMC-FS5EG-R, DMC-FS5EG-S, DMC-FS5E-K, DMC-FS5E-R, DMC-FS5E-S, DMC-FS5GK, DMC-FS5K, DMC-FS5R, DMC-FS5S, DMC-FX30EB-S, DMC-FX30EB-T, DMC-FX30EF-B, DMC-FX30EF-K, DMC-FX30T, DMC-FX33, DMC-FX33A, DMC-FX33E-A, DMC-FX33EB-K, DMC-FX33EB-S, DMC-FX33EF-K, DMC-FX33EF-S, DMC-FX33EG-A, DMC-FX33EG-K, DMC-FX33EGM-S, DMC-FX33EG-S, DMC-FX33EG-T, DMC-FX33E-K, DMC-FX33E-S, DMC-FX33E-T, DMC-FX33GK, DMC-FX33K, DMC-FX33P, DMC-FX33S, DMC-FX33T, DMC-FX35, DMC-FX35A, DMC-FX35E-A, DMC-FX35EB-K, DMC-FX35EB-S, DMC-FX35EF-A, DMC-FX35EF-K, DMC-FX35EF-S, DMC-FX35EF-W, DMC-FX35EG-A, DMC-FX35EG-K, DMC-FX35EG-N, DMC-FX35EG-S, DMC-FX35EG-W, DMC-FX35E-K, DMC-FX35E-N, DMC-FX35E-S, DMC-FX35E-W, DMC-FX35K, DMC-FX35S, DMC-FX36, DMC-FX37, DMC-FX37A, DMC-FX37EB-K, DMC-FX37EB-S, DMC-FX37EB-T, DMC-FX37EF-K, DMC-FX37EF-T, DMC-FX37EF-W, DMC-FX37EG-A, DMC-FX37EG-K, DMC-FX37EG-S, DMC-FX37EG-T, DMC-FX37EG-W, DMC-FX37E-K, DMC-FX37E-S, DMC-FX37E-W, DMC-FX37K, DMC-FX37PL-K, DMC-FX37PL-S, DMC-FX37S, DMC-FX37T, DMC-FX37W, DMC-FX38, DMC-FX38EG-K, DMC-FX38GK, DMC-FX38K, DMC-FX38-K, DMC-FX500, DMC-FX500EB-K, DMC-FX500EB-S, DMC-FX500EF-K, DMC-FX500EF-S, DMC-FX500EGK, DMC-FX500EGS, DMC-FX500E-K, DMC-FX500E-S, DMC-F ...`, a pre kupovine svakako i sami proverite na net-u da li odgovara za Vaš model (!?), stanje kao na slikama ... Lično preuzimanje : KOD MENE KUĆI u BG na Senjaku ! Slanje : Post Express-om o trošku kupca ! ***** Pogledajte i ostalu moju prodaju na Kupindu, možda nađete nešto interesantno : http://www.kupindo.com/Clan/nin2/SpisakPredmeta

Posveta autora pesniku Stevanu Tontiću. Autor - osoba Tamaš, Юliяn, 1950- = Tamaš, Julijan, 1950- Naslov Metodološke orijentacije u proučavanju književnosti / Julijan Tamaš Ostali naslovi The greatness of the small Vrsta građe stručna monografija Jezik srpski Godina 2020 Izdanje 1. izd. Izdavanje i proizvodnja Beograd : Alma, 2020 (Mladenovac : Presing) Fizički opis 306 str. ; 25 cm Zbirka ǂBiblioteka ǂSagledavanja ; ǂknj. ǂ21 (broš.) Napomene Tiraž 300 Biografija: str. 301-304 Napomene i bibliografske reference uz tekst Summary: The greatness of the small: str. 293-299. Predmetne odrednice Nauka o književnosti Književno delo -- Analiza Književnost -- Poetika Hemeneutika Posebnost knjige „Metodološke orijentacije u proučavanju književnosti“ Julijana Tamaša je u tome da autor teorijski i interpretacijama pojedinih književnih dela, najčešće komparativno, prikazuje prednosti i slabosti desetak metodoloških orijentacija. Pri tom ne preferira ni jednu od njih; smatra da struktura i smisao dela opredeljuje najplodniju metodološku orijentaciju. Vodeći metodolozi držali su se jedne metodološke orijentacije, čime je metoda osiromašivala potencijalne smislove dela. Nasuprot francuske komparativističke škole koja se iscrpljivala opisima „uticaja`, američke istorije ideja, teorija istorijsko-tipoloških analogija V. M. Žirmunskog čini treću metodološku orijentaciju, koja dela sagledava unutar opšte i svetske književnosti, uključuje i zapadno- evropske, istočne i afričke, „velike“ i „male“ književne tradicije, i traga za trećim, integralnim stanovištem – ni pogled na velike sa stanovišta malih, niti velikih na male – jer su kreativni izazovi književnog stvaralaštva isti za sve. Istovremeno, knjiga nastoji da, koliko je moguće, racionalizuje osnovu književnog dela i tu počinje pravi posao, da tumač na toj empirijskoj osnovi opiše meru neponovljive razlike, inovacije, po kojoj delo zaslužuje pamćenje i visoko vrednovanje unutar celokupnog književnog i životnog iskustva. Knjiga koje nema u srpskoj i svetskoj književnosti. SADRŽAJ Uvod O prirodi književnosti i prirodi proučavanja književnosti 5 Prva deonica Teorija istorijsko-tipoloških analogija V. M. Žirmunskog 19 Pesma „Kamenjari“ Ivana Franka i marksizam 78 Stilske konstante „deskriptivne“ poezije Vojislava Ilića 84 Motiv Madone u poeziji Aleksandra Bloka: struktura i simbol 92 Poezija Sime Pandurovića i psihoanaliza 103 Tumačenje „zapisa o Crnom Vladimiru“ Stevana Raičkovića 108 Fenomenološka analiza pesme „Kalinova balada“ Ivana Drača 114 Pitanje Boga u poeziji Boška Ivkova 119 Zagonetka ženstvenosti, locus amoenus Mirjane Milankov 127 Druga deonica O kritičkoj praksi 137 Mogućnosti i granice empirijskog proučavanja književnosti 141 Smisao za tuđe gledište 151 Napon između sveta i uma Radomira Konstantinovića 155 Vrhovima srpske poezije i kritike 161 Književna kritika i esej Draška Ređepa 166 Treća deonica Predgovor 177 Poetika regionalnih i malih književnih tradicija 179 1. Odnos usmene i pisane književnosti 183 2. Magična kreativnost reči 192 3. Tradicija idile i ruralizam 206 4. Odnos prema Bogu 224 5. Prihvatanje moderne književnosti 231 6. Odnos prema istoriji 241 7. Književne vrste 245 8. Odbrana identiteta jezikom 248 9. Značaj graničnih situacija 250 10. Priroda kao prostor sreće 260 11. Samorealizacija pojedinca i ljudska priroda 261 12. Kreativnost psihološkog minimalizma 263 13. Teorija hitnutog belutka 264 14. Problem vizije celine 266 15. Pitanja interpretacije i vrednovanja dela 270 16. Od poetike tradicije do individualnih poetika, veličina malenih i dvanaest apostola regionalizama (F. Mistral, R. Tagore, M. Krleža, JI. Hjuz, G. Kosteljnik, I. B. Singer, G.G. Markes, L. S. Sengor, V. Sojinka. G. Ajgi, K. Lorenc i R. Đurić) 275 THE GREATNESS OF THE SMALL Poetics of Regional and Small Literary Traditions Summary 293 Biografija 301 Julijan Tamaš (Vrbas, Bačka, 4. avgust 1950) redovni je profesor Rusinske književnosti i Ukrajinske književnosti sa opštom književnošću. Predavao je na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu (1975–2015) i na univerzitetima Užgoroda, Lavova, Kijeva, Prešova, Filadelfije, Toronta, Čikaga, Trira, Tartua, Beograda, Zagreba i Broclava. Za akademika Nacionalne akademije nauka i umetnosti 2004. godine. Počasni je doktor Užgorodskog nacionalnog univerziteta (2009). Pesnik, romansijer, esejist i filolog, objavio je pedeset pet autorskih knjiga i preko hiljadu jedinica iz književnosti i nauke o književnosti o svim slovenskim književnostima i poetikama regionalnih i malih književnih tradicija u svetu, uvek sa teorijskim i komparativnim pristupom. Tamaš piše na rusinskom, srpskom i ukrajinskom jeziku i po tome, kao i po vrednosnim orijentacijama i poetici, svrstava se u srednjoevropske pisce, što najčešće ima za posledicu da, kao i svako ko pripada svima – ne pripada nikome, a logično bi bilo da ga kao svog pisca prihvataju najmanje tri navedene jezičke, književne i kulturne tradicije. MG32

