Stvarnost 1969. 186 str. oštećenja rubova korica papir požuteo sa strane

U dobrom stanju Književni kritičar i teoretičar Bogdan Popović Franjo Grčević Hrvatsko filolosko drustvo : `Liber,`, 1971 - 224 str SADRŽAJ RIJEČ UNAPRIJED.....5 RAZVOJNI PUT.....9 PORTRET.....43 KNJIŽEVNI KRITIČAR-REFORMATOR (djelovanje B. Popovića do 1914. godine) .....57 PROTIV VREMENA (djelovanje B. Popovića u razdoblju između dva rata) .....131 TEORETIČAR.....139 ZAKLJUČAK.....179 BIBLIOGRAFIJA RADOVA B. POPOVIĆA.....187 LITERATURA O B. POPOVIČU.....209

Горячий камен рассказы советских писателей Содержание A. Гайдар. Горячий камень M. Пришвин. Голубая стрекоза B. Инбер О ленинградских детях «Истребитель» Воскресенье Подводная лодка выходит на поверхность Б. Горбатов. Дружба Ю. Нагибин. Зимний дуб А. Грин Словоохотливый домовой Алые паруса (extracts from the story) Я. Ефремов. Белый Рог К. Паустовский Старый чёлн Корзина с еловыми шишками rečnik

Tvrd povez,format B5

U dobrom stanju Značajni predstavnici francuskog romana između dva svetska rata / Mihailo Pavlović Jezik srpski Godina 1965 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Zavod za izdavanje udžbenika Socijalističke Republike Srbije, 1965 (Beograd : Prosveta) Fizički opis 179 str. ; 24 cm Bibliografija: str. 125-129 Bibliografija o piscima: str. 131-176 Registar. Predmetne odrednice Francuski roman -- 20v Književnici -- Francuska -- 20v Pavlović, Mihailo B., 1926-2015 = Pavlović, Mihailo B., 1926-2015

LEPO OCUVANA 4,4+ VOJNOIZDAVACKI I NOVINSKI CENTAR JNA ZA STRANE JEZIKE B-4

Cuadernos Hispanoamericanos 445 Julio 1987. 180 strana. Vrlo dobro očuvano, sadržaj je na stranama 2 i 3. ------------ 17.10.19.B

Cuadernos Hispanoamericanos 445 Julio 1987. 172 strana. Vrlo dobro očuvano, sadržaj je na stranama 2 i 3. ------------ 17.10.19.B

Mek povez - 227 strana NEOPRESS BEOGRAD 2017 Unutrašnjost dobro očuvana - bez pisanja i podvlačenja Stanje kao na fotografijama B- A

Rilke, Cvetajeva, Pasternak Pisma leta 1926 R. Rilke, M. Cvetajeva, B. Pasternak PISMA LETA 1926. SKZ, Beograd, 1983. Tvrd povez sa omotom, 316 strana. Lepo očuvana.

sa posvetom autora, korica min. pohabana po ivicama, 334str.,meki povez,21cm, š y36

AUTOR: Maja Bošković Stulli NASLOV: Usmena književnost kao umjetnost riječi IZDAVAC: Mladost GODINA: 1975. POVEZ: mek (KB:175)

MODERNIZAM I POSLE NJEGA (Delo, februar 1979, Godina XXV, broj 2) Milan Đurčinov, Taras Kermauner, Sveta Lukić, Miroslav Egerić, Frančesko Mei, Z. B. Pontalis, Branko Aleksić, Fransoa l` Lione, Žan Lekir, Klod Berž, Radoman Kordić

Hrvatski školski pravopis radjen na temelju Hrvatskoga pravopisa autora S. Babića, B. Finke i M. Moguša. Ovime učenici dobijaju pravopis kojime će moći da nastave da se služe i kada završe školovanje jer je pisan za prosečno obrazovanje. Detaljan sadržaj na fotografijama. Tragovi korišćenja, obeležavano olovkom, videti slike. Školska knjiga, Zagreb 2005 Stjepan Babić, Sandra Ham, Milan Moguš Tvrd povez, 163 str

Niš 2011. Mek povez sa klapnama, ćirilica, ilustrovano, format 22,5×22,5 cm, 144 strane. Knjiga je, bukvalno, kao nova. J7 Autor je u uvodnom delu kataloga Branko Miljković — poezija kao sudbina iscrpno izneo sve podatke o Brankovoj poeziji, njegovom životopisu i zaostavštini, u kojoj značajno mesto zauzimaju originalni pesnikovi rukopisi, kao i rukopisi prevoda ruskih i francuskih pesnika (Majakovski, Brjusov, Mendeljštam, Pasternak, Elijar, Ripron, Žid, Boske). Kroz rukopise, zabeleške i eseje autor prati Miljkovićevo pesničko sazrevanje, od gimnazijskih dana preko njegovih beležaka, u kojima Miljković razvrstava filozofe po tematskim opredeljenjima i pisanjima: o strasti, ljubavi, životu, ženama, lepoti, umetnosti. Dosta pažnje posvećuje ličnoj i poslovnoj prepisci. Vredna pažnje je lična prepiska sa hrvatskim pesnicima Zlatkom Tomičićem i Slavkom Mihalićem, kao i pisma koje je Miljković dobijao od poznatih savremenih pesnika i pisaca, Milovana Danojlića, Vesne Parun, Čedomira Minderovića, Alena Boskea, Đankarla Vitrelija i drugih. Preko poslovne prepiske sa 36 pesnika od 1955. do 1960. godine uočava se Brankova saradnja sa redakcijama brojnih časopisa i listova: Književne novine, Letopis Matice srpske, Izraz, Delo, Život, Književna tribina, Matica hrvatska i izdavačke kuće `Prosveta` i „Lykos”. Rukopisna zaostavština Miljkovićaje raznovrsna. Tu se nalaze srednjoškolski zapisi, zapisi sa fakultetskih predavanja iz filozofije i književnosti, kao i rasprave o patriotskoj poeziji, lirskoj poeziji Dušana Matića i dr. Od dokumenata značajno mesto zauzimaju školska svedočanstva i druga, vezana za školovanje, kao i prijava mesta prebivališta u Zagrebu 1961. godine. Značajne su pozivnice J. B. Tita da prisustvuje proslavi njegovog rođendana 1959. godine i pozivnica za svečanu dodelu Oktobarske nagrade grada Beograda, 1960. godine. U katalogu je, kao značajan prilog, i Kataloški spisak knjiga i serijskih publikacija iz lične biblioteke B. Miljkovića koja broji preko 330 bibliografskih jedinica, iz koga se vidi širina pesnikovog duhovnog interesovanja i saznanja. U biblioteci se nalaze brojne pesničke antologije, narodne i stare srpske književnosti, antologija dubrovačke lirike, strana književnost, knjige iz oblasti filozofije i istoriografije i brojne zbirke pesama stranih i domaćih pesnika ... Neobjavleni rukopisi Branka Miljkovića su posebna dragocenost (četiri prevedene pesme Alena Boskea iz zbirke pesama Sinkope iz 1961. god.). Autor se potrudio da da spisak svih dosadašnjih dobitnika nagrade „Branko Miljković“, koju dodeljuje Grad Niš od 1971. godine, nesporno, jednu od najuglednijih književnih nagrada u zemlji. Katalog je opremljen naučnom aparalurom, koja je veoma bogata, te kao takav predstavlja značajan doprinos rasvetlavanja života i dela Branka Miljkovića najedan savremen muzeološki način. Kataloški opisi predmeta su koncizno obrađeni i razvrstani po materijalu i tematici, što daje dobar pregled i razumevanje kataloga i omogućava brzu pretragu. U katalogu je uvršteno obilje fotografija koje ga tematski prate, vuzuelno i sadržajno i ilustruju, najznačajnije momente pesnikovog života, stvaralaštva, okruženja... Sadržaj: Uvodna reč Branko Miljković — poezija kao sudbina Katalog Kataloški spisak lične biblioteke Iz rukopisne zaostavštine Hronologija. bibliografija, dobitnici nagrade B. Miljković, biografske beleške o ličnostima, odabrana literatura Memento [umetnici Branku] Summary Poetry as Destiny — From The Legacy Resume La poesie sotte destin — oeuvres posthumes

U dobrom stanju Putevi vizantijske književnosti / Hans Georg Bek ; [prevela Jelena Protić-Krsmanović] Jedinstveni naslov Wege der byzantinischen Literatur. srpski jezik Vrsta građe knjiga Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1967 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska knjižena zadruga, 1967 (Beograd : Kultura) Fizički opis 273 str., [11] str. s faks. ; 19 cm Drugi autori - osoba Protić-Krsmanović, Jelena = Protić-Krsmanović, Jelena Bogdanović, Dimitrije Zbirka Srpska književna zadruga ; kolo 59, knj. 403 Prevod dela: Wege der byzantinischen Literatur / Hanz-Georg Beck Str. 7-73: Predgovor / Dimitrije Bogdanović Str. 241-243: Beleška o piscu i ovom delu / D. B. sadržaj predgovor: dr dimitrije bogdanović 5 putevi vizantijske književnosti predgovor pisca 77 uvod 79 istorijska literatura 97 klasicistička književnost 129 narodna književnost 166 nasleđe crkvenih otaca, teološka književnost 196 pogovor 225 napomene napomena pisca 241 prilozi ilustracija 240-241 beleška o piscu i ovom delu 243 registri registar 247 indeks rukopisa 269 Vizantija, vizantijsko carstvo

