How Humans Evolved Eighth Edition by Robert Boyd (Author), Joan B. Silk (Author) 496 pages VELIKI FORMAT KAO NOVO The most complete introduction to the science of human evolution. With a signature blend of evolutionary theory, population genetics, and behavioral ecology, How Humans Evolved teaches the science and history behind human evolution. Thoroughly updated with coverage of recent research and new discoveries, the Eighth Edition offers the most visual, dynamic, and effective learning tools in its field. The Eighth Edition also includes an expanded suite of animations that help students better visualize and understand tricky concepts, as well as real-world videos and InQuizitive adaptive learning.

Upravljanje projektima u gradjevinarstvu-Branislav Ivković, Željko Popović, na slikama prikazan deo sadržaja, latinica Jugoimport-SDPR, IP `Nauka` Beograd 1994. Tvrde korice sa omotom Format: 18x24,5 cm 603 strana Nova i nekorišćena knjiga

B. V. Šabat `Uvod u kompleksnu analizu` 1-2 -prvi deo: funkcije jedne promenljive -drugi deo: funkcije više promenljivih tvrd povez 320+400 strana Наука, 1976. prva knjiga, inače u odličnom stanju, ima iskrzanu riknu pri vrhu i dnu (videti fotografiju); druga knjiga nije korišćena kompleksna analiza

Linear Programming and extensions by George B.Dantzig Publisher: Princeton University Press, 1963 Линеарно програмирање и проширења аутор Георге Б.Дантзиг У стварним проблемима везаним за финансије, пословање и менаџмент, математичари и економисти се често сусрећу са проблемима оптимизације. У овој класичној књизи, Џорџ Данциг разматра мноштво примера и развија методе линеарног програмирања за њихова решења. Он почиње увођењем основне теорије линеарних неједначина и описује моћну симплекс методу која се користи за њихово решавање. Дати су и третмани концепта цене, транспортног проблема и матричних метода, а обухваћени су и кључни математички концепти као што су својства конвексних скупова и линеарних векторских простора. Џорџ Данциг је на прави начин познат као „отац линеарног програмирања“. Линеарно програмирање је математичка техника која се користи за оптимизацију ситуације. Може се користити за минимизирање саобраћајних гужви или за максимизирање распореда летова авио-компаније. Он је формулисао његов основни теоријски модел и открио његов основни рачунски алгоритам, „једноставну методу“, у меморандуму који је објавио путоказ који су објавиле ваздухопловне снаге Сједињених Држава почетком 1948. Линеарно програмирање и проширења пружају изванредан приказ каснијег развоја његовог предмета, укључујући истраживање математичке теорије, рачунања, економске анализе и примене на индустријске проблеме. Данциг је први пут постигао успех као дипломирани студент статистике на Универзитету Калифорније, Беркли. Једног дана је стигао на час након што је почео, и претпоставио је да су два задатка на табли додељена за домаћи задатак. Када је предао решења, извинио се свом професору Јержију Нејману што су каснили, али је објаснио да му је проблем био тежи него иначе. Отприлике шест недеља касније, Нејман је узбуђено рекао Данцигу: „Управо сам написао увод у један од твојих радова. Прочитај га да бих могао да га одмах пошаљем за објављивање.“ Данциг није имао појма о чему говори. Касније је сазнао да су проблеми `домаћег задатка` заправо два позната нерешена проблема у статистици. Linear Programming and extensions by George B.Dantzig In real-world problems related to finance, business, and management, mathematicians and economists frequently encounter optimization problems. In this classic book, George Dantzig looks at a wealth of examples and develops linear programming methods for their solutions. He begins by introducing the basic theory of linear inequalities and describes the powerful simplex method used to solve them. Treatments of the price concept, the transportation problem, and matrix methods are also given, and key mathematical concepts such as the properties of convex sets and linear vector spaces are covered. George Dantzig is properly acclaimed as the `father of linear programming.` Linear programming is a mathematical technique used to optimize a situation. It can be used to minimize traffic congestion or to maximize the scheduling of airline flights. He formulated its basic theoretical model and discovered its underlying computational algorithm, the `simplex method,` in a pathbreaking memorandum published by the United States Air Force in early 1948. Linear Programming and Extensions provides an extraordinary account of the subsequent development of his subject, including research in mathematical theory, computation, economic analysis, and applications to industrial problems. Dantzig first achieved success as a statistics graduate student at the University of California, Berkeley. One day he arrived for a class after it had begun, and assumed the two problems on the board were assigned for homework. When he handed in the solutions, he apologized to his professor, Jerzy Neyman, for their being late but explained that he had found the problems harder than usual. About six weeks later, Neyman excitedly told Dantzig, `I`ve just written an introduction to one of your papers. Read it so I can send it out right away for publication.` Dantzig had no idea what he was talking about. He later learned that the `homework` problems had in fact been two famous unsolved problems in statistics. odlično očuvana sa neznatnim tragovima korišćenja na koricama RUSKNJ

Pravila za klasifikaciju i konstrukciju morskih čeličnih brodova,uflekane prednje korice. Izdavač:Germanischer Lloyd,Hamburg 1986/1988. Format:30cm x 21,5cm. Broj Strana:I-153,II-153,III-22 strane,tvrd i mek povez. I - Rulesfor the Classification and Construction Seagoing Steel Ships 186 1986 Edition Chapter 6 - Materials II - Vorschriftenfür Klassifilkation und Bau Von stählernen Seeschiffen Ausgabe 1986 Kapitel 6 - Werkstoffe Germanischer Ilopd Knderungen und Erganzungen zu Kapttel 6 - Werkstoffvorschrif ten, Ausgabe 1986, Abschnftt 3 - Bleche, Bänder, Form- und Stabstähie, Tell B - Normalfeste und höherfeste Schiffbaust Shlend Tell L - Hochfeste Vergütungsst ähie für geschwelßte Konstruktlonen III - Changes of and Amendments to Chapter 6 - Rules for Materlals, Editlon 1986, Section 3 - Steel Plates, Strips, Sectlons and Bars, Part B - Normal and Higher Strength Hull Structural Steels Part L - High Strength Quenched and Tempered Steels for Welded Structures Aprll l988 I - Pravila za klasifikaciju i konstrukciju čeličnih morskih brodova broj 186,na engleskom jeziku. Izdanje iz 1986. godine Poglavlje 6 - Materijali II - Propisi za klasifikaciju i konstrukciju čeličnih morskih brodova,na nemačkom jeziku. Izdanje iz 1986. godine Poglavlje 6 - Materijali Izmene i dopune: Poglavlje 6 - Propisi o materijalu, izdanje 1986. Odeljak 3 - Limovi, trake, profilisani i čelični čelik, Reci B - Čelik za brodogradnju normalne i veće čvrstoće Tell L - Kaljeni čelik visoke čvrstoće za zavarene konstrukcije III - Izmene i dopune: Poglavlje 6 – Pravila za materijale, Editlon 1986, Odeljak 3 - Čelične ploče, trake, segmenti i šipke, Deo B - Konstrukcioni čelici trupa normalne i veće čvrstoće Deo L - Kaljeni i kaljeni čelici visoke čvrstoće za zavarene konstrukcije,na engleskom jeziku. April 1988. godine

KOMPLET za polaganje VOZAČKOG ISPITA 2023.god ,novo➡️ KOMPLET DVE ....2..knjige .. za polaganje VOZAČKOG ISPITA 2023. godina . .. NAJNOVIJI PROPISI I NAJNOVIJE izdanje. .. ...NAJNOVIJE izdanje...po poslednjem SLOVU ZAKONA spremite se za POLAGANJE VOZAČKOG ISPITA.... -------------------------------- KOMPLET DVE ....2..knjige .. za polaganje VOZAČKOG ISPITA 2023. godina . .. NAJNOVIJI PROPISI I NAJNOVIJE izdanje. .. ...NAJNOVIJE izdanje...po poslednjem SLOVU ZAKONA spremite se za POLAGANJE VOZAČKOG ISPITA......... 1. ISPIT VOŽNJE ZA DESETKU SAOBRAĆAJNI PROPISI i TEHNIKA VOŽNJE A i B kategorije TESTOVI sa pitanjima i odgovorima. . A i B kategorije. . . . mr Živorad Fićović dipl. inž. saobraćaja mr Živorad Fićović dipl. inž. saobraćaja.... 2O23. godina, NAJNOVIJE IZDANJE ove knjige, Za KANDIDATE, UČENIKE, INSTRUKTORE, PREDAVAČE I ISPITIVAČE. . . . ,2O23. godina, NAJNOVIJE IZDANJE ove knjige,..... 352. str. , ilustrovana u BOJI,25. CM. ,1. IZDANJE, Knjiga je N O V A ------------------------------Knjiga je N O V A ---------------------------------------------------------------------- 2. ISPIT VOŽNJE ZA DESETKU SAOBRAĆAJNI BUKVAR TESTOVISAOBRAĆAJNI BUKVAR TESTOVI..... -------------------------------- TESTOVI sa pitanjima i odgovorima. . A i B kategorije. .. . mr Živorad Fićović dipl. inž. saobraćaja Za KANDIDATE, PREDAVAČE I ISPITIVAČE. .. . 2O23. godina, NAJNOVIJE IZDANJE ove knjige, 120. str. , ilustrovana u BOJI,25. CM. ,1. IZDANJE, ------------------------------ KOMPLET za polaganje VOZAČKOG ISPITA 2023. godina . .. NAJNOVIJI PROPISI I NAJNOVIJE izdanje. .. .... -------------------------------- Knjige su NOVE..... --------------------------------