Posveta autora, odlično očuvano. Autor - osoba Negrišorac, Ivan, 1956- = Negrišorac, Ivan, 1956- Naslov Lirska aura Jovana Dučića / Ivan Negrišorac Vrsta građe književni prikaz/pregled Jezik srpski Godina 2009 Izdanje 1. izd. Izdavanje i proizvodnja Beograd : Zavod za udžbenike, 2009 (Beograd : Skener studio Lazić) Fizički opis 399 str. ; 21 cm Zbirka ǂBiblioteka ǂTumačenje književnosti / [Zavod za udžbenike] ; ǂknj. ǂ20 (broš.) Napomene Tiraž 700 Beleška o autoru: str. [401] Napomene i bibliografske reference uz tekst Registri. Predmetne odrednice Dučić, Jovan, 1871-1943 -- Poetika POZNANSTVO SKROMNE RASKOŠI Lirska aura Jovana Dučića, Ivan Negrišorac Oče, pesma će, sama od sebe, postati cela i lepa. Ivan Negrišorac Pisci i kritičari u paru? Neke su veze transparentne i ničim problematizovane. Na vrednosnoj amplitudi Jovana Skerlića suprotne polove zauzimaju Jovan Dučić i Milan Rakić s jedne strane, i Vladislav Petković Dis i Isidora Sekulić s druge. Sredovečni Stevan Sremac je (pokazaće se docnije nepotrebno) drhtao pred sudom Ljubomira Nedića. Za Vaska Popu vezuje se, s pravom, Zoran Mišić. Da li bi bez Vinaverovog teksta „Muza Rastka Petrovića“, lelujavi pesnički lik Rastka Petrovića bio rastočen već nakon ?tkrovenja? U mnoštvu primera rečit je i slučaj Ivana Negrišorca, neosporno najzaslužnijeg kritičara-afi rmatora neoavangardista, u prvom redu pesnika Vujice Rešina Tucića, Miroljuba Todorovića i Vojislava Despotova. Godine, decenije, čak i stoleća koja dele književnike i tumače književnosti često pozitivno utiču na ispisivanje jasnih kontura pesničkog portreta. Političko-ideološki razlozi neretko mogu biti razlog skrajnutosti nekog pisca, da bi ga se kasnije, i sami izmenjeni, naknadno setili i dopisali ga u istorijske udžbenike. Dučić, miljenik B. Popovića i Skerlića, bio je, bez preterivanja, slavljen (I. Sekulić, V. Petrović, M. Ristić, M. Pavlović, R. Konstantinović, M. Kašanin), ali i osporavan (avangardisti, A. G. Matoš, B. Mihajlović-Mihiz i dr). Neumerene hvale, često izricane nekritički i sa, opet, ideoloških pretpostavki, kojima su, tokom devedesetih godina pesništvo, ali i proza Jovana Dučića bili izloženi, umeli su i da naškode njihovoj kritičkoj recepciji. Upravo stoga studija Ivana Negrišorca, teorijski snažno utemeljena na versifikacijsko-semantičkim analizama velikog broja Dučićevih pesama, daje pravi uvid u Dučićeva poetska načela, ali i izriče jasne stavove koji, izneti argumentovano i lišeni ideološko- političke strasti, teško da mogu biti osporeni. „Ako su, dakle, oscilacije kritičkih sudova umele biti vrlo izrazite, književnoistorijske ocene višestruko su saglasne oko ogromnog značaja Dučićeve poezije unutar srpske pesničke škole.” Rečenica zapisana na samom kraju uvodnog poglavlja knjige Lirska aura Jovana Dučića trebalo bi da ukaže na inicijalnu kapislu bavljenja Dučićevom poezijom, na onaj impuls koji istraživaču saopštava da se književna građa pred njim otvara, obećavajući složeni, no plodonosni posao, i koji ga, dalje, nagoni da čitalištu ne samo predoči svoju pasiju i posvećenost tumačenju, već i da od istog dobije preko potrebnu podršku i razumevanje. Navedena rečenica imala bi, ovako shvaćena, ne samo provocirati potencijalnog čitaoca i obezbediti njegovo prisustvo do kraja, do stranice koja se obično, s pravom ili ne, smatra poslednjom, već i naglasiti potrebu da se baš o protagonisti monografi je piše i ka- zuje, iznova i iznova. No, kako i kojim putem poći u istraživačku odiseju, probiti se kroz scile i haribde protivrečnosti, posetiti carstvo senki i pitati za savet počivše, isploviti na mirno more sigurnih, no ipak vrednosnih sudova, i tek tada biti spreman na eventualne bure i brodolome? Ili na ostrvo primitivnih prosaca, nespremnih da shvate misiju i posvećenost? Intelektualne plićake i mirno more izbegao je Ivan Negrišorac otisnuvši se istraženim prostranstvima, ali novim načinom plovidbe. Njegov pristup starim i dobro poznatim temama, nagovešten još 1993. godine, kada je priredio izbrane Dučićeve pesme (Pet krugova, „Novi ?rfej“, 1993; „Orpheus“, 2001), primenivši isključivo tematski kriterijum podele na pet pesničkih ciklusa sa dominantnim motivima autopoetičke i pesničke zapitanosti, svakodnevice, istorijskih preokupacija, deskriptivnih pasaža i, konačno, metafizičke i spoznajne sferičnosti, overen je obimnom studijom koja ne teži nametanju jednog i isključivog pogleda, ali koja nas diskretno ubeđuje da interpretacija primenjena u ovoj studiji ide u red ubedljivijih, teorijski utemeljenijih i inspirativnijih kada je o navedenoj temi reč. Već prema nepisanom pravilu linije manjeg otpora pri metakritičkom zanimanju, tj. analizi analize, očekivalo bi se od nas da, provodeći strpljivog čitaoca iz poglavlja u poglavlje, uljuljkujući ga jednoličnim tonom, opštim mestima i kurtoaznim, brižljivo biranim frazama, odgovorimo potvrdno na konvencije kritičkog prikaza, koji ničim ne štrči, ničim ne bode oči, već samo dremljivog i krmeljivog (izlišno je reći malobrojnog) čitaoca s vremena na vreme čupka za bradu i zvižducka mu na uvce diskretno ga budeći. No, Ivan Negrišorac, koji se, i pesnički i kritički, pa i književnoistorijski, legitimisao u neovanagradnom pesničkom poretku, nije zaslužio sve same okamenjene kritičarske rekvizite i udobnost popodnevnog dremeža. Njegovom bi se jeziku i stilu moglo prigovoriti da je, kao i svaki u tu svrhu upotrebljen, umiven i lišen iznenađenja i nepredvidljivosti, no baš se zato čini da bi njegov istraživački poduhvat bilo najzahvalnije opisati igrivo i pomalo razuđeno, pomažući se nekolikim naslovima njegovih pesničkih knjiga Hop i Abrakadabra. Pođimo, stoga, od samoga kraja ove, u isti mah i negrišorčevsko-dučićevske skromne raskoši, od Zaključnih napomena koje nam, upravo dvosmisleno i višesmisleno, sugerišu izazov razlike Dučićevih stihova i konteksta im, literarnog ili svakidašnjeg. ?međen prostorno i vremenski, parnasovski dalek i simbolistički neodređen, Dučić, priznaje autor studije, nije pesnik koga bismo danas oponašali: lišen rodoljubivo-ideološke patine koja je kroz istoriju neuporedivo više na štetu no na polzu poetama bila, posebno onda kada ih je uznosila, a previše ozbiljan i trom da bi se kroz igru, naročito onu formalnu na koju će kritičarske i književne generacije potonje sve više polagati, Dučić je, uprkos tome, snažna i stabilna vrednost našeg pesništva, stvaralac ne jedne, uznosite i pamtljive pesme koja dominira opusom njegovim, već pesnik vrlo ujednačenog dela, sa priličnim brojem veoma dobrih, čak izuzetnih ostvarenja. Da je to tačno – uverili smo se, jednako smeškajući se nad epitafom Paska Zade i uzdišući sa propovednikom među piscima, gotovo starozavetnim mudracem proročki zagledanim u taštinu i muku duhu; čudeći se ljubavnom zanosu upućenom bilo ženi-kosmičkom načelu, bilo povlašćenom biću-suverenoj vladateljki, bilo sa jasnom svešću o konačnosti ljubavne čežnje; strepeći od zlog sunca i njegove mračne moći; diveći se impresionističkim prizorima bilja, pejsaža i neimenovanih predela. Sve je to Dučić kakvim ga predočava Negrišorac i svugde je pisac studije jednako ubedljiv. I baš to stihovano obilje klasifikovao je Negrišorac u šest poglavlja, uvažavajući još jednu važnu komponentu: poeziju svakodnevice, koja će se u knjizi Pet krugova naći manjim delom u okviru kruga ljubavne poezije, a većim obimom u prvom poetskom ciklusu, posvećenom egzistencijalnim pitanjima i prirodi svakodnevice, a što objašnjava na sledeći način: „Egzistencijalna praznina i negativne kategorije kao zamor, strepnja, mučnina i slično, jesu deo nekih prirodnih ritmova, pa u tom smislu predstavljaju nužnost čovekove stvarnosti i čovekovo prirodno stanje“. Ako se ovoj stvarnosti, prepunoj silom nametnutog ritma, učmalosti i jednoličnosti, tako dalekoj od uzburkanih strasti naših avangardista (pa zato, valjda, njima i tako neprihvatljivoj i dalekoj), suprotstavi stvaralački imperativ, onda je jasno klasifikovanje egzistencijalističkih i poetičkih pesama u isti ciklus. Ali, one se nužno podaju i svrstavanju u dve različite skupine, pri tom naglašavajući ne samo tematsko- motivske, već i, ubedljiv je Negrišorac, formalne, versifikacijske karakteristike, koje iz semantičkih razlika proishode. U poetičkim pesmama koje, tumačene prema putokazu Ivana Negrišorca, prelaze dug put od predmoderne poetike, preko parnaso-simbolističke faze, do korozije modernističkog koncepta, uočava se dominacija simetričnog dvanaesterca. U pesmama na