SV3 60710) Vitold Gombrovič iz „Dnevnika“ Časopis Savremenik broj 6 / 1979 Knjiga XLIX , sveska 9. jun 1979 , glavni urednik Pavle Zorić , članovi uređivačkog odbora : Velimir Ćurgus Kazimir , Jasmina Lukić , Mirko Magarašević , Slobodan Rakitić , Marko Nedić , Predrag Protić , Jelena Stojanović sadržaj : Vitold Gombrovič: IZ DNEVNIKA Martin Hajdeger: „... PESNIČKI STANUJE ČOVEK...` Karl August Vitfogel: O PITANJU JEDNE MARKSISTIČKE ESTETIKE Zorka Vuković: PRIČE LJUBAVI OCA MOG O JEDNOM LOVCU Momčilo Paraušić: GLUMAČKA KREACIJA PESME Čedo Vukadinović: ONOJ KOJU BLAGO OSLOVLJAVAM Milenko Panić: ČETIRI PESME ANTOLOGIJSKA PESMA SAVREMENIKA Šarl Bodler: ŽELJA ZA SLIKANJEM Mirko Magarašević: BODLEROVA „ŽELJA ZA SLIKANJEM` KNJIŽEVNI SPEKTAR Milutin Srećković: STANISLAV VINAVER: „IZA CVETKOVE MEANE`; RADE VOJVODIČ: „POHVALA DUHU RUGAJUĆEM`; ŽARKO KOMANIN: „KOSTANIĆI`; VASO MILINČEVIĆ: „IZ STARIH RIZNICA`; DUŠAN ANĐELKOVIĆ: „SKOK` HRONIKA Čedomir Mirković: U KRITIČARSKOJ DOKOLICI (III) KNJIŽEVNOST U SVETU Biserka Rajčić: DRAMA I POZORIŠTE U POLJSKOJ Gordana B. Todorović: MLADI ROMANSIJER PIŠE O STAROSTI mek povez, format 15,5 x 23,5 cm , latinica, 109 strana

Ivo Andrić - Prokleta avlija - Ivan Lovrenović Ivo Andrić, paradoks o šutnji Nakladnici: Matica hrvatska, Sarajevo i FMC Svjetlo riječi d.o.o., Sarajevo Broj stranica: 147 Godina izdanja: 2007. Uvez: tvrdi Visina: 205 mm Težina: 272 g vrlo dobro ocuvano kronologija zivota IVE ANDRICA Iz ovoga turobnog i uskogrudnog pogleda na književnost i na Andrića (kao i na nacionalnu kulturu općenito) poniknula je davnašnja teza po kojoj bi se Andriću, eto, još nekako i moglo priznati književno hrvatstvo, ali u vrlo doziranoj mjeri. Bio bi to samo Andrić s Hrvatskom mladom lirikom, Ex Pontom i Nemirima te zaključno s Putom Alije Đerzeleza, dakle, do 1919. godine kada je otišao živjeti u Beograd i „posrbio se“. To se, kažu autori ove teze, podudara i s njegovom „promjenom jezika“: od tada je ostavio ijekavicu i prešao na ekavicu. Čak ni na suhoj činjeničnoj razini ovi „argumenti“ naprosto nisu točni. Recimo, Andrić je ijekavicu i ekavicu naizmjence koristio od svojih gimnazijskih dana, ijekavske tekstove objavljivao je u vrijeme kada svi viđeniji hrvatski pisci pišu ekavski (Krleža, A. B. Šimić, Ujević, Krklec…), a neke od svojih vrhunskih pripovjedaka, napisane i objavljene davno nakon što je „prešao u Beograd“, napisao je ijekavski i nikada kasnije nije ekavizirao. Apsurdnost takve nacionalno-jezične purifikacije i administriranja unutar jednoga kompleksnog a cjelovitog autorskog opusa najbolje se ogleda u činjenici da se na taj način iz Andrića, koji bi bio „priznat“ i kao hrvatski, te uvršten u hrvatsku književnost, izostavlja ono najbolje što je stvorio, a što umjetnički kulminira u Prokletoj avliji (cijeli „franjevački ciklus“ pripovjedaka, Travnička hronika itd.) (iz predgovora Ivana Lovrenovića). ( u sobi ,mala gornja ladnica ,u sobi)

Autor - osoba Bek, Hans-Georg, 1910-1999 = Beck, Hans-Georg, 1910-1999 Naslov Putevi vizantijske književnosti / Hans Georg Bek ; [prevela Jelena Protić-Krsmanović] Jedinstveni naslov Wege der byzantinischen Literatur. srpski jezik Vrsta građe knjiga Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1967 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska knjižena zadruga, 1967 (Beograd : Kultura) Fizički opis 273 str., [11] str. s faks. ; 19 cm Drugi autori - osoba Protić-Krsmanović, Jelena = Protić-Krsmanović, Jelena Bogdanović, Dimitrije Zbirka Srpska književna zadruga ; ǂkolo ǂ59, ǂknj. ǂ403 (Karton) Napomene Prevod dela: Wege der byzantinischen Literatur / Hanz-Georg Beck Str. 7-73: Predgovor / Dimitrije Bogdanović Str. 241-243: Beleška o piscu i ovom delu / D. B. Registri. Predmetne odrednice Vizantijska književnost Hans-Georg Bek (Hans-Georg Beck) je rođen 1910. u Bavarskoj. Studirao je filozofiju, teologiju i vizantinologiju u Rimu i Minhenu. Od 1960. do penzionisanja 1975. godine, držao je Katedru vizantinologije na Univerzitetu u Minhenu, na koju je došao na mesto Franca Delgera (Franz Dölger, 1891–1968). Bio je dugodišnji urednik najstarijeg vizantinološkog časopisa Byzantinische Zeitschrift i jedan od izdavača berlinske serije izvora Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Od 1962. je bio redovni član Bavarske akademije nauka, kao i počasni član akademija nauka u Beču, Atini, Londonu i Briselu. Među njegova najpoznatija dela spada monumentalna studija Crkva i teološka književnost u „Vizantijskom carstvu“ (1959) i „Istorija vizantijske narodne književnosti“ (1971). Objavio je i niz radova posvećenih vizantijskoj državi i društvu. Kod nas su mu objavljene knjige „Vizantijski milenijum“ (1998) i „Putevi vizantijske književnosti“ (1967). „Vizantijski erotikon“ je jedno od poslednjih Bekovih dela i među prvima koja se bave rodom i seksualnošću u vizantijskoj svakodnevici, književnosti, etici i teologiji. Hans-Georg Bek je mladost proveo kao monah (od 1929. do 1944. je bio benediktinac), što je takođe, smatramo, doprinelo temeljnijem razumevanju glavne problematike ovog dela. Umro je 1999. u Minhenu. I danas uživa ugled jednog od najcenjenijih i najplodnijih vizantinologa 20. veka. MG134

