ДРАГУТИН КНЕЖЕВИЋ КРУНИЦА КНЕЗ ОД КНИНСКЕ КРАЈИНЕ СРПСКА ЗОРА КАСЕТА Издавач: ИКЗ ГРАФОСАУНД Б е о г р а д Р е ф е р е н ц е 1. Српска зора 2. Јовањдан 3. Стрмица је Србијица мала 4. Српска Крајина - Покрајина 5. Тромеђа је тројством овенчана 6. Душаново царство 7. Кремењача 8. Гори Буковица 9. Потоп Цетинске крајине 1О. Краљеви се клањају сенима (Гаврилу Принципу) .......................................................... Пажња !!! ДРАГУТИН КНЕЖЕВИЋ - КРУНИЦА, књижевник, родом из Книнске Крајине. Сам је НАПИСАО све песме на овој касети, ОСМИСЛИО све мелодије, и све ПЕСМЕ ОН ПЕВА. Он није професионални певач. Он пева из душе народа саме Крајине !!! Лепота од речи и мелодије !!!!!!!!! Касета има КОЛЕКЦИОНАРСКУ ВРЕДНОСТ !!!!!!!!!! Штампана је пре око 2О година !!!!!!!!!!!!!! ОДЛИЧАН звук и у употребљивом је стању !!!!! Оваква касета се одавно НЕ производи !!!!!! Ретко се НАЛАЗИ и представља праву ДРАГОЦЕНОСТ !!!! За колекционаре има ВЕЛИКУ вредност !!!!!!! Цена је овде само РЕФЕРЕНЦА, сама касета је ЕСЕНЦИЈА по себи !!! И цена ће временом бити само ВЕЋА !!!!!!!!!!! За ову касету НЕМА питања о цени !!! Касета и омот ОДЛИНО очувани, као на сликама! Зато НЕ ОКЛЕВАЈ !!!!!!!!!! Покајати се НЕЋЕШ !!!!!!!!!! Само ћеШ се РАДОВАТИ !!!!!! Ако си из Книнске Крајине сузу ћеш пустити! И нећеш рећи: `Суза моја нема родитеља`... Зато, КУПИ, ЧУВАЈ и ПОБОЖНО слушај !!!!!! MP5

format: MC (kaseta) artist: FORCE UNION (Serbia, Yugoslavia) title: Payback Time release date: 1997 label: Energy Records, 007 style: HC/punk NOVO, MINT (5) - pušteno samo 30-ak sekundi na A strani, i dobro zaštićeno (pre jedno 20 godina). Ovaj novosadski punk/HC bend je oformljen ratne 1993. i 4 godine kasnije je objavio ovaj album snimljen u poznatim novosadskim studijima `M` i `Matrix`, na kome se nalaze 10 žanrovski sličnih numera. Ovaj, kao i još nekoliko dobrih HC (i metal) albuma je objavila mala underground etiketa iz Lučana, Energy Records. Iza nje su stajali entuzijasti - braća Janković i Branko RUžić, od koga mislim da sam nabavio ovu kasetu par godina nakon objavljivanja. Energy Records je i štampao omote za neka izdanja, ali je uglavnom fotokopirao iste na papiru u boji (ovde na zelenkastom). Nalepnica na kaseti je c/b fotokopirana. Kaseta je NOVA, pušteno tek nekih 30-ak sekundi da proverim snimak, i odložena na policu, jer nisam nikad preterano ljubio ovaj zvuk, što me nije sprečavalo da pasionirano skupljam sve ovakva izdanja (na svim muzičkim formatima) domaćih bendova. Ekstremno retko izdanje, malo je reći. Pitanje je da li je prodato više od 100-ak primeraka, pa zgrabite ovaj dok vas neko nije preduhitrio.

ORIGINALNO KASETNO IZDANJE CITY RECORDS ,SA HOLOGRAMOM.NA JEDNOJ KASETI SE NALAZI 39 PESAM.RANIJA IZDANJA U FORMATU SU IZLAZILA NA 3 KASETE.KOMPLETNO IZDANJE RAVNO DO DNA SADRŽI INAČE 44 PESAMA.NISAM NIGDE MOGAO NAĐEM PODATKE O OVOM IZDANJU.NI ,NA DISCOGSU OMOT 5,5-,NA RASKLAPANJE PUŠTENA MALO,ZVUK ODLIČAN Label:Label: City Records – MC 000 317 Format: Cassette, Album Style: New Wave A1 Uradi Nešto A2 Poziv Na Ples A3 Tople Usne Žene A4 Iggy Pop A5 Bankrot Mama A6 A Šta Da Radim A7 Lijepe Žene Prolaze Kroz Grad A8 Plavo - Smeđe A9 Reket Roll Iz Šume Striborove A10 Vrijeme Odluke A11 Nemoj Po Glavi D.P. A12 Vrata Podzemnih Voda A13 Pit... I To Je Amerika A14 Grad Bez Ljubavi A15 Svjetska Lada A16 Kad Miki Kaže Da Se Boji A17 Pametni I Knjiški Ljudi A18 Jablan A19 Sestra Lovel 1984 A20 Suzy F. (Kada Vidim Beč) A21 Ne Želim Ništa Loše Da Ti Uradim B1 Ne Mogu Pomoći Nikome Od Nas B2 Ostavi Me Nasamo B3 Đoni, Budi Dobar B4 Fa Fa Fa B5 Gracija B6 Provedimo Vikend Zajedno B7 Visoko Iznad Vlakova B8 Teško Vrijeme B9 Ravno Do Dna B10 Nedeljni Komentar B11 Rođen Da Budem Šonjo B12 Poljubi Me... B13 Poljska U Mom Srcu B14 Kurvini Sinovi B15 Uvijek Ista Priča B16 Krvava Meri B17 Užas Je Moja Furka B18 Balkan Recorded At – GSC Kulušić, Zagreb Printed By – GIP `Beograd` Artwork By [Logo] – M. Krun Design – I. Ivezić* Design Concept – B. Štulić* Editor [Musical Editor] – Siniša Škarica Engineer – Mladen Škalec Lyrics By – Mile Rupčić (tracks: B5) Photography By – D. Šarić* Producer – Branimir Štulić Written-By – Branimir Štulić Edition with blue labels. Recorded at `Kulušić`, Zagreb Oct. 21, 1981.