temu egzistencijalnog napora i zapitanosti nad različitim čulnim i inim iskustvima, preteže simetrični dvanaesterac, ali je uočljivo i prisustvo asimetričnog osmerca, čak i deveterca u ponekom stihu. Šta nam to kazuje? ?no približavanje slobodnom stihu, onu koketnu igru sa sofisticiranim čitaocem, koji će poštovati Dučićevo dosledno izbegavanje slobodnog stiha, ali i njegove stidljive naznake, koje pesnik postiže posredstvom izosilabičkog stiha, sinalefe, polimetrija i deonog stiha. Negrišorac bi, prefi njenošću i istančanošću sluha tumača poezije i delatnošću mašte, oruđa pesničkog, upravo mogao odgovarati Dučićevom idealnom čitaocu. Ne biraju tumači književnosti nasumice i bez odsustva bilo kakvog znamenja pisca kome posvećuju godine i godine svoga istraživanja – kao što je Negrišorac posvetio Dučiću – srodnost senzibiliteta možda se ne otkriva na prvi pogled, ali je ona, bilo da je obrazlažemo biografskim ili poetičkim pojedinostima, vazda prisutna. Rekli bismo čak – obostrana i onostrana. Stoga je seriozna elaboracija iz pera vrsnog, a teorijskim i književnoistorijskim znanjem bogatog pesnika dragocenija za stručni, ali i potencijalno širi čitalački krug – poklonike Dučićeve lirike – koji studiju čitaju iz zadovoljstva. Pesnik filosofičan i misaon, pesnik traganja za savršenom formom, pesnik skladnih i zatvorenih celina, ali i polivalentnih značenja, pesnik tanke linije spajanja dva sveta, makro i mikrokosmičkog, svakidašnjeg i metafizičkog bitisanja, sinestezijskog, simboličkog, katkad i alegorijskog preobilja, sve je to Dučić, ali se njegova slika u našim očima izoštrava, a njegova lirska aura očituje jasnije tek nakon čitalačkog iskustva Ivana Negrišorca. Preciznije, nakon sumiranja sopstvenog utiska čitanja zbirke Pet krugova i studije Lirska aura Jovana Dučića koja smisleno i argumentovano nadograđuje poetske cikluse novom, šestom celinom. Iako, razume se, strogu klasifikaciju unapred odbacuje kao nemogućnu kada se o Dučiću kazuje i piše – pre svega zbog semantičke kompleksnosti uslovljene već pobrojanim stilskim sredstvima – Lirska aura Jovana Dučića smelo brani podelu prema tematsko-motivskom kriterijumu, te mahom raščlanjujući svaku pesmu ponaosob, do najsitnijih detalja, do morfemskih i fonemskih jedinica, ispunjava prećutno jedan davni, kritičarski zavet, dobrim delom produkovan upravo zahvaljujući Dučićevoj poetici i stihovanim porukama, da pesma mora cela biti lepa. Negrišorac Dučića vidi kao pesnika neprekidne raspolućenosti između duha i materije, pesnika čežnje za onostranošću, zagledanog u beskrajno metafizičko prostranstvo koje mami svojom zagonetnošću. Pesnik koji, od ciklusa Veznici iz knjige Prilozi – Izabrane i nove pesme („?rfeus”, 2002) neprekidno osvaja zabran stalnih oblika, Negrišorac se studijom koja se čitaocu otvara kao sistematizovano, snažnim ličnim pečatom overeno književnoistorijsko znanje, otkrio i kao tumač poezije koji je na planu rimovanih i stabilnih poetskih formi kadar postojati. Ivan Negrišorac rođen je 1956. godine u Trsteniku. Živi u Novom Sadu i na Filozofskom fakultetu predaje teoriju književnosti i kreativno pisanje poezije (od 2004). Posle završetka studija književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu 1979, više godina živeo je kao profesionalni pisac. Magistrirao je 1991. i doktorirao 2003. godine na Filološkom fakultetu u Beogradu. Školsku 1984/85. proveo kao lektor za srpski jezik na Mičigenskom univerzitetu u En Arboru (SAD). Radio je kao dramaturg u Dramskom programu Radio Novog Sada (1986-1988), kao asistent na Filozofskom fakultetu u Nišu (1988-1995) i Novom Sadu (1997-2004). Bio je sekretar Matice srpske (1995-2004), glavni i odgovorni urednik Letopisa Matice srpske (2005-2012), a sad je predsednik Uređivačkog odbora Srpske enciklopedije (od 2008) i predsednik Matice srpske (od 2012). Objavio knjige pesama: Trula jabuka (1981, nagrada „Goran“ za mlade pesnike), Rakljar. Želudac (1983), Zemljopis (1986), Toplo, hladno (1990), Abrakadabra (1990, nagrada Društva književnika Vojvodine za knjigu godine), Hop (1993), Veznici (1995, nagrada „Đura Jakšić“), Prilozi (izabrane i nove pesme, 2002), Potajnik (2007, 2011; Zmajeva nagrada), Svetilnik (2010, nagrade „Branko Ćopić“,„Rade Drainac“, Žička hrisovulja i Gračanička povelja), Kamena čtenija (2013, 2014; nagrade „Meša Selimović“, Pečat vremena, Pečat varoši sremskokarlovačke, Velika bazjaška povelja i Povelja Morave), Čtenija (izabrane pesme, 2015), Matični mleč (2016), Izložba oblaka (izabrane i nove pesme, 2017; nagrada „Despotica Angelina Branković“, „Zlatni krst kneza Lazara“). Roman: Anđeli umiru (1998). Radio drame: Fredi umire (1989), Kuc-kuc (1990); pozorišne drame: Istraga je u toku, zar ne? (2000, 2007), Vidiš li svice na nebu? (2006, nagrada Unireksa za dramski tekst). Kritičke studije: Legitimacija za beskućnike. Srpska neoavangardna poezija: Poetički identitet i razlike (1996), Lirska aura Jovana Dučića (2009), Istraga predaka: Iskušenja kolektivnog i individualnog opstanka (2018; nagrada „Slobodan Kostić“ i specijalna nagrada Sajma knjiga u Višegradu). Priredio je dvadesetak knjiga, između ostalih izabrane pesme Jovana Dučića Pet krugova (1993, 2001) i Lirski krugovi (1998), roman Dobrice Ćosića Koreni (2004), zbornik radova o recepciji Pavićevog književnog dela u svetu Milorad Pavić: Stanovnik svetske književnosti (2018), kao i zbornike Tako, a ne inače: Spomenica o 150-godišnjici preseljenja Matice srpske iz Pešte u Novi Sad (sa Đorđem Đurićem, 2016), Kosovo i Metohija: Juče, danas, sutra (sa Đorđem Đurićem, 2018). Sa Slavkom Gordićem priredio je zbornike radova o poeziji Aleka Vukadinovića (1996), Jovana Hristića (1997), Dare Sekulić (1998), Duška Novakovića (1999), Srbe Mitrovića (2000), Miroslava Maksimovića (2001), Živorada Nedeljkovića (2003), Zlate Kocić (2006), Nikole Vujčića (2008), Miroslava Cere Mihailovića (2011), kao i zbornik Razgovor o tajnama Boška Petrovića (2004); sa Svetozarom Koljevićem i Jovanom Delićem priredio je zbornik Povratak miru Aleksandra Tišme (2005); a sa Đorđem Despićem zbornike o poeziji Dragana Jovanovića Danilova (2015), Nebojše Devetaka (2017) i Slobodana Zubanovića (2018). Bio je član uredništva ili glavni urednik u časopisima Književni bilten / To jest, Pismo, Sv. Dunav i Rad Matice srpske. Kao glavni i odgovorni urednik Letopisa Matice srpske dobio je Povelju za doprinos objedinjavanju svesrpskog kulturnog prostora na međunarodnoj kulturnoj manifestaciji „Sokolica“ (Zvečan 2005), a na manifestaciji „Dani Kornela Sentelekija“ nagradu „Bazsalikom / Bosiljak“ za negovanje srpsko-mađarskih odnosa (Sivac 2011). Nosilac je Ordena Svetog cara Konstantina Srpske Pravoslavne crkve (2013) i Arhijerejske gramate episkopa bačkog Irineja (2017). Za sveukupni rad na širenju kulture, obrazovanja i nauke nagrađen je Vukovom nagradom Kulturno-prosvetne zajednice Srbije (2014), priznanjem „Bela golubica“ Teslinog globalnog foruma (2016), kao i ordenom Konstantina Filosofa Slovenske unije iz Češke (2018). Pesme su mu prevođene na engleski, ruski, nemački, francuski, mađarski, rumunski, slovenački, slovački, rusinski, makedonski, češki, grčki, kineski jezik. Na rumunskom jeziku, u prevodu Jovana Radina, Slavomira Gvozdenovića i Lučijana Aleksijua, izašla mu je knjiga izabranih pesama Conjucţii (Temišvar 2014); u prevodu Martina Prebuđile na slovačkom se pojavila knjiga Výstava oblakov (Bratislava – Bački Petrovac 2017); na ruskom u prevodu N. G. Jakovljeve i A. P. Rostokine So?z? i in?e prostranstva (Moskva 2017); a na grčkom u prevodu Ismene Radulović knjiga (Solun 2018). Član saradnik Matice srpske je od 1983. i stalni član-saradnik od 1991. Član je Društva književnika Vojvodine od 1983. i počasni član Društva slovačkih pisaca od 2017. godine. Povodom nagrade „Žička hrisovulja“ Dragan Hamović je priredio zbornik kritičkih radova Ivan Negrišorac, pesnik (Kraljevo 2012). MG145