U dobrom stanju Ogledi o jugoslovenskim piscima / priredio Milenko Popović Vrsta građe esej Cilјna grupa odrasli, opšte (lepa književnost) Jezik srpski Godina 1955 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Kosmos, 1955 (Beograd : Kultura) Fizički opis 277 str. ; 20 cm Drugi autori - osoba Popović, Milenko Jovanović, Živorad P. Zbirka ǂBiblioteka ǂstudija i ogleda ; 1 ISBN (Karton) Napomene Na koricama naziv edicije: Studije i ogledi Str. 5: Predgovor / Milenko Popović Str. 273-[278]: Biografski podaci / Živorad P. Jovanović. Predmetne odrednice Držić, Marin, 1508-1567 Popović, Jovan Sterija, 1806-1856 Nenadović, Mateja, 1777-1854 Jakšić, Đura, 1832-1878 Marković, Svetozar, 1846-1875 Jovanović-Zmaj, Jovan, 1833-1904 Kočić, Petar, 1877-1916 Cankar, Ivan, 1876-1918 Skerlić, Jovan, 1877-1914 Stanković, Borisav, 1876-1927 Nušić, Branislav, 1864-1938 Šimić, Antun Branko, 1898-1928 Župančič, Oton, 1878-1949 Andrić, Ivo, 1892-1975 Sekulić, Isidora, 1877-1958 Kozak, Juš, 1892-1964 Finci, Eli, 1911-1980 Matković, Marijan, 1915- Jovanović, Đorđe, 1909-1943 Popović, Jovan, 1905-1952 Matić, Dušan, 1898-1980 Bogdanović, Milan, 1892-1964 Novaković, Boško, 1905-1986 Ziherl, Boris, 1910-1976 Vidmar, Josip, 1895-1992 Gligorić, Velibor, 1899-1977 Keršovani, Otokar, 1902-1941 Kovačević, Božidar, 1902 Jurković, Marijan, 1906- Radović, Đuza, 1906- Štih, Bojan, 1923- Srpska književnost Hrvatska književnost Slovenačka književnost SADRZAJ Predgovor........5 Sudbina Marina Držića - Eli Finci......7 Dva komediografa (Marin Držić i Sterija Popović) - Marijan Matković..18 Epska istina prote Mateje Nenadovića - Đorđe Jovanović ...41 Đura Jakšić i njegovo doba - Jovan Popović ....55 Svetozar Marković i naša kultura - Dušan Matić ...69 Dečja poezija Zmajeva - Milan Bogdanović .. ..87 Zmajeva lirika - Boiko Novaković ......95 Pctar Kočić - Isidora Sekulić.......102 Ivan Cankar i njegovo doba - Boris Ziherl .....121 Bora Stanković - Velibor Gligorić ......139 Skerlić u svome dobu - Otokar Keršovani .....164 Nušić kao komediograf i moralist - Božidar Kovaievii .. 180 Nad stihovima A. B. Šimića - Marijan Jurković .. .. 191 Poetski svet (Ogled o Otonu ŽupanČiću) - Josip Vidmar .. 202 Igra za život (Ivo Andrić kao pripovedač) - Đuza Radović 228 O šezdesetogodišnjici Juša Kozaka - Bojan Štih .. .. 252 Biografski podaci .. ........273

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Milovan Danojlic - Muka s recima Nezavisna izdanja Slobodana Masica, Beograd 1977 55 strana Kartonske korice sa omotom 16x16 cm Milovan Danojlić (Ivanovci, 3. jul 1937) je srpski književnik i pesnik, član SANU,[1] predsednik Srpske književne zadruge od 2013. godine[2] i član osnivač, kao i član Upravnog odbora Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” u Beogradu[3], u kome se nalazi njegov legat. Milovan Danojlić rođen je 3. jula 1937. godine u Ivanovcima kraj Ljiga. Osnovnu školu završio je u rodnom selu, a niže razrede gimnazije pohađao je u malom mestu, sedam kilometara udaljenom od njegove kuće, do koga je svakodnevno dolazio pešice.[4][5] Godine 1953. sam odlazi od kuće u Beograd i tamo, uporedo sa pohađanjem gimnazije, radi razne poslove, poput prodavanja leda i novina, da bi sebi obezbedio život.[4] Nakon završene gimnazije upisao je Filološki fakultet, gde je diplomirao na Odseku za romanistiku (francuski jezik i književnost). Danojlić je počeo da piše vrlo rano, a već u srednjoškolskim danima pisao je kratke dopise za list Republika.[4] Sarađivao je kao stalni i spoljni saradnik u dnevnim listovima Borba, Politika, u NIN-u i brojnim književnim časopisima. Prvu zbirku pesama objavio je 1959. godine pod nazivom „Kako spavaju tramvaji”. Svoje pesme uglavnom je namenjivao deci, ali i njihovim roditeljima, a posebno se ističe poema „Dečji zakonik” u kojoj Milovan ističe obavezu roditelja da deci obezbede srećan i bezbrižan život.[5] Osim poezije, piše i prozu, esejistiku i književnu kritiku. Milovan Danojlić sa Haroldom Pinterom (krajnje desno) i Sašom Milenićem (drugi sleva), u Londonu 2009. Od 1984. godine živi i radi u Francuskoj, gde je u dva navrata radio kao lektor za srpskohrvatski jezik na Univerzitetu u Poatjeu (franc. Université de Poitiers), a nekoliko godina je obavljao poslove spoljnog saradnika pariskog radija.[5] Član je Srpske akademije nauka i umetnosti od 2000. godine, prvo kao član van radnog sastava, potom dopisni član, te redovni član od 8. novembra 2018. godine. Član je osnivač, ali i član Upravnog odbora Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” i jedan od prvih ljudi koji su podržali osnivanje ove institucije. Jedan je od 13 intelektualaca koji su obnovili rad predratne Demokratske stranke 1989. godine. U rodnim Ivanovcima podigao je crkvu.[6] Danojlić je objavio više od 70 knjiga beletristike i poezije na srpskom jeziku.Priredio je i preveo veliki broj knjiga iz književnosti za decu, a prevodio je i dela poznatih pisaca poput V. Šekspira, Š. Bodlera, J. Brodskog, E. Siorana, L. Aragona, E. Paunda, V. B. Jejtsa, E. Joneskog, P. Klodela, pisana na francuskom i engleskom jeziku. Neke od najpoznatijih Danojlićevih knjiga su „Neka vrsta cirkusa“, „Dragi moj Petroviću”, „Lične stvari - ogledi o sebi i o drugima“ i „Balada o siromaštvu“. Legat Milovana Danojlića Detaljnije: Legat Milovana Danojlića Legat Milovana Danojlića (desna strana prostorije) u Muzeju srpske književnosti. Milovan Danojlić jedan je od prvih ljudi koji je formirao svoj legat u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”, odnosno Biblioteci Lazić, nedugo nakon njenog ponovnog otvaranja za javnost 2009. godine. Nakon osnivanja Udruženja i Muzeja srpske književnosti (2012), njegov legat smešten je u prostorije Muzeja i zvanično otvoren 2018. godine.[7] Nagrade Dobitnik je više književnih nagrada, među kojima se ističu: NIN-ova nagrada za delo „Oslobodioci i izdajnici“ 1997. Oktobarska nagrada grada Beograda Zmajeva nagrada Nagrada „Branko Ćopić” Nagrada „Isidora Sekulić” Nagrada „Desanka Maksimović” Mladost Mlado pokoljenje Neven Vitalova nagrada „Zlatni suncokret` Žička hrisovulja Nagrada „Miloš Đurić” za prevodilaštvo Nagrada „Pečat vremena” za književnost Nagrada „Rade Drainac“ Književni vijenac Kozare Orden Svetog Save Zlatna medalja za zasluge[8]. Milovan Danojlić o položaju pesnika `Pesnik se može umoriti, može zapasti u očajanje i beznađe, i pevajući o svom klonuću, donekle ga rečju prevazilaziti, ali on ne može preći u neprijateljski tabor, onaj u kome su porobljivači i silnici. On je nepobedivi borac i kad goloruk izlazi u arenu.[9] Poezija je so zemlje, i pesnici su osetljive antene narodnih zajednica. Oni primaju i registruju drhtaje i treptaje, uzlete i težnje, nade i klonuća svog plemena. Pesnici nisu predvoditelji ni presuditelji, a ipak, dobro je oslušnuti ono što govore. I onda, kad se čine čudni i nastrani, možda su tada jedini na dobrom, ispravnom putu. Njihova se ludost, tako često, potvrdila kao najviši oblik pameti`.