Handbook of Fiber Science and Technology 1 - Volume 1: Chemical Processing of Fibers and Fabrics - Fundamentals and Preparation Part B (Handbook of Fiber Science and Technology #1 part B) by Menachem Lewin (Editor), Stephen B. Sello Stranica : 343 Godina : 1984 Stampano u Americi Continuing the outstanding coverage from Part A, the authoritative information inFundamentals and Preparation, Part B rounds out the first comprehensive treatise onchemical processing of textiles. A systematic, single-source treatment of key topics inthe field, this state-of-the-art work introduces major savings in time and cost to yourwork with fibers and fabrics .. . provides a foundation for projecting future developments. .. and guides you to useful further study with helpful, current references.As new advances expand the scope of this field , each volume of Handbook of FiberScience and Technology becomes an indispensable acquisition for researchers. Textile, fiber , polymer, organic, physical, and biological chemists; textile finishers andchemical manufacturers; research and development personnel in the polymer, fiber,chemical, and textile industries ; plastics and chemical engineers; materials scientists ;and wood and paper technologists will find them essential references. They are eminentsources for supplementary reading in graduate and advanced undergraduate coursesincluding polymer, fiber, and textile chemistry and technology; chemical processing offibers; chemical engineering ; and polymer processing. Table of Contents 1. Materials and Processes for Textile Warp Sizing 2. Bleaching of Cellulosic and Synthetic Fabrics 3. The Fluorescent Whitening of Textiles 4. Wool Bleaching 2 - Handbook of Fiber Science and Technology: Volume 2: Chemical Processing of Fibers and Fabrics. Functional Finishes, Part A Godina : 1983 Stranica : 431 Stanje : Spolja ocuvane kao na slikama, unutrasnjsot bez nekih mana, cista, odlicne za citanje, retke knjige o navedenoj tematici.

International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology Stanje ko na slici odlicno ocuvane dva toma knjige u Part A i Part B imaju 1950 strana ukupno veliki format, kvalitetan papir.

ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ Tvrd povez - 476 strana NAUKA MOSKVA 1983 Korice sa vidljivim znacima korišćenja Unutrašnjost dobro očuvana - bez pisanja i podvlačenja B - 5 kk ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐ ஜ۩۞۩ஜ⭐

RIJEKA VRBANJA Fiziogena svojstva sliva i riječnog sistema Vesna Rajčević,Čedomir B.Crnogorac Rijeka VRBANJA....Kotor-Varoš....Čelinac...Banja Luka....Maslovare.........➡️ ➡️ -------------------------------- Библиографски подаци Наслов Ријека Врбања: физиогена својства слива и ријечног система Аутори Весна Б Рајчевић, Чедомир Црногорац Издавач Art print, 2011 ISBN 9995584115, 9789995584115 Дужина 276 страница..TVRD LUX povez....ILUSTROVANA u boji. Knjiga je NOVA.....➡️ ➡️ -------------------------------- 0

TOMASOVA MATEMATIČKA BIBLIJA. VEŠTINA RAČUNANjA, jedanaesto izdanje, zasnovan na originalnom radu Džorža B. Tomasa mlađeg sa Instituta za tehnologiju u Masačusetsu, Građevinska knjiga, Beograd, 2007. Originalni tvrdi kartonski povez. Odlična očuvanost korice, poveza i listova, knjiga je nekorišćena. Jezik srpski, latinica, različita paginacija u okviru jedne knjige (ukupno 1486 str.). Knjiga je veoma obimna, masivna i teška, bogato ilustrovana. Knjigu priredili: MORIS D. VEIR (Katedra za poslediplomske studije u Školi za brodogradnju), DžOEL HAS (Kalifornijski univerzitet, Dejvis), FRENK R. ĐORDANO (Katedra za poslediplomske studije u Školi za brodogradnju). Prevod: Ibrahim Begović. Predgovor: Stana Šehalić. Štampa: „AMB Grafika“ Novi Sad. Originalni naslov: „THOMAS` CALCULUS“.

ZBIRKA TEHNIČKIH PREPARATA ZA RAZNE ZANATE I MATERIJALE - N. I B. DEROKO, S.A. ĐORĐEVIĆ INDUSTRISKA KNJIGA BEOGRAD - 1950 - 523 STRANE, MEK POVEZ. OBRADA STAKLA PISANJE CRTANJE, LEMLJENJE ALUMINIJUMA, BAKARISANJE STAKLA, SKIDANJE POZLATE STAKLA, IMPREGNACIJA KANAPA HARTIJE, DRVETA, ČIŠČENJE SEDEFA, SREBRA, DRAGOG KAMENJA, VEŠTAČKA SLONOVA KOST, DRVO, BAJCOVANJE, PREMAZ OD POŽARA,VLAGE, ČIŠČENJE MRLJA, POLITIRANJE, LEPAK ZA BOJE, VRSTE KALJENJA. POMOĆ ZNANJE, ISKUSTVO STARIH MAJSTORA. boje i bronze firnisi lakovi sikativi kitovi kit za drvo kit za porcelan juvelirski kitovi impregnisanje čišćenje raznih materijala, ukrasnih predmeta i dragocenosti čišćenje sedefa čišćenje slonove kosti čišćenje mermera čišćenje alabastera čišćenje životopisa čišćenje iskopina čišćenje gravura čišćenje nakita obrada drveta sprečavanje drveta da se krivi sprečavanje i otklanjanje crvotočina obrada stakla obrada metala kaljenje lemljenje graviranje niveliranje

ZBIRKA TEHNIČKIH PREPARATA ZA RAZNE ZANATE I MATERIJALE - N. I B. DEROKO, S.A. ĐORĐEVIĆ INDUSTRISKA KNJIGA BEOGRAD - 1950 - 523 STRANE, MEK POVEZ. IMA MALO OBELEŽAVANJA PASUSA CRVENOM GRAFITNOM OLOVKOM. OBRADA STAKLA PISANJE CRTANJE, LEMLJENJE ALUMINIJUMA, BAKARISANJE STAKLA, SKIDANJE POZLATE STAKLA, IMPREGNACIJA KANAPA HARTIJE, DRVETA, ČIŠČENJE SEDEFA, SREBRA, DRAGOG KAMENJA, VEŠTAČKA SLONOVA KOST, DRVO, BAJCOVANJE, PREMAZ OD POŽARA,VLAGE, ČIŠČENJE MRLJA, POLITIRANJE, LEPAK ZA BOJE, VRSTE KALJENJA. POMOĆ ZNANJE, ISKUSTVO STARIH MAJSTORA. boje i bronze firnisi lakovi sikativi kitovi kit za drvo kit za porcelan juvelirski kitovi impregnisanje čišćenje raznih materijala, ukrasnih predmeta i dragocenosti čišćenje sedefa čišćenje slonove kosti čišćenje mermera čišćenje alabastera čišćenje životopisa čišćenje iskopina čišćenje gravura čišćenje nakita obrada drveta sprečavanje drveta da se krivi sprečavanje i otklanjanje crvotočina obrada stakla obrada metala kaljenje lemljenje graviranje niveliranje

by W. N. Venables, B. D. Ripley Springer 1994 462 strane odlična očuvanost S-Plus is a powerful environment for statistical and graphical analysis of data. It provides the tools to implement many statistical ideas which have been made possible by the widespread availability of workstations having good graphics and computational capabilities. This book is a guide to using S-Plus to perform statistical analyses and provides both an introduction to the use of S-Plus and a course in modern statistical methods. The aim of the book is to show how to use S-Plus as a powerful and graphical system. Readers are assumed to have a basic grounding in statistics, and so the book is intended for would-be users of S-Plus, and both students and researchers using statistics. Throughout, the emphasis is on presenting practical problems and full analyses of real data sets.