Retko u ponudi Kao na slikama prema romanu Migela Servantesa Savedre ; preveo Gojko Vrtunić ; predgovor Sreten Marić, Prevod dela: Vida de don Quijote y Sancho Segun : Miguel de Cervantes Saavedra explicada y comentada / por Miguel de Unamuno,319 str. 18 cm. Biblioteka Eseji i studije Autor - osoba Unamuno, Miguel de, 1864-1936 = Unamuno, Migel de, 1864-1936 Naslov Život Don Kihota i Sanča Panse : prema romanu Migela Servantesa Savedre / Migel de Unamuno ; preveo Gojko Vrtunić ; predgovor Sreten Marić Jedinstveni naslov Vida de don Quijote y Sancho Segun. srpski jezik Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1969 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Kultura, 1969 (Beograd : Prosveta) Fizički opis XXXIX, 319 str. ; 18 cm Drugi autori - osoba Vrtunić, Gojko, prevodilac = Vrtunić, Gojko, prevodilac Marić, Sreten, 1903-1992 = Marić, Sreten, 1903-1992 Zbirka ǂBiblioteka ǂEseji i studije ISBN (Karton s omotom) Napomene Prevod dela: Vida de don Quijote y Sancho Segun: Miguel de Cervantes Saavedra explicada y comentada / por Miguel de Unamuno Don Kihot juče i danas: povodom Unamunove knjige o Don Kihotu: str. V-[XL] Napomene uz tekst. Predmetne odrednice Servantes Saavedra, Migel de, 1547-1616 -- Don Kihot i Sančo Pansa Migel de Unamuno (šp. Miguel de Unamuno y Jugo; Bilbao, 29. 9.1864. – Salamanca, 31. 12. 1936), španski pesnik, novelista, filozof. Studirao jezike i filozofiju na Univerzitetu u Madridu. Nakon povratka u zavičaj, radio kao profesor. Literarna dela počeo objavljivati u četrdeset i trećoj godini života. Bio je rektor Univerziteta u Salamanki. Romani i pripovetke Paz en la guerra (1895); izbor i prevod (Građanski rat i mir): Aleksandra Mančić Milić. Beograd: Vreme, 1993. Amor y pedagogía (Ljubav i pedagogija) (1902); prevod: Valentina Otmačić. Zagreb: Demetra, 2004; Recuerdos de niñez y mocedad (1908); El espejo de la muerte (1913); Niebla (Magla) (1914); prevod: Bogdan Radica. Zagreb, 1929; prevod: Jelena Rajić. Beograd : BMG, 1999; prevod: Ana Kalenić. Zagreb: Demetra, 2000. Abel Sánchez (Abel Sančes) (1917.); preveo: Vuk Šećerović; pogovor: Nikola Milošević. Beograd: Todra, 1999; Tulio Montalbán (1920.); Tres novelas ejemplares y un prólogo (Tri poučne novele i jedan prolog) (1920.); prevod: Andreja Jakuš. Zagreb: Demetra, 2008; prevod (Pripovetke): Bogdan Kadmonović. Beograd : Alma, 2010. Pripovetka Nada menos que todo un hombre (Muškarac od glave do pete); prevod: Kalmi Baruh. Sarajevo : Pregled, 1928. Ista pripovetka, prevedena kao `Čovek`; prevod: B. Kadmonović. Beograd: Narodna knjižnica, [b.g]. La tía Tula (Tetka Tula) (1921); prevod: Sonja Hornjak, Dragana Ćorić. Zrenjanin : Gradska narodna biblioteka `Žarko Zrenjanin`, 2011; prevod: Andreja Jakuš. Zagreb: Demetra, 2011; Teresa (1924); Cómo se hace una novela (Kako nastaje roman) (1927); prevod: Aleksandra Mančić. Beograd: Rad, 2006; prevod: Andreja Jakuš; priredio: Dimitrije Savić. Zagreb: Demetra, 2010; San Manuel Bueno, mártir, Don Sandalio, jugador de ajedrez (1930). Filozofski radovi i eseji En torno al casticismo (1895); prevod (Suština Španije): Nina Marinović. Sremski Karlovci ; Novi Sad : Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, 2010; Vida de Don Quijote y Sancho (Život Don Kihota i Sanča) (1905); prevod: Gojko Vrtunić; predgovor Sreten Marić. Beograd : Kultura, 1969; prevela: Andreja Jakuš. Zagreb: Demetra, 2007. Por tierras de Portugal y España (1911); Del sentimiento trágico de la vida (O tragičnom osećanju života) (1913); prevod: Olga Košutić; predgovor Nikola Milošević. Beograd: Kultura, 1967. Beograd: Dereta, 1990; prevod: Ana Maria Bogišić. Zagreb: Alfa, 2002; prevod: Andreja Jakuš. Zagreb: Demetra, 2010; La agonía del cristianismo (Agonija hrišćanstva) (1925); prevod: Nikola Visković. Mogućnosti, 1998; prevod: Biljana Bukvić. Beograd: Clio, 2000; prevod: Andreja Jakuš. Zagreb: Demetra, 2007. Pozorišna dela La esfinge (1898); La venda (1899); La princesa doña Lambra (1909); La difunta (1909); El pasado que vuelve (1910); Fedra (1910); Soledad (1921); Raquel encadenada (1921); Sombras de sueño (1926); El otro (1926); El hermano Juan o el mundo es teatro (1929). Migel de Unamuno i Hugo (1864–1936), španski književnik i filozof, jedan od najistaknutijih predstavnika Generacije ‘98 koja je krajem XIX veka okupljala značajne španske intelektualce, filozofe i pisce. Za života je bio poznat po svojim esejima o religiji, metafizici, politici i španskoj kulturi. Danas se pre svega pamti po svojoj prozi u kojoj je na sebi svojstven način i pesničkom upotrebom jezika izražavao psihološka stanja i emocionalne konflikte. Kao jedan od preteča egzistencijalizma, u svojoj filozofiji je ispitivao napet odnos razuma i vere, religiju, slobodu misli i tragičnost smrti. Artur A. Koen ga smatra „najvećim stilistom španskog jezika posle Servantesa.“ Aktivno je učestvovao u akademskom i političkom životu svoje zemlje. Predavao je grčki jezik i istoriju španske književnosti na Univerzitetu u Salamanki, a 1900. godine prvi put je imenovan za rektora…Migel de Unamuno je osećao snažnu potrebu, da obrazloži svoja književna rešenja i rado je iznosio viđenje vlastitog dela u brojnim predgovorima, te su upravo ovi tekstovi od izuzetnog značaja za razumevanje njegove stvaralačke poetike, čiju sintezu na izvestan način predstavlja prolog iz zbirke Tri uzorne novele i jedan prolog. U njemu sam pisac pojašnjava svoj odnos prema stvarnosti, realizmu, romanu i posebno prema likovima koji su suštinski element svakog književnog dela. Odbacuje ideju o junacima kao marionetama kojima stvaralac upravlja po vlastitom nahođenju i jasno izražava da mu je cilj da u svojoj prozi razvije likove iz perspektive onoga što određuje kao želju za postojanjem ili volju. I zaista, protagoniste ovih novela odlikuje snažna volja koju bezobzirno nameću svojim bližnjima odvodeći ih u očajanje ili smrt. Njihovi postupci su različito motivisani: u slučaju Rakel iz novele Dve majke u pitanju je fanatična želja za majčinstvom, kod Karoline iz Markiza od Lumbrije žeđ za osvetom, a kod Alehandra iz novele Pravi muškarac neobično visoko mišljenje o vlastitoj vrednosti. Nasuprot tradicionalnoj podeli prema kojoj su žene slabiji pol, u Unamunovim novelama iz ove zbirke žene su jaka bića volje. Sve one svojom voljom postaju deo ljubavno-emotivnog trougla i opsesivno nastoje da dosegnu ostvarenje onoga za čim žude. U noveli Dve majke bezazleni slabić don Huan nije ništa drugo do marioneta u rukama Rakel, oličenju zla i propasti, i Berte, oličenju dobra i spasenja. U noveli Markiz od Lumbrije, u kojoj se dobra sestra Luisa i zla Karolina nadmeću da osvoje Tristana, koji je sveden na ulogu igračke. U oba slučaja protagonistkinje se ne bore za ljubav muškarca već za nadmoć nad njim kako bi ga iskoristile da ostvare svoje ciljeve. Samo u trećoj noveli Pravi muškarac, protagonista je snažan, samouveren muškarac, ali i u njoj na kraju priče otkrivamo da Alehandrova moćna volja i samopouzdanje nisu ništa drugo do privid i da krhka Hulija nije nejaka supruga kao što se isprva čini.