Kvantna mehanika: koncepti i primene Izdavač: Academic Press, San Diego Autor: John D. McGervey Povez: tvrd Broj strana: 408 Veoma dobro očuvana. This re-focused third edition of McGerveys Introduction to Modern Physics is one of the most comprehensive up-to-date textbooks and references sources on quantum mechanics available. This revision fills the gapbetween the mainly descriptive treatments of quantum mechanics, usually found in traditional modern physics texts, and the non-intuitive approaches that treat the subject as a series of mathematical theorems. McGervey achieves this goal with a thoughtfulanalysis of a number of experiments, supplementing these with fully worked examples, and by investigating paradoxes rather than relying on the analysis of a series of dry mathematical theorems. Software, provided with the text, is available for IBM-PC compatible computers with VGA graphics. The software is the basis for the homework problems, many of which have not been used in any form in other books at this level. The text is exceptionally current, a fact reflected in the significant amount of materialbased on articles published in recent years in The American Journal of Physics, The Physical Review, and Science. In all, McGervey provides a lively discussion that will motivate interest and understanding of the subject at the senior undergraduate level. C O N T E N T S: 1. The quantum concept 2. Waves and particles 3. The Schrödinger equation in one dimension 4. Further analysis of one-dimensional bound systems 5. The free particle as a traveling wave 6. Three dimensions and angular momentum 7. Angular momentum and superposition of states 8. The radial Schrödinger equation 9. The hydrogen atom 10. Spin 11. Identical particles 12. Approximate solutions 13. Atomic spectroscopy 14. Time-dependent perturbations and radiation 15. Molecular structure and spectra 16. Quantum statistics Appendix A. Probability and statistics Appendix B. The Boltzmann factor Appendix C. Relativistic dynamics Appendix D. Derivation of the Eigenfunctions of the L operator Appendix E. Solution of the radial equation for the hydrogen atom Appendix F. Numerical solution of the Schrödinger equation Appendix G. `Stable` particles Appendix H. Table of physical constants (K-135)

format: MC (kaseta) artist: MILADIN ŠOBIĆ (Montenegro, Yugoslavia) title: Ožiljak release date: 1981 label: Diskoton, DTK 9044 style: acoustic ballad rock Omot i kaseta: MINT, možda je nisam ni slušao, jer sam ovaj album slušao sa LP-ja, a kasetu kupio iz kolekcioanrskih pobuda, nekad davno, pre skoro 40 godina. Originalna je i kutija, sve perfektno. O Šobiću sam pisao više u prikazu njegovog narednog albuma `Umjesto gluposti`, pa pročitajte, dole je link. Na ovom debi albumu, onima koji nisu već bili upoznati sa njegovim šarmom, predstavio je svoj `osebujni` pesnički talenat i muzički izraz, jedinstven i tada - i sada, što mu konstatno donosi nove i nove poklonike. Najbolje pesme sa ove kasete - su sve. Ali ako baš moram, izdvojiću ove: A strana Džemper za vinograd (4:17); Stare novine (3:28); Pokvaren telefon (Izbjeglica), (5:00); Kad klonem snagom (4:22); Sunce tebi, sunce meni (1:45) B strana: Prođoh gradom (3:03); Prvi jutarnji (3:29); Kad bi došla Marija (3:18) A vrijeme ide dalje (2:39); Od druga do druga (4:53) ... da, pošto sam već morao da izdvojim najbolje - izdvojio sam one najbolje. A to su - sve. ====================================================================== U svojoj prodajnoj kolekciji imam sledeće ploče i kasete MILADINA ŠOBIĆA: I - MILADIN ŠOBIĆ - kompletna vinilna SP i LP diskografija: 1) SP MILADIN ŠOBIĆ i REVIJSKI ORKESTAR - `Zazvoni zvono / To sam ja` (1975, PGP RTB) 2) LP MILADIN ŠOBIĆ - `Ožiljak` (1981, Diskoton) https://www.kupindo.com/Ploce/74923673_LP-MILADIN-SOBIC-Oziljak-1981-2-press-VEOMA-DOBRA https://www.kupindo.com/Ploce/76233529_LP-MILADIN-SOBIC-Oziljak-1981-3-pressing-ODLICNA 3) LP MILADIN ŠOBIĆ - `Umjesto gluposti` (1982, Diskoton) https://www.kupindo.com/Ploce/76233605_LP-MILADIN-SOBIC-Umjesto-gluposti-1982-2-pres-VG- https://www.kupindo.com/Ploce/76233593_LP-MILADIN-SOBIC-Umjesto-gluposti-1982-NM-VG-VG- _____________________________________________________________________ II - MILADIN ŠOBIĆ - kompletna vinilna kompilacijska diskografija: 1) LP V/A - `»Omladina ʼ76« (Jugoslovenski festival mladih kompozitora zabavnih melodija)`, (1976, PGP RTB) pesma: MILADIN ŠOBIĆ - `Daj nam neba` https://www.kupindo.com/Ploce/74061117_LP-V-A-Omladina-76-1976-MILADIN-SOBIC 2) LP V/A - `Pesme o Titu sa Festivala `Omladina` (1980, PGP RTB) pesma: MILADIN ŠOBIĆ - `Dok zbori Tito` https://www.kupindo.com/Ploce/72379025_LP-V-A-Pesme-o-Titu-1980-Sobic-Jadranka-Suncokret 3) 2LP V/A - `20 godina Festivala Omladina` (1980, PGP RTB) pesma: MILADIN ŠOBIĆ - `Daj nam neba` https://www.kupindo.com/Ploce/72526993_2LP-V-A-20-godina-Festivala-Omladina-1980-MINT-nov https://www.kupindo.com/Ploce/72527301_2LP-V-A-20-god-Festivala-Omladina-1980-Miladin-Sobic 4) LP V/A - `Biće uvek Tito` (1985, PGP RTB) pesma: MILADIN ŠOBIĆ - `Dok zbori Tito` ______________________________________________________________________ III - MILADIN ŠOBIĆ - kompletna kasetna diskografija: 1) MC V/A - `Opatijske Šansone` (1980, RTV Ljubljana pesma: MIULADIN ŠOBIĆ - `Nije znala da sam pjesnik` pitajte, imam ovu super retku kasetu 2) MC MILADIN ŠOBIĆ - `Ožiljak` (1981, Diskoton) https://www.kupindo.com/Audio-kasete/61012293_MC-MILADIN-SOBIC-Oziljak-1981-MINT 3) MC MILADIN ŠOBIĆ - `Umjesto gluposti` (1982, Diskoton)

ARTUR STENLI EDINGTON ZVEZDE I ATOMI Prevod - Milorad B. Protić Izdavač - Astronomsko duštvo, Beograd Godina - 1938 124 strana 24 cm Povez - Broširan Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Prvo predavanje UNUTRAŠNJOST JEDNE ZVEZDE Uvod Temperatura u unutrašnjosti Sunca Jonizacija atoma Pritisak radijacije i masa Unutrašnjost zvezde Neprozračnost zvezdane materije Odnos između sjaja i mase Zvezde velike gustine Drugo predavanje NEKOLIKO NOVIJIH ISTRAŽIVANJA Uvod Priča o Algolu Priča o Sirijusovu pratiocu Nepoznati atomi i tumačenje spektra Spektralni nizovi Oblačnost prostora Sunčeva hromosfera Priča o Betelgezi Treće predavanje STAROST ZVEZDA Uvod Pulzirajuće zvezde Cefeidi, svetlosni etalon Pretpostavka o skupljanju zvezde Unutrašnja atomska energija Evolucija zvezda Zračenje mase Četvrto predavanje MATERIJA U MEĐUZVEZDANU PROSTORU Uvod Dokazi na osnovu posmatranja Gustina kosmičkog oblaka Temperatura oblaka Dokazi teorije Priraštaj zvezdane materije Dodatak A Napomena o Sirijusovu pratiocu Dodatak V Identifikacija nebulijuma Pogovor `Artur Edington (engl. Arthur Stanley Eddington; 28. decembar 1882 — 22. novembar 1944) bio je engleski astronom, fizičar i matematičar ranog 20. veka. Najviše je doprineo astrofizici. Širio je i popularizovao nauku. Edingtonova granica, granica luminoznosti zvezda dobila je ime u njegovu čast. Poznat je po tome što je preveo Ajnštajnovu jednačinu relativnosti na `razumljiv` jezik tako da svako, sa bilo kojim predznanjem, može da je razume. Teoriju relativnosti takođe je potvrdio posmatrajući i proučavajući pomračenje Sunca 29. maja 1919. godine. U januaru 1906. godine Edington je postao asistent na kraljevskoj opservatoriji u Griniču. Detaljno je analizirao paralakse zvezda na osnovu snimaka iz 1900. godine. Razvio je novu statističku metodu za računanje paralakse zasnovanu na kretanju dve zvezde u pozadini slike. Za to je bio nagrađen od strane Triniti koledža u Kembridžu 1907. godine. 1914. godine postao je direktor cele opservatorije u Kembridžu nakon što su dva prethodna direktora umrla (jedan od njih bio je sin Čarlsa Darvina) Takođe, proučavao je strukturu zvezda u teoriji i prvi predložio tok stelarnih procesa. 1916. pokušao je da objasni cefeide a zatim proširio radove Karla Švarcšilda. Dokazao je da je pritisak u zvezdi neophodan kako bi se sprečio kolaps. Svoj model je razvio kada se još nisu razumeli procesi fuzije i transformisanja enegije u zvezdama. Svejedno, uspeo je da uzračuna temperaturu, pritisak i gustinu bilo koje tačke u unutrašnjosti zvezde. 