Lepo očuvano Molecular Quantum Mechanics: Analytic Gradients and Beyond, Selected Papers of Peter Pulay Kvantna hemija Molecular Quantum Mechanics: Analytic Gradients and Beyond, Selected Papers of Peter Pulay Csaszar, Attila G. , Geza Fogarasi, Henry F. Schaeffer Iii and Peter G. Szalay Published by ELTE Institute of Chemistry (2007) Peter Pulay (born September 20, 1941, in Veszprém, Hungary) is a theoretical chemist. He is the Roger B. Bost Distinguished Professor of Chemistry in the Department of Chemistry and Biochemistry at the University of Arkansas, United States. One of his most important contributions is the introduction of the gradient method in quantum chemistry. This allows the prediction of the geometric structure of a molecule using computational chemical programs to be almost routine. He is the main author of the PQS computational chemistry program. His work was cited in the official background material for the 1998 Nobel Prize in chemistry. Among many honors, he was made a Foreign Member of the Hungarian Academy of Sciences in 1993. He is a member of the International Academy of Quantum Molecular Science.

58987) Computational Fluid Dynamics and Reacting Gas Flows , B. Engquist ; M. Luskin ; A. Majda ; editors ; Springer Verlag New York / Berlin 1988 , IMA Institute for Mathematics and Its Applications volume 12 ; This IMA Volume in Mathematics and its Applications COMPUTATIONAL FLUID DYNAMICS AND REACTING GAS FLOWS is in part the proceedings of a workshop which was an integral part of the 1986-87 IMA program on SCIENTIFIC COMPUTATION. We are grateful to the Scientific Committee: Bjorn Engquist (Chairman), Roland Glowinski, Mitchell Luskin and Andrew Majda for planning and implementing an exciting and stimulating year-long program. We especially thank the Workshop Organizers, Bjorn Engquist, Mitchell Luskin and Andrew Majda, for organizing a workshop which brought together many of the leading researchers in the area of computational fluid dynamics. George R. Sell Hans Weinberger PREFACE Computational fluid dynamics has always been of central importance in scientific computing. It is also a field which clearly displays the essential theme of interaction between mathematics, physics, and computer science. Therefore, it was natural for the first workshop of the 1986- 87 program on scientific computing at the Institute for Mathematics and Its Applications to concentrate on computational fluid dynamics. In the workshop, more traditional fields were mixed with fields of emerging importance such as reacting gas flows and non-Newtonian flows. The workshop was marked by a high level of interaction and discussion among researchers representing varied `schools of thought` and countries. hard cover, size 16 x 24 cm , ex library copy , 346 pages

Kvantna mehanika: koncepti i primene Izdavač: Academic Press, San Diego Autor: John D. McGervey Povez: tvrd Broj strana: 408 Veoma dobro očuvana. This re-focused third edition of McGerveys Introduction to Modern Physics is one of the most comprehensive up-to-date textbooks and references sources on quantum mechanics available. This revision fills the gapbetween the mainly descriptive treatments of quantum mechanics, usually found in traditional modern physics texts, and the non-intuitive approaches that treat the subject as a series of mathematical theorems. McGervey achieves this goal with a thoughtfulanalysis of a number of experiments, supplementing these with fully worked examples, and by investigating paradoxes rather than relying on the analysis of a series of dry mathematical theorems. Software, provided with the text, is available for IBM-PC compatible computers with VGA graphics. The software is the basis for the homework problems, many of which have not been used in any form in other books at this level. The text is exceptionally current, a fact reflected in the significant amount of materialbased on articles published in recent years in The American Journal of Physics, The Physical Review, and Science. In all, McGervey provides a lively discussion that will motivate interest and understanding of the subject at the senior undergraduate level. C O N T E N T S: 1. The quantum concept 2. Waves and particles 3. The Schrödinger equation in one dimension 4. Further analysis of one-dimensional bound systems 5. The free particle as a traveling wave 6. Three dimensions and angular momentum 7. Angular momentum and superposition of states 8. The radial Schrödinger equation 9. The hydrogen atom 10. Spin 11. Identical particles 12. Approximate solutions 13. Atomic spectroscopy 14. Time-dependent perturbations and radiation 15. Molecular structure and spectra 16. Quantum statistics Appendix A. Probability and statistics Appendix B. The Boltzmann factor Appendix C. Relativistic dynamics Appendix D. Derivation of the Eigenfunctions of the L operator Appendix E. Solution of the radial equation for the hydrogen atom Appendix F. Numerical solution of the Schrödinger equation Appendix G. `Stable` particles Appendix H. Table of physical constants (K-135)