potpis Dusana Stojanovića kao na slikama vrlo dobro/odlicno stanje retko u ponudi Jurij Mihailovič Lotman (rus. Ю́рий Миха́йлович Ло́тман; 28. februar 1922 — 28. oktobar 1993) bio je prominentni semiotičar, istoričar kulture i teoretičar literature, koji je radio na Univerzitetu u Tartuu. Član je Estonske Akademije Nauka. Bio je osnivač Tartu-moskovske škole semiotike i smatra se prvim sovjetskim strukturalistom, zbog svog ranog eseja `Razgraničavanje lingvističkih i filoloških koncepata strukture` (1963) i radova o strukturalnoj poetici. Objavljeno je više od 800 njegovih naslova, i ogromna arhiva (koja se sada nalazi na Talinskom Univerzitetu i u biblioteci Univerziteta u Tartuu) uključuje njegovu korespondenciju sa raznim ruskim intelektualcima. Jurij Lotman je rođen u jevrejskoj intelektualnoj porodici, u Petrogradu u Rusiji. Njegov otac je bio advokat Mikhail Lotman, a majka Aleksandra Lotman, koja je završila stomatologiju na Sorboni. Njegova starija sestra Ina Obraztsova je diplomirala na Lenjingradskom konzervatorijumu i postala kompozitor i predavač muzičke teorije, mlađa sestra Viktorija Lotman je prominentni kardiolog, a treća sestra Lidija Lotman je bila teoretičarka ruske književnosti druge polovine 19. veka i radila je na Institutu za Rusku Književnost na Ruskoj Akademiji Nauka (Puškinova Kuća), i živela je u Sankt-Petersburgu. Lotman je završio srednju školu 1939. sa odličnim ocenama i primljen je na Lenjingradski Državni Univerzitet bez polaganja prijemnog. Tu je studirao filologiju, za šta se odlučio zahvaljujući prijateljima sa univerziteta Lidije Lotman (prisustvovao je predavanjima na filologiji dok je još bio u srednjoj školi). Na univerzitetu su mu predavali slavni profesori i akademici - Gurovski, Azadovski, Tomaševski i Prop. 1940. je pozvan u vojsku i za vreme Drugog svetskog rata je služio kao radio operater u artiljeriji. Demobilizovan je iz vojske 1946, i vratio se svojim studijama na univerzitetu i konačno diplomirao sa posebnim pohvalama 1950. Njegovo prvo objavljeno istraživanje bavilo se ruskom književnošću i društvenom misli 18. i 19. veka. Pošto zbog antisemitizma nije mogao da nastavi sa akademskom karijerom u Lenjingradu (nije mogao da se prijavi na doktorski program), Lotman je otišao u Estoniju 1950. godine i od 1954. je počeo da radi kao predavač na Odeljenju za ruski jezik i književnost na Univerzitetu u Tartuu i kasnije je postao i direktor odeljenja. U Tartuu je osnovao svoju školu, danas poznatu kao Tartu-moskovska škola semiotike. Među članovima ove škole našli su se Boris Uspenski, Vjačeslav Ivanov, Vladimir Toporov, Mihail Gasparov, Aleksander Pjatigorski, Isak Revzin, Georgi Leskis i drugi. Kao rezultat kolektivnog rada, osnovali su teorijski okvir za semiotiku kulture. Škola je poznata po naučnom časopisu Sign System Studies, koji i danas objavljuje Univerzitet u Tartuu (prethodno ime časopisa je bilo na ruskom, „Труды по знаковым системам“). Danas je to najstariji semiotički časopis na svetu, osnovan 1964. Lotman se bavio teorijom kulture, ruskom književnošću, istorijom, semiotikom i semiologijom (generalnom teorijom znakova i znakovnih sistema), semiotikom filma, umetnošću, književnošću, robotikom i nizom drugih disciplina. U ovim poljima je Lotman jedan od najcitiranijih autora. Njegova glavna studija iz ruske književnosti je posvećena Puškinu, a među najuticajnijim delima iz semiotike i strukturalizma su „Semiotika filma“, „Analiza poetskog teksta“, „Struktura umetničkog teksta“, „Kultura i eksplozija“, „Univerzum uma“, i tekstovi o semiotičkom modelu koji je napravio 1984. godine - semiosfera. Žena Jurija Lotmana, Zara Minc, je takođe bila poznata teoretičarka ruske književnosti i profesorka u Tartuu. Imaju tri sina: Mihail Lotman (rođen 1952.) je profesor semiotike i književne teorije na Talinskom i Univerzitetu u Tartuu, politički je aktivan i član je estonskog parlamenta (konzervativna Res Publica partija); Grigorij Lotman (rođen 1953. godine) je umetnik, živi i radi u Tartuu; Aleksej Lotman (rođen 1960. godine) je biolog, od 2006. se takođe bavi politikom i član je parlamenta ispred estonske Zelene partije (2007-2011). Bibliografija[uredi] 1975. Lotman Jurij M.; Uspenskij B.A.; Ivanov, V.V.; Toporov, V.N. and Pjatigorskij, A.M. `Theses on the Semiotic Study of Cultures (as Applied to Slavic Texts)`. U: Sebeok Thomas A. (ed.), The Tell-Tale Sign: A Survey of Semiotics. Lisse (Netherlands): Peter de Ridder, 57–84. 1975. ISBN 978-90-316-0030-4. Analysis of the Poetic Text. (Preveo D. Barton Johnson.) Ann Arbor (Mich.): Ardis. 1976. ISBN 978-0-88233-106-5. Semiotics of Cinema. (Preveo Mark Suino.) (Michigan Slavic Contributions.) Ann Arbor: University of Michigan Press. Семиотика кино и проблемы киноэстетики (Russian). 1976. ISBN 978-0-930042-13-4. The Structure of the Artistic Text. Prevod sa ruskog Gail Lenhoff i Ronald Vroon. (Michigan Slavic Contributions 7.) Ann Arbor: University of Michigan, Department of Slavic Languages and Literatures. 1977. ISBN 978-0-930042-15-8. 1979. `The origin of plot in the light of typology`. Poetics Today 1(1–2), 161–184. Universe of the Mind: A Semiotic Theory of Culture. (Prevela Ann Shukman, uvod napisao Umberto Eco.) London & New York: I. B. Tauris & Co Ltd. xiii+288 p. 1990. ISBN 978-1-85043-375-0. 2005. `On the semiosphere`. (Prevela Wilma Clark) Sign Systems Studies, 33(1): 205–229. Culture and Explosion. (Semiotics, Communication and Cognition 1.) De Gruyter Mouton. 2009. ISBN 978-3-11-021845-9. Prevedena dela[uredi] 1970. Predavanja iz strukturalne poetike (preveo Novica Petković). Sarajevo: zavod za izdavanje udžbenika 1971. Semantika broja i tip kulture (s francuskog preveo Milan Vidanović). U: Ulaznica: časopis za kulturu, umetnost, i društvena pitanja 21 (5), 36-39. 1978. Ideja I struktura. U: Bunjevac, Milan, ed. Strukturalni prikaz književnosti. Beograd: Nolit, 64-70. 1979. Uzajamni odnos prirodnog jezika i metra u mehanizmu stiha (preveo Mihailo Popović). U: Aleksandar Acković, ed. Treći program: izbor. Beograd: Radio Beograd. 531 - 535. 1979. Jedan dinamički model semiotičkog sistema (preveo Mihailo Popović). U: Aleksandar Acković, ed. Treći program: izbor. Beograd: Radio Beograd. 412 - 428 1979. Semiotika pojmova strah i sram u mehanizmu kulture. (preveo Mihailo Popović). U: Aleksandar Acković, ed. Treći program: izbor. Beograd: Radio Beograd. 394 - 397 1997. Како се тамане уши: не-мемоари (превела с руског Вера Зоговић). Летопис Матице српске 115 (48), 704-719 2003. Култура и експлозија (превела с руског Веселка Сантини). У:Златна греда: лист за књижевност, уметност, културу и мишљење 25 (3), 44-48. 