1924. godine dokazao je povezanost između mase i luminoznosti zvezde. Godine 1930, počeo je da se bavi kvantnom mehanikom i fizikom degenerisanog gasa kako bi opisao patuljaste zvezde. Edington se takođe bavio i kosmologijom. Učestvovao je u razvijanju prvih modela kosmologije. Istaživao je mogućnosti skupljanja i širenja svemira, kao i `spiralne nebule` (tada se nije znalo da su to spiralne galaksije). Koncentrisao se na `kosmološku konstantu` jer je za njega ona bila glavna uloga u širenju svemira. Za vreme Prog svetskog rata, Edington je izučavao Ajnštajnovu teoriju relativnosti. Bio je jedan od retkih koji je imao dovoljno znanje da je razume. 1919. posmatrao je pomračenje Sunca zajedno sa još jednim kolegom Frenkom Dajsonom kako bi testirali Ajnštajnovu teoriju. Merili su deflekciju svetlosti od strane Sunčevog gravitacionog polja. Kada je objavio rezultate svog eksperimenta, to je privuklo pažnju fizičarima širom Engleske. Posle rata, Edington je otputovao na ostrvo blizu Afrike kako bi snimio pomračenje 29. maja 1919. Snimao je zvezde oko Sunca. Po teoriji relativnosti, zvezde bi trebalo da se vide pomaknuto zato što Sunčevo gravitaciono polje `savija` njihove svetlosne zrake. Ovaj efekat primetan je samo u toku pomračenja, jer je inače Sunčeva luminoznost prevelika i zaklanja zvezde. Tako je potvrdio teoriju relativnosti. O tome su pisale sve novine na svetu i privuklo je pažnju ne samo fizičara već i civila. Zato je Edington godinu dana kasnije počep da popularizuje nauku, a posebno teoriju relativnosti. Držao je predavanja na mnogim fakultetima o svojim radovima i doprinosima fizici. Znao je veoma dobro da objasni naučne izraze i po tome je bio poznat.` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku. Arthur Stanley Eddington Stars And Atoms Sterne Und Atome

Očuvano Bruce Springsteen & The E-Street Band ‎– Live/1975-85 Label:Suzy ‎– CBS 450227 4, CBS ‎– 450227 4 Format:3 × Cassette, Album Country:Yugoslavia Released:1987 Genre:Rock Style:Soft Rock, Pop Rock, Classic Rock Tracklist A1 Thunder Road (Roxy, 10/18/75) 5:41 A2 Adam Raised A Cain (Roxy, 7/7/78) 5:25 A3 Spirit In The Night (Roxy, 7/7/78) 6:22 A4 4th Of July, Asbury Park (Sandy) (Nassau Coliseum, 12/31/80) 6:29 A5 Paradise By The `C` (Roxy, 7/7/78) 3:34 A6 Fire (Winterland, 12/16/78) 3:12 A7 Growin` Up (Roxy, 7/7/78) 7:57 B1 It`s Hard To Be A Saint In The City (Roxy, 7/7/78) 4:37 B2 Backstreets (Roxy, 7/7/78) 7:27 B3 Rosalita (Come Out Tonight) (Roxy, 7/7/78) 9:59 B4 Raise Your Hand (Roxy, 7/7/78) Written-By – A. Isbell*, E. Floyd*, S. Cropper* 5:10 C1 Hungry Heart (Nassau Coliseum, 12/28/80) 4:28 C2 Two Hearts (Meadowlands Arena, 7/8/81) 3:05 C3 Cadillac Ranch (Meadowlands Arena, 7/7/81) 4:50 C4 You Can Look (But You Better Not Touch) (Nassau Coliseum, 12/29/80) 3:51 C5 Independence Day (Meadowlands Arena, 7/6/81) 5:09 C6 Badlands (Arizona State University, 11/5/80) 5:15 C7 Because The Night (Nassau Coliseum, 12/28/80) Written-By – Patti Smith 5:18 C8 Candy`s Room (Meadowlands Arena, 7/8/81) 3:09 C9 Darkness On The Edge Of Town (Nassau Coliseum, 12/29/80) 4:28 D1 Racing In The Street (Meadowlands Arena, 7/6/81) 8:13 D2 This Land Is Your Land (Nassau Coliseum, 12/28/80) Written-By – W. Guthrie* 4:17 D3 Nebraska (Meadowlands Arena, 8/6/84) 4:16 D4 Johnny 99 (Giants Stadium, 8/19/85) 4:21 D5 Reason To Believe (Meadowlands Arena, 8/19/84) 5:15 E1 Born In The U.S.A. (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) Synthesizer – Patty Scialfa* 6:07 E2 Seeds (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) 5:13 E3 The River (Los Angeles Coliseum, 8/30/85) 11:37 E4 War (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) Written-By – B. Strong*, N. Whitfield* 4:51 E5 Darlington County (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) 5:12 E6 Working On The Highway (Giants Stadium, 8/19/85) 3:59 E7 The Promised Land (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) 5:32 F1 Cover Me (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) Synthesizer – Danny Federici 6:58 F2 I`m On Fire (Giants Stadium, 8/19/85) 4:23 F3 Bobby Jean (Giants Stadium, 8/21/85 4:27 F4 My Hometown (Los Angeles Coliseum, 9/30/85) 5:08 F5 Born To Run (Giants Stadium, 8/19/85) 5:02 F6 No Surrender (Meadowlands Arena, 8/6/84) Acoustic Guitar – Bruce Springsteen 4:42 F7 Tenth Avenue Freeze-Out (Meadowlands Arena, 8/20/84) Saxophone [Baritone] – Eddie Manion* Saxophone [Tenor] – Stan Harrison Trombone – Richie La Bamba Trumpet – Mark Pender 4:18 F8 Jersey Girl (Meadowlands Arena, 7/9/81) Written-By – T. Waits* 6:31 Companies, etc. Printed By – `Ognjen Prica`, Karlovac Credits Accordion – Danny Federici Backing Vocals – Clarence Clemons, Danny Federici, Gary Tallent*, Nils Lofgren (tracks: D3 to D5, E1 to F3), Patty Scialfa* (tracks: D3 to D5, E1 to F3), Roy Bittan, Steve Van Zandt (tracks: C2, C3, C5, C8, D1, F8) Bass – Garry Tallent Drums – Max Weinberg Engineer – Toby Scott Glockenspiel – Danny Federici Guitar – Bruce Springsteen, Nils Lofgren, Steve Van Zandt Harmonica – Bruce Springsteen Mastered By – Bob Ludwig Mixed By – Bob Clearmountain Organ – Danny Federici Percussion – Clarence Clemons Piano – Danny Federici, Roy Bittan Producer – Bruce Springsteen, Chuck Plotkin, Jon Landau Saxophone – Clarence Clemons Synthesizer – Roy Bittan Vocals – Bruce Springsteen Written-By – Bruce Springsteen (tracks: A1 To B4, C1 To D1, D3 To E3, E5 To F7) Barcode and Other Identifiers Rights Society: SOKOJ Other (cassette 1 cat#): CBS 450227 4/1 Other (cassette 2 cat#): CBS 450227 4/2 Other (cassette 3 cat#): CBS 450227 4/3

Odlično stanje Majkl Faradej, FRS (engl. Michael Faraday; Njuington Bats, 22. septembar 1791 — London, 25. avgust 1867) bio je engleski eksperimentalni i optički fizičar i hemičar, član Kraljevskog društva. Značajan po mnogim naučnim otkrićima, prvenstveno u oblasti elektriciteta i magnetizma. Od 1903. godine eponim je Faradejevog društva (od 1980. spojeno u Kraljevsko hemijsko društvo). Majkl Faradej M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg Majkl Faradej (1842, T. Filips) Rođenje 22. septembar 1791. Njuington Bats, Velika Britanija Smrt 25. avgust 1867. (75 god.) London, Ujedinjeno Kraljevstvo Polje eksperimentalna fizika, optička fizika; hemija Institucija Kraljevska institucija Poznat po 13 stavki Faradejev zakon EMI Elektrohemija Faradejev efekat Faradejev kavez Faradejeva konstanta Faradejev cilindar Faradejev zakon elektrolize Faradejev paradoks Faradejev rotator Faradejev učinak Faradejev talas Faradejev točak Faradejeve linije sile[1] Nagrade 4 značajne Kraljevska medalja (1835, 1846) Nagrada Kopli (1832, 1838) Ramfordova medalja (1846) Albertova medalja (1866) Potpis Michael Faraday signature.svg Život Majkla Faradeja vrlo je zanimljiv i bogat doživljajima. Kao mlad knjigovezački radnik zainteresovao se za fiziku i odlučio da se bavi izučavanjem prirodnih pojava. Najpre je radio u laboratoriji tada čuvenog engleskog hemičara Hamfrija Dejvija. Daroviti mladić bio je vrlo radoznao i dalje se sam usavršavao, neprekidno vršeći najraznovrsnije fizičke i hemijske oglede. Otkrio je dva osnovna zakona elektrolize, tada je radio u Kiculovoj laboratoriji. Ovi zakoni su postali osnov elektrohemije i učenja o elektricitetu, a poznati su kao Faradejevi zakoni elektrolize.[2] Ovaj marljivi naučnik prvi je otkrio i vezu između magnetskog polja i svetlosti.[3][4] Njegovo najznačajnije otkriće je poznati Faradejev zakon elektromagnetne indukcije koji je kasnije uvršćen i među Maksvelove osnovne jednačine elektrodinamike. Po Faradeju je dobila ime jedinica za merenje električnog kapaciteta — farad (F), kao i rotacija ravni polarizacije svetlosti u magnetskom polju — Faradejev efekat. Detinjstvo i početak karijere Uredi Majkl Faradej je rođen u malom mestu Njuington Bats (Newington Butts), danas južni London. Živeo je u siromašnoj porodici, pa se obrazovao sam. [5] S četrnaest godina postao je šegrt kod londonskog knjigovesca i prodavca knjiga Džordža Riboa (George Riebau). Za sedam godina rada pročitao je mnogo knjiga i razvio interes za nauku, a posebno za elektricitet.