Autor - osoba Lešić, Zdenko, 1934- Naslov Jezik i književno djelo / Zdenko Lešić Vrsta građe knjiga Jezik hrvatski Godina 1971 Izdavanje i proizvodnja Sarajevo : Zavod za izdavanje udžbenika, 1971 (Beograd : Beogradski grafički zavod) Fizički opis 322 str. ; 19 cm Zbirka Lingvistika-poetika ; 3 (Broš.) Napomene Napomene i bibliografske reference uz tekst Bibliografija: str. 309-311 Registri. Predmetne odrednice Književno delo -- Jezička analiza Stilistika Jezik -- Strukturalna analiza „Književnost je jezička umjetnost, a književno djelo je jezička umjetnina. Moja knjiga je elaborirala upravo taj stav. Svijest o tome da književnost nije ništa drugo nego jezik postala je središnja tačka književnoteorijske misli onog vremena. Naravno, to se uvjerenje javilo pod presudnim utjecajem onih stvaralačkih iskustava koje je tokom XX stoljeća sticala sama moderna književnost, koja je postala svjesna svoga medija u mjeri u kojoj su to bila rijetka razdoblja u prošlosti. Jer, svaka se nova poetska generacija od početka XX stoljeća pojavljivala na sceni sa pozivom na preporod jezika, na revoluciju u jeziku, a krilatica o poeziji kao ’ispitivanju jezičkih mogućnosti’ postala je jedan od lajtmotiva čitave moderne književnosti. Sasvim prirodno, i moderna književnokritička misao je krenula u istom pravcu, postavivši u središte svoje pažnje sam jezik, njegovu prirodu i njegove izražajne mogućnosti.“ Zdenko Lešić (2. januar 1934 – 18. maj 2018) bio je kritičar, esejist, prozajist. Diplomirao (1957) i doktorirao (1965), tezom o književnom djelu I. G. Kovačića, na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, na kojem je bio profesor teorije književnosti do penzionisanja 2004. Redovni je član Akademije nauka i umjetnosti BiH od 2002. Njegov se naučni interes kretao od problema jezika u književnosti, teorije književne povijesti do teorije drame i književnosti avangarde. Pisao je i o hrvatskom pjesništvu, posebno o A. B. Šimiću, M. Krleži, T. Ujeviću i I. G. Kovačiću. Prevodio je s engleskoga za pozorište, a u novije doba i s korejskog jezika. Zdenko Lešić rođen je 1934. na otoku Ugljanu kraj Zadra. Djetinstvo je proveo na dalmatinskim otocima (Ugljan, Brač, Vis). Godine 1940. s roditeljima je došao u Sarajevo gdje je završio osnovnu, učiteljsku i višu pedagošku školu. Od 1952. do 1954. radio je kao nastavnik u osnovnoj školi u Kreševu. Filozofski fakultet (Odsjek za historiju jugoslavenskih književnosti) završio je 1957. i bio odmah izabran za asistenta na predmetu Teorija književnosti. Godine 1965. odbranio je doktorsku disertaciju pod naslovom Književno djelo Ivana Gorana Kovačića. Iste godine izabran je za docenta na predmetu Teorija književnosti. Godine 1971. izabran je za vanrednog, a 1977. za redovnog profesora Filozofskog fakuleta Sarajevo. U međuvremenu je kao nastavnik gostovao u Školi za istočnoevropske i slavenske studije Londonskog Univerziteta (1967–1969), na Columbia University u New Yorku (1974) te na Indiana University Bloomington, SAD (1987–1988). Nakon dvije godine provedene u opkoljenom Sarajevu, krajem 1993. po pozivu Britanskog Savjeta prihvatio je da radi kao profesor na Londonskom Univerzitetu. U Londonu je ostao dvije godine, a zatim je odtišao u Seul (1996–1999) na Korejski univerzitet za strane studije gdje je ostao tri godine. Godine 1999. vratio se u Sarajevo i bio ponovno izabran za redovnog profesora na predmetu Teorija književnosti na Filozofskom fakultetu. Penzionisan je 1. januara 2004. godine. Lešićev naučni rad obuhvata široku oblast teorije književnosti i metodologije proučavanja književnosti (Jezik i književno djelo 1971, Moderna tumačenja književnosti, 1981; Književnost i njena istorija, 1985, Nova čitanja, 2003, Novi istoricizam i kulturni materijalizam 2003, Teorija književnosti, Sarajevo 2006, Beograd 2008; Suvremena tumačenja književnosti, 2007). Posebno je značajan njegov trotomni prikaz historije dramskih teorija pod naslovom Teorija drame kroz stoljeća (tom I 1977, tom II 1979; tom III 1990). Kao književni historičar bavio se raznim pojavama u južnoslovenskim književnostima, od književnog djela Ivana Gorana Kovačića (Polja svjetla i tamna, 1971), preko poezije najznačajnih srpskih i hrvatskih pjesnika iz 20-ih godina XX stoljeća (Klasici avangarde), do pripovijedne književnosti u Bosni i Hercegovini (Pripovjedači, 1988, Pripovjedačka Bosna, u dva toma, 1990). Lešić je autor 15 knjiga (od kojih su neke višetomne, a neke su doživjele više izdanja) te stotinjak naučnih i stručnih radova, objavljenih u različitim domaćim i stranim časopisima i zbornicima. Autor je i dva romana (Sarajevski tabloid, Split 2001; Knjiga o Tari, Sarajevo 2004; Novi Sad 2009). Objavio je i više prijevoda s engleskog jezika. Uz svoju naučnu, vršio je i neke društvene dužnosti, za što je odlikovan Ordenom zasluga za narod sa srebrenim zracima, a dobitnik je i Šestoaprilske nagrade grada Sarajeva te nagrade “Veselin Masleša” za naučni rad. Bio je član Savjeta Međunarodnog udruženja prevodilaca te osnivač i predsjednik PEN Centra BIH. Za dopisnog člana ANUBiH izabran 1987, a za redovnog člana 2002. godine. Lešić je preminuo 18. maja 2018. u Sarajevu, gdje je i sahranjen na gradskom groblju Bare. MG140

Autor - osoba Živanović, Milan N. Naslov Bibliografija Srpske književne zadruge : 1892-1967. / Milan Ž. Živanović Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1967 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska književna zadruga, 1967 (Beograd : Kultura) Fizički opis LXXXVIII, 443 str., [26] str. s tablama ; 19 cm Zbirka Srpska književna zadruga ; ǂkolo ǂ60, ǂknj. ǂ409 ISBN (Karton) Predmetne odrednice Srpska književna zadruga (Beograd) -- 1892-1967 – Bibliografije Srpska književna zadruga je naša najstarija izdavačka ustanova i jedna od retkih kulturnih institucija srpskog naroda osnovanih u XIX veku koje su uspele da se održe do danas, uprkos teškoćama i iskušenjima kroz koje su prolazile. Osnivači Srpska književna zadruga osnovana je 29. aprila 1892. godine (16. aprila po starom kalendaru) u Beogradu, u zgradi tadašnje Srpske kraljevske akademije, u Brankovoj ulici broj 15. Njeni osnivači bili su: Stojan Novaković, Jovan Jovanović Zmaj, Ljubomir Stojanović, Ljubomir Kovačević, Svetislav Vulović, Milan Jovanović Batut, kao i drugi tadašnji značajni srpski pisci i naučnici. Za prvog predsednika Zadruge izabran je istoričar, državnik i filolog Stojan Novaković, a za potpredsednika pesnik Jovan Jovanović Zmaj, koji je i autor čuvenog znaka SKZ. Kroz dugu istoriju, koja povezuje čak tri veka, uvek su na čelu Zadruge bili najznačajniji srpski pisci i naučnici. Čuvajući tradicionalne i prepoznatljive vrednosti, Zadruga je uvek bila otvorena prema novim pravcima i strujama u književnoj, teorijskoj i naučnoj misli, držeći se najviših estetskih i izdavačkih kriterijuma u svom radu. Iz Pravila SKZ Osnivači su potpisali Pravila Srpske književne zadruge kao glavni osnivački akt, u kojima je naglašeno da se SKZ osniva „u nameri da pomogne pravilnije širenje odabranih dela iz lepe književnosti i iz opšte korisne pouke i tako da stvara knjižnicu za sve redove naroda“. U drugoj tački Pravila stoji da će se Srpska književna zadruga starati: „da kritički priređuje izdanja starijih i novijih književnika srpskih, da izdaje izabrana dela iz suvremene lepe i opšte korisne književnosti, da prednjači izborom u prevođenju i pozajmici iz slovenskih, inostranih i klasičnih književnosti, da u opšte pripomogne širem razviću narodne književnosti, olakšavajući izdavanje i širenje knjiga svima sredstvima koja joj budu na raspoloženju“. Osnovni organ Srpske književne zadruge je Skupština. Prva Skupština SKZ održana je 22. maja (9. maja po starom kalendaru) 1893. godine. Na njoj je Stojan Novaković izgovorio poznate reči, da su osnivači Srpske književne zadruge „ostavljali na stranu sve što bi nas moglo deliti“, da bi, s druge strane, „jače potražili ono što nas može zbližiti i sastaviti“, što je ostao jedan od osnovnih principa u našem radu do danas. Ustanovljeno je da će Zadruga svake godine izdavati po jedno kolo knjiga, koje „ne može obuhvatiti manje od šest knjiga ni manje od šest štampanih tabaka” u knjizi. Tako je stvorena prva biblioteka SKZ – „Kolo“, jedna od najstarijih živih biblioteka u Evropi, prepoznatljiva po svojim plavim koricama. Do danas je izašlo 114 kolâ Srpske književne zadruge, sa preko 750 naslova. „Kolo“ je lična karta SKZ, u njemu je sadržana srpska istorija, kultura, nauka, književnost, umetnost, naša i svetska klasika i naša i svetska savremenost. Posle „Kola“ osnovane su i druge biblioteke: „Zabavnik“ sa izabranim delima svetske klasike, „Poučnik“, „Savremenik“, a posle Drugog svetskog rata i niz novih, prateći savremeno domaće i svetsko stvaralaštvo i odgovarajući na potrebe i interesovanja čitalaca. Upravljanje Srpskom književnom zadrugom upravljaju njeni članovi. Upravni odbor ima dva odseka – Književni i Ekonomski, i nekoliko posebnih komisija – za „Kolo“, za članstvo, za pravila. Zadrugine biblioteke imaju uređivačke odbore sastavljene od najpozvanijih stručnjaka za pojedine periode i žanrove književnosti i pojedine oblasti nauke i kulture, tako da se provera vrednosti i značaja primljenih rukopisa i objavljenih knjiga vrši na najdemokratičniji način i u nekoliko neophodnih nivoa. Priznanja Među priznanjima koja je Srpska književna zadruga dobila za svoj rad najznačajnija su: Orden Svetog Save prvog stepena, koji je Zadruzi za njenu stogodišnjicu (1992) dodelio Njegova svetost patrijarh srpski gospodin Pavle i Orden Vuka Karadžića prvog stepena, koji joj je za sto desetu godinu rada (2002) dodelio predsednik SR Jugoslavije dr Vojislav Koštunica. Zadruga je dobila Vukovu nagradu, kao i Povelju Matice srpske za doprinos razvoju srpskog jezika. Od 1992. godine Zadruga dodeljuje Nagradu za životno delo, a dosadašnji dobitnici su: Desanka Maksimović, Radovan Samardžić, Vojislav Đurić, Branko V. Radičević, Milorad Ekmečić, Miodrag B. Protić, Branimir Živojinović, Milorad Đurić, Stevan Raičković i Miodrag Pavlović, Momo Kapor, Milovan Danojlić, Zoran Radisavljević, Ljubomir Simović, Branislav Baćović. Takođe, iz Fonda Dušana Baranina pri Srpskoj književnoj zadruzi dodeljivala se nagrada za delo sa istorijskom temom ili za značajnu istoriografsku studiju. Čuvar tradicije i ćirilske knjige Srpska književna zadruga, kao izdavač i ustanova kulture od posebnog nacionalnog značaja, ima i poseban Zakon o Srpskoj književnoj zadruzi, donesen maja 1997. godine u Narodnoj skupštini Srbije. Na taj način se i Srpska književna zadruga pridružila onim malobrojnim ustanovama srpske kulture osnovanim u XIX veku, poput Matice srpske, Srpske akademije nauka i umetnosti i drugih. SKZ je u vreme osnivanja bila prvi i pravi moderni izdavač među Srbima, sa posebnim mestom i zadatkom u kulturnom prostoru svoga naroda. Njeni osnovni zadaci bili su da objavljuje i širi u narodu najznačajnija dela starije, narodne i savremene srpske književnosti i nauke, kao i da upoznaje srpske čitaoce sa značajnim ostvarenjima svetske književnosti svih vremena. Zahvaljujući svom mnogobrojnom članstvu koje je živelo u nekoliko tadašnjih država, ubrzo je postala stožer okupljanja srpskog naroda preko značajnih kulturnih i književnih vrednosti s kojima ga je upoznavala. Zato je njena misija oduvek bila koliko književna i kulturna, toliko i nacionalna i društvena. Izdanja Srpske književne zadruge bila su najsigurniji putokaz vrednosti, bogatstva i raznovrsnosti koje poseduje srpska kultura. Danas, kada srpski narod, kao u vreme osnivanja Zadruge, živi u rasejanju širom sveta, njena kulturna, književna i nacionalna misija jednako je neophodna kao što je bila i krajem XIX i u prvim decenijama XX veka. Duh tradicije i duh savremenosti dva su ključna principa kojima se rukovodi Srpska književna zadruga u svom radu. Krunu svoga nacionalnog i kulturnog rada u poslednjoj deceniji XX veka ostvarila je monumentalnom desetotomnom „Istorijom srpskog naroda“, najobimnijom i najpouzdanijom političkom, ekonomskom i kulturnom istorijom koju Srbi i srpska nauka i kultura imaju. MG83 (N)