2004. Семиосфера : у свету мишљења : човек, текст, семиосфера, историја (превела с руског Веселка Сантини, превод фрагмената са староруског Богдан Терзић). Нови Сад: Светови 2014. Lotman, Jurij M. i Jurij Cvijan. Dijalog sa ekranom (preveo s ruskog Zorislav Paunković). Beograd: Filmski centar Srbije 2017. Besedе o ruskoj kulturi : svakodnevica i tradicije ruskog plemstva: XVIII vek - početak XIX veka (preveo s ruskog Zorislav Paunković). Novi Sad: Akademska knjiga Tekstovi o Lotmanu[uredi] Andrews, Edna 2003. Conversations with Lotman: Cultural Semiotics in Language, Literature, and Cognition. Toronto: University of Toronto Press. Kull, Kalevi 1999. Towards biosemiotics with Yuri Lotman. Semiotica 127(1/4): 115–131. Kull, Kalevi 2011. Juri Lotman in English: Bibliography. Sign Systems Studies 39(2/4): 343–356. Lepik, Peet 2008. Universals in the Context of Juri Lotman’s Semiotics. (Tartu Semiotics Library 7.) Tartu: Tartu University Press. Mandelker, Amy 1994. Semiotizing the sphere: Organicist theory in Lotman, Bakhtin, and Vernadsky. Publications of the Modern Language Association 109(3): 385–396. Shukman, Ann 1977. Literature and Semiotics: A Study of the Writings of Ju. M. Lotman. Amsterdam: North Holland. Waldstein, Maxim 2008. The Soviet Empire of Signs: A History of the Tartu School of Semiotics. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. semiotika strukturalizam tekst postmoderna teorija knjizevnosti

Lepo očuvano kao na slikama Retko Autor - osoba Kiš, Danilo, 1935-1989 = Kiš, Danilo, 1935-1989 Naslov Po-etika. Knj. 2 / Danilo Kiš Vrsta građe esej Jezik srpski Godina 1974 Izdavanje i proizvodnja Novi Beograd : Predsedništvo Konferencije Saveza studenata Jugoslavije, 1974 (Beograd : Srboštampa) Fizički opis 188 str. ; 17 cm Zbirka Mala edicija Ideja ISBN (Broš.) Napomene Tiraž 3.000. PREDRAG MATVEJEVIĆ: PO-ETIKA DANILA KIŠA Pišući o Danilu Kišu dolazio sam svaki put u iskušenje da skraćujem i brišem veći dio onog što sam napisao. Tako je nastalo više verzija ovoga eseja; u onima koje su mi izgledale manje loše ostajalo je premalo teksta. Taj očevidni neuspeh možda ipak nije bio posve uzaludan: poticao je na istraživanje Kišove poetike (on tu riječ piše ponekad u dva dijela: po-etika). Ako bismo je označili nekim moralnim kvalifikacijama, moglo bi se reći da je Kišova poetika nesretna i rezignirana: nesretna jer ne može biti do kraja dosljedna u svojim zahtjevima; rezignirana zato što uviđa da se njezini zahtjevi i ne mogu ispuniti i što se na kraju krajeva s time miri. Kiš je u svojim zapisima često spominjao palimpsest, jednom kao postupak ili pravilo, drugi put kao načelo ili ideal: poći od bijele stranice, ispisati je, ispuniti više stranica, nije važno koliko, zatim uporno kratiti i poništavati, predajući se okrutnoj žudnji da se izbriše sve. Na taj bi način načelo bilo apsolutno poštovano, ideal ostvaren. Tako ipak ne biva i ne može biti. Od većih dijelova zadrži se poneki trag ili posljedica: ostatak onoga što je moglo biti i što srećom, nije. Ustupak taštini pisanja ili pak piščevoj slabosti prema sebi samom?! Svijest o tome poražavajuća je u pravom smislu riječi. Nitko je u našoj prozi, nakon Andrića, nije tako izoštrio kao Kiš, toliko radikalno i beskompromisno. Zaokupljena temama i porukama, zagledana u modele, tipologije i druge općenitosti (naša) kritika nije, u većini slučajeva, obraćala pažnju na to. Utoliko gore po nju. U prvi mah mi se učinilo gotovo nevjerojatnim da se od onoga što je Danilo Kiš ipak napisao, tj. što je ostalo napisano, može sastaviti neka vrsta sabranih djela, čak deset knjiga, makar neke od njih bile neoprostivo kratke. (Sam taj broj, potpun i zaokružen, vrijedan je pažnje, ali nije predmet ovoga eseja.) Djela Danila Kiša osjetno se razlikuju jedno od drugog. Pisac nastoji da ne oponaša sebe samog i želi da izbjegne, kako sam kaže “autopastiš“. Ta različitost ne dopušta da se na isti način govori o svim Kišovim knjigama: i to također otežava pokušaje da pratimo zahtjeve njegove poetike ili da, pišući o njoj, zauzmemo i sami slične stavove. Kišovi poetičko-kritički spisi. objavljeni pod zajedničkim naslovom “Homo poeticus”, puni su, ne bez razloga, ironije na račun kritike koja u svim prilikama poseže za općim i uopćujućim oznakama. O svakoj Kišovoj knjizi ovdje je ostala (nakon prerada i kraćenja) poneka bilješka, a o posljednjoj – ”Enciklopediji mrtvih” (1983) – osvrt koji će, nadam se, u jednoj novoj verziji biti također sveden na bolju mjeru. Na samu početku nastala su uporedo dva njegova djela, vrlo različita jedno od drugog: ”Mansarda” (napisana 1960, u dvadeset i petoj godini), mladalačka proza nazvana “satiričkom poemom”, možda preteča naše “proze u trapericama” koja ovoga autora inače neće zanimati, poetsko-ironični zapisi boema u skromnim okolnostima pedesetih godina, “bez dijalektike i etike” (M. 38); ”Psalam 44”, sudbina Židova u Drugom svjetskom ratu i iskustvo koncentracionog logora, osobna sudbina i vlastito iskustvo svake ličnosti. ”Mansarda” je pisana u prvom, ”Psalam 44” u trećem licu, prvo je djelo više biografsko, moglo bi se reći subjektivno, drugo suočeno s historijom i “objektivizirano”; dva pristupa stvarnosti – sebi i svijetu – koja možemo slijediti u narednim Kišovim djelima. ”Mansardu” nastavljaju ”Bašta, pepeo” (1965), neka vrsta romana u fragmentima, i ”Rani jadi” (1969), niz priča “za decu i osetljive”, jedna i druga u prvom licu, obje na neki način biografske. Djetinjstvu kao ishodištu piščeva svijeta ili oslonu njegova pogleda na svijet valja tu dati pravo značenje: “Tema tzv. djetinjstva u mojim knjigama jeste zapravo zabluda, posledica inertnosti kritike i kritičara” (H. P. 218). Po srijedi je možda samo “želja da se nađe prvobitna čistota, katkad u svetu detinjstva, katkad u sebi samom” (H. P. 181): “Lirski realizam” pisca koji se ne želi prepustiti sentimentalnosti lirizma, kojem je strana realistička određenost. ”Bašta, pepeo” je primljena kao remek-djelo. Govorilo se o prustovskoj evokaciji; sam autor nije poricao svoju sklonost “prustovskom ljubičastom oreolu oko predmeta i stvari” (H. P. 228). Ali u drugoj knjizi bit će drukčije: opredjeljenje za jedan novi “sloj palimpsesta” (H. P. 214) koje se u svakom pothvatu preobličava (oneobičava), u skladu sa samim predmetom i izmijenjenim odnosima prema predmetu. “Podmuklo djelovanje biografije” (Kiš rado koristi taj Sartreov izraz), oblici koje ono poprima iz djela u djelo, postupci kojima se iskazuje, otkrivaju i potvrđuju piščevu osobitost, njegov govor o sebi: “Što se mene lično tiče, ja u svojim prozama sramno ležim na psihijatrijskom otomanu i pokušavam da kroz reči dospem do svojih trauma, do izvorišta svoje sopstvene anksioznosti, zagledan u sebe” (H. P. 214). Ova je proza, dakako, različita od romana ili priče koji se služe tradicionalnom psihologijom ili psihoanalizom kao sredstvom ili pomagalom, isto toliko koliko je udaljena od bilo kakve teorijske doktrine ili ideologije. Kišove su indiskrecije sasvim druge naravi. Dugo je tražio najprikladniji način da, barem prividno, izađe iz “pogibeljnog prvog lica”. (Redni broj lica ima vjerojatno u tom traženju određeno značenje.) ”Peščanik” (1972), treća knjiga biografskog “porodičnog ciklusa” koje zajedno tvore neku vrstu Bildungsromana, pisana je u trećem licu. U nizu višestrukih veza između pripovjedača i oca (označenog inicijalima E. S.), pisac