[6][7] Faradejeva laboratorija u Kraljevskoj instituciji (gravira, 1870) Sa 19 godina Faradej je studirao kod priznatih hemičara ser Hamfrija Dejvija, predsednika Kraljevskog društva i Džona Tejtuma, osnivača Građanskog filozofskog društva. Nakon što je Faradej poslao Dejviju knjigu od 300 strana sa beleškama sa predavanja, ovaj mu je odgovorio da će ga imati na umu, ali da se još uvek drži svog zanata knjigovesca. Nakon što je Dejvi oštetio vid pri eksperimentu sa azot-trihloridom, postavio je Faradeja za sekretara.[8] Kad je Džon Pejn iz Kraljevskog društva dobio otkaz, Dejvi je predložio Faradeja kao laboratorijskog asistenta. Naučna karijera Uredi Jedan od Faradejevih ekspe­rime­nata iz 1831. u kojem se demonstrira indukcija; tečna baterija (desno) šalje električnu struju kroz mali kalem (A) koji kada se pomera ka gore ili dole unutar velikog kalema (B) njegovo magnetno polje indukuje tre­nutni napon u kalemu, koji se može detektovati galvanometrom (G) Najveći i najpoznatiji Faradejevi radovi bili su vezani za elektricitet. Otkriće danskog hemičara Hansa Kristijana Ersteda da magnetna igla skreće ako se nađe blizu provodnika kroz koji protiče električna struja, potaknulo je Dejvija i Volastona da 1821. pomoću Erstedovog elektromagnetizma pokušaju konstruisati elektromotor, ali u tome nisu uspeli. Faradej je, nakon diskusije sa njima, počeo raditi na uređaju koji bi radio na principu elektromagnetske rotacije: ako se na polovinu magneta (sličnog potkovici) postavi pljosnata metalna čaša napunjena živom, a u čašu uvuče sa oba kraja bakarna žica, čija se sredina oko jednog šiljka oslanja na pol magneta i kada se kroz živu pusti električna struja iz električne baterije, ona će, prolazeći kroz žicu, prisiliti žicu da se okreće oko magneta. Ako se taj pribor postavi na drugi pol magneta, žica će početi da se okreće na suprotnu stranu. Taj izum poznat je kao homopolarni motor. Ovi su eksperimenti i izumi postavili osnove moderne elektromagnetske tehnologije. No onda je učinio grešku. Svoj eksperiment je objavio pre pokazivanja Volastonu i Dejviju, što je dovelo do kontroverze i bilo je uzrok njegovog povlačenja s područja elektromagnetizma na nekoliko godina. Majk Faradej (cca 1861) Portret Faradeja u njegovim kasnim tridesetim Nakon deset godina, 1831. započeo je seriju eksperimenata u kojima je otkrio elektromagnetnu indukciju. Moguće je da je Džozef Henri otkrio samoindukciju nekoliko meseci pre Faradeja, ali su oba otkrića zasenjena otkrićem Italijana Frančeska Zantedekija. On je otkrio da ako provuče magnet kroz krug od žice da će se magnet zadržati sredini kruga. Njegovi esperimenti su pokazali su da promenljivo magnetsko polje indukuje (uzrokuje) električnu struju. Ova je teorija matematički nazvana Faradejev zakon, a kasnije je postala jedna od četiri Maksvelove jednačine. Faradej je to iskoristirao da konstruiše električni dinamo, preteču modernog generatora. Faradej je tvrdio da se elektromagnetni talasi šire u praznom prostoru oko provodnika, ali taj eksperiment nikad nije dovršio. Njegove kolege naučnici su odbacile takvu ideju, a Faradej nije doživeo da vidi prihvatanje svoje ideje. Faradejev koncept linija fluksa koje izlaze iz naelektrisanih tela i magneta omogućio je način da se zamisli izgled električnih i magnetnih polja. Taj model bio je prekretnica za uspešne konstrukcije elektromehaničkih mašina koje su dominirale u inženjerstvu od 19. veka. Jednostavni dijagram Faradejevog aparatusa za indukovanje električne struje magnetnim poljem: baterija (levo), prsten i namotani kalem od gvožđa (u sredini) i galvanometar (desno) Faradej se bavio i hemijom, a tu je otkrio nove supstance, oksidacione brojeve i način kako gasove pretvoriti u tečnost. Takođe je otkrio zakone elektrolize i uveo pojmove anoda, katoda, elektroda i jon. Godine 1845. otkrio je ono što danas nazivamo Faradejev efekat i fenomen nazvan dijamagnetizam. Smer polarizacije linearno polarizovanog svetla propušten kroz meterijalnu sredinu može biti rotiran pomoću spoljašnjeg magnetskog polja postavljenog u pravom smeru. U svoju beležnicu je zapisao: „ Konačno sam uspeo osvetliti magnetske linije sile i da namagnetišem zrak svetla. ” To je dokazalo povezanost između magnetizma i svetlosti. U radu sa statičkim elektricitetom, Faradej je pokazao da se elektricitet u provodniku pomiče ka spoljašnjosti, odnosno da ne postoji u unutrašnjosti provodnika. To je zato što se u elektricitet raspoređuje po površini na način koji poništava električno polje u unutrašnjosti. Taj se efekt naziva Faradejev kavez. Ostalo Uredi Majkl Faradej (1917, A. Blejkli) Grob Majkla Faradeja na groblju „Hajgejt” u Londonu Imao je seriju uspešnih predavanja iz hemije i fizike na Royal Institution, nazvana The Chemical History of a Candle. To je bio početak božićnih predavanja omladini koja se i danas održavaju. Faradej je poznat po izumima i istraživanjima, ali nije bio obrazovan u matematici. No u saradnji sa Maksvelom njegovi su patenti prevedeni u metematički jezik. Poznat je po tome što je odbio titulu ser i predsedništvo u Kraljevskom društvu (predsedavanje britanskom kraljevskom akademijom). Njegov lik štampan je na novčanici od 20 funti. Njegov sponzor i učitelj bio je Džon Fuler, osnivač Fulerove profesorske katedre na katedri za hemiju kraljevskog instituta. Faradej je bio prvi i najpoznatiji nosilac te titule koju je dobio doživotno. Faradej je bio veoma pobožan i bio je član jedne male sekte unutar škotske crkve. Služio je crkvi kao stariji član i držao mise.[9] Faradej se 1821. oženio Sarom Bernar, ali nisu imali dece.[10] Kako se približavao pedesetoj godini smanjivao je rad i obaveze da bi u jesen 1841. primetio da rapidno gubi pamćenje i od tada njegov rad skoro potpuno prestaje. Preminuo je u svojoj kući u Hempton Kortu, 25. avgusta 1867. godine. Bibliografija Uredi Chemische Manipulation (1828) Faradeje knjige, sa izuzetkom Chemical Manipulation, bile su kolekcije naučnih radova ili transkripcije predavanja.[11] Nakon njegove smrti, objavljen je Faradejev dnevnik, kao zbirka nekoliko velikih svezaka njegovih pisama; te Faradejev žurnal, sa njegovim putovanjima sa Dejvi (1813—1815). Faraday, Michael (1827). Chemical Manipulation, Being Instructions to Students in Chemistry. John Murray. 2nd ed. 1830, 3rd ed. 1842 Faraday, Michael (1839). Experimental Researches in Electricity, vols. i. and ii. Richard and John Edward Taylor.; vol. iii. Richard Taylor and William Francis, 1855 Faraday, Michael (1859). Experimental Researches in Chemistry and Physics. Taylor and Francis. ISBN 978-0-85066-841-4. Faraday, Michael (1861). W. Crookes, ur. A Course of Six Lectures on the Chemical History of a Candle. Griffin, Bohn & Co. ISBN 978-1-4255-1974-2. Faraday, Michael (1873). W. Crookes, ur. On the Various Forces in Nature. Chatto and Windus. Faraday, Michael (1932—1936). T. Martin, ur. Diary. ISBN 978-0-7135-0439-2. – published in eight volumes; see also the 2009 publication of Faraday`s diary Faraday, Michael (1991). B. Bowers and L. Symons, ur. Curiosity Perfectly Satisfyed: Faraday`s Travels in Europe 1813–1815. Institution of Electrical Engineers. Faraday, Michael (1991). F. A. J. L. James, ur. The Correspondence of Michael Faraday. 1. INSPEC, Inc. ISBN 978-0-86341-248-6. – volume 2, 1993; volume 3, 1996; volume 4, 1999 Faraday, Michael (2008). Alice Jenkins, ur. Michael Faraday`s Mental Exercises: An Artisan Essay Circle in Regency London. Liverpool, UK: Liverpool University Press. Course of six lectures on the various forces of matter, and their relations to each other London; Glasgow: R. Griffin, 1860. The Liquefaction of Gases, Edinburgh: W. F. Clay, 1896. The letters of Faraday and Schoenbein 1836–1862. With notes, comments and references to contemporary letters London: Williams & Norgate 1899. (Digital edition by the University and State Library Düsseldorf)

