Dobro očuvano , 6.7 Kg - poštarina kao paket pošte 1. Luis Bromfild - Gorki Lotos 425 grama 2. Luis Bromfild - Gospođa Parkinson - 525 grama 3. Luis Bromfild - Zabačena Dolina - 330 grama 4. Luis Bromfild - U Vlasti - 750 grama 5. Tehničar 1 - Mašinski priručnik - 700 grama 6. Nova škola radio-tehnike i elektronike 8 Heinz Richter - 220 grama 7. Emil Zola - Madlena Fera - 150 grama 8. 170 godina Pošte Srbije - 280 grama 9. Osnove informatike i računarstva za 7. razred osnovne - 300 grama 10. Osnove televizijskih prijemnika - 325 grama 11. PLAYBOY Br. 10 2004 godina - 300 grama 12. PLAYBOY Br. 34 2006 godina - 300 grama 13. Priroda i društvo 4, radna sveska Čarolija - Znanje - 175 grama 14. Pouke o jeziku za 4. razred - Eduka- 300 grama 15. Tajne ninđi br. 27 1990 - 75 grama 16. Sky Students book 1 - 300 grama 17. Uprkos zdravom razumu -390 grama 18. žubor reči pouke o jeziku za 3. razred Eduka - 225 grama 19. Tehnika i tehnologija radna sveska za 6. razred Eduka - 350 grama 20. Fizika Zbrika zadataka za 6 razred Klett - 310 grama

Knjiga je kao nova. Filosofska beda marksizma - Boris Petrovič Višeslavcev Izdavač: Logos Godina izdanja: 2014 Broj strana: 194 Format: 21 cm Povez: Broširani DIJALEKTIČKI MATERIJALIZAM 1. Dijalektički princip 2. Heraklitov luk i lira 3. Rat i mir 4. Identitet suprotnosti 5. Zakon protivurečnosti 6. Dijalektika kao razvitak i progres 7. Kvantitet i kvalitet 8. Dve metafizike 9. Dijalektika i metafizika 10. Dijalektika i materijalizam — dve nespojive stvari 11. Svaki materijalizam je „vulgaran” 12. Savremena nauka o materiji i dijamat. Teorija „odraza” i stvar po sebi 13. Problemi savremene fizike. Korpuskularna i dinamička teorija materije 14. Psihofizički problem

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Završetak Vremenske odiseje. Prvorođeni, misterioznu rasu vanzemaljaca, pokušavaju da zaustave razvoj ljudske civilizacije primenjujući tehnologiju koja se graniči s magijom. Njihovo prvo delo bio je Diskontiuitet, u kome su sa Zemlje izdvojeni segmenti iz različitih istorijskih epoha i potom ponovo spojeni u jedan novi svet nalik na „pačvork“. Taj čudni, novi svet dobio je i novo ime: Mir. Bizeza Dat, članica Ujedinjenih nacija Mira stupila je u komunikaciju s tuđinskim artefaktom. Njegova svrha je bila nedokučiva, a moć božanska – moć koja ju je konačno vratila na Zemlju, gde je odigrala važnu ulogu u trci čovečanstva s vremenom, u pokušaju da spreči sudnji dan: moćnu oluju sa Sunca koju su Prvorođeni izazvali u želji da istrebe život s planete. Kataklizma je bila sprečena uz nezamislivo visoku cenu. Sada, dvadeset sedam godina kasnije, Prvorođeni su opet tu. Ovog puta oni napadaju svom snagom: prema Zemlji upućuju „kvantnu bombu“. Mehanizam tog kosmološkog oružja naučnicima ljudskog roda gotovo je nedokučiv. Bomba se ne može zaustaviti, niti uništiti – i konačno će zbrisati svet. U očajničkom traganju za odgovorima, Bizeza najpre dospeva na Mars, a potom i na Mir, kome i samom preti zatiranje. Čini se da je kraj neizbežan. Međutim, u trenutku kad čovečanstvo sagledava sasvim nove, iznenađujuće činjenice o prirodi Prvorođenih i njihovim zastrašujućim planovima u vezi s ljudskom rasom, iz sveta udaljenog mnogo svetlosnih godina pojavljuje se neočekivani saveznik. „Čudesno priča... svojim dramatičnim idejama o suštini postojanja oduzima dah.“ – Chicago Tribune Ser Artur Čarls Klark (engl. Sir Arthur Charles Clarke; Majnhed, 16. decembar 1917 — Kolombo, 19. mart 2008) je bio britanski pisac i pronalazač. Uz Ajzaka Asimova smatra se najpoznatijim piscem naučne fantastike, ali za razliku od njega Klark se čvrsto drži nauke i njenih realnih dometa i hipoteza. Glavne teme njegovih romana i priča su istraživanje kosmosa, mora i vremena, mesto čoveka u vasioni i posledice ljudskih kontakata sa vanzemaljskim inteligencijama. Rođen je u Majnhedu u Samersetu u Engleskoj. Posle srednje škole, pošto nije imao para da plati univerzitetsko obrazovanje, zaposlio se kao revizor u jednom ministarstvu. Tokom Drugog svetskog rata služio je u RAF-u kao specijalista za radare i učestvovao je u izgradnji prvih sistema za rano uzbunjivanje i automatsko navođenje pilota sa zemlje. Njegova jedina ne-naučno-fantastična knjiga Glide Path bazirana je na tom radu. Posle rata završio je Kraljevski Koledž u Londonu i magistrirao matematiku i fiziku 1948. Oženio se Amerikankom Merilin Mejfild u junu 1953. ali su se već u decembru iste godine razveli. Kako je sam kasnije rekao `To je bio ključni dokaz da ja nisam za brak. Ali mislim da svaki čovek to mora da proba barem jednom u životu`. Njegov najveći doprinos nauci je ideja da bi geostacionarni sateliti mogli da se koriste kao komunikacioni releji. U njegovu čast, Međunarodna astronomska unija nazvala je geostacionarnu orbitu (42.000 km) Klarkovom orbitom. Godine 1951, napisao je kratku priču Stražar (engl. The Sentinel) koju je poslao na jedno BiBiSi-jevo takmičenje. Priča je odbijena na tom takmičenju i komisija ju je ocenila veoma lošom. Međutim, 1964. će ta priča postati glavna inspiracija za delo i film koje je napisao zajedno sa Stenlijem Kjubrikom - 2001: Odiseja u svemiru (premijerno prikazan 1968). Iako se na koricama knjige ne nalazi Kjubrikovo ime a na špici filma pod reditelj ne stoji i Klarkovo, sam Klark je često govorio da bi na knjizi moralo da stoji: `Napisali Artur Klark i Stenli Kjubrik“ a na filmu „Režirali Stenli Kjubrik i Artur Klark“. Od 1956. godine živi u Kolombu u Šri Lanki. 1988. konstantovano je da boluje od post poli sindroma i od tada je vezan za invalidska kolica. Britanska kraljica Elizabeta II ga je 1998. godine proglasila vitezom. Preminuo je 19. marta 2008.[1] Pogledi O religiji Tema religioznosti i duhovnosti se pojavljuje u mnogim spisima Artura Klarka. Govorio je: „Svaki put do znanja je put do Boga – ili Stvarnosti, koja god reč vam je draža“.[2] O sebi je govorio da je „fasciniran konceptom Boga“. J. B. S. Haldane je, nešto pre svoje smrti, naglasio Klarku u privatnom pismu da bi Klark trebalo da dobije nagradu iz teologije jer je tek jedan od nekolicine koji su napisali nešto novo u tom polju, i u nastavku je čak napisao da bi Klark predstavljao pretnju, da njegovi spisi nisu sadržali više kontradiktornih teoloških stanovišta.[3] Kada je stupio u britansko Kraljevsko ratno vazduhoplovstvo, Klark je insistirao da na (vojnim identifikacijskim) pločicama ipak bude obeležen kao panteista, a ne kao što je uobičajeno – Engleska crkva.[4] U eseju „Kredo“ iz 1991. je napisao za sebe da je logički pozitivista još od desete godine.[3] Za šrilančanske novine „Ostrvo“ je 2000. izjavio „Ne verujem u Boga niti u zagrobni život`[5] i izjasnio se kao ateista.[6] Bio je počasni laureat humanista na Međunarodnoj akademiji za humanizam.[7] Takođe se izjašnjavao kao „kripto-budista“, insistirajući na tome da budizam nije religija.[8] U ranijem životu je pokazao malo interesovanja za religiju, npr, nekoliko meseci nakon venčanja je otkrio da mu je supruga prezviterijanac. Čuvena Klarkova rečenica, koja se često citira je „Jedna od najvećih tragedija čovečanstva je što je religija kidnapovala moral“.[8] Takođe su citirane njegove reči u vezi sa religijom 2004. u časopisu „Popularna nauka“ „Najzlokobniji i najuporniji od svih umnih virusa. Treba da ga se otarasimo što pre.`[9] U trodnevnim „dijalozima o čoveku i njegovom svetu“ sa Alanom Votsom je naveo da je bio pristrasan u borbi protiv religije i da nije mogao da oprosti religijama nesposobnost da vremenom spreče zverstva i ratove.[10] U osvrtu na dijalog, u kom je još jasnije naglasio „čovečanstvo“, u pretposlednjoj epizodi emisije „Misteriozni svet“ imena „Čudna nebesa“, rekao je: „Ponekad pomislim da je univerzum zapravo mašina napravljena da neprestano iznenađuje astronome“. Pri kraju te iste epizode, u poslednjem segmentu, u kom se govorilo o Vitlejemskoj zvezdi, Klark je naveo da je njegova najomiljenija teorija[11] da bi to mogao biti pulsar. S obzirom na to da su pulzari otkriveni u vremenskom intervalu između pisanja kratke priče „Zvezda“ 1995. i pravljenja „Misterioznog sveta“ 1980. i s obzirom na najnovije otkriće pulsara PSR B1913+16, Klark je rekao „Kako romantično, ako i sada možemo da čujemo umirući glas zvezde koji je najavio hrišćansku eru.`[11] Klark je ostavio pisane instrukcije za sahranu, koje glase: „Apsolutno nijedan religijski ritual bilo koje vrste koji se odnosi na bilo koju religijsku veru ne sme da ima veze sa mojom sahranom“.[12] O paranormalnim fenomenima Klark je ranije u svojoj karijeri bio opčinjen paranormalnim i naveo je da je to bila inspiracija za njegov roman „Kraj detinjstva“. Citirajući gomilu obećavajućih tvrdnji o paranormalnom koje su kasnije opovrgnute, Klark je opisao kako je njegova ranija otvorenost prema paranormalnom prerasla u „gotovo apsolutni skepticizam“ do njegove biografije iz 1992. godine.[4] Tokom intervjua, i 1993. i 2004 – 2005, govorio je da ne veruje u reinkarnaciju, jer ne postoji mehanizam koji bi to omogućio, mada je često i navodio .`Uvek parafraziram Dž. B. S. Haldana: Univerzum nije samo čudniji više nego što zamišljamo, čudniji je više nego što možemo da zamislimo.`.[13][14] Nazvao je ideju o reinkarnaciji fascinantnom, ali je preferirao konačnost u postojanju.