Autor - osoba Kiš, Danilo, 1935-1989 = Kiš, Danilo, 1935-1989 Naslov Po-etika. Knj. 2 / Danilo Kiš Vrsta građe esej Jezik srpski Godina 1974 Izdavanje i proizvodnja Novi Beograd : Predsedništvo Konferencije Saveza studenata Jugoslavije, 1974 (Beograd : Srboštampa) Fizički opis 188 str. ; 17 cm Zbirka Mala edicija Ideja ISBN (Broš.) Napomene Tiraž 3.000. PREDRAG MATVEJEVIĆ: PO-ETIKA DANILA KIŠA Pišući o Danilu Kišu dolazio sam svaki put u iskušenje da skraćujem i brišem veći dio onog što sam napisao. Tako je nastalo više verzija ovoga eseja; u onima koje su mi izgledale manje loše ostajalo je premalo teksta. Taj očevidni neuspeh možda ipak nije bio posve uzaludan: poticao je na istraživanje Kišove poetike (on tu riječ piše ponekad u dva dijela: po-etika). Ako bismo je označili nekim moralnim kvalifikacijama, moglo bi se reći da je Kišova poetika nesretna i rezignirana: nesretna jer ne može biti do kraja dosljedna u svojim zahtjevima; rezignirana zato što uviđa da se njezini zahtjevi i ne mogu ispuniti i što se na kraju krajeva s time miri. Kiš je u svojim zapisima često spominjao palimpsest, jednom kao postupak ili pravilo, drugi put kao načelo ili ideal: poći od bijele stranice, ispisati je, ispuniti više stranica, nije važno koliko, zatim uporno kratiti i poništavati, predajući se okrutnoj žudnji da se izbriše sve. Na taj bi način načelo bilo apsolutno poštovano, ideal ostvaren. Tako ipak ne biva i ne može biti. Od većih dijelova zadrži se poneki trag ili posljedica: ostatak onoga što je moglo biti i što srećom, nije. Ustupak taštini pisanja ili pak piščevoj slabosti prema sebi samom?! Svijest o tome poražavajuća je u pravom smislu riječi. Nitko je u našoj prozi, nakon Andrića, nije tako izoštrio kao Kiš, toliko radikalno i beskompromisno. Zaokupljena temama i porukama, zagledana u modele, tipologije i druge općenitosti (naša) kritika nije, u većini slučajeva, obraćala pažnju na to. Utoliko gore po nju. U prvi mah mi se učinilo gotovo nevjerojatnim da se od onoga što je Danilo Kiš ipak napisao, tj. što je ostalo napisano, može sastaviti neka vrsta sabranih djela, čak deset knjiga, makar neke od njih bile neoprostivo kratke. (Sam taj broj, potpun i zaokružen, vrijedan je pažnje, ali nije predmet ovoga eseja.) Djela Danila Kiša osjetno se razlikuju jedno od drugog. Pisac nastoji da ne oponaša sebe samog i želi da izbjegne, kako sam kaže “autopastiš“. Ta različitost ne dopušta da se na isti način govori o svim Kišovim knjigama: i to također otežava pokušaje da pratimo zahtjeve njegove poetike ili da, pišući o njoj, zauzmemo i sami slične stavove. Kišovi poetičko-kritički spisi. objavljeni pod zajedničkim naslovom “Homo poeticus”, puni su, ne bez razloga, ironije na račun kritike koja u svim prilikama poseže za općim i uopćujućim oznakama. O svakoj Kišovoj knjizi ovdje je ostala (nakon prerada i kraćenja) poneka bilješka, a o posljednjoj – ”Enciklopediji mrtvih” (1983) – osvrt koji će, nadam se, u jednoj novoj verziji biti također sveden na bolju mjeru. Na samu početku nastala su uporedo dva njegova djela, vrlo različita jedno od drugog: ”Mansarda” (napisana 1960, u dvadeset i petoj godini), mladalačka proza nazvana “satiričkom poemom”, možda preteča naše “proze u trapericama” koja ovoga autora inače neće zanimati, poetsko-ironični zapisi boema u skromnim okolnostima pedesetih godina, “bez dijalektike i etike” (M. 38); ”Psalam 44”, sudbina Židova u Drugom svjetskom ratu i iskustvo koncentracionog logora, osobna sudbina i vlastito iskustvo svake ličnosti. ”Mansarda” je pisana u prvom, ”Psalam 44” u trećem licu, prvo je djelo više biografsko, moglo bi se reći subjektivno, drugo suočeno s historijom i “objektivizirano”; dva pristupa stvarnosti – sebi i svijetu – koja možemo slijediti u narednim Kišovim djelima. ”Mansardu” nastavljaju ”Bašta, pepeo” (1965), neka vrsta romana u fragmentima, i ”Rani jadi” (1969), niz priča “za decu i osetljive”, jedna i druga u prvom licu, obje na neki način biografske. Djetinjstvu kao ishodištu piščeva svijeta ili oslonu njegova pogleda na svijet valja tu dati pravo značenje: “Tema tzv. djetinjstva u mojim knjigama jeste zapravo zabluda, posledica inertnosti kritike i kritičara” (H. P. 218). Po srijedi je možda samo “želja da se nađe prvobitna čistota, katkad u svetu detinjstva, katkad u sebi samom” (H. P. 181): “Lirski realizam” pisca koji se ne želi prepustiti sentimentalnosti lirizma, kojem je strana realistička određenost. ”Bašta, pepeo” je primljena kao remek-djelo. Govorilo se o prustovskoj evokaciji; sam autor nije poricao svoju sklonost “prustovskom ljubičastom oreolu oko predmeta i stvari” (H. P. 228). Ali u drugoj knjizi bit će drukčije: opredjeljenje za jedan novi “sloj palimpsesta” (H. P. 214) koje se u svakom pothvatu preobličava (oneobičava), u skladu sa samim predmetom i izmijenjenim odnosima prema predmetu. “Podmuklo djelovanje biografije” (Kiš rado koristi taj Sartreov izraz), oblici koje ono poprima iz djela u djelo, postupci kojima se iskazuje, otkrivaju i potvrđuju piščevu osobitost, njegov govor o sebi: “Što se mene lično tiče, ja u svojim prozama sramno ležim na psihijatrijskom otomanu i pokušavam da kroz reči dospem do svojih trauma, do izvorišta svoje sopstvene anksioznosti, zagledan u sebe” (H. P. 214). Ova je proza, dakako, različita od romana ili priče koji se služe tradicionalnom psihologijom ili psihoanalizom kao sredstvom ili pomagalom, isto toliko koliko je udaljena od bilo kakve teorijske doktrine ili ideologije. Kišove su indiskrecije sasvim druge naravi. Dugo je tražio najprikladniji način da, barem prividno, izađe iz “pogibeljnog prvog lica”. (Redni broj lica ima vjerojatno u tom traženju određeno značenje.) ”Peščanik” (1972), treća knjiga biografskog “porodičnog ciklusa” koje zajedno tvore neku vrstu Bildungsromana, pisana je u trećem licu. U nizu višestrukih veza između pripovjedača i oca (označenog inicijalima E. S.), pisac otkriva intimnu stranu holokausta možda bolje nego itko drugi prije njega. Prepustit ću riječ o tome Pjotru Rawitzu, koji je za Galimardov prijevod “Peščanika” napisao doličan predgovor kratko vrijeme prije nego što se odlučio da po vlastitoj volji napusti svijet. (Pjotr, taj lucidni duh žrtava dvaju logora, nacističkog i staljinskog, naš prijatelj s uspomenama kojima nije mogao odoljeti samom literaturom, zaslužuje mnogo više od ovih nekoliko citata.) “”Peščanik” je historijski roman i poema”. (Rawitz ne spominje da se sastoji od 67 nejednakih fragmenata: ni on se, vjerojatno, nije usudio upustiti u raspravu o brojevima.) “Grozničavi, pomjereni, bolesni mozak osjeća i asimilira stvarnost koja je i sama bolesna, pomjerena, grozničava”. U stanju koje varira između apsolutne lucidnosti i svojevrsnog ludila, zatičemo i pratimo Eduarda Sama (E. S.), poznatog nam iz