BEOGRADSKO IZVORIŠTE PODZEMNIH VODA BUNARI SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA Dušan Babac / Pavle Babac , Balby international Beograd Beograd 2005 , teorija, praksa , problemi eksploatacije ,opadanje izdašnosti , zone kolmiranja , regeneracija drenova , predlozi revitalizacije izvorišta, mek povez, odlično očuvano, ilustrovano, grafički prikazi, tabele, latinica, 578 strana, Prof. Dr Dušan Babac, dipl. in`. gra|. BALBY INTERNATIONAL PREDUZE]E ZA IN@ENJERING, PROJEKTOVANJE I IZVOENJE Prof. Dr Du{an Babac, dipl. in`. gra|. Dr. Pavle Babac, dipl. in`. gra|. BEOGRADSKO IZVORI[TE PODZEMNIH VODA BUNARI SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA • • Teorija, praksa, problemi eksploatacije, opadanje izda{nosti, zone kolmiranja, regeneracija drenova • • SADR@AJ 1. OP[TI PREGLED RAZVOJA TEHNIKE IZRADE BUNARA SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA ................................ ..................... 1 2. KLASIFIKACIJA, OSNOVNI TIPOVI I METODE GRAENJA BUNARA SA HORIZONTALMIN DRENOVIMA ............................ 4 2.1. Utiskivanje horizontalnih drenova po metodi `RANNEY`-A ....... 7 2.2. Utiskivanje horizontalnih drenova po metodi `FEHLMANN`-A . 14 2.3. Utiskivanje horizontalnih drenova po metodi `PREUSSAG`-A ... 19 3. ODREIVANJE PO^ETNE IZDA[NOSTI BUNARA SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA - PRIKAZ KARAKTERISTI^NIH PUBLIKACIJA ................................ ................ 24 4. IZVORI[TE PODZEMNIH VODA, HIDRODINAMI^KI MODEL I MODEL TRANSPORTA ZAGAENJA ................................ ............. 89 4.1. Izvori{ta u aluvijalnim nanosima ................................ ...................... 89 4.2. Izvori{ta koja kaptiraju subarteske izdani ................................ ......... 92 4.3. Izvori{ta u izdanima pukotinske poroznosti ................................ ..... 95 4.4. Izvori{ta koja kaptiraju primorske izdani ................................ .......... 98 4.5. Primena matemati~kog modela u analizi strujanja podzemne vode ..... 103 4.6. Primena modela transporta zaga|enja za odre|ivanje zona sanitarne za{tite ................................ ................................ .................. 113 5. HIDRIDINAMI^KA ISTRA@IVANJA U CILJU DEFINISANJA KOLI^INA PODZEMNIH VODA KOJE SE MOGU ZAHVATITI SA VELIKOG RATNOG OSTRVA ................................ ........................ 124 5.1. Uvod ................................ ................................ ................................ ..... 124 5.2. Studijsko − istra`ni radovi. ................................ ................................ ... 124 5.3. Matemati~ki model ................................ ................................ ............. 134 5.4. Tariranje matemati~kog modela Velikog ratnog ostrva. ................. 138 5.5. Eksploatacione {eme. ................................ ................................ ......... 143 6. ANALIZA UTICAJA POJE DINIH PARAMETARA NA PO^ETNI KAPACITET KOD PROJEKTOVANJA BUNARA SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA ................................ ............... 153 6.1. Analiza uticaja udaljenosti usamljenog bunara sa horizontalnim drenovima i niza bunara sa horizontalnim drenovima od obale reke (b)na po~etnu izda{nost ................................ ............................ 163 6.2. Analiza uticaja broja (n) i du`ine drenova (L) na po~etnu izda{nost bunara sa horizontalnim drenovima ............................... 192 6.3. Analiza uticaja mo}nosti vodonosnog sloja (H) i depresije (S) na po~etnu izda{nost bunara indirektnim putem preko odre|ivanja dopu{tene prijemne sposobnosti bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ .. 199 7. PRIKAZ KARAKTERISTI^NIH PRIMERA PRIMENE BUNARA SA HORIZONTALNIM DRENOVIMA ............................ 220 7.1. Vodosnabdevanje Var{ave primenom bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ ... 220 7.2.Vodosnabdevanje Kragujevca primenom bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ .... 229 7.3. Vodosnabdevanje Velesa (Makedonija) primenom bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ ... 262 7.4. Bunari sa horizontalnim drenovima u dunavskom aluvionu kod Budimpe{te ................................ ................................ .................. 266 7.5. Vodovod Berlina ................................ ................................ .................. 273 7.6. Primeri primene bunara sa horizontalnim drenovima u USA ......... 283 7.7. Vodosnabdevanje Beograda primenom bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ ... 288 7.8. Vodosnabdevanje Novog Sada primenom bunara sa horizontalnim drenovima ................................ ................................ ... 317 8. PROBLEMI EKSPLOATACIJE BEOGRA DSKOG IZVORI[TA .... 332 8.1. Osnovni parametri koji defini{u kapacitet Beogradskog izvori{ta i analiza opadanja iza{nosti bunara ................................ ................. 332 8.2. Uzroci opadanja izda{nosti bunara, prvih deset godina rada izvori{ta ................................ ................................ .............................. 335 8.3. Uzroci kolmiranja i ispiranja drenova Ranney bunara na beogradskom izvori{tu ................................ ................................ ...... 351 8.4. Vreme nadoknade vode usled ispiranja (T 3 ) ................................ ... 354 8.5. Odre|ivanje nadoknade vode usled tro{kova ispiranja (radna snaga i materijalni tro{kovi) ................................ .................. 356 8.6. Procena dobijene koli~ine vode posle regeneracije bunara ........... 357 8.7. Optimizacija procesa ispiranja bunara, jedno ispiranje .................. 358 8.8. Analiza efekata ispiranja ................................ ................................ ... 360 8.9. Koeficijent efektivnosti obrade ................................ ......................... 364 8.10. Uzroci kolmiranja drenova Ranney bunara na Beogradskom izvori{tu ................................ ................................ ............................... 367 8.11. Analiza pokazatelja opadanja izda{nosti ( α ) ................................ ... 372 8.12. Analiza opadanja izda{nosti bunara na Beogradskom izvori{tu usled interferencije ................................ ................................ ............ 377 8.13. Opadanje izda{nosti bunara usled kolmiranja kontakta reka - porozna sredina, odnosno jezero - porozna sedina, analiza nadeksploatacije izdani na primeru Ade Ciganlije i Savskog jezera kao dela Beogradskog izvori{ta ................................ ............. 386 8.14. Savsko jezero i Ada Ciganlija kao deo Beogradskog izvori{ta ....... 392 8.15. Desna obala toka Save, uzvodno od gornje pregrade Savskog jezera, kao deo Beogradskog izvori{ta ................................ ............ 428 8.16. Pojam temperature vode u bunaru i reci Savi i pra}enja u toku vremena sa aspekta kontakta reka Sava - zrnasta porozna sredina - drenovi bunara ................................ ................................ ... 441 8.17. Prognoza promene temperature podzemnih voda u vodozahvatima infiltracionog tipa primenom jedna~ine toplotnog bilansa ................................ ................................ ............... 458 8.18. Postavljanje novih bunara na izvori{tu desne obale Save, uzvodno od gornje pregrade Savskog jezera, u uslovima ve} postoje}ih bunara u eksploataciji ................................ ............... 462 8.19. Analiza izda{nosti bunara desne obale Save uzvodno od gornje pregrade Savskog jezera, pravci prihranjivanja bunara, indentifikacija problema kod rada bunara ......................... 472 8.20. Zona U{}a kao deo Beogradskog izvori{ta ................................ ..... 485 8.21. Leva obala Save, potez izme|u bunara RB-30 i RB-66, kao deo Beogradskog izvori{ta, ukupno 30 bunara ............................... 505 8.22 Izvori{te Progar, kao deo beogradskog izvori{ta ............................. 541 8.23. Izvori{te Boljevci, kao deo beogradskog izvori{ta .......................... 567 9 LITRERATURA ---------------------------- ⭐️Knjiga je N O V A ----------------------------⭐️ M