Pun naslov: PORT ENGINEERING Third Edition Autor: PER BRUUN with contributions by: E.G. Frankel Massachusetts Institute of Technology O.G. Houmb Norwegian Institute of Technology G. Moe Norwegian Institute of Technology E. Bratteland Norwegian Institute of Technology • Izdavač: Gulf Publishing Company, o Book Division, Houston, o London Paris ,Tokyo • Godina izdanja: 1981., Third Edition • Jezik: Engleski • Format: 7’5” x 10’2” (19cm x 26cm ) • Oprema:Tvvrdi povez, plastificiran, bogato ilustrovan crtežima i fotografijama. • Broj strana:787 • Stanje: Knjiga je malo korišćena, u odličnom stanju, skoro kao nova.Na prednjem podlisku na 2 mesta ispisan broj 2216 i spolja na hrbatu (jedva vidljivo) . • •*¨*✿✿¸¸.•*¨*✿✿¬¸.•*•*¨*✿✿¸¸.•*¨*✿✿¬¸.• Knjiga Port Engineering je u sadasnjem trenutku najkompletniji izvor informacija za projektovanje i izvodjenje Luka. •*¨*✿✿¸¸.•*¨*✿✿¬¸.•*•*¨*✿✿¸¸.•*¨*✿✿¬¸.• Review This third edition of Port engineering reaffirms the book`s stature as the most comprehensive, up-to-date source of poor planning, design, and engineering information available. New material on the latest trends in shipping technology, navigation techniques and transportation procedures, or development, and economics makes Port engineering the essential state-of-the-art reference in the specialized yet vital field. The book`s broad coverage is now greatly expanded with more than 120 new figures, tables, graphs, etc.,: new information on portal layout and site selection: optimal dimensions of maritime fairways and shallow seas and sea straits: and the latest advances in Breakwater, Mooring, and fendering design. This third edition also describes the most recent developments in dredging technology, including the environmental aspects of disposal of dredged material, Littoral drift and sedimentation problems are examined in detail to help engineers plan and maintain a port by dredging or bypassing. In addition this work relates Port engineering to coastal geomorphology-geology, geography, and geophysics-to provide a better understanding of the influence of wins, waves, and currents on Shoreline and coastal zone development. Because of the accelerated activity and offshore energy exploration, this new edition offers the latest research findings on ways statistics and methods for calculating current and wave forces on offshore structures`. New appendices and contributions by some of the world’s foremost researchers and practicing port/ocean engineers make Port Engineering, Third Edition, the most complete and current source of port engineering information you can find. Per Bruun The author holds an M.S. degree in port engineering and a D.Sc. degree in coastal engineering from the Technical University of Denmark. He has served with the Ministry of Public Works in Denmark, as a lecturer in port and coastal engineering at the Technical University of Denmark, as head of the Department of Coastal Engineering at the University of Florida (where he established the Florida Coastal Research Laboratory), and as professor of port engineering at the Norwegian Institute of Technology. Dr. Bruun has served on several committees of the Permanent International Association of Navigation Congresses (PIANC) and has chaired the Proceedings of the International Conference on Port and Ocean Engineering Under Arctic Conditions (POAC). ln 1980 he received a doctorate honoris causa in port and coastal engineering from the University of Santander, Spain. CONTENTS Preface, XI Introduction: Modern Trends in Port Engineering 1  Transport of Ore, 4  Unitized Transport, 7  Future Port Development, 8 Chapter 1 Part 1. Port and Shipping Technology and Economics. 17 by E. G. Frankel  Developments in Port Operations and Technology, 20  Unitized Cargo Transfer and Handling , 21  Barge Handling, 23  Warehouse, 23  Bulk Handling and Transfer, 23  Liquid Bulk Cargo, 24  Dry Bulk Cargo, 24  Special and General Cargo Handling and Transfer, 25  Port Planning Methods and Models , 27  Environmental Impact on Port Development and Operations, 30  Analysis of Port Operations-Container Shipping and Terminal , 31  Shipping Technology Development , 33  Objectives in Ocean Transport Technology, 37  Container Ships , 39  Port Pricing , 42  Port Economics, 42 Part 2. Site Selection. 54  Area Requirements, 54  Environmental Parameters Affecting Port and Ship Operation and Behavior, 55  Wind Analyses, 56  Wave Analyses, Data, and Statistics, 61  Encounter Probability of Storm Durations, 71  Seiches, 71  Slowdrift, 73  Storm Surges, 74  Current Analyses, 74  Visibility, 75  Ice, 75 Chapter 2 Port Navigation and Hydraulics. 80  Harbor Entrances and Channels , 80  Turning Basins, 91  Harbor Hydraulics, 92  Current Action, 93  Wave Action in Ports, 94  Long-Period Waves , Basic Conditions, 103  Measures Against Wave Action in Ports , 108  Floating and Transportable Breakwaters, 125 Appendix A Optimal Layout Dimensions of Maritime Fairways in Shallow Seas, Sea Straits, and Maritime Waterways. 139. Chapter 3 Breakwaters, Jetties, and Piers. 156  Wave Forces on a Vertical Wall Breakwater, 157  New Breakwater Activities, 169  Rubble-m.ound Breakwaters, 17 4  Design Wave Height, 187  Recent Developments of Armor Block, 192  New Design Principles (1980) , 195  Latest Design Developments in Mound Breakwaters, 203  Unit and Armor Stability, 213  Damage to Mound Breakwaters, 217  Data Needed for Design , 219  Practical Aspects of Design and Construction of Breakwaters, 220  Up rush-Examples of Tests, 223  Permeable and Submerged Breakwaters, 230  Use of Prefabricated and Prestressed Structures, 231  Economic Feasibility; Optimum Design , 234  Open-sea and Pier Facilities , 235 Appendix B Part 1. Latest Developments in Wave Statistics. 253 by 0. G. Houmb Part 2. Latest Developments in Wave and Current Forces. . . . 271 by G. Moe Part 3. Wave Forces on Vertical-Wall Breakwaters in Deep Water .. 295 by S. Nagai Chapter 4. Wharves, Quays, Fenders, Dolphins, and Mooring Devices. 303  Layout of Quays and Wharves , 303  Walls Classified According to Hydraulic Performance, 309  Walls Classified According to Method of Absorbing Earth Pressure , 325  Berthing and Mooring Forces on Structures, 330  Forces on Vessels at Berth , 331  Fenders, 331  Dolphins , 336  Moorings, 342  Forced Fendering , 349  Pontoon-Wharves and Piers , 356  Transport Equipment, 358  Terminals , 363  Artificial Islands , 371  Design Considerations for LNG Terminals, 376  Ferry Terminals , 380 Appendix C Part 1. Pile Foundations. 387 by N. Janbu, L. Bjerrum, B. Kjaernsli Part 2. Anchored Bulkheads. 393 by N. Janbu, L. Bjerrum, B. Kjaernsli Part 3. Berthing Maneuvers. 406 by F. Vasco Costa Chapter 5. Transportation Systems. . . . . . . . . . . 423  Transportation vs . Transfer, 424  Conventional Transport, 425  Unitization Container and Pallet System , 427  The Future Development of Container Transport, 445  Special Vessels, 447  The Future Development of Bulk Transport, 448  Pallet System , 452  Comparative Cost Figures for Various Systems, 459  Factors Determining Port Capacity, 461  Application of Queuing Models to Ship Turnaround Time, 466  Port Transportation Studies (IBRB), 472 Appendix D Optimizing Container Ships and Their Terminals. 478 by S. Erichsen Chapter 6 Littoral Drift and Sedimentation Problems. 493  Computation of Longshore Transport (Bijker Method). 496  Littoral Barriers on Shores, 508  Littoral Drifts and Coastal Structures , 512  Principles Involved in By-Passing by Tidal Flow Actions, 519  Tracing, 525  Sediment Problems in Estuaries, 525  Shoaling of Estuaries, 528  Sand Waves on the Bottom, 554 Appendix E Use of Tracers in Harbor, Coast, and Ocean Engineering. 564 Chapter 7. Coastal Geomorphology vs. Port Engineering. 577  Static and Evolutionary Descriptions, 579  Dynamic Approach , 580  Influence of Rise in Sea Level , 581  Shore Geometry, 584  Development of Beach Profiles , 595  Equilibrium Profiles of Beach and Offshore Bottom, 596  Uprush/Downrush and Profile Development, 606  Influence of Port Installations on Coastal Morphological Development, 618  Recent Developments in Coastal Geomorphology, 637 Chapter 8. Tidal Inlets on Alluvial Shores.  Tidal Hydraulics, 642  By-Passing Plants , 655  Future Development of By-Passing , 656  Cross-Sectional Stability, 658  Importance of the DIM or AIM Ratio , 667  Design Procedure for Tidal Inlets on Alluvial Shores , 676 Chapter 9. Dredging Technology.  Types of Dredges, 680  Cutters and Boosters, 689  Hydraulic Dredging, 692  Dredging of Navigation Channels, 694  Agitation Dredging, New Versions of an Old Method, 696  Dredging for Landfills, 704  Deepwater Dredging For Minerals, 708  Environmental Problems in Hydraulic Dredging Operations, 712  Rock Dredging, 714  Drilling and Blasting Systems and Principles, 718  Disposal Problems, 724  Dredging Economics, 727 Chapter 10. Fishing Ports and Small Craft Harbors. 732  Establishment of Fisheries, 732  Requirements of Harbor Facilities, 735  Processing Facilities for Fish and Fish Products, 743  Small Craft Harbors, 750  Floating Berths, 753  Concrete Floats, 756 Appendix F Fishery Harbor Planning. 760 by M. Breimer, J. Engstrom, L. 0. Engra/1, WJ. Guckian, N. W van der Haaze/, J. van der Waad Index. 776

58963) TRANSONIC AERODYNAMICS NUMERICAL ANALYSIS , Petrović Z. , Stupar S. , Mechanical Engineering Faculty University of Belgrade 1996 ; Contents : 1 Introduction 1.1 Preliminary Remarks. 1.2 Governing Equations 1.3 Simplifications to the Governing Equations 1.3.1 Definition of an Adiabatic Flow. 1.3.2 Definition of an Irrotational Flow 1.3.3 Crocco`s Theorem 1.3.4 Isentropic Gas Relation 1.4 Algebraic Form of Energy Equation for Steady Adiabatic Flow 1.5 The Isentropic Form of the Energy Equation 1.6 The Momentum Conservation Laws. 1.7 Isentropic Shocks vs. `Real World Shocks` 1.7.1 Rankine-Hugoniot approach 1.7.2 Isentropic approach 1.8 Techniques for Handling Shocks in Potential Flow Calculations 1.9 Summary 2 Transonic Small Disturbance Equation 2.1 Preliminary Remarks. 2.1.1 Treatment of Flow Angle of Attack 2.2 Definition of Disturbance Potential 2.3 Boundаry Conditions for Flow at the Body Surface 2.4 Derivation of the TSD Equation 2.5 Properties of the TSD Equation. 2.6 Finite Difference Terminology 2.7 Conservation Form vs. Non-Conservation Form 2.8 Finite Difference Expression Form of the TSD Equation in Subsoni 2.9 Murman-Cole Switching in supersonic Regions 2.10 Discretization Error Associated with Equation (2.2) 2.11 Loss of Conservation Property due to Switching 2.12 Murman-Cole Switching in Conservation Form 2.13 Application of Boundary Conditions 2.13.1 Region Ahead of the Leading Edge: (1 2.13.2 Region of the Slit: (ILE SITE) 2.13.3 Region Downstream of the Trailing Edge: (ITE << Imax 2.14 Far Field Boundary Conditions 2.15 Relaxation Procedure for the TSD Equation 2.15.1 Gauss-Seidel Scheme 2.16 The Point Successive Over-Relaxation (SOR) Scheme 2.17 The Line Gauss-Seidel Iteration Scheme 2.18 The Thomas Algorithm 2.19 Solution of the SLOR Scheme to TSD Equation 2.20 Summary 3 The Transonic Full Potential Equation 3.1 Introduction 3.2 Jameson`s Rotated Difference Scheme 3.3 Transformation of the Continuity Equation to a Curvilinear Coordina System. 3.4 Boundary Conditions. 3.4.1 Boundary Condition at the Solid Surface 3.4.2 Boundary Conditions at the Far Field... 3.5 Governing Equation for Axisymmetric Flows in the Transformed Plan 3.6 Construction of the Body-Fitted Coordinate system... 3.6.1 H-grid, algebraic approach 3.6.2 O-grid, algebraic approach. 3.7 Construction of C-Grids Around Airfoils 3.8 Generation of the Orthogonal Grid... 3.9 Discretization of the Governing Equation 3.10 Computation of Metrics at Half Points 3.11 Computation of Densities and Contravariant Velocities.. 3.12 Relaxation Procedure for Solving the Full Potential Equation 3.12.1 Interior Points 3.13 Summary 4 Numerical Technique for Designing Airfoils 4.1 Introduction. 4.2 Optimization Approach 4.2.1 Design Objective 4.2.2 Design Point 4.2.3 Starting Point. 4.2.4 Design Variables 4.2.5 Design Constraints 4.2.6 Black Box. 4.3 CONMIN to Black Box Coupling. 4.3.1 Optimization Process 4.4 Inverse Design Techniques. 4.5 Carlson`s Inverse Design Technique.. 5 Unsteady Transonic Potential Flow 5.1 Introduction. 5.2 Governing Equations 5.3 Unsteady Transonic Small Disturbance Equation 5.4 Boundary Conditions. 5.5 Low-Frequency Approximation 5.6 Characteristic of the Low-Frequency Transonic Small Disturbance Equation. 5.7 Discretization of the Low-Frequency Small-Disturbance Equation. A Solution of the diagonal system of equations A.1 Three diagonal Equation System A.2 Quad-Diagonal Matrix System B Selected Papers paperback, size 20,5 x 29 cm , English , 152 pages

