CARL TEICHERT, Meissen - Četiri dezertna tanjira (1882-1929) Dekor: Blue Onion / Zwiebelmuster / Plavi luk Dimenzije Prečnik: 19,5 cm Visina: 2,5 cm Ukupna težina: 990 g Sitni, jedva vidljivi tragovi pribora na dnu tanjira. Žig na dnu: MEISSEN (u elipsi, s petokrakom zvezdom ispod elipse) Fabrika „ Meißner Ofen- und Porzellanfabrik (vorm. C. Teichert)“ koristila je žig od 1882. do 1929. godine. Gottfried Heinrich Melzer (Gotfried Hajnrih Melcer), do tada majstor u „ Königlich-Sä chsischen Porzellan-Manufaktur Meißen“ , razvio je 1840. godine novi postupak proizvodnje pločica za peći, koji je patentirao 1855. godine. Nezavisni proizvođač keramike Johann Friedrich Carl Teichert (Johan Fridrih Karl Tajhert) zainteresovao se za ovaj postupak i 1857. godine preuzeo Meltzerovu proizvodnju. Kako je do 1863. godine postojeća radionica postala nedovoljna za rastuću proizvodnju, Teichertova kompanija „ Carl Teichert Meißen“ izgradila je nove fabričke hale u Meissenu. Carl Teichert umro je u 41. godini kada je, za vreme francusko-nemačkog rata, boravio u poseti nemačkim trupama u Parizu 6. februara 1871. godine. U avgustu 1872. godine kompanija je pretvorena u akcionarsko društvo. 1879. godine počela je proizvodnja porcelana, posuđa i figura, koja je do tada bila monopol „ Königlich Porzellan-Manufaktur Meißen“ , i fabrika je preimenovana u „ Meißner Ofen- und Porzellanfabrik (vorm. C. Teichert)“ . 1891. godine u fabrici je radilo 460 radnika. 1891. godine počela je i proizvodnja zidnih pločica. 1896. godine odlučeno je da se izgrade novi pogoni za izradu pločica. Usled kašnjenja, koje je delom uzrokovano i velikim požarom u fabrici, puna proizvodnja počela je tek 1919. godine. Oko 1925. godine spojile su se fabrike „ Meißner Ofen- und Porzellanfabrik (vorm. C. Teichert)“ , „ Ernst Teichert GmbH“ (koja je pripadala Carlovom bratu Ernstu) i „ Wandplattenwerke Saxonia GmbH“ u grupu pod nazivom „ Teichert-Werke Meißen“ . 1929. godine proizvodnja porcelana je zaustavljena, a u aprilu 1930. godine licencu i originalne modele za proizvodnju predmeta sa plavim dekorom Zwiebelmuster (Blue Onion, plavi luk), po kojima je Teichertova fabrika bila poznata, preuzela je kompanija „ Porzellanfabrik Lorenz Hutschenreuther Selb“ . Proizvodi Teichertove fabrike bili su poznati kao „ Bürgerlich Meißen“ (građanski Meissen), dakle uglavnom namenjeni građanskom staležu u usponu, koji ipak sebi nije mogao da priušti skupe proizvode čuvene „ Königlich Porzellan-Manufaktur Meißen“ . Do danas, proizvodi ove dve fabrike se često brkaju, pa se Teichertov porcelan čak i reklamira i prodaje kao „ Meissen-porcelan“ . Verovatno zbog naziva „ Meissen“ u Teichertovom žigu, iako on nije ni nalik ukrštenim mačevima u žigu čuvenije fabrike. Dekor “ plavi luk” (blue onion, Zwiebelmuster ) prvobitno je nazivan “ sijalica” . U Evropi prvi ga je upotrebio “ Meissen Porzellan” u XVIII veku, ali je kopiran od strane drugih proizvođača još od XIX veka. Sličan dekor prvi su koristili kineski majstori slikanja na porcelanu. Najraniji primerci su plavo-beli porcelan sa dekorom oblika nara iz ranog perioda dinastije Ming. Kada je “ Meissen Porzelan” počeo da kopira dekor, pošto je tada nar bio u Saksoniji nepoznata biljka, slikari su smislili hibride koji su više ličili na biljke poznate Evropljanima. Takozvani “ luk” uopšte nije luk, već više liči na neku mešavinu breskve i nara, po uzoru na kineski original. Ceo motiv je genijalno zamišljeno grupisanje više cvetnih motiva sa stilizovanim božurima i lepim katama u centru, čije stabljike vetar povija oko bambusovog drveta. Pre kraja XVIII veka druge fabrike počele su da kopiraju Meissenov dekor, a u XIX veku gotovo sve evropske fabrike porcelana ponudile su svoju verziju ovog motiva. Dekor koji je Enoch Wedgwood počeo da koristi od 1870. godine čak je bio poznat pod nazivom “ Meissen” . (123/24-46/152-kp/1444)