[15] Klark je veoma poznat i po tv serijama koje su se bavile istraživanjem paranormalnih fenomena –Artur Klarkov misteriozni svet- (1980), -Artur Klarkov misteriozni univerzum- (1985) i -Artur Klarkov svet čudesnih moći- (1994) – što je rezultiralo parodijom u jednoj od epizoda serije `The Goodies`, u kojoj je Klarkov šou otkazan nakon tvrdnje da Klark - ne postoji. Bibliografija Prelude to Space (1951) Pesak Marsa (The Sands of Mars) (1951) Ostrva na nebu (Islands in the Sky) (1952) Ka spuštanju noći (Against the Fall of Night) (1953) Kraj detinjstva (Childhood`s End) (1953) Expedition to Earth (1953), zbirka pripovedaka Svetlost zemaljska (Earthlight) (1955) Reach for Tomorrow (1956), zbirka pripovedaka Grad i zvezde (The City and the Stars) (1956) Tales from the White Hart (1957), zbirka pripovedaka Duboko poniranje (The Deep Range) (1957) S druge strane neba (The Other Side of the Sky) (1958), zbirka pripovedaka Pad mesečeve prašine (A Fall of Moondust) (1961) Tales of Ten Worlds (1962), zbirka pripovedaka Ostrvo delfina (Dolphin Island) (1963) Glide Path (1963) - njegova jedina ne-naučno-fantastiča knjiga The Nine Billion Names of God (1967), zbirka pripovedaka 2001: Odiseja u svemiru (2001: A Space Odyssey) (1968), sa Stelnijem Kjubrikom The Lion of Comarre & Against the Fall of Night (1968) Of Time and Stars (1972), zbirka pripovedaka Sunčani vetar (The Wind from the Sun) (1972), zbirka pripovedaka Sastanak sa Ramom (Rendezvous with Rama) (1973) The Best of Arthur C. Clarke (1973), zbirka pripovedaka Matica Zemlja (Imperial Earth) (1975) Rajski vodoskoci (The Fountains of Paradise) (1979) 2010: Druga odiseja (2010: Odyssey Two) (1982) Stražar (The Sentinel) (1983), zbirka pripovedaka Svet zagonetnih sila (World of strange powers) (1984), po istoimenoj TV seriji Pesme daleke zemlje (The Songs of Distant Earth) (1986) 2061: Treća odiseja (2061: Odyssey Three) (1988) Susret sa meduzom (A Meeting With Medusa) (1988) Kolevka (Cradle) (1988), sa Džentrijem Lijem (engl. Gentry Lee) Rama II (Rama II) (1989), sa Džentrijem Lijem S one strane spuštanja noći (Beyond the Fall of Night) (1990), sa Gregorijem Benfordom (engl. Gregory Benford) Tales From Planet Earth (1990), zbirka pripovedaka Duh sa Grand Benksa (The Ghost from the Grand Banks) (1990) More Than One Universe (1991), zbirka pripovedaka Vrt Rame (The Garden of Rama) (1991), sa Džentri Lijem Otkriveni Rama (Rama Revealed) (1993), sa Džentri Lijem Božji čekić (The Hammer of God) (1993) The Snows of Olympus - A Garden on Mars (1994), album slika sa komentarima Apokalipsa Amerike (Richter 10) (1996), sa Majkom Makvejom (engl. Mike McQuay) 3001: Konačna odiseja (3001: The Final Odyssey) (1997) Okidač (The Trigger) (1999) Svetlost drugih dana (The Light of Other Days) (2000), sa Stivenom Baksterom (engl. Stephen Baxter) Oko vremena (Time`s Eye) (2004), sa Stivenom Baksterom (prvi deo trilogije Vremenska odiseja) Oluja sa Sunca (Sunstorm) (2005), sa Stivenom Baksterom (drugi deo trilogije Vremenska odiseja) Prvorođeni (Firstborn) (2007), sa Stivenom Baksterom (treći deo trilogije Vremenska odiseja) Poslednja teorema (The last Theorem) (2008), sa Frederikom Polom

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Evropska noć i druge pesme Stanislav Vinaver Izdavač: SKZ BEOGRAD, 1973g tvrd povez KOLO LXVI KNJIGA 444, Predgovor Miodrag Pavlović, VAROŠ ZLIH VOLŠEVNIKA, ČUVARI SVETA, EVROPSKA NOĆ, ROBOTI, RATNI DRUGOVI, Ćirilica, 209 str NAPOMENA UZ OVAJ IZBOR Pored već postojećih izbora Vinaverovih pesama u kojima je naglašavan satirični, humorni vid pesnikovog nadahnuća, ostala je čini mi se zanemarena filozofska, visoko misaona strana Vinaverovog pesništva, koja, iako ne- što teže pristupačna, ostaje, po našem uverenju, ona vrednost Vinaverove poezije koja ga čini značajnim srpskim pesnikom ovoga veka. Ovaj izbor Vinaverovih pesama naglašava baš tu, lirsko-refleksivnu liniju, pokušavajući da dokaže ispravnost ovakvog shvatanja Vinavera-pesnika i da istakne baš takav doprinos Vinaverov našoj modernoj poeziji. Ha predlog Upravnog odbora SKZ i jednog od recenzenata naknadno je uključen u ovu knjigu i jedan izbor iz Vinaverove knjige „Ratni drugovi“. Priređivač je bio saglasan sa ovim predlogom; mada pesme iz pomenute zbirke ne podvlače u najvećoj meri pesnikovu misaonost, one su zanimljiva i možda nezaobilazna etapa u Vinaverovom oblikovanju sopstvenog pesničkog dela. Stanislav Vinaver (Šabac, 1. mart 1891 – Niška Banja, 1. avgust 1955) je bio srpski pesnik i prevodilac jevrejskog porekla. Erudita, književnik i prevodilac Stanislav Vinaver, rođen je 1. marta 1891. godine u Šapcu u uglednoj jevrejskoj porodici. Otac Avram Josif Vinaver bio je lekar, a majka Ruža pijanistkinja. Osnovnu školu završio je u Šapcu. Gimnazijsko obrazovanje ja započeo u Šabačkoj gimnaziji iz koje je izbačen jer nije želeo da se učlani u Vidovdansko kolo. Zbog toga je školovanje nastavio u Beogradu, a na pariskoj Sorboni studirao je matematiku i fiziku. Diplomirao je na Univerzitetu u Beogradu 1930. godine. Već tada postao je sledbenik filozofskih ideja Anrija Bergsona, a 1911. objavio zbirku simbolističke poezije „Mjeća“. Balkanski i Prvi svetski rat Školovanje je privremeno prekinuo da bu učestvovao u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu kao dobrovoljac, jedan od 1300 kaplara. Bio je poručnik u slavnom Đačkom bataljonu, prešao je golgotu povlačenja preko Albanije i na Krfu se angažovao kao urednik Srpskih novina i radio kao službenik Državnog presbiroa. Diplomata i novinar Godine 1916, upućen je na informativno-diplomatske poslove u Francusku i Veliku Britaniju, a potom i u Petrograd, kao član srpske diplomatske misije baš u vreme revolucije. Po povratku iz Rusije održao je jedno javno predavanje o Oktobarskoj revoluciji u Kasini na osnovu kojeg je publika stekla utisak da nije žalio sudbinu carske Rusije i da nije bio protivnik revolucionarnih previranja. Zbog toga su ga mnogi označili za levičara i ta etiketa mu je ostala u beogradskim krugovima do 1925. godine. Po okončanju rata, kratko je zaposlen u Ministarstvu prosvete, a potom se nemirni i razbarušeni duh posvetio novinarstvu i književnosti kao pripadnik šarolike grupe mladih i novih modernističkih srpskih književnika (Miloš Crnjanski, Dragiša Vasić, Rastko Petrović, Ljubomir Micić, Rade Drainac, Velibor Gligorić, Marko Ristić). Zvanično je postao član Jugoslovenskog novinarskog udruženja 20. novembra 1920. godine. Radio je kao saradnik listova „Politika“, „Republika“, „Vreme“ i drugih. Pisao je kao stalni kritičar za „Vreme“ i radio kao specijalni dopisnik tog lista u Bugarskoj, Nemačkoj, Austriji, Švajcarskoj i Sovjetskom Savezu. Jednom prilikom napisao je za Stevana Hristića „G. Hristić razmahan palicom kao kakav saobraćajni pozornik“ i za to je osuđen na tri dana zatvora i hiljadu dinara globe 1926. godine. Početkom 1927 godine bio je jedan od urednika lista „Vreme“ i potpredsednik Beogradske sekcije Jugoslovenskog novinarskog udruženja. Ninko Perić, preuzevši resor Ministarstva inostranih dela Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca krajem decembra 1926, zaposlio je Stanislava Vinavera kao dnevničara-dopisnika u Odeljenju za štampu Ministarstva inostranih dela, početkom januara 1927. godine. Na taj način je želeo da se oduži njegovim roditeljima, dr Avramu-Josifu i Ruži Vinaver, koji su pokazali posebnu brigu da bi spasili život Ninku Periću dok je bolovao od pegavog tifusa 1914. godine. Prvobitno je bilo planirano da ga postave za dopisnika Odeljenja za štampu pri Poslanstvu u Berlinu, ali je privremeno zadržan na radu u Ministarstvu, a potom premešten za dopisnika Odeljenja za štampu pri Poslanstvu u Bernu, februara 1927. godine. Jedan od prvih zadataka sa kojima se suočio u Švajcarskoj bila je dobro organizovana bugarska propaganda koju je predvodio VMRO u cilju borbe za prava bugarske manjine u Makedoniji i drugim krajevima Kraljevine SHS. Stanislav Vinaver je uložio veliku energiju i pokazao znatnu inicijativu u radu, dnevno pišući raznim redakcijama i istaknutim pojedincima lična pisma u kojima je pobijao navode bugarske propagande. I pored posvećenosti stručnim poslovima, ubrzo je došao u sukob sa Jovanom T. Markovićem, bivšim pomoćnikom ministra inostranih dela i tadašnjim poslanikom u Bernu, jer nije želeo da potpiše dvostruku dokumentaciju o zakupu zgrade za Poslanstvo kojim bi bio oštećen državni budžet. Potom je poslat na rad pri Stalnoj delegaciji pri Društvu naroda u Ženevi, maja 1927. godine. Konstantin Fotić, stalni delegat i njegov lični prijatelj, cenio je rad Stanislava Vinavera koji je odlično vladao francuskim, nemačkim i italijanskim jezikom, te je bio u mogućnosti ne samo da prati pisanje štampe već i da direktno komunicira sa redakcijama i novinarima švajcarskih listova. Međutim, upravo su njegovo znanje i umešnost izazivali surevnjivost dopisnika Odeljenja za štampu MID pri Stalnoj delegaciji u Ženevi Sretena Jakića. Pored toga, Jovan Marković nije zaboravio njegovu raniju neposlušnost i posrednim putem je pokušao da mu oteža položaj i rad u Švajcarskoj. Međutim, Konstantin Fotić je nastojao da ga zaštiti od svih intriga, visoko ceneći njegova znanja, umešnost, posvećenost poslu i inicijativu u radu. Posle zavođenja Šestojanuarskog režima, proveo je dva meseca u Kraljevini SHS, u jesen 1929, jer je želeo da se lično upozna sa novonastalom situacijom i obnovi svoje stare kontakte, kako bi mogao bolje da odgovori svojim dužnostima zastupanja jugoslovenskih teza pred švajcarskom javnošću. U to vreme je odlučeno da Stanislav Vinaver bude premešten u Nemačku. Postavljen je za atašea za kulturu pri Poslanstvu u Berlinu 29. oktobra. 1929. godine. Sa novim šefom, poslanikom u Berlinu Živojinom Balugdžićem imao je odlične odnose. On je pomagao dopisnicima Odeljenja za štampu MID, a potom dopisnicima Centralnog presbiroa Predsedništva Ministarskog saveta, u njihovim propagandnim, informacionim i političkim poslovima. Međutim, Stanislav Vinaver je ubrzo došao u sukob sa drugim dopisnikom u Berlinu Omerom Kajmakovićem usled nepoštovanja razgraničenja nadležnosti u poslu. Njihove rasprave su trajale od 1929. godine, a kulminirale su fizičkim obračunom 14. februara 1931. godine. Incident je okončan premeštajem Omera Kajmakovića iz Berlina i dodeljivanjem svih poslova Stanislavu Vinaveru, kada je i zvanično postavljen za atašea za štampu (dopisnika Centralnog presbiroa). Na tom položaju je ostao do 1934. godine, posvetivši veliku pažnju odbrani Jugoslavije od oštre kritike nemačke štampe u doba Vajmarske republike, a zatim promenama u političkom životu Nemačke po dolasku nacionalsocijalista na vlast. Ubrzo po premeštaju u Beograd, Stanislav Vinaver je postavljen za šefa Publicističkog odseka Centralnog presbiroa. Ovaj posao je obavljao do 1934. do 1938. godine. Po povratku u Jugoslaviju, bio je i jedan od osnivača `Ošišanog ježa`, decembra 1934. godine. Pošto je njegov zaštitnik Kosta Luković bio u nemilosti posle Marsejskog atentata i Stanislav Vinaver se našao na udaru šefa Centralnog presbiroa Teofila Đurovića, koji je želeo da ga otpusti iz državne službe. Ipak, pad vlade Bogoljuba D. Jevtića i formiranje vlade Milana Stojadinovića su mu poboljšali pozicije.