ARTUR STENLI EDINGTON ZVEZDE I ATOMI Prevod - Milorad B. Protić Izdavač - Astronomsko duštvo, Beograd Godina - 1938 124 strana 24 cm Povez - Broširan Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Prvo predavanje UNUTRAŠNJOST JEDNE ZVEZDE Uvod Temperatura u unutrašnjosti Sunca Jonizacija atoma Pritisak radijacije i masa Unutrašnjost zvezde Neprozračnost zvezdane materije Odnos između sjaja i mase Zvezde velike gustine Drugo predavanje NEKOLIKO NOVIJIH ISTRAŽIVANJA Uvod Priča o Algolu Priča o Sirijusovu pratiocu Nepoznati atomi i tumačenje spektra Spektralni nizovi Oblačnost prostora Sunčeva hromosfera Priča o Betelgezi Treće predavanje STAROST ZVEZDA Uvod Pulzirajuće zvezde Cefeidi, svetlosni etalon Pretpostavka o skupljanju zvezde Unutrašnja atomska energija Evolucija zvezda Zračenje mase Četvrto predavanje MATERIJA U MEĐUZVEZDANU PROSTORU Uvod Dokazi na osnovu posmatranja Gustina kosmičkog oblaka Temperatura oblaka Dokazi teorije Priraštaj zvezdane materije Dodatak A Napomena o Sirijusovu pratiocu Dodatak V Identifikacija nebulijuma Pogovor `Artur Edington (engl. Arthur Stanley Eddington; 28. decembar 1882 — 22. novembar 1944) bio je engleski astronom, fizičar i matematičar ranog 20. veka. Najviše je doprineo astrofizici. Širio je i popularizovao nauku. Edingtonova granica, granica luminoznosti zvezda dobila je ime u njegovu čast. Poznat je po tome što je preveo Ajnštajnovu jednačinu relativnosti na `razumljiv` jezik tako da svako, sa bilo kojim predznanjem, može da je razume. Teoriju relativnosti takođe je potvrdio posmatrajući i proučavajući pomračenje Sunca 29. maja 1919. godine. U januaru 1906. godine Edington je postao asistent na kraljevskoj opservatoriji u Griniču. Detaljno je analizirao paralakse zvezda na osnovu snimaka iz 1900. godine. Razvio je novu statističku metodu za računanje paralakse zasnovanu na kretanju dve zvezde u pozadini slike. Za to je bio nagrađen od strane Triniti koledža u Kembridžu 1907. godine. 1914. godine postao je direktor cele opservatorije u Kembridžu nakon što su dva prethodna direktora umrla (jedan od njih bio je sin Čarlsa Darvina) Takođe, proučavao je strukturu zvezda u teoriji i prvi predložio tok stelarnih procesa. 1916. pokušao je da objasni cefeide a zatim proširio radove Karla Švarcšilda. Dokazao je da je pritisak u zvezdi neophodan kako bi se sprečio kolaps. Svoj model je razvio kada se još nisu razumeli procesi fuzije i transformisanja enegije u zvezdama. Svejedno, uspeo je da uzračuna temperaturu, pritisak i gustinu bilo koje tačke u unutrašnjosti zvezde. 1924. godine dokazao je povezanost između mase i luminoznosti zvezde. Godine 1930, počeo je da se bavi kvantnom mehanikom i fizikom degenerisanog gasa kako bi opisao patuljaste zvezde. Edington se takođe bavio i kosmologijom. Učestvovao je u razvijanju prvih modela kosmologije. Istaživao je mogućnosti skupljanja i širenja svemira, kao i `spiralne nebule` (tada se nije znalo da su to spiralne galaksije). Koncentrisao se na `kosmološku konstantu` jer je za njega ona bila glavna uloga u širenju svemira. Za vreme Prog svetskog rata, Edington je izučavao Ajnštajnovu teoriju relativnosti. Bio je jedan od retkih koji je imao dovoljno znanje da je razume. 1919. posmatrao je pomračenje Sunca zajedno sa još jednim kolegom Frenkom Dajsonom kako bi testirali Ajnštajnovu teoriju. Merili su deflekciju svetlosti od strane Sunčevog gravitacionog polja. Kada je objavio rezultate svog eksperimenta, to je privuklo pažnju fizičarima širom Engleske. Posle rata, Edington je otputovao na ostrvo blizu Afrike kako bi snimio pomračenje 29. maja 1919. Snimao je zvezde oko Sunca. Po teoriji relativnosti, zvezde bi trebalo da se vide pomaknuto zato što Sunčevo gravitaciono polje `savija` njihove svetlosne zrake. Ovaj efekat primetan je samo u toku pomračenja, jer je inače Sunčeva luminoznost prevelika i zaklanja zvezde. Tako je potvrdio teoriju relativnosti. O tome su pisale sve novine na svetu i privuklo je pažnju ne samo fizičara već i civila. Zato je Edington godinu dana kasnije počep da popularizuje nauku, a posebno teoriju relativnosti. Držao je predavanja na mnogim fakultetima o svojim radovima i doprinosima fizici. Znao je veoma dobro da objasni naučne izraze i po tome je bio poznat.` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku. Arthur Stanley Eddington Stars And Atoms Sterne Und Atome