U dobrom stanju! Redje u ponudi! Apolo 13 je sedma Apolo misija koju je organizovao SAD. Letelica je lansirana 11. aprila 1970. godine iz Svemirskog centra Kenedi na Floridi ali je misija napuštena zbog eksplozije rezervoara sa kiseonikom dva dana posle lansiranja. Posada se uspešno vratila na Zemlju a o njihovom događaju snimljen je film Apolo 13. Posadu su činili Džejms Lavel, Džek Svajgert kao piloti komandnog modula i Fred Hejz kao pilot lunarnog modula. Milojko `Mike` Vucelić (Garešnica, 11. lipnja 1930. - La Jolla, 7. rujna 2012.) je bio hrvatsko-američki inženjer strojarstva.[1][2] Najpoznatiji je po tome što je bio rukovoditelj projekta i jedan od direktora američkog svemirskog programa Apollo. Milojko Vucelić se rodio 11. lipnja 1930. godine u Garešnici u Republici Hrvatskoj[3], u srpskoj[4] obitelji Ljubice (rođene Hrgović) i Josifa (Jose) Vucelića, građevinskog inženjera, koji je radio kao nadzornik pruge na Državnim željeznicama Kraljevine Jugoslavije sa službom na kolodvoru Mišulinovac. Njegov pradjed, Rafael Vucelić bio je časnik slunjske pukovnije, a za svoje zasluge je dobio plemićku titulu `von Radiboj` od cara i kralja Franje Josipa I.[5] Osnovnu (pučku) školu i prvih sedam razreda gimnazije završio je u Bjelovaru, a 1948. godine maturirao je u Trećoj muškoj gimnaziji u Zagrebu. Diplomirao je na Strojarskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu krajem 1954. godine[6] na temu teorijske mehanike. Tijekom studija bavio se zrakoplovstvom. U Vazduhoplovnom centru u Vršcu je završio jedriličarski i pilotski tečaj, a tijekom studija bio je aktivan član Aerokluba Zagreb, te je radio kao tehničar. Nakon stjecanja diplome seli se u Njemačku, gdje je u početku radio za Mercedes-Benz u Stuttgartu, a zatim za Ford u Koelnu.[5][7][8] U Njemačkoj je proveo dvije godine, nakon čega se seli u Sjedinjene Američke Države, gdje u početku radi za Cessna Aircraft Company na dizajnu i opremi za slijetanje za njihov model C182RG. Poslije toga se zapošljava u tvrtki North American Aviation u kojoj radi kao projektant uređaja za spašavanje pilota za avione F-104 Starfighter i B-58 Hustler. Pošto je North American Aviation (danas North American Rockwell) imao ugovor sa NASA-om oko izrade svemirske letjelice Apollo, Vucelić je uključen u ovaj program skoro od samog njegovog početka, tj. od veljače 1962. godine. Analizirao je različite koncepte slijetanja na Mjesec, te je radio na razvoju specifikacija za različite sustave svemirskih letjelica. U početku je radio kao inženjer, da bi kasnije postao menadžer u NASA-inom sjedištu u Houstonu. Tamo mu je zadatak bila eliminacija svih mogućih grešaka tijekom leta, zbog čega je od svojih kolega dobio nadimak `Menadžer za probleme`. Tijekom ovog perioda, usko je surađivao sa glavnim kontrolorom leta Geneom Krantzom. Kao svoj najveći uspjeh naveo je misiju Apollo 8, kada je uvjerio rukovodstvo programa da umjesto trošenja resursa rakete Saturn V za još jedno ponavljanje misije u orbiti oko Zemlje, letjelica može krenuti u misiju oko Mjeseca. Nakon misije Apollo 11 i uspješnog slijetanja na Mjesec, Vucelić je dobio zadatak da proširi mogućnosti istraživanja Mjeseca iz orbite dodavanjem instrumenata. Na misiji Apollo 13 bio je zadužen za spašavanje astronauta, te ga je za ove zasluge 18. travnja 1970. godine američki predsjednik Richard Nixon odlikovao Predsjedničkom medaljom slobode (eng. Presidential medal of Freedom). Ostala je zapamćena čuvena rečenica koju je izgovorila posada Apolla 13 centrali NASA-e za vrijeme kontrole ovog leta: Houston, imamo problem, a primio ju je upravo Milojko Vucelić.[8] Po završetku misija Apollo, sudjelovao je u programu prve američke orbitalne svemirske postaje Skylab, koja je lansirana 1973. godine. Godine 1969. postaje vođa američko-sovjetskog kolaboracijskog Apollo-Sojuz programa. Tu je Vucelić radio na prilagođavanju Apollo letjelice za spajanje sa Sojuzom.[6][9] U ljeto 1975. godine biva premješten u London obnašajući dužnost potpredsjednika East-West Trade-a za Rockwell International Company, koja je bila zadužena za razvoj trgovinskih odnosa sa zemljama istočne Europe, te je time napustio rad u NASA-i. Od 1981. godine zaposlen je u američkoj telekomunikacijskoj tvrtki AT&T. Nakon pet godina provedenih u AT&T-u, 1986. godine kupuje tvrtku Ideal Electric Company, koju 20 godina kasnije prodaje južnokorejskom Hyundai-u.[7] Nagrade i priznanja Za svoje zasluge u programu Apollo dobio je brojne nagrade, među kojima je najznačajnija `Presidential Medal of Freedom`, najviša američka civilna nagrada koju mu je dodjelio predsjednik Richard Nixon.[5] Temeljem podrijetla svojih predaka iz Vojne Krajine bio je član Hrvatskog plemićkog zbora.[2][5] Obitelj Svoju suprugu Ingu Perzl, podrijetlom Njemicu, upoznao je na jednom od mjesečnih društvenih sastanaka stranih studenata na Sveučilištu Wichita. Sa njom ima dva sina: Alexandra, koji je stručnjak za čistu energiju i Nicholasa, koji kao inžinjer dizajnira raketna pilotska sjedišta. [10] Izdavaštvo Milojko Vucelić je 1970. godine napisao stručnu knjigu pod imenom `Apollo XIII javlja... Houston imamo problem`, koju je izdala Tehnička knjiga Zagreb, u kojoj opisuje probleme u misiji Apollo 13 i kako su ih riješili.

Veoma dobro očuvano. Autor - osoba Grlić, Ljubiša Naslov Enciklopedija samoniklog jestivog bilja / Ljubiša Grlić ; [fotografije Ljubiša Grlić i Stipe Hećimović ; crteži Nela Krstić] Vrsta građe enciklopedija, leksikon Jezik srpski Godina 1990 Izdanje 2. izd. Izdavanje i proizvodnja Zagreb : August Cesarec, 1990 (Ljubljana : Delo) Fizički opis 391 str. : ilustr. u bojama ; 25 cm Drugi autori - osoba Hećimović, Stipe Krstić, Nela Zbirka Biblioteka Priručnici Napomene Bibliografija: str. 364-366 Registri. Predmetne odrednice Jestive biljke -- Enciklopedije Samonikle biljke – Enciklopedije IZ PREDGOVORA PRVOM IZDANJU U posljednje vrijeme povećava se interes za jestive biljke koje slobodno rastu u prirodi. Spoznaja da živimo u sve zagađenijem i zatrovanijem svijetu mijenja neke ustaljene pristupe prehrani i postepeno nas orijentira prema zdravoj prirodnoj biljnoj hrani, kojom naše jelovnike možemo i osvježiti i obogatiti. Sve više maha uzimaju pokreti koji teže približiti suvremenog čovjeka prirodi, a širi se i vegetarijanstvo, koje će u bogatstvu naše flore naći veliké mogućnosti za ostvarenje svojih ideja. Osim toga, sadašnje naše teškoće i sniženi standard života upućuju nas na prirodu, na neiscrpne i besplatne izvore biljne hrane. Napokon, neizvjesnost življenja u današnjem nemirnom svijetu, a i strah od izbijanja rata, navode nas da razmišljamo o rezervnoj hrani, koja bi nam olakšala preživljavanje u svim okolnostima što bi nas mogle zadesiti. Rezultate prvih istraživanja vitaminske vrijednosti 75 vrsta naših divljih jestivih biljaka objavio sam još 1952-54, a pokušaji sistematizacije takvog bilja datiraju od 1954–56, kada su izašle moje prve knjige s tog područja. U njima sam nastojao skrenuti pažnju na obilje novih, do tada kod nas nepoznatih izvora zdrave i ukusne hrane, što ih nalazimo u bogatoj i raznolikoj flori naše zemlje. Slijedila su mnoga istraživanja i publikacije naših vojnih stručnjaka, tako da o samoniklom jestivom bilju danas postoji već prilično opsežna domaća literatura. Za više od 30 godina bavljenja tim područjem prikupio sam obilnu građu. Uz terenska i laboratorijska istraživanja, anketiranja te organoleptičke i kulinarske eksperimente, snimio sam više od 3000 fotografija jestivih biljaka na njihovim prirodnim staništima, a skupio sam i