[20] Sa novim predsednikom vlade i ministrom inostranih poslova, Vinaver je uspostavio prisne odnose, i čak mu pisao neke od njegovih govora. Upravo zbog bliskih odnosa sa Stojadinovićem, Stanislav Vinaver je penzionisan u vreme vlade Dragiše Cvetkovića. Prilikom posete francuskog ministra spoljnih poslova Ivona Delbosa Jugoslaviji 1937. godine, Vinaver je odlikovan IV stepenom ordena Legije časti. Ekspresionista Pesnik i esejista Vinaver, javlja se kao utemeljivač ekspresionističkog pokreta (napisao je „Manifest ekspresionističke škole“), najoštrije se zalažući za raskid s tradicionalnim umetničkim izrazom i osporavajući dotadašnje „patriotske i deseteračke kanone“ koje su bili postavili dotad neprikosnoveni književni kritičari Jovan Skerlić i Bogdan Popović. Drugi svetski rat Tokom Aprilskog rata zarobljen je kao rezervni kapetan I klase i ostatak Drugog svetskog rata je proveo u zarobljeništvu u nemačkom logoru Osnabrik. Osnivač Moderne i lucidni prevodilac Vinaver je još daleke 1911. u Parizu napisao „Mjeću“ kojom je započeo prevazilaženje srpske moderne. Parodijske pesme poput „Evdoksije“ subverzivnog su karaktera i suštinski su početak srpske avangarde. Evropska i srpska avangarda otuda su savremene u predratnom smislu. Vinaver je prvi preveo Hašekovog „Dobrog vojnika Švejka“, Rableovog „Gargantuu i Pantagruela“, Kerolovu „Alisu u zemlji čuda“, Tvenove „Doživljaje Toma Sojera“ imajući prilike da se sretne sa elementima parodije u književnosti. Posleratna aktivnost Poslednje godine (1945–1955) proveo je u Beogradu radeći kao profesionalni književnik, satiričar i prevodilac sa francuskog, engleskog, ruskog, češkog, poljskog i nemačkog jezika. Njegovi specifični prevodi, u kojima je zarad prenošenja najdubljeg smisla i tumačenja prevođenog teksta vidljivo odstupao od originala, ponekad su čak nailazili na odbijanje izdavača, ali su i danas ostali nenadmašni, skoro kao posebna književna dela. Na polju satire Vinaverove parodije odlikuju se beskrajno duhovitim obrtima, svežinom izraza i prefinjenim osećajem za grotesku, što je posebno došlo do izražaja u „Pantologijama novije srpske pelengirike“ (1920, 1922. i 1938), koje su zapravo parodijski pandan „Antologiji novije srpske lirike“ Bogdana Popovića. Među brojnim Vinaverovim radovima, najpoznatija su: „Priče koje su izgubile ravnotežu“ (1913), „Misli“ (1913), „Varoš zlih volšebnika“ (1920), „Gromobran svemira“ (1921), „Čuvari sveta“ (1926), „Ikarov let“ (1937), „Ratni drugovi“ (1939), „Evropska noć“ (1952), „Jezik naš nasušni“ (1952) i kao kruna njegovog razmišljanja o srpskom jeziku „Zanosi i prkosi Laze Kostića“ (1963). U ovoj poslednjoj knjizi, za koju je Vinaver vodio veliku bitku i za života nije mogao da nađe izdavača, autor je polemičkim majstorstvom do vrhunca doveo svoje kritike srpskog kulturnog mediokritetstva i mitomanstva. Iako je pokazao da se može biti moderan u kontekstu nacionalne kulture, on je i posle toga još pola veka ostao neshvaćen, potiskivan i prećutkivan, pa su „Zanosi“ ponovo štampani tek 2006. godine. U knjizi na skoro 600 strana eseja o velikom pesniku, Vinaver je uspeo da oslika kompletno duhovno i umetničko nasleđe srpske književnosti, kulture, mitologije, državnosti i da napiše ne samo monografiju o Lazi Kostiću, već i autopoetičko delo, koje spaja intelektualno-umetničku radoznalost, enciklopedijsku obaveštenost i autentični duh. „Zanosi i prkosi“ sadrže, naime, kompletnu Kostićevu biografiju i njegova dela, istorijski kontekst u kome su nastajala i beleške o njegovim savremenicima, ali je Vinaver pisao i o muzici, problemima stiha, posebno deseterca, troheja i heksametra, o jezičkim mogućnostima, melodiji jezika i o modernoj poeziji uopšte. Umro je u Niškoj Banji, 1. avgusta 1955. godine. Njegovoj sahrani na Novom groblju u Beogradu su prisustvovali Veljko Petrović, Ivo Andrić, Milan Bogdanović i dr. Imao je dva sina Vuka, rođenog u Bernu 1927, i Konstantina, rođenog u Berlinu 1930. godine. Stariji sin, po profesiji istoričar, bio je poput svog oca poznat kao poliglota. Mlađi sin, pijanista, muzikolog i operski dramaturg, je dobio ime po dobrom prijatelju njegovog oca Konstantinu Fotiću. Bibliografija Mjeća - Beograd 1911, Priče koje su izgubile ravnotežu - Beograd 1913, Varoš zlih volšebnika - Beograd 19120, Pantologija novije srpske pelengirike - Beograd 1920. Gromobran svemira - Beograd 1921, Nova pantologija pelengirike - Beograd 1922, Čuvari sveta - Beograd 1926, Goč gori, jedna jugoslovenska simfonija - Beograd 1927, Šabac i njegove tradicije - Beograd 1935, Čardak ni na nebu ni na zemlji - Beograd 1938, Momčilo Nastasijević - Beograd 1938, Najnovija pantologija srpske i jugoslovenske pelengirike - Beograd 1938, Živi okviri - Beograd 1938, Ratni drugovi - Beograd 1939, Godine poniženja i borbe, život u nemačkim „oflazima“ - Beograd 1945, Evropska noć - Beograd 1952, Jezik naš nasušni - Novi Sad 1952, Nadgramatika - Beograd 1963, Zanosi i prkosi Laze Kostića - Novi Sad 1963 Zanimljivosti Rebeka Vest je u svom putopisu Crno jagnje i sivi soko duhovito opisala svoje sukobe sa ženom Stanislava Vinavera. Stanislav i njegova žena su im bili pratioci na mnogim putovanjima po Jugoslaviji, ali je konstantna netrpeljivost dovela do toga da nastave put bez njih. U putopisu gospodin i gospođa Vinaver nisu navedeni pod svojim pravim imenima, a gospođa Vinaver je prikazana kao nacista, rasista, nemački nacionalista... U Šapcu postoji trg posvećen njemu. Potpisivao se pseudonimima Trajko Ćirić (u Veselim novinama), Čika Staša, Džim Dim Presni, Profesor Sveznanov. Petar Lubarda (Ljubotinj, 27. 7. 1907. – Beograd, 13. 2. 1974), jedan od najvećih jugoslovenskih slikara 20. veka. Bio je član SANU i JAZU. Osnovnu školu je pohađao u Ljubotinju, Cetinju i Herceg Novom, a gimnaziju u Herceg Novom, Šibeniku, Sinju i Nikšiću gde počinje da slika. Studije slikarstva započeo u Beogradu 1925. Umetničkoj školi, a nastavlja kratko u Parizu 1926. na Académie des Beaux Arts. U Crnu Goru se vraća 1932. i iste godine dolazi u Beograd. U Parizu drugi put boravi od 1938. do 1940. Prvu samostalnu izložbu imao je 1925. u Nikšiću a potom 1927. i 1929. u Parizu i Rimu. Od 1927. godine učestvovao je na mnogobrojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Bio je član Društva srpskih umetnika „Lada“ od 1938, Grupe „Samostalni“ od 1951, kao i ULUS-a, ULUCG-a i SULUJ-a. Ratne godine od 1941. do 1944. provodi u zarobljeništvu u logorima u Nemačkoj i Italiji. Njegovog oca, kraljevskog oficira, streljali su Titovi partizani, što je godinama negativno uticalo na njegovu umetničku karijeru, jer se smatrao ideološki nepouzdanim. Od 1945. radi kao profesor na Likovnoj akademiji u Beogradu. Godine 1946. odlazi na Cetinje gde učestvuje u fomiranju prvih stručnih likovnih institucija u Crnoj Gori: otvara se Umjetnička škola na Cetinju u koji je bio predavač i direktor. Škola se 1947–1948. premešta u Herceg Novi. U Beograd se vraća 1950. godine gde ostaje do kraja života. Dopisni član SANU postaje 1959, a redovni 1961. Jedna od najomiljenijih tema njegovog slikarstva je Kosovski boj koju je uradio na raznim formatima u više desetina verzija. Slikarsku zaostavštinu poklanja Beogradu 1973. godine. U toku je renoviranje zgrade u kojoj se nalazi legat Petra Lubarde. Godine 1997. ustanovljeno je najveće priznanje „Petar Lubarda“ koje se dodeljuje za likovnu umetnost u Crnoj Gori. Slikarstvo Slikarski put Petra Lubarde započinje tamo gde je rođen – u crnogroskom kršu i brdima koji su mu se trajno urezali u stvaralačku memoriju. Praktično, u svemu što je slikao, kao plastička matrica može se identifikovati taj prvi vizuelni pejsaž koji ga je od rođenja okruživao. Kao da se u svakom od kasnijih znamenitih ciklusa vraćao linijama, oblicima i koloritu krajolika koji je poneo i nosio ma kuda da se kretao Crnom Gorom, Srbijom, Evropom i svetom. Počeo je da slika na svojevrsni realistički način koji je već poprimio svetlo-tamne valerske odnose svetla koji su tragali za naglašenim govorom slikarske materije. Dramatika slikarskog prizora podignuta je na prelazu tridesetih u četrdesete godine, a simbolično je vidljiva u Zaklanom jagnjetu (1940). Za ovu sliku su mnogi kritičari istakli da po surovosti prizora nagoveštava kataklizmu Drugog svetskog rata. Posle rata, Lubarda se upustio u dotad nepoznatu avanturu u srpskom i jugoslovenskom slikarstvu otvarajući potpuno slobodne puteve kreativnosti, najpre u maninirizmu kolorističkog ekspresionizma, u kome je formu redukovao do granice prepoznatljivosti, a odmah zatim je svoje slikarstvo uveo u asocijativnu i apstraktnu fazu koja je definitivno obeležila ne samo njegov opus već i celokupno naše slikarstvo druge polovine dvadesetog veka. Od istorijskog je značaja bila njegova izložba održana 1951. godine u Galeriji ULUS-a u Beogradu koja je pokazala ceo plastički program obnove našeg slikasrstva posle epohe socijalističkog realizma i otkrila taj tanani prelaz iz ekspresivnog realizma u asocijativnu apstrakciju. Neka od najpoznatijih dela iz tog perioda su: Bitka na Vučjem dolu (1950), Guslar (1952), Konji (1953), Kosovski boj (1953).