62453) TEČNI GASOVI tehničke i naučne osnove primene, Gerd Legevi ( Gerd Leggewie ) , Preveo uz saglasnost izdavačke kuće R. Oldenburg i izdao Erne Seredai , Novi Sad 1970 , Sadržaj : A. Osnove Atomska težina, molekularna težina i mol Jedinice pritiska Najvažnije vrste energije i jedinice rada Rad snaga i opterećenje Pritisak, sila i rad Jednačine veličina i jednačine brojeva Proizvodnja tečnog gasa B. Termodinamika Zavisnost specifične težine od pritiska i temperature Specifična težina i odnos gustoća Tačka rose dimnih gasova Opteretljivost boca sa tečnim gasom pri trošenju gasa iz gasne faze Isparivač, potreban dovod toplote i temperatura gasa Specifična toplota i sadržaj toplote gasova Pritisak, temperatura i specifična težina tečnog gasa i parnog čistog gasa u zasićenom stanju Dozvoljeno stalno opterećenje boca u postrojenjima sa priključenjem pri upotrebi čistog gasa Toplota isparavanja i specifične toplote tečnih gasova Trošenje gasa iz boca pri upotrebi mešavine gasova 1. P dijagram za tečne gasove Mogućnost opterećenja bačvi od 300 kg pri potrošnji gasa iz gasne faze Grejanje i hladjenje rezervoara tečnog gasa Pritisak pare C. Tehnika strujanja Strujanje u mlaznicama pri niskim radnim pritiscima Strujanje u mlaznicama pri visokim radnim pritiscima Zavisnost opterećenja gorionika od visine mesta postavljanja nad morskom površinom Ekvivalentne količine protoka vazduha i tečnog gasa kroz mlaznice, prigušna mesta itd. pri malim razlikama pritiska blizu 1 atm. abs. Mlaznice priključene jedna iza druge Rejnoldsov broj kod strujanja u cevima Gubitak pritiska u cevovodima Potrebni svetli otvori cevovoda za tečan gas Toplotno opterećenje i brzina strujanja u presecima gorionika (preseci prolaza) Zavisnost opterećenja gasnih aparata od sastava gata Wobeov broj Prelaz sa rada pri pritisku od 500 mm vodenog stuba no rad sa pritiskom 1 atp. Uporedjenje mlaznica i preseka glava gorionika za rad sa gradskim gasom i tečnim gasom Otpor strujanja u cevovodima priključenim jedan iza drugoga, u paralelnim cevovodima i u ograncima Dimenzije cevi, gubitak pritiska pri različitim pritiscima D. Mešavina tečnih gasova Preračunavanje odnosa, težinski delovi molni razlomci u mešavini Pritisci pare mešavine tečnih gasova Tačka rose mešavine tečnih gasova Tačka rose i ključanja mešavine tečnih gasova Zavisnost izmedju sastava tečnog gasa u tečnom stanju i sastava pare koja se s njim nalazi u ravnotežnom stanju Određivanje promene koncentracije mešavine tečnih gasova pri trošenju iz gasne faze Preračunavanje. Težinski delovi zapreminski delovi u mešavinama Specifična težina, toplotna moč i Wobeov broj mešavine gorivih gasova E. Mešavina gas vazduh Sastav mešavina tečan gas - vazduh (dodatni gas) Sastav mešavina tečan gas - vazduh (dodatni gas) u zavisnosti od toplotne moći mešavine Toplotna moć mešavine od mešavine gorivog gasa i vazduha za sagorevanje u gasnim gorionicima i motornoj tehnici Tačka rose mešavine tečan gos vazduh Veze izmedju koncentracije gasa, odnosa gasa, količine vazduha i odnosa vazduha kod mešavine gorivog gasa i vazduha za sagorevanje Granice paljenja i Wobeov broj mešavine tečan gas - vazduh F. Tehnika sagorevanja Zavisnost izmedju toplotne moći, potrebne količine vazduha i dimnih gasova kod gasovitih goriva. Odnos vazduha Odnos primarnog vazduha i slika plamena. Orijentaciona vrednost za odnos primarnog vazduha Granice zapaljivosti mešavine gasova Proračun potpunog sagorevanja zasićenog vazduhom, za tečan gas Osvaldov trougao sagorevanja Odredjivanje viška vazduha iz sadržaja C*O_{2} suvih produkata sagorevanja pri sagorevanju tečnog gasa Temperature sagorevanja Analiza merenja količine ugljen monoksida Brzina paljenja i granice paljenja Stabilitet plamena gorionika Svetleći plamen i nesvetleći plamen IT dijagram sagorelih gasova Dimenzionisanje izlaznih preseka gasnih gorionika Količina i sastav produkata sagorevanja pri potpunom sagorevanju tečnog gasa Pritisak gasa i razvijanje CO kod atmosferskih gorionika Sagorevanje pri oskudici vazduha: stihiometriski sastav produkata sagorevanja G. Gorionici sa potisnom mlaznicom Strujanje u injektoru gorionika Injektorski gorionik: zavisnost usisavanja vazduha od karakterističnih mera gorionika Gorionik sa pogonskom mlaznicom: zavisnost usisavanja vazduha od pritiska gasa Gorionik sa pogonskom mlaznicom: zavisnost usisanog primarnog vazduha od kvaliteta gasa Gorionici sa pogonskom mlaznicom: uticaj dužine cevi za mešanje na usisavanje i mešanje vazduha Gubitak pritiska u gorioniku sa pogonskom mlaznicom Uticaj pritiska u peći na rad gorionika H. Ekonomika toplote Dimenzionisanje isparivača grejanih toplom vodom Priključna vrednost električno grejanih isparivača tečnog gasa Električni ekvivalent za tečan gas Stepen - dan brojevi Toplotni gubici gasnih ložišta Gubici usled osetne toplote produkata sagorevanja pri sagorevanju tečnog gasa Koeficijent korisnog dejstva Stepen iskorišćenja loženja Mere za smanjenje gubitaka toplote kod gasnih ložišta Toplotno opterećenje gasnih aparata i ložišta Količinski ekvivalenti kod proizvodnje toplote za struju gradski gas ulje ugalj Toplotne moći i specifične težine tečnih goriva 1. Odvodjenje produkata sagorevanja Odvodjenje sagorelih gasova: promaja dimnjaka i otpori strujanja Odvodjenje produkata sagorevanja: ložišta za čvrsta goriva gasna ložišta Odvodjenje produkata sagorevanja, osigurač strujanja i direktan priključak na dimnjak kod gasnih ložišta Zagadjenje vazduha prostorije usled sagorevanja teč- nog gasa bez odvodjenja produkata sagorevanja Dozvoljeno zagadjenje vazduha u prostoriji usled dimnih gasova nastalih pri sagorevanju tečnog gasa K. Tabele Molekularne težine, hemiske formule i hemiske zbirne formule za tečne gasove Tačke ključanja i kritične tačke tečnih gasova Pritisci pare tečnih gasova u ata Toplota isparavanja i specifične toplote tečnih gasova Specifična težina tečnih gasova Granica paljenja mešavine gas vazduh Toplotna moć i potreban vazduh za sagorevanje tečnih gasova Gustoća gasa i Wobeov broj tečnih gasova Količina produkata sagorevanja pri sagorevanju tečnog gasa Karakteristične vrednosti gradskog gasa Nemačke i američke jedinice za mere Toplotna moć i specifična težina tečnih i čvrstih goriva Specifični volumen parafinskih tečnih gasova u stanju zasićenja Specifični volumen olefinskih tečnih gasova u stanju zasićenja Termodinamička svojstva pojedinih gasova Povećanje zapremine tečnih gasova pri prelazu iz tečnog stanja u parno odnosno gasno stanje L. Postrojenja za tečan gas Osnovni tipovi postrojenja za snabdevanje tečnim gasom Regulatori pritiska Kapacitet postrojenja za snabdevanje Primer proračuna cevovoda Automatski priključivač Pojave prelivanja izmedju paralelno priključenih rezervoara M. Primena tečnog gasa Grejanje prostorija sa tečnim gasom: razmatranje potrošnje goriva tvrd povez, format 21 x 28 cm , grafikoni, tabele, latinica, 382 strane, potpis na predlistu ,