mnoštvo podataka proučavanjem strane i domaće literature. Smatrao sam korisnim srediti sav taj materijal, sažeti ga i objaviti u obliku popularnog, bogato ilustriranog priručnika. Budući da je moja knjiga Samoniklo jestivo bilje (1980) već duže vrijeme rasprodana, a kako se zanimanje za djelo takva sadržaja ne smanjuje, prihvatio sam se pripremanja ovog izdanja. Svjestan sam da naslov „Enciklopedija“ obavezuje i da pretpostavlja što kompletnije, sistematski i pregledno obrađeno gradivo, u kojem će čitalac brzo i jednostavno doći do željenih informacija. U ovu knjigu, za razliku od prethodne, nisam uvrstio jestive gljive, jer su posljednjih godina kod nas objavljeni specijalizirani gljivarski priručnici. Ipak, ova je knjiga sadržajem opsežnija, već i zato što je sistematski dio proširen sa 140 novih, kod nas dosad neopisanih jestivih vrsta. Tako je ovdje u zasebnim člancima obrađeno ukupno 409 biljnih vrsta, a uz to je veći broj jestivih biljaka uzgredno opisan u člancima o njima srodnim vrstama. Tekstovi o ranije uvrštenim biljkama za ovu su enciklopediju temeljito revidirani, prošireni i dopunjeni. Sistematski dio knjige ilustriran je sa 490 odabranih fotografija, od kojih su više od polovice nove, ranije neobjavljene. Znatno je proširen i uvodni, opći dio, u koji su ušla neka nova poglavlja. Biljke su i u ovoj knjizi obrađene po botaničkom sistemu, tako da je kao temeljna taksonomska kategorija uzéta biljna vrsta, a kao viša kategorija porodica. Tamo gdje su uvrštene po dvije ili više vrsta iz jedne porodice, iznijeta su i neka karakteristična obilježja te porodice. Pri morfološkom. opisivanju i izlaganju ostalih podataka držao sam se za sve biljke istog redoslijeda, pa će čitaoci, nadam se, lako naći podatke koji ih budu zanimali. Novost je da su sve uvrštene biljke po značenju razvrstane u tri skupine (A, V i C), što će omogućiti lakše odabiranje. U ovo izdanje uveden je i ilustrirani Rječnik stručnih pojmova, koji će čitaocima s nedovoljno stručnog znanja olakšati snalaženje u priručniku. Kalendar branja donosi pregled dostupnosti jestivih vrsta u pojedinim mjesecima. Indeksi botaničkih i narodnih naziva na kraju knjige također će omogućiti brzo pronalaženje podataka o pojedinim biljnim vrstama. Svojom suradnjom i sugestijama mnogo su me obavezali mr Stipe Hećimović, prof. Dragomir Brkić, prof. Dr Takanobu Itai, prof, dr Vladimir Dévidé, gospoda Yasuyo Hondo, drCharles C. Fulton, prof. dr Vanda Kochansky-Devidé, recenzenti profesori dr Zvonimir Dévidé i dr Mirko Filajdić te autor crteža Nela Krstić. Svima i ovdje srdačno zahvaljujem. Zagreb, u studenom 1985. Lj. G. UZ DRUGO IZDANJE Tekst prvog izdanja temeljito je revidiran, na više mjesta dotjeran ili dopunjen novijim podacima. Usvojio sam i neke sugestije čitatelja, na čemu im i ovdje zahvaljujem. Zagreb, u siječnju 1990. Samonikle jestive biljke su najstariji izvor hrane dostupan ljudskoj vrsti. Danas je upotreba ovog izvora hrane očuvana samo kod zajednica koje nisu imale jači dodir sa civilizacijom. Tokom novije istorije samoniklo jestivo bilje najčešće se koristilo u vreme raznih nepogoda i nestašica izazvanih ratovima, ali posljednjih decenija interes za ovu oblast sve više raste, kako kod nas tako i u celom svetu. Značaj samonikle flore kroz istoriju Samonikle jestive biljke, odnosno divlja flora bio je osnovni izvor hrane praistorijskog čoveka pre nego što se naučio lovu i ribolovu. Razvojem civilizacije čovek je počeo da kultiviše jestive biljke i postepeno izgubio urođeni instinkt za prepoznavanje jestivih biljaka. Međutim, samonikla flora je tokom istorije ostala značajan izvor hrane, pogotovo u kriznim vremenima (kakvi su ratovi, na primer), pa se znanje o jestivosti pojedinih biljaka održalo i do danas. Po pravilu su samonikle biljke znatno bogatije vitaminima i mineralima od gajenih vrsta, a takođe u najvećoj meri oslobođene najrazličitijih toksina koji se koriste u savremenoj poljoprivredi (herbicidi, insekticidi i sl.) i prehrambenoj industriji (različiti aditivi). Osim toga, veliki broj jestivih vrsta svrstava se i među lekovite biljke i obratno, a lekovito delovanje biljaka može se (osim kroz čajeve, tinkture i sl.) ispoljiti kroz jela pripremljena od njih. Ne postoji oštra granica između fitoterapije i dijetoterapije. Obe ove grane medicine stare su koliko i samo čovečanstvo. Zanimljiv je podatak da su se, tokom 20. veka, pripadnici mnogih primitivnih plemena, kojima je samonikla flora do tada bila osnovna hrana, počeli razboljevati zbog prelaska na način ishrane civilizovanog čoveka. Podela Samonikle lekovite biljke mogu se razvrstati na više načina, a osnovna podela može biti prema delovima biljaka koji se mogu koristiti u ljudskoj ishrani. Korenasto povrće U ovu grupu spada mesnato korenje, lukovice, krtole i rizomi. Najviše vrsta sa jestivim podzemnim delovima ima među monokotiledonim biljkama. Tu prvenstveno spadaju razne vrste kaćuna i drugih vrsta iz porodice orhideja, zatim mnoge vrste iz porodice ljiljana (lukovi, grančica, divlji ljiljan, pokosnica, ptičje mleko, pasji zub, vilin luk) i neke močvarne i vodene vrste (strelica, vodena bokvica, vodoljub, rogozi, trske, dremovac). Među dikotiledonim biljkama najviše vrsta sa jestivim podzemnim delovima ima među glavočikama (čičoka, stričak, čičak, cikorija, maslačak, kozja brada, kravačac, dragušica), zatim među zvončićima i lopočovkama, dok su u drugim porodicama manje zastupljene. Glavni hranljivi sastojak divljeg korenastog povrća najčešće je skrob, a kod glavočika i inulin. Hranljiva vrednost slična je žitaricama od kojih je korenasto povrće siromašnije belančevinama. Podzemni delovi jednogodišnjih biljaka najčešće se sakupljaju u jesen, na kraju vegetacione sezone, dok se podzemni delovi višegodišnjih biljaka sakupljaju i u jesen i u proleće. Kada ne sadrže gorke, opore, škodljive ili nesvarljive sastojke ovi podzemni delovi mogu poslužiti kao ukusno povrće. Mogu se jesti prokuvani ili pečeni na žaru, poput krtola kaćuna ili dodavati salatama u svežem stanju, kako se najčešće koriste različiti divlji lukovi (sremuš, vlašac, vinogradarski luk, planinski luk, sibirski luk i druge vrste). Druge vrste divljeg korenastog povrća, obzirom da su često veoma bogate skrobom, mogu se sušiti, mleti i koristiti za mešenje hleba ili kao zamena za kafu. Pre upotrebe treba ih dobro oprati, a po potrebi i oljuštiti. Neki podzemni delovi koji se prikupljaju mogu se sušiti i kao takvi kasnije koristiti za pripremu čajeva ili kao začini. Podzemne delove aromatičnih vrsta ne bi trebalo pre sušenja prati, već samo dobro obrisati čistom krpom. Očišćena biljna droga seče se na sitnije komade ili listiće i niže na konac ili rasprostire u tankom sloju na specijalnim mrežama. Suši se prirodnim putem na promajnom mestu, može i na osunčanom. Osušeni podzemni biljni delovi čuvaju se u suvim i hladnim prostorijama, nearomatični u kartonskim kutijama ili papirnim kesama, a aromatični u staklenim posudama. Divlje zeleno povrće Divlje povrće je najpoznatija i najrasprostranjenija kategorija samoniklog jestivog bilja. Najčešće se za jelo upotrebljavaju mladi listovi ili prolećni izdanci, a ređe ceo nadzemni deo biljke. Divlje zeleno povrće raste na gotovo svakoj zelenoj površini, a neretko se mogu naći oko ljudskih naseobina, uz puteve, na železničkim nasipima i sličnim mestima. Često se ubrajaju i u korove. Najukusnije vrste ove grupe samoniklih biljaka pripada porodicama kupusnjača, glavočika, troskota, lobodnjača i štitara, ali i među mnogim drugim. Posebno su sočni i ukusni izdanci nekih trajnica dok im se još nisu razvili listovi, kao na primer izdanci špargle, bljušta, pepeljuge, hmelja, paviti, japanske kiselice itd. Divlje zeleno povrće posebno je značajno kao bogat izvor vitamina C, obično bogatiji od gajenog povrća. Ovim vitaminom naročito su bogati listovi vrsta iz porodica kupusnjača i ruža. Karoten je takođe prisutan u svi zelenim biljnim delovima. Pored ova dva vitamina divlje zeleno povrće