Nova knjiga. Bez posvete. Izdavač: Jesenski i Turk Povez: Tvrd Godina izdanja: 2016. Pismo: Latinica Broj strana: 318 Format: 24 cm eeee, čitatelju si ga moj... dakako da ovaj tekst ne razumiješ, jer je riječ o specijalnom bhuuurskom južnjačkom dijalektu... ipakproučiš li ovaj glosar, zasigurno će se tvoje znanje - ne samo znanje jezika - poprilično povećati... stoga, ne gubi vrijeme, jer prema takvima povijest zna biti poprilično bešćutna, a povijest bez aktera isto je što i grana bez ptice. Djelo fantastične leksikografije u kojem se abecednim redom nižu pojmovi i pojmovi svijeta patuljaka, naroda/rase čija je povijest, mitologija i legenda duhovitim, ironičnim i satiričnim dosjetkama asocijativno isprepletena sa suvremenom stvarnošću na način peckave i zabavne društvene kritike.Neki će Patuljački glosar doživjeti kao zbirku priča čija dužina varira od nekoliko rečenica do nekoliko stranica. Drugi će možda u tome vidjeti glosar neuobičajene forme i stila. Nije isključeno da neki u tome pronađu minucioznu strukturu kojom se pokušava nadići uvriježene forme, kao i ustaljen način pisanja kojim u pravilu obiluje upravo fantasy žanr.Naposljetku: što god da vam se tijekom čitanja dogodi, ne krivite Normu; ona samo pokušava s drugima podijeliti svoju opčaranost Dugom. Djelo fantastične leksikografije u kojem se abecednim redom nižu pojmovi i pojmovi svijeta patuljaka, naroda/rase čija je povijest, mitologija i legenda duhovitim, ironičnim i satiričnim dosjetkama asocijativno isprepletena sa suvremenom stvarnošću na način peckave i zabavne društvene kritike. Neki će Patuljački glosar doživjeti kao zbirku priča čija dužina varira od nekoliko rečenica do nekoliko stranica. Drugi će možda u tome vidjeti glosar neuobičajene forme i stila. Nije isključeno da neki u tome pronađu minucioznu strukturu kojom se pokušava nadići uvriježene forme, kao i ustaljen način pisanja kojim u pravilu obiluje upravo fantasy žanr. Naposljetku: što god da vam se tijekom čitanja dogodi, ne krivite Normu; ona samo pokušava s drugima podijeliti svoju opčaranost Dugom. Norma C. Rey – iznad svih normativa Odlična fantasy-romančina Prodor Norme C. Rey — s kojom, ponosni, prvi objavljujemo intervju — s lakoćom se upisuje u nacionalno blago, a zaslužuje i pažnju UNESCO-a Osoba s pogledom Norma C. Rey – iznad svih normativa Odlična fantasy-romančina Prodor Norme C. Rey — s kojom, ponosni, prvi objavljujemo intervju — s lakoćom se upisuje u nacionalno blago, a zaslužuje i pažnju UNESCO-a Zašto ste se odlučili za pseudonim? — Zašto ne? Čini mi se da pravi razlog autor najčešće i ne zna. U mom slučaju vjerojatno je riječ o ovom redoslijedu razloga: zaštita privatnosti, manevarski prostor, heteronimija, mistifikacijska dosljednost — dakle sve osim autorske nesigurnosti. Da je to u pitanju, roman nikad ne bi bio objavljen. Sad mi padaju na pamet i drugi razlozi. Ma, zapravo, užasno me živciraju kritičari koji sud o nečijem djelu donose isključivo na temelju informacija o autoru, osobito onih privatnih. Ponekad mi se čini da i kritičare mnogo više zanima boja donjeg rublja autorice nego to što se eventualno krije ispod prvoga zabavnog sloja romana. Tri glavna lika — tri gubitnika Koliko ste dugo pisali roman Prodor, koji po formatu (545 stranica teksta + 110 stranica popisa likova, glosarija, bestijarija & rječnika manje poznatih pojmova) navelike nadilazi domaće standarde? — Ideja i konstrukcija fantazijskog svijeta, desetine mapa, skice gradova, stotine neiskorištenih likova i sav popratni materijal — sve to nastajalo je otprilike šest godina. Pisanje romana trajalo je oko četiri godine s većim ili manjim prekidima, s tim da mi je efektivno trebalo dvanaest mjeseci. Sve ostalo bila su razdoblja inkubacije i iluminacije, a ponajviše faze dilema i propitivanja smisla. Dakako, nikakva pisanja ne bi ni bilo, da mu nisu prethodile godine čitanja najrazličitije literature. Hoće li se, gotovo kao po običaju u fantasy i SF-svjetovima, roman nastaviti u smjeru epa ili, možda, prije serijalizirati kao više parodijski oblik, kao sapunica? — Slučajevi koje spominjete najčešće su cijeđenje suhe drenovine, koja je već dala što je imala. U svijetu iz kojeg je ponikao Prodor toliko se toga događa, da mi je najveći problem bilo odabrati što zasad objaviti. Premda je Prodor samostalno djelo, roman je ujedno i integralni dio mnogo veće cjeline — najvjerojatnije epske trilogije, a možda i više od toga. Uostalom, pažljiv će čitatelj u glosariju pronaći naznačene sinopsise za popriličan broj priča, pa zašto ne i cjelovitih romana? Jeste li razmišljali o dodatnoj opremi romana, najrazličitijoj popratnoj galanteriji? — Naravno. S tim da mi se mnogo ozbiljnijom čini dalja elaboracija svijeta romana u obliku jedne ili nekoliko računalnih igara. Nije mi teško zamisliti ni strip, pa i film, uostalom. Tim više što je u romanu Prodor pisanju ma i najmanjeg fragmenta prethodila izrazita situacijska vizualizacija. Činilo mi se dobrom idejom potpuno izmišljen svijet prikazati u slikama, jer se time gotovo svakomu omogućuje familijariziranje s njim. Dakako, na čitatelju je hoće li ostati na percepcijskoj razini ili možda uroniti dublje u tkivo romana — psihologiju likova, povijest, institucijske oblike ili nešto četvrto. Uzgred, sve to ujedno su konstitutivni elementi dobre povijesno-civilizacijske strategijske računalne igre interakcijskog tipa. Fantasy je redovito nadnacionalan žanr. Razmišlja li se, bez obzira na niz referenci na pojave naših devedesetih, o prodoru Prodora na strana tržišta i je li možda zato odabran anglosaksonski pseudonim? — Svaka isključivost potpuno mi je strana i neprihvatljiva. Ni Norma nije tipično anglosaksonsko ime, a Rey na engleskom ne znači ništa. Pseudonim možda zvuči anglosaksonski, što ni u kom slučaju ne iskazuje moje osobno stajalište prema dominantnoj i recesivnoj kulturi. Uostalom, sva tri glavna lika svojevrsni su gubitnici, nimalo skloni apologiji postojećeg, a kamoli odobravanju kulturnog kolonijalizma. A što se tiče prodora na strana tržišta, očekujem prijevod na kineski, jer bi u tom slučaju roman barem vidjela neka milijarda ljudi. Budući da je to ipak nerealno, zadovoljit ću se skromnijim — prijevodom na engleski. To je danas ipak lingua franca, sviđalo se to nama ili ne. Hobiti na Trgu Je li vas više zabavljalo stvarati likove ili svjetove, biti otac ili demiurg? — Kad stvorite dobar lik, on se odmah otrgne vašoj kontroli i zaživi svojim životom. Pisac može samo trčkarati za njim i bilježiti što mu se događa. Uz mnogo sreće uspjet će ga do kraja priče vratiti u okrilje zamišljenoga svijeta. Jedini istinski užitak u takvu očinstvu/majčinstvu jest vidjeti dijete u priči koju bismo i sami rado pročitali. Svaki dobro osmišljen lik redovito naginje emancipaciji od autora i na trenutke se čini kao da traga za vlastitim identitetom. To mora opčiniti svakoga potencijalnog stvaratelja i jedino što još uspijeva dijeliti s takvim likovima jest sustav vrijednosti koji je u njih ugradio pri stvaranju. Jedini uvjet za uspjeh jest da autor sam ima čvrst sustav vrijednosti. A demiurg, ako i postoji, mora biti netko tko se vječno čudi tome što je stvorio. Ergo, nikad nije sasvim zadovoljan pa se baš i ne bi moglo reći da se zabavlja. Iz koje ste niše riznice Znanja najviše crpli za, tako preciznu i detaljnu konstrukciju fikcijskih svjetova? — Iz pažljiva promatranja realnosti, dakako. Nema bolje fikcije od one koja nastaje opisivanjem notorne stvarnosti. Potrebno je tek donekle promijeniti referentni okvir, ili čak samo jednu dimenziju, neki aksiom ili tek kut gledanja. Primjerice, jedna od vizura mogla bi biti sljedeća: Svakodnevno ulazite u tramvaj krcat goblinima, orcima i inima, ovisno o dobu dana. Na šalteru u banci čeka vas neumoljiv trol, a lik i djelo nerijetkog saborskog zastupnika zasigurno bi bili dovoljni za utemeljenje nekog novog Monster compendiuma. Teškom mukom izlazite na Trgu. Ako ne sviraju hobiti osobno, neki gnom već će poraditi na stvaranju odgovarajuće muzike. Ili kakofonijske vreve. Kamo god se pozoran promatrač okrene, vidjet će fantazmagorijske scene, čija se opstojnost i unutrašnja konzistencija može prihvatiti jedino ako su fikcija i zbilja zamijenile uloge. Ta se zamjena uobičajeno događa samo u posebnim prigodama. A za svijet oko mene kopernikanski obrat na relaciji fikcija-zbilja postao je konstanta. Dijeliti sociokulturni milje s orcima, trolovima goblinima, gnolovima i nadasve intelektualnim polušanima postala je naša svakodnevica. Pa tko onda može reći da je pisanje fantasy-romana nešto nesukladno svijetu u kojem živimo? Naravno, stvarne osobe i događaji za pisanje su potpuno nezanimljivi, osim ako ih uzimate kao simbole, označitelje, odnosno kao ilustraciju općih principa. Po mojem je mišljenju za uspješno pisanje važniji smisao za realnost i analitičnost negoli bujna mašta i prljave strasti. Jer tek dobar analitičar, a ne puki hedonist, jasno razlučuje erotiku od pornografije, vulgarnost od lascivnosti. A tko ne uspijeva razlučiti barem jednu od navedenih dvojnosti, zasigurno nije ni dobar pisac. Podr(a)žavate li razvitak genetskog inženjeringa, koji, teoretski, može stvoriti, i stvara, nove vrste i svjetove? — Genetski inženjering sam po sebi nije nešto a priori dobro ili loše. Preciznije rečeno, to što će se njegovim razvojem dogoditi, besmisleno je unaprijed vrednovati. A da će se poraditi na njegovu razvoju i pragmatičkoj impostaciji, o tome nema dvojbe. Ne znam ni za jedan problem kojeg se u okviru znanosti dohvatila ljudska znatiželja, a da ga nije dovela do realizacije i primjene. Sviđalo se to nama ili ne. Čini mi se da je iskonska znatiželja i potreba za (de)konstrukcijom temelj generičkog u ljudskom rodu i, s tog stajališta, ali samo tog, ništa ljudsko nije mi strano. Samorazumljivo je, dakle, da su sve ideje, koncepti, konstrukti i sl. potpuno legitimni. Tako je i s idejom genetskog inženjeringa. Jedino što mene osobno doista smeta jest tip ljudi koji se danas bavi pitanjima sudbonosnim za čovječanstvo. Može li netko parcijalno obrazovan, pa bio i vrhunski stručnjak za predmet bavljenja voditi računa o totalitetu? Nasuprot tome, genetski inženjering u fikcijskim svjetovima samo je benigno antropomorfiziranje, koje stvarnosti vraća onu bajkovitost i začudnost koju tehnicifikacija nastoji u potpunosti zatrti. Vjerojatno je to razlog masovne zainteresiranosti za SF, te u novije vrijeme za epsku fantastiku ili fantasy. Čovjek se ne može oteti dojmu da je riječ o svojevrsnoj mondijalnoj pomami koja bi se mogla shvatiti i kao tihi alternativni bunt — potrebu da se još jednom preispitaju i