Veoma dobro očuvano. Autor - osoba Grlić, Ljubiša Naslov Enciklopedija samoniklog jestivog bilja / Ljubiša Grlić ; [fotografije Ljubiša Grlić i Stipe Hećimović ; crteži Nela Krstić] Vrsta građe enciklopedija, leksikon Jezik srpski Godina 1990 Izdanje 2. izd. Izdavanje i proizvodnja Zagreb : August Cesarec, 1990 (Ljubljana : Delo) Fizički opis 391 str. : ilustr. u bojama ; 25 cm Drugi autori - osoba Hećimović, Stipe Krstić, Nela Zbirka Biblioteka Priručnici Napomene Bibliografija: str. 364-366 Registri. Predmetne odrednice Jestive biljke -- Enciklopedije Samonikle biljke – Enciklopedije IZ PREDGOVORA PRVOM IZDANJU U posljednje vrijeme povećava se interes za jestive biljke koje slobodno rastu u prirodi. Spoznaja da živimo u sve zagađenijem i zatrovanijem svijetu mijenja neke ustaljene pristupe prehrani i postepeno nas orijentira prema zdravoj prirodnoj biljnoj hrani, kojom naše jelovnike možemo i osvježiti i obogatiti. Sve više maha uzimaju pokreti koji teže približiti suvremenog čovjeka prirodi, a širi se i vegetarijanstvo, koje će u bogatstvu naše flore naći veliké mogućnosti za ostvarenje svojih ideja. Osim toga, sadašnje naše teškoće i sniženi standard života upućuju nas na prirodu, na neiscrpne i besplatne izvore biljne hrane. Napokon, neizvjesnost življenja u današnjem nemirnom svijetu, a i strah od izbijanja rata, navode nas da razmišljamo o rezervnoj hrani, koja bi nam olakšala preživljavanje u svim okolnostima što bi nas mogle zadesiti. Rezultate prvih istraživanja vitaminske vrijednosti 75 vrsta naših divljih jestivih biljaka objavio sam još 1952-54, a pokušaji sistematizacije takvog bilja datiraju od 1954–56, kada su izašle moje prve knjige s tog područja. U njima sam nastojao skrenuti pažnju na obilje novih, do tada kod nas nepoznatih izvora zdrave i ukusne hrane, što ih nalazimo u bogatoj i raznolikoj flori naše zemlje. Slijedila su mnoga istraživanja i publikacije naših vojnih stručnjaka, tako da o samoniklom jestivom bilju danas postoji već prilično opsežna domaća literatura. Za više od 30 godina bavljenja tim područjem prikupio sam obilnu građu. Uz terenska i laboratorijska istraživanja, anketiranja te organoleptičke i kulinarske eksperimente, snimio sam više od 3000 fotografija jestivih biljaka na njihovim prirodnim staništima, a skupio sam i mnoštvo podataka proučavanjem strane i domaće literature. Smatrao sam korisnim srediti sav taj materijal, sažeti ga i objaviti u obliku popularnog, bogato ilustriranog priručnika. Budući da je moja knjiga Samoniklo jestivo bilje (1980) već duže vrijeme rasprodana, a kako se zanimanje za djelo takva sadržaja ne smanjuje, prihvatio sam se pripremanja ovog izdanja. Svjestan sam da naslov „Enciklopedija“ obavezuje i da pretpostavlja što kompletnije, sistematski i pregledno obrađeno gradivo, u kojem će čitalac brzo i jednostavno doći do željenih informacija. U ovu knjigu, za razliku od prethodne, nisam uvrstio jestive gljive, jer su posljednjih godina kod nas objavljeni specijalizirani gljivarski priručnici. Ipak, ova je knjiga sadržajem opsežnija, već i zato što je sistematski dio proširen sa 140 novih, kod nas dosad neopisanih jestivih vrsta. Tako je ovdje u zasebnim člancima obrađeno ukupno 409 biljnih vrsta, a uz to je veći broj jestivih biljaka uzgredno opisan u člancima o njima srodnim vrstama. Tekstovi o ranije uvrštenim biljkama za ovu su enciklopediju temeljito revidirani, prošireni i dopunjeni. Sistematski dio knjige ilustriran je sa 490 odabranih fotografija, od kojih su više od polovice nove, ranije neobjavljene. Znatno je proširen i uvodni, opći dio, u koji su ušla neka nova poglavlja. Biljke su i u ovoj knjizi obrađene po botaničkom sistemu, tako da je kao temeljna taksonomska kategorija uzéta biljna vrsta, a kao viša kategorija porodica. Tamo gdje su uvrštene po dvije ili više vrsta iz jedne porodice, iznijeta su i neka karakteristična obilježja te porodice. Pri morfološkom. opisivanju i izlaganju ostalih podataka držao sam se za sve biljke istog redoslijeda, pa će čitaoci, nadam se, lako naći podatke koji ih budu zanimali. Novost je da su sve uvrštene biljke po značenju razvrstane u tri skupine (A, V i C), što će omogućiti lakše odabiranje. U ovo izdanje uveden je i ilustrirani Rječnik stručnih pojmova, koji će čitaocima s nedovoljno stručnog znanja olakšati snalaženje u priručniku. Kalendar branja donosi pregled dostupnosti jestivih vrsta u pojedinim mjesecima. Indeksi botaničkih i narodnih naziva na kraju knjige također će omogućiti brzo pronalaženje podataka o pojedinim biljnim vrstama. Svojom suradnjom i sugestijama mnogo su me obavezali mr Stipe Hećimović, prof. Dragomir Brkić, prof. Dr Takanobu Itai, prof, dr Vladimir Dévidé, gospoda Yasuyo Hondo, drCharles C. Fulton, prof. dr Vanda Kochansky-Devidé, recenzenti profesori dr Zvonimir Dévidé i dr Mirko Filajdić te autor crteža Nela Krstić. Svima i ovdje srdačno zahvaljujem. Zagreb, u studenom 1985. Lj. G. UZ DRUGO IZDANJE Tekst prvog izdanja temeljito je revidiran, na više mjesta dotjeran ili dopunjen novijim podacima. Usvojio sam i neke sugestije čitatelja, na čemu im i ovdje zahvaljujem. Zagreb, u siječnju 1990. Samonikle jestive biljke su najstariji izvor hrane dostupan ljudskoj vrsti. Danas je upotreba ovog izvora hrane očuvana samo kod zajednica koje nisu imale jači dodir sa civilizacijom. Tokom novije istorije samoniklo jestivo bilje najčešće se koristilo u vreme raznih nepogoda i nestašica izazvanih ratovima, ali posljednjih decenija interes za ovu oblast sve više raste, kako kod nas tako i u celom svetu. Značaj samonikle flore kroz istoriju Samonikle jestive biljke, odnosno divlja flora bio je osnovni izvor hrane praistorijskog čoveka pre nego što se naučio lovu i ribolovu. Razvojem civilizacije čovek je počeo da kultiviše jestive biljke i postepeno izgubio urođeni instinkt za prepoznavanje jestivih biljaka. Međutim, samonikla flora je tokom istorije ostala značajan izvor hrane, pogotovo u kriznim vremenima (kakvi su ratovi, na primer), pa se znanje o jestivosti pojedinih biljaka održalo i do danas. Po pravilu su samonikle biljke znatno bogatije vitaminima i mineralima od gajenih vrsta, a takođe u najvećoj meri oslobođene najrazličitijih toksina koji se koriste u savremenoj poljoprivredi (herbicidi, insekticidi i sl.) i prehrambenoj industriji (različiti aditivi). Osim toga, veliki broj jestivih vrsta svrstava se i među lekovite biljke i obratno, a lekovito delovanje biljaka može se (osim kroz čajeve, tinkture i sl.) ispoljiti kroz jela pripremljena od njih. Ne postoji oštra granica između fitoterapije i dijetoterapije. Obe ove grane medicine stare su koliko i samo čovečanstvo. Zanimljiv je podatak da su se, tokom 20. veka, pripadnici mnogih primitivnih plemena, kojima je samonikla flora do tada bila osnovna hrana, počeli razboljevati zbog prelaska na način ishrane civilizovanog čoveka. Podela Samonikle lekovite biljke mogu se razvrstati na više načina, a osnovna podela može biti prema delovima biljaka koji se mogu koristiti u ljudskoj ishrani. Korenasto povrće U ovu grupu spada mesnato korenje, lukovice, krtole i rizomi. Najviše vrsta sa jestivim podzemnim delovima ima među monokotiledonim biljkama. Tu prvenstveno spadaju razne vrste kaćuna i drugih vrsta iz porodice orhideja, zatim mnoge vrste iz porodice ljiljana (lukovi, grančica, divlji ljiljan, pokosnica, ptičje mleko, pasji zub, vilin luk) i neke močvarne i vodene vrste (strelica, vodena bokvica, vodoljub, rogozi, trske, dremovac). Među dikotiledonim biljkama najviše vrsta sa jestivim podzemnim delovima ima među glavočikama (čičoka, stričak, čičak, cikorija, maslačak, kozja brada, kravačac, dragušica), zatim među zvončićima i lopočovkama, dok su u drugim porodicama manje zastupljene. Glavni hranljivi sastojak divljeg korenastog povrća najčešće je skrob, a kod glavočika i inulin. Hranljiva vrednost slična je žitaricama od kojih je korenasto povrće siromašnije belančevinama. Podzemni delovi jednogodišnjih biljaka najčešće se sakupljaju u jesen, na kraju vegetacione sezone, dok se podzemni delovi višegodišnjih biljaka sakupljaju i u jesen i u proleće. Kada ne sadrže gorke, opore, škodljive ili nesvarljive sastojke ovi podzemni delovi mogu poslužiti kao ukusno povrće. Mogu se jesti prokuvani ili pečeni na žaru, poput krtola kaćuna ili dodavati salatama u svežem stanju, kako se najčešće koriste različiti divlji lukovi (sremuš, vlašac, vinogradarski luk, planinski luk, sibirski luk i druge vrste). Druge vrste divljeg korenastog povrća, obzirom da su često veoma bogate skrobom, mogu se sušiti, mleti i koristiti za mešenje hleba ili kao zamena za kafu. Pre upotrebe treba ih dobro oprati, a po potrebi i oljuštiti. Neki podzemni delovi koji se prikupljaju mogu se sušiti i kao takvi kasnije koristiti za pripremu čajeva ili kao začini. Podzemne delove aromatičnih vrsta ne bi trebalo pre sušenja prati, već samo dobro obrisati čistom krpom. Očišćena biljna droga seče se na sitnije komade ili listiće i niže na konac ili rasprostire u tankom sloju na specijalnim mrežama. Suši se prirodnim putem na promajnom mestu, može i na osunčanom. Osušeni podzemni biljni