otkriva intimnu stranu holokausta možda bolje nego itko drugi prije njega. Prepustit ću riječ o tome Pjotru Rawitzu, koji je za Galimardov prijevod “Peščanika” napisao doličan predgovor kratko vrijeme prije nego što se odlučio da po vlastitoj volji napusti svijet. (Pjotr, taj lucidni duh žrtava dvaju logora, nacističkog i staljinskog, naš prijatelj s uspomenama kojima nije mogao odoljeti samom literaturom, zaslužuje mnogo više od ovih nekoliko citata.) “”Peščanik” je historijski roman i poema”. (Rawitz ne spominje da se sastoji od 67 nejednakih fragmenata: ni on se, vjerojatno, nije usudio upustiti u raspravu o brojevima.) “Grozničavi, pomjereni, bolesni mozak osjeća i asimilira stvarnost koja je i sama bolesna, pomjerena, grozničava”. U stanju koje varira između apsolutne lucidnosti i svojevrsnog ludila, zatičemo i pratimo Eduarda Sama (E. S.), poznatog nam iz prethodnih Kiševih knjiga, osobito ”Bašte, pepela”, oca ili možda prije, predodžbe o ocu koji je nestao u Auschvitzu: traženje identiteta pretka i potomka istodobno, pripovjedača i protagonista koji se jedva mogu razlučiti. “Polazeći od sitnih, svakodnevnih, jedva uočljivih detalja – nastavlja Pjotr u svom predgovoru – autor predočava strpljivo, s preciznošću znanstvenika, svijet koji je uronjen ne samo u svoju povijesnu dimenziju, nego i u ovu antropološku i ontološku. Sama činjenica da je predio u kojem se odvija radnja bio nekada dnom Panonskog mora, koje je odavno iščezlo, poprima u takvim okolnostima više negoli simboličku vrijednost”. Sličnu nostalgiju za nekim drevnim i izgubljenim morem susrećemo u Mandeljštama. (Nadežda Mandeljštam u svojim ”Sjećanjima” govori o tome kako je Osip želio izostaviti prostor centralne Evrope da bi se opet domogao postojbine Mediterana.) Dugo mi se činilo da ”Psalam 44”, unatoč ranoj darovitosti o kojoj svjedoči, stoji negdje izvan cjeline. Nakon pojave ”Peščanika” (te pogotovo kasnije, poslije ”Grobnice za Borisa Davidoviča”) shvatio sam da je ta knjiga, makar bila naivnija po načinu pisanja ili nedovršenija od ostalih, ipak nužna i nezaobilazna. Gotovo sve što je u njoj realistički ili objektivizirano, izostavljeno je – zahvaljujući upravo njoj moglo je biti izostavljeno – u ”Peščaniku”. U njemu je građa posve prečišćena, izveden je do kraja “pokušaj da se lirsko nadvlada epskim” (H. P. 81). ”Psalam 44” bila je žrtvenička knjiga u dvostrukom smislu. (Kad je mladi pisac radio na njoj prihvaćao je još uvijek – 1960. god. – Lukačev “Današnji značaj kritičkog realizma”. Vidjeti H. P. 43-54) * Posljedice “odleđenja” bile su djelotvorne u jugoslavenskim književnostima u toku pedesetih i šezdesetih godina; poetika Danila Kiša odaje promjene u pogledima na književnost i ističe nove književne zahtjeve, moderne i formalne, estetičke i estetizanske u boljem smislu riječi. Ne možemo posve isključiti jednu vrstu odnosa politike i književnosti i u Kišovu djelu (odnosa koji je inače za njega kao pisca sekundaran). U epigrafu knjige “Homo poeticus” izdvojena su dva proturječna citata. Jedan je Orwelov: “gdje god (mi) je nedostajalo političkih pobuda napisao sam mrtva slova na papiru”; drugi je iz Nabokova: “umjetnost se čim stupi u dodir s politikom, srozava na razinu najobičnije ideološke skrame”, Kiš je, što se tiče spomenutog odnosa, bliži Nabokovu negoli Orwelu, ali ne u svemu: ”Grobnica za Borisa Davidoviča” je vrlo politična knjiga. ”Psalam 44” i ”Peščanik”, vidjeli smo, podrazumijevaju historiju i vlast kao dio sudbine. Jogi je ovdje ipak potisnuo komesara i raščistio sve račune s njim. U pariskom časopisu ”Lettre internationale” (br. 3, 1984) izašao je kompendij Kiševih “Saveta mladom piscu”, iz kojeg izdvajam nekoliko navoda pročitanih 1984. god. u Ateni, na međunarodnom skupu “Pisac i vlast”: “Ne stvaraj politički program, ne stvaraj nikakav program: ti stvaraš iz magme i haosa sveta”. “Bori se protiv društvenih nepravdi, ne praveći od toga program.” “Nemoj da imaš misiju.” “Čuvaj se onih koji imaju misiju.” “Na pomen ’socijalističkog realizma’ napuštaš svaki dalji razgovor.” “Ko tvrdi da je Kolima bila različita od Auschwitza pošalji ga do sto đavola.” Tu se, vjerojatno, kriju dublji i teže uočljivi uzroci nesporazuma koji će Kiš doživjeti u “historiji bestidnosti” našeg književnog života. * Poštivanje “literature kao takve” mora se, ako je dosljedno, suočiti s poštivanjem “stvarnosti kao takve” (H. P. 190), pri čemu se, naravno, prva ne svodi na drugu, niti se izvodi iz nje. Spoznaja o tome vodila je autora prema otvorenijem i neposrednijem susretu s historijom i politikom: ”Grobnica za Borisa Davidoviča”, s podnaslovom “sedam poglavlja jedne zajedničke povesti” (1976). S trećeg lica jednine prešao je na treće množine: s on ili ono, na oni. Oni! ”Grobnica” je, doduše, srodna s ”Peščanikom”, ali je u njoj “objektivizacija” (termin je Kišov) izravnija. Sklanjajući se od prilika koje su zavladale centralnom Evropom (ne samo njome), Kiševi junaci – zatočenici revolucije, vitezovi ljevice iz vremena u kojem je ljevica imala pravih vitezova među kojima je broj Židova bio impozantan – nestaju krajem tridesetih godina u “prvoj zemlji socijalizma” kao žrtve čistki. “Jevrejstvo u ”Grobnici za B. D.” ima dvostruko (književno) značenje: s jedne strane, zahvaljujući mojim ranijim knjigama, stvara nužnu vezu i proširuje mitologeme kojima se bavim (i na taj način mi, kroz problem jevrejstva, daje pristupnicu jednoj temi, ukoliko je za to potrebna neka pristupnica), a s druge strane, jevrejstvo je tu kao i u mojim ranijim knjigama, samo efekat oneobičavanja! Ko to ne razume, ne razume ništa od mehanizama književne transpozicije” (Č. A. 49). Knjiga se tako ”zasniva na istoričnosti” (Č. A. 43), poziva se na dokumente, stvarne ili fiktivne, citira ih tamo gdje smatra da je to uputno, da služe samoj književnosti (“doprinose jednoj dubljoj istinitosti”. Vidi: Č. A. 95). Ništa nije fantastičnije od stvarnosti, ponavlja Kiš za Dostojevskim. Ne znam je li itko prije njega pisao o Gulagu u takvom književnom obliku, koristeći se odabranim instrumentarijem koji modernoj prozi stoji na raspolaganju: takvim stilom. Suvremeni pripovjedački i romaneskni postupci, upotreba dokumenta i citata, variranje fakta i fikcije, oneobičavanje znanog i viđenog pomogli su autoru da svoj posao obavi temeljito i privlačno. Naravno, svim spomenutim pomagalima gospodarili su piščev ukus i umijeće. … Kiš je često napominjao (pravdao se ili optuživao, ne znam) da se ne usuđuje “izmišljati”, da nije “u mogućnosti da izmišlja” jer, po njemu, i onako “ništa nije užasnije od stvarnosti, ništa romanesknije, ali ništa ni proizvoljnije i opasnije nego pokušaj da se sredstvima literature fiksira ona stvarnost koja nas nije prožela, koju ne nosimo u sebi, patetično rečeno, kao rudari olovni prah u grudima” (H. P. 191-192). Tom pričom o “izmišljanju” mnoge je doveo u zabludu, osobito one koji su je doslovno shvatili. Zar transponirati stvarnost, npr. biografiju, dokument ili citat, ne znači istodobno “izmišljati” sve pojedinosti, načine