rekonstituiraju temelji kolektivne svijesti. Nije baš posve slučajno da se radnja romana ovog žanra smješta u najžešći srednji vijek — civilizacijsko razdoblje razapeto najvećim rasponom htijenja, strasti, prevrata, otkrića i mnogočega — ukratko, svime što uspijemo staviti između erosa i thanatosa. Upravo smo imali priliku pogledati cijeli serijal Ratova zvijezda. Možete li kritički komentirati utemeljenje i logičke napukline tih svjetova? — Premda se mnogi s time neće složiti, Ratovi zvijezda nisu utemeljeni na SF-logici, nego upravo na logici epske fantastike. To što gledatelje fascinira zasigurno nije visoka tehnologija, nego nepodnošljiva lakoća shvaćanja (tobožnjih) temeljnih principa univerzuma. Nije li power tipičan postmoderni stereotip, koji bi da odmijeni kamen mudraca, alkemijsku transmutaciju ili bilo koju od civilizacijski »potrošenih« univerzalija. Nije li se idejom mikroklorana (ili tako nekako, ako me sjećanje ne vara) nastojalo jasno ugaziti put ka vječnosti i tako još jednom otvoriti mogućnost dohvata besmrtnosti? Jer Lucas je veliki majstor — kako žanra, tako i popratne mitologije na kojoj je serijal izgrađen. Samo vrhunski iluzioniost poput njega kadar je, suvereno prezentirajući tek nekoliko naizgled samorazumljivih pojmova, u neuka g. Prosječnjakovića proizvesti veličanstven dojam da mu je sve razumljivo i objašnjivo. To nikako ne bi uspio postići da je serijal stavio u fantasy-okolinu. Upravo suprotno, koristeći aksiom neupitnosti vjere u znanost, on ga u pravom trenutku pridružuje već konstruiranu fikcijskom svijetu. Rezultat: masovna hodočašća ljubitelja oba žanra, te još većeg broja onih što traže makar i privremeni izlaz iz doline suza. Sve u svemu, riječ je o tipičnom vrhunskom proizvodu masovne kulture, toliko potrebne onima čija recepcija i ne seže dalje od Moći i mikroklorana. Delo komično-fantastične leksikografije u kojem se abecednim redosledom nižu pojmovi sveta patuljaka, naroda čija je istorija, legenda i mitologija duhovitim dosetkama isprepletena sa savremenom stvarnošću na način zabavne društvene kritike. Neki će ovaj rečnik doživeti kao zbirku priča, drugi će možda u njemu videti glosar neuobičajenog stila i forme, a neki će pronaći strukturu kojom se pokušavaju nadići uobičajene forme, kao i ustaljeni način pisanja koji obiluje fantastični žanr. gosopdar prstenova, hari poter, naucna fantastika, epska fantastika, Naučna fantastika Pogled na stranu planetu sa koloniziranog mjeseca; autor: Frank Lewecke Naučna fantastika ili znanstvena fantastika (engl. science fiction, akr. SF), umjetnički žanr koji obrađuje razne općeljudske situacije smještene u zamišljenu buduću realnost koja se temelji na danas znanim naučnim podacima za razliku od žanra tzv. `čiste` ili fantastike u širem smislu koja se ne temelji na nauci. Granice žanra nisu jasno definirane kao niti granice podžanrova. Mnoga naučnofantastična djela sadrže značajke drugih umjetničkih žanrova, poput kriminalističkih romana, romana strave i užasa, historijskih romana i fantastike. Tradicionalno se smatra da su danas pokojna trojka Isaac Asimov, Arthur C. Clarke i Robert A. Heinlein najveći književni majstori ovog žanra koji se mnogo promijenio od vremena u kome su živjeli, a koji se često naziva `zlatnim dobom`. Sadržaj 1 Historija 1.1 Počeci 1.2 17. vijek 1.3 Rana naučna fantastika 1.4 19. vijek 1.5 Očevi naučne fantastike 1.6 Zlatno doba 1.7 Novi val 1.8 1970-e i 1980-e 1.9 Cyberpunk i sadašnjost 1.10 Istočnoevropski SF 20. vijeka 1.11 Istočnoazijski ZF 20. veka 1.12 Južnoslavenska naučna fantastika 2 Vrste naučne fantastike 2.1 Tvrdi SF 2.2 Meki SF 3 Podžanrovi naučne fantastike 3.1 Prvi kontakt 3.2 Apokaliptični SF 3.3 Putovanje kroz vreme 3.4 Alternativna historija 3.5 Space Opera 4 Autori koji su ostavili trag, po epohama 5 Povezano 6 Izvori Historija Počeci Ako se izuzmu mitske priče o bogovima koje su uspele preživjeti milenijume do današnjih dana, a realno po svom književnom stilu spadaju u mitologiju, prvo znano naučnofantastično djelo je Lukijanova `Istinita historija` iz 2. vijeka nove ere. U tom sarkastičnom djelu putem kojeg Lukijan ismijava tadašnja vjerovanja da su priče o bogovima, Homerova i Herodotova djela potpuno istiniti istorijski događaji, on šalje svoje heroje na put prema Mjesecu gdje oni dolaze tokom rata između kralja Mjeseca i kralja Sunca za planet Veneru. Zahvaljujući takvoj radnji `Istinita historija` bi zadovoljila sve zahteve da bi bila kvalificirana kao prvo djelo naučne fantastike [1][2] pošto govori o: putovanju između planeta u književnosti prvom interplanetarnom ratu kolonizaciji planeta susretu s svemircima prvim `robotima`. Sljedeći rad koji govori o sličnim dešavanjima bila je orijentalna 1001 noć iz približno 11. vijeka - priče koje govore o nekoj vrsti putovanja kroz vrijeme tokom kojeg se junak priče zadrži na nekoj lokaciji jedan dan dok u svetu prođe jedna, deset ili stotinu godina. Takve mitske priče su postojale i davno pre `Istinite historije` za što je najbolji primer hindustički ep Mahabharata, a postojat će i kasnije što dokazuje japanska legenda Urašima Taro, ali to nije dovoljno da ih se svrsta iz mitologije u naučnu fantastiku. Početkom 13. vijeka iranski naučnik Zakarija al-Kazvini napisao je Avadž bin Anfak, knjigu o čovjeku koji putuje na drugi planet. 17. vijek Johannes Kepler proslavljeni astronom i pisac prvog zapadnoevropskog naučnofantastičnog romana Kraj evropskog mračnog srednjeg vijeka i dolazak renesanse nije označio početak zapadnoevropske naučne fantastike u državama koja su tokom tog doba još uvek bila dobrim delom pod strogom kontrolom Rimokatoličke crkve i pretnjom inkvizicije. Tek popuštanje tih pretnji u 17. vijeku rezultira prvim naučnofantastičnim djelima koja počinju s Kepplerovom knjigom San iz 1630. godine. Pošto taj roman govori o putovanju na Мjesec s kojeg potom glavni lik gleda i opisuje Zemlju, Carl Sagan i Isaac Asimov su ga smatrali prvim naučnofantastičnim romanom.[3] Ubrzo nakon izdavanja te knjige dolazi do pojave sličnih dela o putovanju na Mjesec tako da se izdaje knjiga Engleza Francisa Godwina `Čovjek na Mjesecu` i Cyranoa de Bergeraca `Komična historija država i carstava na Mjesecu`. Pri spominjanju tih prvih zapadnoevropskih naučnofantastičnih romana treba uzeti u obzir strah njihovih pisaca od osude savremenika i potencijalnih pretnji po život. Najbolji primer te činjenice se može naći u podatku da niti jedan od navedenih romana nije izdan tokom piščeva života: Johannes Kepler je na primer umro 1630. dok je knjiga izdana 1634, Francis Godwin je umro 1633. dok je knjiga izdana 1638, a Cyrano de Bergerac je poginuo 1654. dok je knjiga izdana godinu dana posle, a njen nastavak 1662. godine Rana naučna fantastika Iako se danas više smatra fantastičnom, odnosno satiričkom bajkom te se ne smatra naučnom fantastikom u današnjem smislu, često se navodi kako su prvo SF-djelo široko poznato u današnje doba Swiftova Guliverova putovanja iz 1726. godine. Glavni junak ovog romana u putovanju po otocima prvo dolazi na otok malenih liliputanaca, pa na otok divova, a u trećem delu je na lebdećem otoku. Ovaj treći deo je historijski zanimljiv pošto se u njemu spominje prvo zračno bombardiranje u književnosti iako se u tu svrhu koristi `samo` kamen. U zadnjem delu knjiga se bavi otokom gdje vladaju pametni konji dok su ljudi prikazani u svom `životinjskom` obliku. Općenito tada najpopularnija `naučna fantastika` se pre svega bavi prikazivanjem utopijskih ili ako ništa drugo samo različitih društava od onih tada postojećih. Ta tematika se sreće u knjizi Margaret Cavendish - prve žene pisca ovog žanra - imena Vatreni svijet iz 1666, potom u knjizi Norvežanina Nielsa Klima Podzemni sveijet iz 1741. te Mercierove knjige 2440 godina iz 1771. godine. U isto vreme su postojale i druge vrste `naučno fantastičnih priča` što nam dokazuje kratko delo Mikromegas znamenitog francuskog prosvjetitelja Voltairea iz 1752. godine koje je pre svega filozofska rasprava jednog bića s zvezde Sirius i drugog s planete Saturn dok posjećuju našu planetu. Ona zadovoljavaju standarde ovog književnog žanra, ali su bila manje popularna. 19. vijek Radna verzija knjige Frankenštajn Često se početak moderne naučne fantastike pokušava vezati za djelo Frankenštajn koje je 1818. godine objavila 20-godišnja engleska spisateljica Mary Shelley pod uticajem prijatelja Lorda Byrona, Johna Keatsa i muža Percy Bysshe Shelleya. To vrlo uticajno i bezbroj puta ekranizirano djelo - iako u stvarnosti pripada žanru horora - ima tipičnu SF-radnju, odnosno ludog naučnika i njegove eksperimente koji krenu krivo pa ovu knjigu zbog toga Brian Aldiss, dvostruki dobitnik Hugo nagrade, smatra prvom pravom naučno fantastičnom knjigom.[4]. Mary Shelley je, kao i mnogi drugi pisci, inspiraciju pronašla u starijim djelima. Sam naslov prvog izdanja Frankenštajna je imalo dodatak `Moderni Prometej` što jasno objašnjava na koji mit se ono poziva. Slično toj priči tako se osnova djela The Mortal Immortal poziva na grčki mit o čovjeku koji je tražio besmrtnost od bogova, ali je zaboravio tražiti i besmrtnu mladost. Kao što je ona na taj način nalazila inspiracije za svoja djela tako su i pisci 20. vijeka nalazili slične inspiracije pa je na primer Asimovljeva proslavljena Zadužbina kao osnovu imala Gibbonovu knjigu o propasti Rimskog Carstva. Gotovo istovremeno s Shelley u Rusiji se pojavljuje Aleksandar Veltman čije djelo Aleksandar sin Filipa Makedonskog iz 1836. govori o putovanju kroz vreme u doba Aleksandra Makedonskog čime postaje prva ruska SF-knjiga, a heroj ovog dela ima vlastitu vremensku mašinu. Bez obzira na kasniju gotovo potpunu dominaciju američko-britanske naučne fantastike s izuzetkom ranije navedene spisateljice 19.vek je u smislu SF-a francuski vijek. On počinje s knjigom Poslednji čovjek Jean-Baptiste Cousin de Grainville koja postaje prvi primerak apokaliptičnog podžanra u kojemu dolazi do nestanka ljudske rase, nakon čega dolazi Napoleon i osvajanje svijeta Louis Geoffroya koja se događa u alternativnom svemiru gdje Napoleon osvaja Rusiju, a potom i Veliku Britaniju. Ova francuska rana zainteresiranost za naučnu fantastiku će biti nastavljena od drugih tamošnjih pisaca od kojih neupitno najvažniji postaje Jules Verne. Očevi naučne fantastike Jules Verne `otac` naučne fantastike 1892. godine Bez obzira na sve druge pisce najveći utjecaj na daljnji razvoj ovog književnog žanra će imati francuz Jules Verne kojemu čak i englesko govorno područje odaja priznanje kao ocu naučne fantastike iako oni njemu dodaju još vlastite pisce H. G. Wellsa i Huga Gernsbacka koji su s