prethodnih Kiševih knjiga, osobito ”Bašte, pepela”, oca ili možda prije, predodžbe o ocu koji je nestao u Auschvitzu: traženje identiteta pretka i potomka istodobno, pripovjedača i protagonista koji se jedva mogu razlučiti. “Polazeći od sitnih, svakodnevnih, jedva uočljivih detalja – nastavlja Pjotr u svom predgovoru – autor predočava strpljivo, s preciznošću znanstvenika, svijet koji je uronjen ne samo u svoju povijesnu dimenziju, nego i u ovu antropološku i ontološku. Sama činjenica da je predio u kojem se odvija radnja bio nekada dnom Panonskog mora, koje je odavno iščezlo, poprima u takvim okolnostima više negoli simboličku vrijednost”. Sličnu nostalgiju za nekim drevnim i izgubljenim morem susrećemo u Mandeljštama. (Nadežda Mandeljštam u svojim ”Sjećanjima” govori o tome kako je Osip želio izostaviti prostor centralne Evrope da bi se opet domogao postojbine Mediterana.) Dugo mi se činilo da ”Psalam 44”, unatoč ranoj darovitosti o kojoj svjedoči, stoji negdje izvan cjeline. Nakon pojave ”Peščanika” (te pogotovo kasnije, poslije ”Grobnice za Borisa Davidoviča”) shvatio sam da je ta knjiga, makar bila naivnija po načinu pisanja ili nedovršenija od ostalih, ipak nužna i nezaobilazna. Gotovo sve što je u njoj realistički ili objektivizirano, izostavljeno je – zahvaljujući upravo njoj moglo je biti izostavljeno – u ”Peščaniku”. U njemu je građa posve prečišćena, izveden je do kraja “pokušaj da se lirsko nadvlada epskim” (H. P. 81). ”Psalam 44” bila je žrtvenička knjiga u dvostrukom smislu. (Kad je mladi pisac radio na njoj prihvaćao je još uvijek – 1960. god. – Lukačev “Današnji značaj kritičkog realizma”. Vidjeti H. P. 43-54) * Posljedice “odleđenja” bile su djelotvorne u jugoslavenskim književnostima u toku pedesetih i šezdesetih godina; poetika Danila Kiša odaje promjene u pogledima na književnost i ističe nove književne zahtjeve, moderne i formalne, estetičke i estetizanske u boljem smislu riječi. Ne možemo posve isključiti jednu vrstu odnosa politike i književnosti i u Kišovu djelu (odnosa koji je inače za njega kao pisca sekundaran). U epigrafu knjige “Homo poeticus” izdvojena su dva proturječna citata. Jedan je Orwelov: “gdje god (mi) je nedostajalo političkih pobuda napisao sam mrtva slova na papiru”; drugi je iz Nabokova: “umjetnost se čim stupi u dodir s politikom, srozava na razinu najobičnije ideološke skrame”, Kiš je, što se tiče spomenutog odnosa, bliži Nabokovu negoli Orwelu, ali ne u svemu: ”Grobnica za Borisa Davidoviča” je vrlo politična knjiga. ”Psalam 44” i ”Peščanik”, vidjeli smo, podrazumijevaju historiju i vlast kao dio sudbine. Jogi je ovdje ipak potisnuo komesara i raščistio sve račune s njim. U pariskom časopisu ”Lettre internationale” (br. 3, 1984) izašao je kompendij Kiševih “Saveta mladom piscu”, iz kojeg izdvajam nekoliko navoda pročitanih 1984. god. u Ateni, na međunarodnom skupu “Pisac i vlast”: “Ne stvaraj politički program, ne stvaraj nikakav program: ti stvaraš iz magme i haosa sveta”. “Bori se protiv društvenih nepravdi, ne praveći od toga program.” “Nemoj da imaš misiju.” “Čuvaj se onih koji imaju misiju.” “Na pomen ’socijalističkog realizma’ napuštaš svaki dalji razgovor.” “Ko tvrdi da je Kolima bila različita od Auschwitza pošalji ga do sto đavola.” Tu se, vjerojatno, kriju dublji i teže uočljivi uzroci nesporazuma koji će Kiš doživjeti u “historiji bestidnosti” našeg književnog života. * Poštivanje “literature kao takve” mora se, ako je dosljedno, suočiti s poštivanjem “stvarnosti kao takve” (H. P. 190), pri čemu se, naravno, prva ne svodi na drugu, niti se izvodi iz nje. Spoznaja o tome vodila je autora prema otvorenijem i neposrednijem susretu s historijom i politikom: ”Grobnica za Borisa Davidoviča”, s podnaslovom “sedam poglavlja jedne zajedničke povesti” (1976). S trećeg lica jednine prešao je na treće množine: s on ili ono, na oni. Oni! ”Grobnica” je, doduše, srodna s ”Peščanikom”, ali je u njoj “objektivizacija” (termin je Kišov) izravnija. Sklanjajući se od prilika koje su zavladale centralnom Evropom (ne samo njome), Kiševi junaci – zatočenici revolucije, vitezovi ljevice iz vremena u kojem je ljevica imala pravih vitezova među kojima je broj Židova bio impozantan – nestaju krajem tridesetih godina u “prvoj zemlji socijalizma” kao žrtve čistki. “Jevrejstvo u ”Grobnici za B. D.” ima dvostruko (književno) značenje: s jedne strane, zahvaljujući mojim ranijim knjigama, stvara nužnu vezu i proširuje mitologeme kojima se bavim (i na taj način mi, kroz problem jevrejstva, daje pristupnicu jednoj temi, ukoliko je za to potrebna neka pristupnica), a s druge strane, jevrejstvo je tu kao i u mojim ranijim knjigama, samo efekat oneobičavanja! Ko to ne razume, ne razume ništa od mehanizama književne transpozicije” (Č. A. 49). Knjiga se tako ”zasniva na istoričnosti” (Č. A. 43), poziva se na dokumente, stvarne ili fiktivne, citira ih tamo gdje smatra da je to uputno, da služe samoj književnosti (“doprinose jednoj dubljoj istinitosti”. Vidi: Č. A. 95). Ništa nije fantastičnije od stvarnosti, ponavlja Kiš za Dostojevskim. Ne znam je li itko prije njega pisao o Gulagu u takvom književnom obliku, koristeći se odabranim instrumentarijem koji modernoj prozi stoji na raspolaganju: takvim stilom. Suvremeni pripovjedački i romaneskni postupci, upotreba dokumenta i citata, variranje fakta i fikcije, oneobičavanje znanog i viđenog pomogli su autoru da svoj posao obavi temeljito i privlačno. Naravno, svim spomenutim pomagalima gospodarili su piščev ukus i umijeće. … Kiš je često napominjao (pravdao se ili optuživao, ne znam) da se ne usuđuje “izmišljati”, da nije “u mogućnosti da izmišlja” jer, po njemu, i onako “ništa nije užasnije od stvarnosti, ništa romanesknije, ali ništa ni proizvoljnije i opasnije nego pokušaj da se sredstvima literature fiksira ona stvarnost koja nas nije prožela, koju ne nosimo u sebi, patetično rečeno, kao rudari olovni prah u grudima” (H. P. 191-192). Tom pričom o “izmišljanju” mnoge je doveo u zabludu, osobito one koji su je doslovno shvatili. Zar transponirati stvarnost, npr. biografiju, dokument ili citat, ne znači istodobno “izmišljati” sve pojedinosti, načine i postupke kojima se to u književnosti postiže: stvoriti samu priču kao događaj ili pak, rekao bi Kiš, kao formu koja “sudbinski i sudbonosni poraz učini manje bolnim i manje besmislenim. Formu koja bi mogla možda da daâ nov sadržaj našoj taštini, Formu koja bi mogla da učini nemoguće, da iznese Delo izvan domašaja mraka i taštine, da ga prebaci preko Lete?” (H. P. 73). Pitanja izraza, toliko šablonizirana u školničkim i eruditskim definicijama, ovdje su, zapravo, pitanja svijesti o književnosti kao književnosti. Kiš stoga piše knjige u velikim razmacima. Promjene registra od knjige do knjige poznaju, unatoč, svemu, određene konstante: “autorski