bogato je i vitaminima B1, B2, E, K, P, folnom kiselinom i mnogim drugim bioaktivnim materijama. Zeleni delovi biljaka beru se dok su još mladi i sočni, najčešće pre cvetanja. Starenjem i formiranjem cvetova često gube prijatan ukus i postaju gorki i nejestivi, a neke vrste mogu čak sadržati i otrovne sastojke. Biljke je najbolje sakupljati rano ujutro, dan-dva posle obilne kiše. Biljke ubrane posle kiše ili u zaseni blažeg su ukusa od onih ubranih tokom sušnih dana ili na osunčanim mestima. Divlje zeleno povrće najčešće se koristi sveže, u salatama, kada je njegova hranljiva vrednost i najveća, ali se mogu pripremati i kao variva ili čorbe. Divlje povrće svežinu može sačuvati u frižideru nekoliko dana, ali se takođe može i konzervirati i sačuvati kao zimnica. Neki od načina konzerviranja su: zamrzavanje – u zamrzivaču se divlje zeleno povrće može čuvati nekoliko meseci, a pre zamrzavanja potrebno ga je blanširati (preliti vrelom vodom); sušenje – biljke je najbolje sušiti prostrto u tankom sloju, na čistoj podlozi, na provetrenom mestu zaklonjenom od direktnog sunca; ukiseljavanje – divlje zeleno povrće može se ostavljati kao turšija, na isti način kao i gajeno. Jestivi cvetovi Slatki napitak od suvog grožđa, limuna, jaja i cvetova crne zove Jestivi samonikli cvetovi bliski su divljem povrću, ali se od njega razlikuju većim sadržajem šećera, a često i prijatnim mirisom koji se dobro slaže sa raznim poslasticama, pa je i njihova primena u kulinarstvu nešto drugačija. Osim toga cvetovi su i dekorativni, pa uvek mogu poslužiti za ukrašavanje različitih obroka, kako slatkih tako i slanih. Mnogi cvetovi sadrže važne bioaktivne sastojke, poput vitamina C, a oni žute boje bogati su bioflavonoidima i karotenom. Cvetovi se sakupljaju kada su u punom razvoju, mada se kod nekih vrsta koriste i pupoljci (pupoljci dragoljuba mogu se koristiti kao začin - zamena za kapar). Aromatični cvetovi sakupljaju se rano ujutro, pre izgrevanja sunca, a nearomatični oko podneva. Cvetovi različitih vrsta mogu se koristiti za pripremu raznih poslastica (cvetovi crne zove ili bagrema), čorbi, variva ili salata (cvetovi dragoljuba i crvene deteline) ili omleta (cvetovi maslačka), ali se najčešće koriste za dekoraciju (cvetovi ljubičice, bele rade, nevena, crnog sleza, jagorčevine i dr). Cvetovi različitih vrsta mogu se i sušiti i tako osušeni koristiti za pripremu aromatičnih biljnih čajeva (crvena detelina, lipa, kamilica, divizma). Suše se kao i zeleno povrće, u tankom sloju, na čistoj podlozi, na provetrenom i zasenjenom mestu. Osušeni cvetovi čuvaju se na hladnom mestu, nearomatični u kartonskim kutijama ili papirnim kesama, a aromatični u staklenim posudama. Divlji plodovi Sirupi od samoniklog voća i cveća Divlje voće, odnosno jestivi plodovi samoniklih biljaka dospevaju za branje od početka juna do kasne jeseni, odnosno u periodu kada drugi delovi najvećeg broja vrsta samoniklih biljaka nisu više jestivi. Najveći broj divljih vrsta sa kojih se sakupljaju plodovi svrstan je u porodicu ruža (Rosaceae), ali ih ima i u drugim porodicama (vresovke, ogrozdi, kozokrvinke, drenovke, šipci i dr). Divlji plodovi (jestivi, ali i otrovni!) najčešće su živo obojeni. Imaju mesnat i sočan perikarp (oplodnicu, omotač ploda) u kome je jedno seme (kod koštunica – džanarika, trnjina, drenjina, lešnik...), više semena (bobice – ribizla, borovnica, šipurak, glog...), ili pripadaju grupi zbirnih plodova (kupina, malina, šumska jagoda). U divlje plodove ubrajaju se i šišarke nekih četinara (na primer šišarke občne kleke, tise). Divlji plodovi su, zavisno od vrste, značajan izvor vitamina, naročito vitamina C i karotena, a takođe su bogati i mineralima (kalijum, kalcijum, fosfor, magnezijum), ugljenim hidratima, organskim kiselinama (jabučna, limunska, vinska), skrobom, pektinima i dr. Samonikli divlji plodovi najčešće se beru kada su sasvim zreli, jer su tada najukusniji i sadrže najviše hranljivih materija. Međutim postoje i oni koji su po sazrevanju tvrdi, oporog ili kiselog ukusa, a postaju ukusni tek posle jačih mrazeva, kada postanu prezreli i nagnjili.[Ovde nije reč o pravom procesu truljenja pod uticajem mikroorganizama, već o procesu samomaceracije, odnosno pretvaranju tvrdog perikarpa u kašastu masu pod uticajem enzima koji razlažu ćelijske membrane.] Ovakvi su plodovi mukinje, brekinje, jarebike ili oskoruše. Nasuprot njima šipurak se bere čim zarudi (počne da se crveni) jer sasvim zreo plod postaje mekan, teže se obrađuje i brže propada, a uz to u njemu ima manje vitamina C nego u nedozrelom plodu. Pri sakupljanju samoniklih plodova strogo se mora voditi računa da se dobro upozna izgled ne samo ploda, već i cele biljke, njene morfologije i staništa na kojima se može naći, kako ne bi došlo do zamene vrsta. Treba uvek imati na umu da u prirodi postoje brojne vrste čiji su plodovi otrovni, ali često naizgled sočni i ukusni, jarkih i privlačnih boja. Ovakve zamene najčešće se mogu desiti pri sakupljanju bobica i njihov ishod u nekim slučajevima može biti i fatalan. Divlje voće najčešće se konzumira sveže, samo ili kao sastojak voćnih salata, ali se može, poput kultivisanog voća, koristiti i za pripremu različitih poslastica ili kao zimnica u obliku sokova, sirupa, kompota, džemova, želea... Divlji plodovi mogu se i sušiti i kasnije koristiti uglavnom za pripremu ukusnih čajeva. Od divljeg voća mogu se spravljati i voćna vina, rakije i likeri, kao i voćno sirće. Kod pripreme nekih vrsta samoniklog voća treba biti veoma oprezan, jer su im neki delovi jestivi, a drugi otrovni. Karakterističan primer za ovu pojavu je tisa (Taxus baccata), kod koje je crveni omotač oko šišarice sočan i ukusan, dok je sama šišarica unutar njega veoma otrovna, kao i svi ostali delovi ove vrsta. Seme Seme je po svom sastavu najkompletnija i verovatno najzdravija hrana, jer sadrži znatnu količinu skroba, belančevina, bogato je vitaminom E, vitaminima B kompleksa, kao i važnim mineralima. Najčešće se sakuplja seme lobode, deteline, tušta, vijušca, gunjice, štira, nekih trava, kao i seme nekih vrsta drveća, kakvi su žirevi hrasta i bukve, pitomi kesten i seme borova (seme borova je najčešće veoma sitno, osim semena pinjola, koje je u svetu veoma cenjeni začin). Kalendar branja samoniklih jestivih biljaka FEBRUAR – plodovi breze, borovi pupoljci MART – kora hrastova i drugog drveća, jagorčevina, kopriva, ljubičica, maslačak, podbel, pupoljci topole, pupoljci breze i drugog drveća, vodopija APRIL – pitomi kesten, dobričica, glog, jagorčevina, kamilica, kopriva, lazarkinja, ljubičica, dan i noć, maslačak, oman, plućnjak, podbel (cvet i list), rosopas, rusomača, srčenjak MAJ – bagremov cvet, bokvica, dobričica, glog, jagoda, kamilica, kopriva, kesten pitomi, mrtva kopriva, kupina, lazarkinja, lipa, maslačak, majkina dušica, matičnjak, medveđe grožđe, plućnjak, podbel, preslica, rosopas, vrkuta, crna zova, žalfija JUN – gloginje, beli slez, bokvica, borovnica, dan i noć, divizma, dobričica, glog, kesten pitomi, jagoda, jagorčevina, mrtva kopriva, kruška, kupina, malina, matičnjak, majčina dušica, majska ruža, neven, pelin, orah, plućnjak, rusomača, preslica, različak, slez crni, suručica, kamilica, vrkuta, vranilova trava, cvet zove JUL – bokvica, borovnica, breza, brđanka, divizma, divlja ruža, dupčac, kunica, jagoda, žalfija, kim, kokotac, kopriva, mrtva kopriva, kupina, lipa, matičnjak, nana, orah, pelin, podbel, preslica, slez beli i crni, timijan, kamilica, trandovilje, troskot, vrkuta, vranilova trava, vratić, cvetovi zove AVGUST – kim, breza, šipurak, drenjina, kopriva, hmelj, kupina, slez beli i crni, hrastova kora, lincura, nana, orah, pelin SEPTEMBAR – divizma, šipurak, drenjina, hmelj, hrastova kora, kokotac, lincura, nana, neven, oman, orah, pelin, slez beli, zečji trn, slatki koren, žutika, divlja šargarepa OKTOBAR – brđanka, dinjica, glog, iđirot, kopriva, lincura, maslačak, slez beli, zečji trn, slatki koren NOVEMBAR – gloginje, iđirot, maslačak MG144 (N)