radom gotovo pola vijeka nakon Vernea. Književna karijera Julesa Vernea, koji je od mladosti bio zainteresiran za pisanje, počinje upoznavanjem izdavača Pierre-Julesa Hetzela koji je, pored ostalog. izdavao dela Victora Hugoa. Od trenutka tog poznanstva Jules Verne 1863 godine počinje pisati po dvije knjige godišnje. Prema današnjoj klasifikaciji podžanrova, moglo bi se reći da gotovo sve njegove knjige počevši od 5 sedmica u balonu iz 1863. godine pa sve do Invazije mora iz 1905. godine spadaju u avanturistički podžanr naučne fantastike ili su `najobičniji` ali vrlo popularni avanturistički romani. Osnovu piščevih naučnofantastičnih knjiga čini praćenje najnovijih svjetskih otkrića i eksperimenata, nakon čega je Verne pisao knjigu u kojoj bi stvorio svoj naučnofantastični svijet. Primjer takvog načina rada se već može vidjeti u romanu Put u središte Zemlje iz 1864. godine koji inspiraciju vuče iz stručne knjige Geological Evidences of the Antiquity of Man iz 1863. godine, a to se nastavlja u 20.000 milja pod morem iz 1870. koji se temelji na razvoju prvih podmornica s čime je Jules Verne veliki zaljubljenik mora bio vrlo dobro upoznat. Takav njegov način rada će preuzeti veliki broj modernih pisaca naučne fantastike i on postaje nekakav standard za pisanje kvalitetnih dela u vreme zlatnog doba žanra. U trenutku kada Jules Verne ulazi u poslednji decenij svog života na drugoj strani Kanala s radom počinje H. G. Wells koji eksplozivno ulazi na književno tržište svojom prvom knjigom Vremenski stroj iz 1895. godine, nakon čega dolazi sljedeću godinu Otok doktora Moreaua, pa potom Nevidljivi čovek i Rat svjetova koji svi postaje instant klasici naučne fantastike. Osnovne tematike najvećeg djela Wellsovih djela koja su zaslužna za enormnu popularizaciju SFa su naučna otkrića ili preciznije govoreći strah od njihovih posljedica i njegova vlastita vjerovanja u socijalistički sistem kao pošteniji sistem od kapitalističkog. Njegov napredni i veoma popularni stil naučne fantastike neće biti praćen od ostalih tadašnjih pisaca što ga ostavlja na književnoj sceni jedino kao prethodnika onoga što dolazi u zlatnom dobu koje nastupa u trenutku kada on piše svoja poslednja književna djela. Treći od velikih očeva žanra je bio Hugo Gernsback, mladi Luksemburžanin koji je početkom 20. vijeka emigrirao u SAD, gdje se istakao kao jedan od pionira elektronske industrije, ali i tvorac prvih stručnih časopisa posvećenih elektronici. Gernsback je nove tehnologije nastojao promovirati i pomoću novog književnog žanra, uključujući vlastiti roman Ralph 124C 41+ iz 1911. godine u kome je predvidio mnoga kasnija dostignuća, ali i žanrovske motive. Roman je, međutim, bio izuzetno loše književne kvalitet; Gernsback je umjesto toga poznatiji po tome što je 1926. pokrenuo Amazing Stories, prvi časopis posvećen naučnoj fantastici, i na osnovu koga je nastao prvi SF-fandom u historiji. Zlatno doba Robert Anson Heinlein, L. Sprague de Camp i Isaac Asimov 1944. godine Početak takozvanog `zlatnog doba` naučne fantastike je usko vezan s američkim časopisom Astounding Science Fiction i njegovim doživotnim urednikom Johnom W. Campbellom koji je uredničku dužnost preuzeo 1937. godine te dominira američkom naučnom fantastikom do oko 1950. godine. To zlatno doba će početi u ljeto 1939. godine izdavanjem priče Black destroyer A. E. van Vogta [5][6]. Ova priča koja je kasnije postala inspiracija za Star Trek, Alien[7][8][9] i mnoga kasnija djela radnjom smještena u svemir govori o ljudskoj ekspediciji na planet nepoznate civilizacije koja se nalazi u ruševinama i gotovo bez ikakvog živog sveta. Sljedeća godina po pitanju naučne fantastike će biti godina Robert Ansona Heinleinaa koji piše priče Universe i Blowups Happen - prve u svojim podžanrovima. Universe je priča o generacijskom svemirskom brodu koji putuje do drugog zvjezdanog sistema, a potomci originalne posade su u potpunosti zaboravili svoju kolonizacijsku misiju i žive u nekoj vrsti teokracije. Druga priča imena Blowups Happen pisana samo godinu dana od prvog pokusa stvaranja urana za atomsku bombu govori o incidentu u nuklearnoj centrali. Iako je zbog tada u javnosti još vrlo malo dostupnih tehničkih podataka imala mnogo grešaka, ona je prva u svom podžanru i dobiva veliki publicitet 1940. godine. Posljednje zanimljivo djelo iz te godine je također prvo u ekološkom podžanru - The Dwindling Sphere` danas nepoznatog Willarda Hawkinsa, koje govori da niti jedan resurs nije neiscrpljiv pa makar na prvi pogled izgledalo da jest. U 1941. godini na književnu scenu izlazi devetnaestogodišnji Isaac Asimov koji nakon nešto više od godinu dana pisanja manje kvalitetnih djela i učenja zanata piše priču Nightfall i postaje legenda naučna fantastike. To djelo, koje će 25 godina kasnije biti retroaktivno proglašeno najboljom pričom rane naučne fantastike, ipak u septembarskom broju Astounding Science Fictiona osvaja drugo mesto po popularnosti pošto se na prvom našla apokaliptična priča Adam, ali bez Eve Alfreda Bestera koja govori o puzanju smrtno bolesnog poslednjeg živog bića na planeti Zemlji do obale mora. Tu činjenicu o popularnosti svoje priče 1942. godine je i Asimov sam priznao 40 godina kasnije, ali ona postaje potpuno nevažna pošto sledeću godinu on piše prvu priču iz legendarne serije o Zadužbini. Osnovna književna obilježja naučne fantastike četrdesetih godina takozvanog zlatnog doba su kratke priče u kojima su postavljeni temelji svih podžanrova ovog književnog žanra i to je doba kada počinju s radom gotovo svi pisci koji zbog svoje tadašnje mladosti dominiraju naučnom fantastikom u budućim decenijama. U popisu tih velikana ovog žanra koji tada počinju raditi se osim ranije navedenih Asimova, Heinleina, Vogta nalaze i Arthur Clarke, Poul Anderson, Cyril M. Kornbluth, Clifford Simak, Theodore Sturgeon, Ray Bradbury i mnogi mnogi drugi. Osnovni razlog za pisanje kratkih priča, a ne knjiga normalne veličine tokom zlatnog razdoblja je nepostojanje izdavača zainteresiranih za izdavanje knjiga pošto su mislili da za njih ne postoji tržište. Tokom ovog razdoblja nastaju Asimovljeva tri zakona robotike koji dobivaju emotivne interpretacije u pričama kao i odgovor Jacka Williamsona u priči S prekriženim rukama u kojoj ti zakoni dobivaju hladnu kompjutersku interpretaciju. U sličnom stilu Poul Anderson koji izbija na književnu scenu 1947. godine pričom Deca budućnosti će dati nešto kasnije pričom Čovek koji je uranio neočekivan odgovor na teorije, priče o modernom čoveku koji zahvaljujući znanju 20 veka postane kralj nakon što se nađe u nekoj historijskoj eri. U drugoj polovici četrdesetih godina dvadesetog veka nastaje veliki broj priča pod utecajem bacanja atomskih bombi na Hirošimu i Nagasaki koje se bave nuklearnim holokaustom kao što su ranije spomenuta Deca budućnosti. Novi val Ray Bradbury (1975 godine) čijom zbirkom priča Marsovske hronike 1950. godine počinje redovno izdavanje SF knjiga Iako je teško podvući vremensku crtu kada završava zlatno doba, ono je definitvno prestalo 1950-ih kada počinje redovno izdavanje naučno-fantastičnih knjiga. Prva od tih knjiga će biti Marsovske kronike Raya Bradburyja 1950. godine. Ova knjiga, kao i Zadužbina, objavljena u isto vrijeme, je prije svega zbirka kratkih priča izdanih 1940-ih, ali njen tržišni uspjeh, kao i onaj njenog nasljednika rezultiraju stvaranjem književne industrije koja izdaje naučne fantastične knjige. Ubrzo nakon što ovaj književni žanr postaje opće prihvaćen stvorena je i godišnja nagrada za najbolja SF-djela - Nagrada Hugo. Prvi put je dodijeljena 1953. godinu, a prvi dobitnik postaje Alfred Bester autor pre navedenog Adama, ali bez Eve, ali za priču The Demolished Man. Po Briana Aldissa, zagovornika kasnijeg Novog vala, naučna fantastika je tokom zlatnog doba i 1950-ih iskoristila sve klasične teme ovog žanra bezbroj puta u bezbroj varijanti što je dovelo do potrebe stvaranja nečeg novog [10]. Taj novi oblik SFa koji nastaje oko 1960. godine [11] dobiva ime Novi val (engleski: New Wave, potpuno različiti tematski stil pisanja. Osnovna obilježja jest inspiracija u burnim društvenim promjenama u zapadnom svijetu 1960-ih vezanim uz seksualnu revoluciju, mladenačko odbacivanje autoriteta i radikalno preispitivanje i odbacivanje svih dotadašnjih društvenih vrijednosti. Ono se odrazilo kroz književno eksperimentiranje, korištenje tzv. meke naučna fantastika s malim ili nikakvim vezama s naukom i pojava seksa u djelima. Pojava Novog vala je izazvala deceniju dugu književnu svađu pošto su stari pisci naučne fantastike odbili da prihvatiti kao dio žanra djela i autore kao što su Roger Zelazny, s obzirom da su njegove Amberske hronike smještali u `čisti` fantastični žanr. 1960-ih je svađa bila takvog intenziteta da su etablirani časopisi naučne fantastike odbijali štampati djela Novog vala, a što dovodi do stvaranja novih časopisa specijaliziranih za njih. Poznati pisci koji se javljaju tokom ovog perioda su Ursula K. Le Guin, Philip K. Dick, Harlan Ellison, Brian Aldiss dok je neupitno najvažnije delo toga doba Dina Franka Herberta iz 1965. godine. 1970-e i 1980-e Harlan Ellison s A. E. van Vogtom i njegovom ženom 1980. godine Kraj 1960-ih, odnosno postepeno stišavanje burnih promjena u društvu, se odrazilo i na SF-scenu gdje Novi val počinje odstupati, a ljubitelji žanra se vraćaju tvrdoj naučnoj fantastici. Ako se sudi po broju nagrada i nominacija, najistaknutiji pisac žanra je Larry Niven koji je osvojio dvije nagrade i još četiri nominacije za `Hugo`, od čega su mu najpoznatija djela Ringworld i Trn u Božjem oku. Niven će svoj status američkog SF-autoriteta i službeno potvrditi 1980-ih kada je od strane američkog predsjednika Ronalda Reagana imenovan savjetnikom za projekt Rata zvezda. U ovom periodu se nakon dvadeset godina bezuspješnih pokušaja među vodeće pisce uspio probiti i Frederik Pohl. Istaknuta djela žanra su i vijetnamskim iskustvima inspiriran roman Vječni rat vojnog veterana Joea Haldemana te roman The Dispossessed Ursulle K. Le Guin, inspiriran burnim političkim događajima prethodnih decenija. 1970-e su također postale i decenija kada je, zahvaljujući enormnom komercijalnom uspjehu Lucasovog filma Ratovi zvijezda žanr postao sastavni dio globalne popularne, odnosno `opće` kulture. 