rukopis i neke mitologeme” (H. P. 274); “gorki talog iskustva”, traganje za “sopstvenim identitetom”, težnju za “integritetom” djela, uvjerenje da se “pomoću literature ne može učiniti ništa” (H. P. 213), da je njezin učinak, i kad ga slučajno ima nevidljiv i nesamjerljiv, da angažman u literaturi (sa svojim porukama”, “sadržajima”, “tendencijama” “funkcijama” itd.) najčešće uništava samu literaturu i da (angažman) može eventualno vrijediti jedino ako znači “totalan izbor”, odbacivanje lakrdije i kompromisa, spoj sudbine i stila. Piščeve zanose prati ironija, štiti ih od patetičnosti i dolorizma, jedna posebna vrsta parodije koja je kontrapunkt lirizmu, kojom se stvara i održava neophodna distanca: spram historije, politike i, napokon, same literature. O odnosu vlastite poetike (po-etike) i ideja ruskih formalista (osobito Šklovskog i Ejhenbauma), o bliskosti ili srodnosti među njima, govorio je sam Kiš (H. P. 236-237). Značenje pojava i djela što su obilježili rusku književnu situaciju dvadesetih godina i bili ugušeni u tridesetim nije ostalo bez odjeka u jugoslavenskoj književnosti nakon odbacivanja socrealizma. U tome pogledu Kiš je jedan od najboljih primjera, iako je prihvatio vrlo malo. Razna pitanja, poznata modernoj umjetnosti, Kiš je postavljao ne tražeći na njih odgovore (“u svojim knjigama ja sam umesto odgovora postavio sebi samo nova pitanja” Č. A. 65). Uporedo s iskustvima i iskušenjima francuskog novog romana, on je imao svoja iskustva i vlastita iskušenja: potrebu da “izbaci starinske spojnice zasnovane na jednom lažnom vremenskom nizu, veze i klišeje toliko česte kod slabih romansijera” (H. P. 97). Prezirući više od svega banalnost, nije, naravno, dopuštao da “markiza izađe u pet sati”, ali je već na početku zapisao (1960. god.) da se u ime bilo kakvog postulata, norme ili mode neće odreći prava da napiše “Zatekoh ujutro ljudske tragove u pesku” (H. P. 57). Onima koji će nastupiti drukčije prorekao je da će, budu li suviše vjerovali svojim teorijama, “završiti u buncanju” (H. P. 227). Potčinjavanje teorijama Kiš očito dovodi u vezi s ideologijom. Današnji se pisac ne može pravdati da ne poznaje ono što se zbivalo i zbilo prije njega u poslu za koji se odlučio: “Anahronizam u izrazu jeste u književnosti isto što i odsustvo talenta… Umetnički, književni izraz ima – ipak – svoju razvojnu liniju. Menjaju se ne samo senzibiliteti nego i sredstva književnog izraza, njihova tehnika, njihova tehnologija… ne može se, dakle, danas pisati priča ni roman sredstvima i načinom 18. i 19. veka” (Č. A. 286-187). Ono što suvremena teorija zove intelektualnošću, Kiš diskretnije naziva “srodnošću po izboru” ili “tematskim afinitetom”. Njegovi srodnici su, u strogo književnom smislu, Borges i Nabokov (kritičari koji su, osobito u Francuskoj, odredili Kišovo zasebno mjesto negdje između te dvojice pisaca izvan klasifikacija, čini nam se da su u pravu). Orwelove ili Koestlerove stavove prema politici i historiji bio bi, vjerujem, spreman u nekoj mjeri podržati. U jugoslavenskim književnostima najviše ga je, vjerojatno, zadužio Ivo Andrić, koji mu je u vlastitom jeziku dao primjer gotovo nedostižne čistote. Možda ga je donekle, u ranijim godinama, impresioniralo i Krležino nastojanje da vlastiti jezik ne podredi ideologiji. * U djetinjstvu, za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Mađarskoj, dobio je u školi Bibliju. U stanju potpune raspoloživosti, u razdoblju “ranih jada”, sjeme mudrosti i primjer izraza zacijelo su ostavili traga: “Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti.” (Mudrost Salomonova, 11, 21) Brojevi: mjera i razmjer. Tome je bliska i Borgesova “potraga za simetrijama”. Razmišljajući o odnosu romana i priče (novele, pripovjetke, “povesti”, “recita”), sastavljajući svoje romane od priča i šireći pojedine priče do granice romana (npr. ”Enciklopediju mrtvih” u istoimenoj knjizi) Kiš, naravno, odbija da uzme količinu za mjerilo. Bliska mu je Ejhenbaumova formula po kojoj je novela “zadatak za postavljanje jednadžbe s jednom nepoznatom”, a roman “cijeli sistem jednadžbi s mnogo nepoznanica”, ali se ni nje ne pridržava: njegove priče sadrže mnoštvo nepoznatih (lica, odnosa među licima, rješenja). Navedenu formulu nadopunio je onom Gideovom, biološkom, po kojoj se novela “može pročitati u jednom dahu”. Već se u “Ranim jadima” opredijelio za tematsku knjigu priča. U vezi s ”Grobnicom za Borisa Davidoviča” spominjao je primjere ”Crvene konjice” Isaka Babelja (koju izdavači ponekad označavaju i kao roman), Sartreova Zida ili Izgnanstva i kraljevstva A. Camusa, nasuprot Čapekovoj ideji o “pričama iz oba džepa”. Parafraza po kojoj se pripovjedači rađaju a romansijeri postaju ne može se stoga primijeniti na Kiša. ”Enciklopedija mrtvih” vrlo je rigorozno zamišljena. Kao i ”Grobnica” ili ”Rani jadi”, objedinjena je temom (ili sižeom, ne znam kako bi se to trebalo nazvati u Kiševu slučaju): “Sve priče o ovoj knjizi u većoj ili manjoj meri u znaku su jedne teme koju bih nazvao metafizičkom; od speva o ”Gilgamešu”, pitanje smrti jedna je od opsesivnih tema literature. Kad reč divan ne bi zahtevala svetlije boje i vedrije tonove, ova bi zbirka mogla nositi podnaslov ’Zapadno-istočni divan’, sa jasnim ironičnim i parodijskim kontekstom” (E. M. 215). U njoj je devet priča (zapravo deset, ukoliko ”Post scriptum” shvatimo također kao priču o svim tim pričama, tako da bi i tu, još jednom, broj bio zaokružen i simetričan), devet poglavlja jedne zajedničke povesti, mogli bismo reći parafrazirajući ”Grobnicu”, fragmenti jedne te iste sudbine (poput onih 67 u ”Peščaniku”). Moglo se očekivati da će Kiš napisati takvu knjigu: smrt je tema kojom se on bavi od početka. U ”Bašti, pepelu” dječak odbija da spava strahujući da će ga san zaodjenuti “svitkom crne svile” (B. P. 30); vjeruje da se brojanjem može odagnati smrtna sjena koja se nadvila nad licem majke. (Tada je znao brojati samo do 200, pa onda ponovo započinjao 2 ili možda 3 puta: je li to, možda, kabalističko shvaćanje broja?). Enciklopedije i riječnici su opsesija i radost piščeva zrelog doba: “Moj ideal je bio, i ostaje do dana današnjeg, knjiga koja će se moći čitati, osim kao knjiga, pri prvom čitanju, još i kao enciklopedija (Baudelaireova, i ne samo njegova, najomiljenija lektira), što će reći: u naglom, u vrtoglavom smenjivanju pojmova, po zakonima slučaja i azbučnog (ili nekog drugog) sleda, gde se jedan za drugim tiskaju imena slavnih ljudi i njihovi životi svedeni na meru nužnosti, životi pesnika, istraživača, političara, revolucionara, lekara, astronoma, itd., bogovski izmešana s imenima bilja i njihovom latinskom nomenklaturom, s imenima pustinja i peščara, s imenima bogova antičkih, s imenima predela, s imenima gradova, sa prozom sveta. Uspostaviti među njima analogiju, naći