i postupke kojima se to u književnosti postiže: stvoriti samu priču kao događaj ili pak, rekao bi Kiš, kao formu koja “sudbinski i sudbonosni poraz učini manje bolnim i manje besmislenim. Formu koja bi mogla možda da daâ nov sadržaj našoj taštini, Formu koja bi mogla da učini nemoguće, da iznese Delo izvan domašaja mraka i taštine, da ga prebaci preko Lete?” (H. P. 73). Pitanja izraza, toliko šablonizirana u školničkim i eruditskim definicijama, ovdje su, zapravo, pitanja svijesti o književnosti kao književnosti. Kiš stoga piše knjige u velikim razmacima. Promjene registra od knjige do knjige poznaju, unatoč, svemu, određene konstante: “autorski rukopis i neke mitologeme” (H. P. 274); “gorki talog iskustva”, traganje za “sopstvenim identitetom”, težnju za “integritetom” djela, uvjerenje da se “pomoću literature ne može učiniti ništa” (H. P. 213), da je njezin učinak, i kad ga slučajno ima nevidljiv i nesamjerljiv, da angažman u literaturi (sa svojim porukama”, “sadržajima”, “tendencijama” “funkcijama” itd.) najčešće uništava samu literaturu i da (angažman) može eventualno vrijediti jedino ako znači “totalan izbor”, odbacivanje lakrdije i kompromisa, spoj sudbine i stila. Piščeve zanose prati ironija, štiti ih od patetičnosti i dolorizma, jedna posebna vrsta parodije koja je kontrapunkt lirizmu, kojom se stvara i održava neophodna distanca: spram historije, politike i, napokon, same literature. O odnosu vlastite poetike (po-etike) i ideja ruskih formalista (osobito Šklovskog i Ejhenbauma), o bliskosti ili srodnosti među njima, govorio je sam Kiš (H. P. 236-237). Značenje pojava i djela što su obilježili rusku književnu situaciju dvadesetih godina i bili ugušeni u tridesetim nije ostalo bez odjeka u jugoslavenskoj književnosti nakon odbacivanja socrealizma. U tome pogledu Kiš je jedan od najboljih primjera, iako je prihvatio vrlo malo. Razna pitanja, poznata modernoj umjetnosti, Kiš je postavljao ne tražeći na njih odgovore (“u svojim knjigama ja sam umesto odgovora postavio sebi samo nova pitanja” Č. A. 65). Uporedo s iskustvima i iskušenjima francuskog novog romana, on je imao svoja iskustva i vlastita iskušenja: potrebu da “izbaci starinske spojnice zasnovane na jednom lažnom vremenskom nizu, veze i klišeje toliko česte kod slabih romansijera” (H. P. 97). Prezirući više od svega banalnost, nije, naravno, dopuštao da “markiza izađe u pet sati”, ali je već na početku zapisao (1960. god.) da se u ime bilo kakvog postulata, norme ili mode neće odreći prava da napiše “Zatekoh ujutro ljudske tragove u pesku” (H. P. 57). Onima koji će nastupiti drukčije prorekao je da će, budu li suviše vjerovali svojim teorijama, “završiti u buncanju” (H. P. 227). Potčinjavanje teorijama Kiš očito dovodi u vezi s ideologijom. Današnji se pisac ne može pravdati da ne poznaje ono što se zbivalo i zbilo prije njega u poslu za koji se odlučio: “Anahronizam u izrazu jeste u književnosti isto što i odsustvo talenta… Umetnički, književni izraz ima – ipak – svoju razvojnu liniju. Menjaju se ne samo senzibiliteti nego i sredstva književnog izraza, njihova tehnika, njihova tehnologija… ne može se, dakle, danas pisati priča ni roman sredstvima i načinom 18. i 19. veka” (Č. A. 286-187). Ono što suvremena teorija zove intelektualnošću, Kiš diskretnije naziva “srodnošću po izboru” ili “tematskim afinitetom”. Njegovi srodnici su, u strogo književnom smislu, Borges i Nabokov (kritičari koji su, osobito u Francuskoj, odredili Kišovo zasebno mjesto negdje između te dvojice pisaca izvan klasifikacija, čini nam se da su u pravu). Orwelove ili Koestlerove stavove prema politici i historiji bio bi, vjerujem, spreman u nekoj mjeri podržati. U jugoslavenskim književnostima najviše ga je, vjerojatno, zadužio Ivo Andrić, koji mu je u vlastitom jeziku dao primjer gotovo nedostižne čistote. Možda ga je donekle, u ranijim godinama, impresioniralo i Krležino nastojanje da vlastiti jezik ne podredi ideologiji. * U djetinjstvu, za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Mađarskoj, dobio je u školi Bibliju. U stanju potpune raspoloživosti, u razdoblju “ranih jada”, sjeme mudrosti i primjer izraza zacijelo su ostavili traga: “Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti.” (Mudrost Salomonova, 11, 21) Brojevi: mjera i razmjer. Tome je bliska i Borgesova “potraga za simetrijama”. Razmišljajući o odnosu romana i priče (novele, pripovjetke, “povesti”, “recita”), sastavljajući svoje romane od priča i šireći pojedine priče do granice romana (npr. ”Enciklopediju mrtvih” u istoimenoj knjizi) Kiš, naravno, odbija da uzme količinu za mjerilo. Bliska mu je Ejhenbaumova formula po kojoj je novela “zadatak za postavljanje jednadžbe s jednom nepoznatom”, a roman “cijeli sistem jednadžbi s mnogo nepoznanica”, ali se ni nje ne pridržava: njegove priče sadrže mnoštvo nepoznatih (lica, odnosa među licima, rješenja). Navedenu formulu nadopunio je onom Gideovom, biološkom, po kojoj se novela “može pročitati u jednom dahu”. Već se u “Ranim jadima” opredijelio za tematsku knjigu priča. U vezi s ”Grobnicom za Borisa Davidoviča” spominjao je primjere ”Crvene konjice” Isaka Babelja (koju izdavači ponekad označavaju i kao roman), Sartreova Zida ili Izgnanstva i kraljevstva A. Camusa, nasuprot Čapekovoj ideji o “pričama iz oba džepa”. Parafraza po kojoj se pripovjedači rađaju a romansijeri postaju ne može se stoga primijeniti na Kiša. ”Enciklopedija mrtvih” vrlo je rigorozno zamišljena. Kao i ”Grobnica” ili ”Rani jadi”, objedinjena je temom (ili sižeom, ne znam kako bi se to trebalo nazvati u Kiševu slučaju): “Sve priče o ovoj knjizi u većoj ili manjoj meri u znaku su jedne teme koju bih nazvao metafizičkom; od speva o ”Gilgamešu”, pitanje smrti jedna je od opsesivnih tema literature. Kad reč divan ne bi zahtevala svetlije boje i vedrije tonove, ova bi zbirka mogla nositi podnaslov ’Zapadno-istočni divan’, sa jasnim ironičnim i parodijskim kontekstom” (E. M. 215). U njoj je devet priča (zapravo deset, ukoliko ”Post scriptum” shvatimo također kao priču o svim tim pričama, tako da bi i tu, još jednom, broj bio zaokružen i simetričan), devet poglavlja jedne zajedničke povesti, mogli bismo reći parafrazirajući ”Grobnicu”, fragmenti jedne te iste sudbine (poput onih 67 u ”Peščaniku”). Moglo se očekivati da će Kiš napisati takvu knjigu: smrt je tema kojom se on bavi od početka. U ”Bašti, pepelu” dječak odbija da spava strahujući da će ga san zaodjenuti “svitkom crne svile” (B. P. 30); vjeruje da se brojanjem može odagnati smrtna sjena koja se nadvila nad licem majke. (Tada je znao brojati samo do 200, pa onda ponovo započinjao 2 ili možda 3 puta: je li to, možda, kabalističko shvaćanje broja?). Enciklopedije i riječnici su opsesija i radost piščeva zrelog doba: “Moj ideal je bio, i ostaje do dana današnjeg, knjiga koja će se moći čitati, osim kao knjiga, pri prvom čitanju, još i kao enciklopedija (Baudelaireova, i ne samo njegova, najomiljenija lektira), što će reći: u naglom, u vrtoglavom smenjivanju pojmova, po zakonima slučaja