1980-e su označile sumrak do tada vrlo utecajnih pisaca iz zlatnog doba, od kojih je dio umro, a dio umjesto novih zanimljivih ideja počeo izbacivati nastavke svojih najpopularnijih knjiga. Tako je Asimov pisao nastavke Zadužbine, Clark Rame i Odiseje u svemiru, Herbert Dine, Pohlovog Kapije itd. Tu idejnu prazninu su djelomično uspjeli ispuniti novi ili do tada nepoznati pisci koji će igrati veliku ulogu u ovom književnom žanru tokom sljedećih decenija. Među tim imenima se ističu Douglas Adams, David Brin, Orson Scott Card, Greg Bear i William Gibson koji se sa svojom knjigom Neuromancer smatra tvorcem novog podžanra koje dobiva ime cyberpunk. Cyberpunk i sadašnjost Glavni članak: Cyberpunk Lois McMaster Bujold 1996. godine Pojavi cyberpunka je dosta doprinio brzi razvoj elektronike odnosno informatičke tehnologije, odnosno pojava kompjutera kao dijela svakodnevnog života. Djela cyberpunka kao teme uzimaju odnos tehnike, kompjutera i interneta u odnosu na ljudski rod. Predstavnici ovog podžanra koji će se ubrzo utopiti u opću naučnu fantastiku su pored Gibsona i ostalih, Neal Stephenson i Bruce Sterling. 1990-ih se na SF odrazio i završetak hladnog rata i tada popularna teza o tzv. kraju historije, koji je mnoge pisce i izdavače morao tjerati da se prilagode novim političkim, kulturnim i ekonomskim okolnostima. SF kod izdavača prestaje biti popularan i gubi utrku sa eskapističkim fantasyjem, a u samoj zajednici pisaca SF-a tzv. `čisti` SF se može pronaći tek kod djela Dan Simmonsa poznato po romanu Hyperion, Robert Charles Wilsona te Vernona Vingea. Među `čistim` SF-djelima, kao i u ranijem periodu, dominiraju nastavci ranijih popularnih djela. Za najnagrađenija djela ovog razdoblja je karakteristično da imaju vrlo malo akcije ili iznenađenja za čitatelje. Među njima se ističu Marsovska trilogija Kima Stanleya Robinsona, kao i Blackout/All Clear roman Connie Willis o životu britanaca tokom Drugog svetskog rata. Posljednjih godina su veliku pažnju izazvali Neil Gaiman čiji opis odiše kombinacijom naučne fantastike, horora i fantasyja te Paola Bacigalupija koji se specijalizirao za kombinaciju meke naučne fantastike i cyberpunka. Njegova knjiga The Windup Girl je od strane Time proglašena jednom od deset najboljih iz svih vrsta fikcije u 2009. godinu Među trendovima današnje naučne fantastike se može pronaći i svojevrsna renesansa klasičnog akcionog SF-a, pri čemu se ističe uspjeh američke spisateljice Lois McMaster Bujold koja se sa romanima o Milesu Vorkosiganu uspjelo ono što prije više od pola vijeka nije uspjelo ni Asimovu, Clarku ili Herbertu - 4 nagrade Hugo i pet nominacija u 22 godine. Kritičari tim djelima ponekad spočitavaju komercijalnost nauštrb originalnosti i književnog kvaliteta, a što je zamjerka koja se upućuje i Ericu Flintu i njegovom ciklusu započetim romanom 1632 koji opisuje suvremeno američko rudarsko naselje `zalutalo` u Evropu u doba tridesetogodišnjeg rata. Kao izuzetno produktivan pisac se nametnuo i Harry Turtledove sa nizom knjiga koja se uglavnom bave alternativnom historijom, obično vezanom uz SAD. Istočnoevropski SF 20. vijeka Na planeti crvenog sunca, sovjetska poštanska marka iz 1967. Jedna od karakteristika ZF-a u Istočnoj Evropi 20. veka bila je daleko veća razvijenost i popularnost žanra u odnosu na Zapadnu, a što se tumači specifičnim političkim i kulturnim okolnostima. To se pre svega odnosi na Rusiju, odnosno područja Sovjetskog Saveza čiji su vlastodršci u novom žanru prepoznali oruđe za propagandu svoje komunističke ideologije, odnosno poticali stvaranje književnih dela u kojima se, gotovo u pravilu, veličala `svetla` budućnost temeljena na trijumfu naučnog progresa. Takav optimističan pravac ZF-a, delom temeljen na ranijim utopističkim tradicijama ruske književnosti kao i futurističkim pokretom, su u prvim decenijama sovjetske vlasti možda najbolje karakterisala dela Alekseja Tolstoja; pisci, koji su kao Jevgenij Zamjatin, autor klasičnog distopijskog romana Mi pokušali kritikovati režim su uklonjeni, bilo cenzurom ili teranjem u emigracijom. Kasnijih decenija, kada je sva književnost bila podvrgnuta dogmi socrealizma ZF je služio i kao svojevrsni beg od sumorne stvarnosti za čitatelje kojima, iz ideoloških razloga, nisu bil dostupni žanrovi popularne kulture kao na Zapadu. Neki od autora, pri čemu se posebnu ističu braća Strugacki, su ZF vešto koristili kao sredstvo za posredno kritikovanje režima. Svi ti trendovi su se iz SSSR-a su se nakon drugog svetskog rata preneli i na zemlje Istočne Evrope u kojima su instalirani prosovjetski komunistički režimi koji su preuzeli njihovu ideologiju. To je stvorilo prilike da se u tim zemljama etabliraju poznati pisci - bilo u Čehoslovačkoj gde je već pre rata bio etabliran Karel Čapek kao jedan od svojevrsnih praotaca modernog žanra, bilo u Poljskoj gde se istakao Stanislaw Lem. Posle pada komunističkih režima krajem 1980-ih su već izgrađenoj publici, odnosno ljubiteljima žanra postali dostupni i zapadni pisci, dela i motivi; njihova sinteza sa istočnoevropskom tradicijom će doneti nova, kvalitetnija dela, iako su svetskoj publici poznata prije svega preko izuzetno plodne i razvijene industrije istočnoevropskih videoigara sa SF-tematikom. Istočnoazijski ZF 20. veka Uz anglosaksonsku i istočnoevropsku, jedna od najznačajnijih ZF tradicija profilovanih u 20. veku se razvila u Istočnoj Aziji, pre svega u Japanu. To se često tumači posledicama Meidži revolucije, odnosno nastojanjem vekovima izolovanog i zaostalog Japana da se u tehnološkom smislu što pre izjednači sa zapadnim silama, što je odraz našlo u delima koja slave tehnološki progres, a koja se odrazila i kroz često korištenje motiva robota u japanskim ZF-delima. Sa druge strane, strahovita razaranja u 20. veku izazvana zemljotresom 1923. godine i bombardovanjima u drugom svetskom ratu su također potakla često korištenje distopijskih i postapokaliptičnih motiva. Pri tome se najviše istakao pisac Sakyo Komatsu 1970-ih, ali su ti motivi nejapanskoj publici možda najbolje poznati preko nešto ranijih filmova o Godzili. Japanski ZF je postao prilično popularan u ostatku sveta zahvaljujući i delimičnom oslanjanju na nacionalnu tradiciju, možda najbolje okarakterisanu u mangama i animeu, ali i relativno otvorenosti u odnosu na druge zemlje. Tu se kao poseban kontrast javlja NR Kina gde je žanr ZF-a, usprkos nakon dolaska komunista na vlast prolazio kroz različite tretmane - od jednog od sredstava za propagiranje poretka do nastojanja da ga se suzbije kao `duhovno zagađenje` iz zapadnih izvora. Južnoslavenska naučna fantastika Početak južnoslavenske naučne fantastike pada u 1902. godinu kada srpski pisac Lazar Komarčić izdaje priču Jedna ugašena zvezda, a do pojave vremenski sledećeg dela moralo se čekati više od dva desetljeća i hrvatskog pisca Milan Šufflay koji 1924 izdaje knjigu Na Pacifiku god. 2255.. U istom stilu tokom sledećih 5 desetljeća s izuzetkom pisca Zvonimira Furtingera pojavit će se neka pojedinačna dela kao što je ono o početku ledenog doba iz pedesetih godina dvadesetog veka, ali do sedamdestih godina toga veka i početka izlaska zagrebačkog časopisa Sirius južnoslovenska naučna fantastika praktički ne postoji pa se prva generacija pisaca javlja tek krajem sedamdesetih godina. Početni predstavnik te generacije biva Predrag Raos čije monumentalna knjiga u dva dela Brodolom kod Thule izlazi 1979. godine,a još 3 desetljeća potom je najveće ili jedno od najvećih naših knjiga ovog žanra. Tokom osamdesetih godina putem Siriusa dolazi do kvantitativne eksplozije SF pre svega u takozvanom tvrdom podžanru na području bivše Jugoslavije. To je vreme kada pišu Branko Pihač, Damir Mikuličić, Zoran Živković koji u Beogradu pokreće biblioteku Polaris, Radmilo Anđelković, Zoran Jakšić i drugi. Početak južnoslovenskih ratova je označio vrlo često prekid rada generacije prvih pisaca tako da s pisanjem prestaju Predragu Raos, Branko Pihač, Zoran Živković, a na njihovo mesto dolaze mladi pisci s drugačijim stilom pisanja. Vrste naučne fantastike Postoje mnoge klasifikacije naučne fantastike, ovisno o motivima, stilu, ugođaju i odnosu sa drugim žanrovima. Najčešća je ona koja sva djela SF-a dijeli na tzv. tvrdu i meku. Tvrdi SF Ilustracija romana Sastanak s Ramom Izraz tvrda naučna fantastika se odnosi na djela žanra koja opisuju svijet konzistentan sa svim poznatim prirodnim zakonima. To znači da se u takvoj vrsti SF-a radnja događa u okružju gdje postoje razne pojave, čak i kontroverzne ili danas samo teorijske (nepotvrđene opažanjem ili eksperimentom), ali čiji opis mora biti u skladu s poznatim fizikalnim, astronomskim i hemijskim zakonima. Sam pojam tvrda naučna fantastika je stvoren 1957. godine u Astounding Science Fiction. Postoji veliki nivo fleksibilnosti u smještanju nekog dela u tvrdi SF, kao i u samim interpretacijama te definicije među piscima zbog osnovnog pitanja koliko je moguće dodati podataka koji ne postoje u sadašnjoj nauki u neki teksta da on ostane u tvrdi SF. Primjeri poznatih knjiga ili priča iz tvrdog SF: 20.000 milja pod morem Julesa Verna iz 19. vijeka se bavi u vrijeme izdavanja teoretskom tehnologijom podmornicama i mogućim njihovim razvojem; Universe Robert Anson Heinleina s početka 1940-ih djela Arthura C. Clarkea kao što su Prelude to Space (1947), Susret s Ramom (1972), The Fountains of Paradise (19879) i mnoga druga djela Larryja Nivena kao što su Trn u Božjem oku i Ringworld Tau Zero Poul Andersona iz 1970. godine Marsovska trilogija Kima Stanleya Robinsona, koja za temu ima buduće teraformiranje Marsa romani o Milesu Vorkosiganu Lois McMaster Bujold (1990-e i 2000-e) Predrag Raos: Brodolom kod Thule Meki SF Voštane lutke s likovima iz filma Planeta majmuna, jednog od najpoznatijih primjera `mekog SF` na filmu. Ova vrsta naučne fantastike ima dvostruko značenje pošto se u prvo vreme na južnoslovenskom području pojam koristio za SF-djela koja su `mekana` po pitanju naučne utemeljenosti, ali tokom 1980-ih ovaj pojam se počeo koristiti prije svega za SF djela gdje se izraz `nauka` odnosi na društvene nauke. Za razliku od tvrde naučne fantastike koja se bavi razvojem prirodnih nauka kao fizika, hemija i sl. ovaj oblik književnosti se bavi pretpostavkama o budućem razvoju društva, pri čemu ona mogu imati utopijski i distopijski oblik. Bio je dosta popularan oblik SF-a u Istočnoj Evropi, dok se na Zapadu dosta razvio 1960-ih. Vrlo često se fiktivni svjetovi `mekog SF` mogu shvatiti kao alegorija odnosno komentar na goruće društvene probleme sadašnjosti. Poznatiji predstavnici mekog SF: Beggars in Spain Nancy Kress iz 1993. godine, koja se bavi genetskim inžinjeringom, stvaranjem superčovjeka i posljedicama po društvo. Children of Men, djelo P. D. James iz 1992. godine koja opisuje svijet u kome čovječanstvo odumire zato što su se prestala rađati djeca The Windup Girl Paola Bacigalupija iz 2009. godine koji opisuje biotehnologiju u svijetu koji je ostao bez nafte Podžanrovi