zakone podudarnosti.” (H. P. 188). To nije, naravno, jedina geneza ”Enciklopedije mrtvih”. Željeznički ”Red vožnje” koji je napisao piščev otac 1939. god. i o kojem je riječ na više mjesta u ”Bašti, pepelu”, ”Peščaniku” i drugdje, sastavljen je također po nekoj enciklopedijskoj šemi. Redoslijed 67 fragmenata u ”Peščaniku” sve je prije negoli proizvoljan. Na kraju ”Mansarde” nalazi se svojevrstan “spisak stanara”, s točnim godinama rođenja, spolom, zanimanjem, naznakom kata na kojem stanuju, brojem stana i napomenom: “raspitati se kod nadstojnice o svakom ponaosob” (M. 112). Kiš je, doista, morao napisati ”Enciklopediju”. Ona je, uz ostalo, jedna nova faza “objektivizacije” kakvu je iziskivao njegov način (načini) pisanja, promjene koji su obilježavali pojedina djela, razmaci među djelima. Valjalo je napraviti nešto sasvim drukčije od ”Tibetanske knjige mrtvih”, ”Kabale” ili ”Žitija svetaca” i drugih sličnih “ezoteričnih tvorevina u kojima mogu da uživaju samo pustinjaci, rabini i monasi” (E. M. 50), sačiniti registar koji može poslužiti kao “riznica sećanja”, “jedinstven dokaz uskrsnuća” (E. M. 52), uvesti u njega (u taj registar) sve najobičnije podatke o osobama koje ne ulaze u druge, uobičajene enciklopedije. Takvim postupkom, grubim i sitničarskim u isto vrijeme, faktografskim i okultnim, štivo se oslobađa inventara tradicionalnog romana i klasične pripovijesti, “sveukupnosti efemernih zbivanja” (E. M. 69), protokola realističkih oznaka. Na jedan poseban način suočeni smo s fantastikom: “Simon čudotvorac”, na kraju istoimene priče (sazdane od nekoliko varijanti drevne gnostičke legende), vinut će se prema nebu, gotovo iščiliti u njemu te zatim stropoštati s nebeskih visina pred očima skupa koji je slušao njegovu heretičku propovijed protiv hijerarhije. Je li to onaj isti Kiš koji je odbijao da “izmišlja”? U svakom slučaju po rukopisu ga prepoznajemo. Uostalom, fantastični elementi nisu tu najvažniji. Tekst zadržava svojstva ”Bašte, pepela”, ”Peščanika”, ”Grobnice”. Biblijska sabranost u jeziku i pisanju kao i u samu odnosu prema jeziku i pisanju – ovdje je još uočljivija. “Legenda o spavačima“, rekonstituirana prema kršćanskim, talmudskim i kuranskim izvorima kao da sažima drevna djela i predanja, brojna i različita. Prevladava njihove razlike stilom. Podmuklo djelovanje Biografije osjeća se u svakom poglavlju (osobito u priči “Crvene marke s likom Lenjina”). Običnost poznatog, gotovo trivijalnog sižea (“Slavno je za otadžbinu mreti”) nadilazi se ponovno oneobičajenjem. Vješti i diskretni uzmaci pripovjedača, koji neće da bude sveznajućim a ne može posve izostati, ne postaju pritom manirom. Distanca prema onim što se priča i što se pred našim očima odvija, ravnoteža fragmenta i cjeline, suvislost pripovijesti i romana: “Samo načelo ekonomičnosti sprečava ovu povest – piše u ’Knjizi kraljeva i budala’ — koja je samo parabola o zlu, da se razvije do čudesnih razmera romana” (E. M. 181). Pojedine priče ”Enciklopedije” mogle bi se, bez teškoća, uklopiti u neke od prethodnih knjiga: npr. “Crvene marke” ili “Posmrtne počasti” u ”Grobnicu”. “Ogledalo nepoznatog” u ”Rane jade”, “Priča o majstoru i učeniku”, možda, u ”Čas anatomije”. Poneka bi se od njih dala razviti u zaseban roman, npr. sama ”Enciklopedija mrtvih” ili pak “Knjiga kraljeva i budala”, fantastična i dokumentarna transkripcija “Protokola Sionskih mudraca”, esejistička parabola o zlokobnom utjecaju knjige, njezinu odnosu s totalitarizmom. Sve se tako povezuje jedno s drugim i s prethodnim. Kiš piše Djelo. Na kraju stoji “Post scriptum”, neka vrsta zaključka ili epiloga koji zapravo postaje ključnim i završnim poglavljem: združuje sve pripovijesti u cjelinu, u zajednički katalog smrti koji je uokviren samom ”Enciklopedijom mrtvih”. Cjelina Kiševa djela (izdanja sabranih “Dela” to potvrđuje) vrlo je kompaktna i homogena. Svaku posebnu knjigu odlikuje brižna i odnjegovana literarnost, kvaliteta rukopisa, otmjenost koja gotovo da nema premca u jeziku kojim se služi. Ovaj pisac je umio odbaciti primjese raznih “diskursa” (koristim, uprkos svemu, tu pomodnu riječ) koji nas preplavljuju, svojevrsno narodnjaštvo kojem se već desetljećima naši otimlju najbolji prozaici, regionalizam koji teško prelazi granice (i slavu) vlastitoga zavičaja, površnost i šturost žurnalističke proze što je postala nadomjestkom za pravu literaturu, lažni intelektualizam kojim se prikriva duhovno siromaštvo i provincijalnost, uskost i isključivost angažmana koje ostavljaju neizbrisive tragove u jeziku i pismu. Nitcheov je Zaratustra tragao za čovjekom koji “govori čisto”. Takav je pisac Danilo Kiš. Njegovo je pisanje samo po sebi izazov osrednjosti i ustajalosti, duhu konformizma i književnom opsjenarstvu. Danilo Kiš (Subotica, 22. februara 1935. – Pariz, 15. oktobra 1989), romansijer, pripovedač, esejista, dramski pisac, prevodilac sa francuskog, ruskog i mađarskog jezika. Jedan od najvažnijih pisaca u istoriji srpske književnosti. Kiš je počeo kao pesnik, a potom se okrenuo, pre svega, pisanu proze kojom je u drugoj polovini XX veka izveo poetički preokret u srpskoj književnosti. Prvi objavljeni tekst Danila Kiša je pesma „Oproštaj s majkom” (1953), a njegove prve knjige – kratki romani Mansarda i Psalam 44 – objavljene su u istim koricama, kao zajedničko izdanje, 1962. godine. Romani: Mansarda: satirična poema (1962), Psalam 44 (1962), Bašta, pepeo (1965), Peščanik (1972). Knjige priča: Rani jadi: za decu i osetljive (1969), Grobnica za Borisa Davidoviča: sedam poglavlja jedne zajedničke povesti (1976), Enciklopedija mrtvih (1983) i Lauta i ožiljci (posthumno objavljene priče, 1994). Knjige eseja: Po-etika (1972), Po-etika, knjiga druga (1974), Čas anatomije (1978), Život, literatura (posthumno, 1990), Skladište (posthumno, 1995). Knjiga razgovora: Gorki talog iskustva (posthumno, 1990). Drame: Elektra (1968), Noć i magla (1968), Papagaj (1970), Drveni sanduk Tomasa Vulfa (1974), Mehanički lavovi (1980). Knjiga izabranih pesama i prevoda Danila Kiša sa francuskog, ruskog i mađarskog jezika Pesme i prepevi objavljena je posthumno 1992. godine. Najvažnije nagrade: NIN-ova nagrada za roman godine, Goranova nagrada za knjigu godine, Književna nagrada „Železare Sisak” za najbolju esejističku knjigu godine, Veliki Zlatni orao grada Nice za ukupan književni rad, Orden Viteza umetnosti i književnosti, Andrićeva nagrada, Nagrada „Skender Kulenović”, Sedmojulska nagrada, „Preis des Literaturmagazins 1988”, „Premio letterario Tevere”, Nagrada AVNOJ-a, Nagrada „Bruno Šulc”. Dela Danila Kiša prevedena su na sve veće svetske jezike. U izdanju Arhipelaga objavljena su Izabrana dela Danila Kiša u sedam knjiga: Mansarda, Rani jadi, Bašta, pepeo, Peščanik, Grobnica za Borisa Davidoviča, Enciklopedija mrtvih i Lauta i ožiljci. MG70