delovi čuvaju se u suvim i hladnim prostorijama, nearomatični u kartonskim kutijama ili papirnim kesama, a aromatični u staklenim posudama. Divlje zeleno povrće Divlje povrće je najpoznatija i najrasprostranjenija kategorija samoniklog jestivog bilja. Najčešće se za jelo upotrebljavaju mladi listovi ili prolećni izdanci, a ređe ceo nadzemni deo biljke. Divlje zeleno povrće raste na gotovo svakoj zelenoj površini, a neretko se mogu naći oko ljudskih naseobina, uz puteve, na železničkim nasipima i sličnim mestima. Često se ubrajaju i u korove. Najukusnije vrste ove grupe samoniklih biljaka pripada porodicama kupusnjača, glavočika, troskota, lobodnjača i štitara, ali i među mnogim drugim. Posebno su sočni i ukusni izdanci nekih trajnica dok im se još nisu razvili listovi, kao na primer izdanci špargle, bljušta, pepeljuge, hmelja, paviti, japanske kiselice itd. Divlje zeleno povrće posebno je značajno kao bogat izvor vitamina C, obično bogatiji od gajenog povrća. Ovim vitaminom naročito su bogati listovi vrsta iz porodica kupusnjača i ruža. Karoten je takođe prisutan u svi zelenim biljnim delovima. Pored ova dva vitamina divlje zeleno povrće bogato je i vitaminima B1, B2, E, K, P, folnom kiselinom i mnogim drugim bioaktivnim materijama. Zeleni delovi biljaka beru se dok su još mladi i sočni, najčešće pre cvetanja. Starenjem i formiranjem cvetova često gube prijatan ukus i postaju gorki i nejestivi, a neke vrste mogu čak sadržati i otrovne sastojke. Biljke je najbolje sakupljati rano ujutro, dan-dva posle obilne kiše. Biljke ubrane posle kiše ili u zaseni blažeg su ukusa od onih ubranih tokom sušnih dana ili na osunčanim mestima. Divlje zeleno povrće najčešće se koristi sveže, u salatama, kada je njegova hranljiva vrednost i najveća, ali se mogu pripremati i kao variva ili čorbe. Divlje povrće svežinu može sačuvati u frižideru nekoliko dana, ali se takođe može i konzervirati i sačuvati kao zimnica. Neki od načina konzerviranja su: zamrzavanje – u zamrzivaču se divlje zeleno povrće može čuvati nekoliko meseci, a pre zamrzavanja potrebno ga je blanširati (preliti vrelom vodom); sušenje – biljke je najbolje sušiti prostrto u tankom sloju, na čistoj podlozi, na provetrenom mestu zaklonjenom od direktnog sunca; ukiseljavanje – divlje zeleno povrće može se ostavljati kao turšija, na isti način kao i gajeno. Jestivi cvetovi Slatki napitak od suvog grožđa, limuna, jaja i cvetova crne zove Jestivi samonikli cvetovi bliski su divljem povrću, ali se od njega razlikuju većim sadržajem šećera, a često i prijatnim mirisom koji se dobro slaže sa raznim poslasticama, pa je i njihova primena u kulinarstvu nešto drugačija. Osim toga cvetovi su i dekorativni, pa uvek mogu poslužiti za ukrašavanje različitih obroka, kako slatkih tako i slanih. Mnogi cvetovi sadrže važne bioaktivne sastojke, poput vitamina C, a oni žute boje bogati su bioflavonoidima i karotenom. Cvetovi se sakupljaju kada su u punom razvoju, mada se kod nekih vrsta koriste i pupoljci (pupoljci dragoljuba mogu se koristiti kao začin - zamena za kapar). Aromatični cvetovi sakupljaju se rano ujutro, pre izgrevanja sunca, a nearomatični oko podneva. Cvetovi različitih vrsta mogu se koristiti za pripremu raznih poslastica (cvetovi crne zove ili bagrema), čorbi, variva ili salata (cvetovi dragoljuba i crvene deteline) ili omleta (cvetovi maslačka), ali se najčešće koriste za dekoraciju (cvetovi ljubičice, bele rade, nevena, crnog sleza, jagorčevine i dr). Cvetovi različitih vrsta mogu se i sušiti i tako osušeni koristiti za pripremu aromatičnih biljnih čajeva (crvena detelina, lipa, kamilica, divizma). Suše se kao i zeleno povrće, u tankom sloju, na čistoj podlozi, na provetrenom i zasenjenom mestu. Osušeni cvetovi čuvaju se na hladnom mestu, nearomatični u kartonskim kutijama ili papirnim kesama, a aromatični u staklenim posudama. Divlji plodovi Sirupi od samoniklog voća i cveća Divlje voće, odnosno jestivi plodovi samoniklih biljaka dospevaju za branje od početka juna do kasne jeseni, odnosno u periodu kada drugi delovi najvećeg broja vrsta samoniklih biljaka nisu više jestivi. Najveći broj divljih vrsta sa kojih se sakupljaju plodovi svrstan je u porodicu ruža (Rosaceae), ali ih ima i u drugim porodicama (vresovke, ogrozdi, kozokrvinke, drenovke, šipci i dr). Divlji plodovi (jestivi, ali i otrovni!) najčešće su živo obojeni. Imaju mesnat i sočan perikarp (oplodnicu, omotač ploda) u kome je jedno seme (kod koštunica – džanarika, trnjina, drenjina, lešnik...), više semena (bobice – ribizla, borovnica, šipurak, glog...), ili pripadaju grupi zbirnih plodova (kupina, malina, šumska jagoda). U divlje plodove ubrajaju se i šišarke nekih četinara (na primer šišarke občne kleke, tise). Divlji plodovi su, zavisno od vrste, značajan izvor vitamina, naročito vitamina C i karotena, a takođe su bogati i mineralima (kalijum, kalcijum, fosfor, magnezijum), ugljenim hidratima, organskim kiselinama (jabučna, limunska, vinska), skrobom, pektinima i dr. Samonikli divlji plodovi najčešće se beru kada su sasvim zreli, jer su tada najukusniji i sadrže najviše hranljivih materija. Međutim postoje i oni koji su po sazrevanju tvrdi, oporog ili kiselog ukusa, a postaju ukusni tek posle jačih mrazeva, kada postanu prezreli i nagnjili.[Ovde nije reč o pravom procesu truljenja pod uticajem mikroorganizama, već o procesu samomaceracije, odnosno pretvaranju tvrdog perikarpa u kašastu masu pod uticajem enzima koji razlažu ćelijske membrane.] Ovakvi su plodovi mukinje, brekinje, jarebike ili oskoruše. Nasuprot njima šipurak se bere čim zarudi (počne da se crveni) jer sasvim zreo plod postaje mekan, teže se obrađuje i brže propada, a uz to u njemu ima manje vitamina C nego u nedozrelom plodu. Pri sakupljanju samoniklih plodova strogo se mora voditi računa da se dobro upozna izgled ne samo ploda, već i cele biljke, njene morfologije i staništa na kojima se može naći, kako ne bi došlo do zamene vrsta. Treba uvek imati na umu da u prirodi postoje brojne vrste čiji su plodovi otrovni, ali često naizgled sočni i ukusni, jarkih i privlačnih boja. Ovakve zamene najčešće se mogu desiti pri sakupljanju bobica i njihov ishod u nekim slučajevima može biti i fatalan. Divlje voće najčešće se konzumira sveže, samo ili kao sastojak voćnih salata, ali se može, poput kultivisanog voća, koristiti i za pripremu različitih poslastica ili kao zimnica u obliku sokova, sirupa, kompota, džemova, želea... Divlji plodovi mogu se i sušiti i kasnije koristiti uglavnom za pripremu ukusnih čajeva. Od divljeg voća mogu se spravljati i voćna vina, rakije i likeri, kao i voćno sirće. Kod pripreme nekih vrsta samoniklog voća treba biti veoma oprezan, jer su im neki delovi jestivi, a drugi otrovni. Karakterističan primer za ovu pojavu je tisa (Taxus baccata), kod koje je crveni omotač oko šišarice sočan i ukusan, dok je sama šišarica unutar njega veoma otrovna, kao i svi ostali delovi ove vrsta. Seme Seme je po svom sastavu najkompletnija i verovatno najzdravija hrana, jer sadrži znatnu količinu skroba, belančevina, bogato je vitaminom E, vitaminima B kompleksa, kao i važnim mineralima. Najčešće se sakuplja seme lobode, deteline, tušta, vijušca, gunjice, štira, nekih trava, kao i seme nekih vrsta drveća, kakvi su žirevi hrasta i bukve, pitomi kesten i seme borova (seme borova je najčešće veoma sitno, osim semena pinjola, koje je u svetu veoma cenjeni začin). Kalendar branja samoniklih jestivih biljaka FEBRUAR – plodovi breze, borovi pupoljci MART – kora hrastova i drugog drveća, jagorčevina, kopriva, ljubičica, maslačak, podbel, pupoljci topole, pupoljci breze i drugog drveća, vodopija APRIL – pitomi kesten, dobričica, glog, jagorčevina, kamilica, kopriva, lazarkinja, ljubičica, dan i noć, maslačak, oman, plućnjak, podbel (cvet i list), rosopas, rusomača, srčenjak MAJ – bagremov cvet, bokvica, dobričica, glog, jagoda, kamilica, kopriva, kesten pitomi, mrtva kopriva, kupina, lazarkinja, lipa, maslačak, majkina dušica, matičnjak, medveđe grožđe, plućnjak, podbel, preslica, rosopas, vrkuta, crna zova, žalfija JUN – gloginje, beli slez, bokvica, borovnica, dan i noć, divizma, dobričica, glog, kesten pitomi, jagoda, jagorčevina, mrtva kopriva, kruška, kupina, malina, matičnjak, majčina dušica, majska ruža, neven, pelin, orah, plućnjak, rusomača, preslica, različak, slez crni, suručica, kamilica, vrkuta, vranilova trava, cvet zove JUL – bokvica, borovnica, breza, brđanka, divizma, divlja ruža, dupčac, kunica, jagoda, žalfija, kim, kokotac, kopriva, mrtva kopriva, kupina, lipa, matičnjak, nana, orah, pelin, podbel, preslica, slez beli i crni, timijan, kamilica, trandovilje, troskot, vrkuta, vranilova trava, vratić, cvetovi zove AVGUST – kim, breza, šipurak, drenjina, kopriva, hmelj, kupina, slez beli i crni, hrastova kora, lincura, nana, orah, pelin SEPTEMBAR – divizma, šipurak, drenjina, hmelj, hrastova kora, kokotac, lincura, nana, neven, oman, orah, pelin, slez beli, zečji trn, slatki koren, žutika, divlja šargarepa OKTOBAR – brđanka, dinjica, glog, iđirot, kopriva, lincura, maslačak, slez beli, zečji trn, slatki koren NOVEMBAR – gloginje, iđirot, maslačak MG144 (N)