naučne fantastike Podžanrovi naučne fantastike se obično označavaju i klasificiraju ovisno o glavnoj temi, odnosno motivu dela. One mogu biti raznovsrna, pa je pogrešno, kao što je to dugo vremena bio slučaj kod većine ne-fanova, žanr poistovjećivati isključivo sa svemirskim istraživanjima ili vanzemaljcima. Dolje su navedene neke od najpopularnijih motiva ZF-a zajedno sa primjerima; potpunu klasifikaciju je teško provesti zbog različitih tumačenja i kriterija, ali i zbog toga što mnoga SF-djela sadrže više spomenutih motiva. Prvi kontakt Prvi kontakt je jedan od najstarijih podžanrova. On opisuje prvi susret ljudi i vanzemaljaca, a njegov prvi uspješan i danas još veoma popularan primjer je Wellsov Rat svjetova iz 1898. godine koji se također može svesti i u apokaliptički podžanr. Najpoznatiji primjeri potpuno čistih primeraka ovog podžanra bi bili Clarkeov Sastanak sa Ramom, koji opisuje prolazak golemog vanzemaljskog svemirskog broda kroz Sunčev sustav, Spielbergov film Bliski susreti treće vrste o prvom kontaktu s dobroćudnim svemircima na našoj planeti, roman Kontakt Carla Sagana u kojemu Zemlja dobije tehnologiju za slanje predstavnika na susret sa vanzemaljcima, te Farewell to the Master iz 1940. po kojoj je snimljen klasični The Day the Earth Stood Still te kultna priča To serve man Damona Knighta iz 1950. koja je poslužila kao inspiracija za televizijsku miniseriju V i njen remake. U najosnovnijoj interpretaciji podžanra prvi kontakt se bavi s prvim susretom ljudi i svemiraca te nesporazumima i problemima koji iz toga nastaju. Ukoliko oni dovode do ratova, takva djela često sadrže elemente drugih podržanrova. Apokaliptični SF Glavni članak: Apokaliptički i postapokaliptički žanr Udar meteorita je jedan od popularnih motiva apokaliptičkog podžanra Apokaliptični i postapokaliptični SF je podžanr naučne fantastike koja se bavi nekom općom katastrofom ili događajima nakon nje. Sama vrsta katastofe da bi delo ušlo u ovaj podžanr je potpuno nevažna, a njeni najpopularniji oblici su nuklearni rat (i događaji nakon njega), epidemije koje unište po 95% ili više stanovnika, udar asteroida, napad svemiraca čiji je cilj istrebljenje homo sapiensa i slično. Uz Wellsov Rat svjetova, jedno od najranijih djela žanra je The Scarlet Plague koje je 1912. napisao Jack London koji opisuje svijet šezdeset godina nakon epidemije koja je opustošila svijet. Motive globalne pošasti koristi klasični i više puta ekranizirani roman Ja sam legenda Richarda Mathesona iz 1954. godine, kao i popularna BBC-jeva serija Survivors iz 1970-ih koja je prikazivala napore šačice preživjelih da prežive i obnove civilizaciju. Jedan od najpopularnijih motiva ovog podžanra jesu djela koja opisuju udar kometa, asteroida ili sličnu kozmičku kataklizmu i njene posljedice po Zemlju. Među romanima se ističe Lucifer`s Hammer Larryja Nivena i Jerryja Pournellea iz 1977. godine. Sličan motiv predstavljaju i napadi vanzemaljaca; primjeri takvih djela bi mogli biti film Dan nezavisnosti iz 1996. godine Poseban poticaj apokaliptičkom i postapokaliptičkom žanru je u doba hladnog rata pružio koncept nuklearnog holokausta, koji je potakao niz dan-danas popularnih i uticajnih djela, počevši od Andersonove priče Tomorrow`s Children iz 1947. godine, preko romana On the Beach Nevillea Shuttea iz 1957. o radioaktivnom trovanju posljednjih ljudi u Australiji, pa do Alas, Babylon Pata Franka iz 1959. godine. Isti je podžanr zaslužan i za neka od najhvaljenijih djela britanske televizije - pseudodokumentarni film War Games iz 1965. godine i TV-seriju Threads 1980-ih. Na sličan način je naftni šok 1973. godine potakao postapokaliptična djela u kojima civilizacija nestaje uslijed naizgled banalnih događaja koji potkopaju o složenoj tehnologiji ovisno društvo. Klasičan primjer je Jeremiah, strip Hermanna Huppena o Americi koja je nakon krvavog građanskog rata svedena na izolirane feudalne enklave, a koji je, pak, značajno uticao na Pobješnjeli Maks 2 u kome je nestanak nafte od nekoć civiliziranih zemalja stvorio pustoš kojom tumaraju beskrupulozni barbarski pljačkaši. Dio takvih djela ponekad ima i optimističan ton, odnosno kao junake prikazuje idealističke pojedince koji se žrtvuju kako bi obnovili civilizaciju ili barem sačuvaju njeno sjeme za daleku budućnost. Klasična djela tog žanra A Canticle for Leibowitz Waltera M. Millera Jr. i Poštar Davida Brina. Putovanje kroz vreme TARDIS, vremenska mašina u popularnoj BBC-voj seriji Doctor Who Putovanje kroz vrijeme je podžanr koji čine djela koja se bave putovanjima u prošlost ili budućnost pomoću vremenske mašine ili na neke druge načine. Koncept, pogotovo kada je u pitanju putovanje u prošlost, izaziva česte rasprave o njegovoj naučnoj utemeljnosti, ne samo među SF-piscima, nego i među ozbiljnim fizičarima. Najčešće se pri tome kao argument koristi tzv. vremenski ili djedov paradoks, odnosno mogućnost vremenskog putnika da ode u prošlost, ubije vlastitog pretka, ali time istovremeno ukloni i sebe, odnosno jedinu osobu koja je mogla doći iz budućnosti i napraviti taj čin. SF-pisci su dugo vremena nastojali riješiti problem vremenskog paradoksa u svojim pričama, nastojeći stvoriti razne mehanizme koji spriječavaju vremenske putnike da mijenjaju prošlost. Među takvim primjerima se može naći Millennium Johna Varleya u kojem vremenski putnici mogu imati slobodnu interakciju samo sa osobama pred smrt ili nestankom, kao i apokaliptični film 12 Monkeys iz 1996. godine u kome vremenskim putnici iz budućnosti vode unaprijed izgubljenu bitku za zaustavljanje apokaliptične zaraze u prošlosti. Jedan u posljednje vrijeme najpoznatijih djela koje koristi motiv putovanja kroz vrijeme, a istovremeno ga kombinira sa ljubavnom pričom, je Žena vremenskog putnika, roman Audrey Niffeneger iz 2003. godine. Drugi SF-pisci pak omogućavaju vremenskim putnicima da mijenjaju prošlost, često sa raznim neočekivanim posljedicama. Među takvim djelima se ističe klasični Asimovljev roman Kraj vječnosti i Andersonove priče gdje vrijeme čuva Vremenska patrola. Djela u kojima je vremenskim putnicima moguće mijenjati prošlost često kao dodatni motiv koriste koncept paralelnih univerzuma (stvorenih intervencijom u `normalni` vremenski tok) i alternativne historije. Alternativna historija Glavni članak: Alternativna historija Harry Turtledove, američki pisac poznat kao jedan od najplodnijih autora podžanra alternativne historije 2005. godine Motiv alternativne historije - odnosno historije u kojoj su se događaji odvijali drukčijim tokom od one stvarne - se temelji na konceptu historijske špekulacije koji je stariji čak i od samog žanra naučne fantastike, odnosno može se pronaći još na početku nove ere, kada je rimski historičar Tit Livije u svojoj knjizi raspravljao što bi se dogodilo da je Aleksandar Makedonski napao Italiju, a ne Perziju. Takve su špekulacije kroz historiju, sve do današnjeg vremena, bile motivirane nacionalizmom, ideologijom ili nastojanjem da se `isprave krive Drine`, odnosno dokaže da bi svijet mogao biti bolji ili lošiji. Jedno od prvih romana alternativne historije je već spomenuti Geoffroyov Histoire de la Monarchie universelle iz 1836. u kome Napoleon pobjeđuje u napoleonskim ratovima i pod francuskim vodstvom stvara idealnu svjetsku državu. Prvo klasično djelo ovog žanra je roman Lest Darkness Fall od L. Sprague de Campa iz 1939. godine koje je postalo uzor kasnijim knjigama, a koje kao pokretač radnje služi arheolog iz 20. vijeka koji se nađe u Italiji pred početak gotskog rata te, koristeći svoja superiorna tehnička i druga znanja, pokušava spriječiti dolazak mračnog srednjeg vijeka. Najpopularniji motivi alternative na engleskom jeziku su pobjeda nacista u drugom svjetskom ratu, odnosno Juga u američkom građanskom ratu. Kasnija poznata djela iz ovog podžanra koji postaje vrlo popularan tek po završetku hladnog rata su Fatherland Roberta Harrisa iz 1992. godine, te nagrađeni roman The Years of Rice and Salt iz 2002. godine koji opisuje svijet u kome je kršćanstvo nestalo uslijed epidemije Crne smrti. Danas je neupitni kralj alternativne historije postao vizantolog Harry Turtledove [12] koji je osim knjiga koje se bave alternativnom historijom vezanom s američkim građanskim ratom napisao World War tetralogiju (1994-96) zajedno s nastavkom (1999-2004) u kojima se tokom Drugog svetskog rata pojavi svemirska invaziona flota. Za altrenativnu historiju je karakteristično da, usprkos toga što uživaju popularnost među ljubiteljima književnog SF-a, vrlo rijetko korištena kao motiv na filmu i televiziji. Osim televizijske ekranizacije Fatherlanda bi se kao izuzetak mogla navesti i TV-serija Sliders o putnicima kroz paralelne univerzume. Space Opera Svemirska stanica Babylon 5, s označenim delovima na ruskom Izraz `svemirska opera` (engleski: space opera) označava vjerojatno najpopularniji od svih podžanrova SF-a, odnosno podžanr koji se u prošlosti sa njime često poistovjećivao. Uglavnom se odnosi na djela SF-a sa radnjom smještenom u svemir i protagonistima koji raspolažu tehnologijom za međuzvjezdana i međuplanetarna putovanja, a koja sadrže velike količine akcije, pustolovine, a ponekad i romantike i melodrame. Izraz je ponekad pežorativne naravi, odnosno sličan izrazima sapunska ili konjska opera kojima su prije više decenija ozbiljni srednjostrujaški književni kritičari `otpisivali` SF kao `bezvrijedni eskapistički šund`. Bez obzira na to, space opera je ne samo sačuvala svoju popularnost, nego i dala neka od djela velike književne vrijednosti koja su značajno pridonijela daljem razvoju žanra. Postoje brojni primjeri književnih space opera, među kojima se ističu: Zadužbina Isaaca Asimova Dina Franka Herberta Trn u Božjem oku Larry Nivena (sa nastavcima) Enderova igra, Orsona Scotta Carda (sa nastavcima) Vorkosigan Saga, Lois McMaster Bujold Hyperion tetralogija Dana Simmonsa A Fire Upon the Deep Vernora Vingea (sa nastavkom) The Saga of Seven Suns Kevin J. Andersona Na filmu i televiziji su karakteristična djela ovog žanra: Star Trek Star Wars Battlestar Galactica Babylon 5 Stargate Autori koji su ostavili trag, po epohama George Orwell koji je pre svega poznat po svojoj knjigi 1984 Glavni članak: Popis pisaca znanstvene fantastike Počeci žanra Jules Verne (1828-1905) Herbert George Wells (1866-1946) Istraživanje granica žanra Robert A. Heinlein (1907-1988) Džordž Orvel (1903-1950) Moderna ZF Isaac Asimov (1920-1992) Arthur C. Clarke (rođen 1917) Stanislaw Lem (1921-2006) Frank Herbert (1920-1986) Roger Zelazny (1937-1995) Philip K. Dick (1928-1982) Daglas Adams (1952-2001) Orson Scott Card (rođen 1951) Greg Bear