Originalno, rukom pisano i potpisano pismo Mališe Atanackovića, upućeno Bogoljubu Jovanoviću, iz 1907 Borisav - Mališa Atanacković (1860 – Užice, 19. maj 1919 je užički ugostitelj, trgovac, urednik, odbornik i predsednik opštine, narodni poslanik Narodne radikalne partije i industrijalac. Nadimak `Mališa` dobio je zbog niskog rasta i kasnije je bio poznat pod tim imenom. Rođen je 1860. godine u selu Zaglavak. Roditelji su mu živeli odvojeno, majka Jela (domaćica poreklom iz Duba) je živela sa decom u Zaglavku, a otac Tripko, kolar iz Kremana, živeo je u Užicu. Posle majčine smrti 24.12.1871. doselio se kod oca. Biografi Mališe Atanackovića (Aleksandar Kale Spasojević, Mladen St. Đuričić, Miodrag Gluščević) navode da su ga očevi prijatelji predali Jevtu Petkoviću da kod njega, u centralnoj kafani užičkih trgovaca nauči kafedžijsko umeće i `stekne osnovne pojmove o varoškom životu i trgovačkim poslovima i odnosima“. Osamdesetih godina 19. veka na inicijativu profesora realke, Dobrosava Ružića i njegovih kolega, Mališa odlazi na krojačko - tkački zanat u Beograd kod tkača Tilera gde je naučio i nemački jezik i germanski odnos prema poslu. Po povratku u Užice otvorio je kafanu i rakidžinicu, a finansijsku potporu su mu dali trojica profesora Užičke realke: Dobrosav Ružić, Nastas Petrović i Ljubomir-Ljuba Davidović. Bio je narodni poslanik na listi Radikalne stranke od 1897-1919. godine. U istom periodu u nekoliko navrata bio je predsednik opštine užičke i odbornik iste opštine, predsednik Okružne skupštine okruga užičkog, predsednik Izvozničkog esnafa u Užicu, predsednik Upravnog odbora trgovačke banke u Užicu (1908-1919), član Trgovačke komore u Beogradu za okrug užički (1912-1919), član nekoliko humanitarnih i prosvetnih ustanova itd. Jedno vreme bio je urednik `Zlatibora`, prvih novina koje su izlazile u Užicu sa prekidima od 1885. do 1900. godine. Tri industrijska objekta u Užicu su bila u njegovom vlasništvu: parni mlin (1910), hidrocentrala na Đetinji u klancu `Groto` (1911) i električni mlin na Rakijskoj pijaci (1912). Političko delovanje Mališe Atanackovića u Užicu obeležilo je zalaganje za izgradnju Užičke realke i osnivanje Tkačke škole gradu. Najveći politički protivnici su mu bili Milorad Mićić i Dimitrije Tucović. Prvi svetski rata proveo je u izbeglištvu na Krfu, u Švajcarskoj i Francuskoj. Bio je član delegacije industrijalaca iz Srbije (1917) koja je obišla industrijske centre u Engleskoj. Otuda je poneo mnogo viđenog, nameran da to primeni u Srbiji i u Užicu. Samo nekoliko meseci po povratku u zemlju i u Užice, zbog srčanih komplikacija, život ovog užičanina se završio. Imao je kuću na Rakijskoj pijaci (deo Užica), pored nje kafanu, a naspram kuće prvi industrijski mlin u Užicu. Prva žena mu se zvala Jelena Šunderić, datum venčanja 16.01.1886. Sa njom je imao ćerku Simku rođenu 17.05.1887. godine. Drugom ženom Dragom Marković oženio se 09.02.1892. godine i sa njom je imao šest ćerki: Jelena, Kosara, Milica, Nadežda, Spasenija Caca, Milena i dva sina: Branislav i Miloš (blizanac sa Milenom). 1907. godine izgradio je električni mlin u klisuri Grot, a hidroelektranu za pokretanjeu mlina u periodu 1911-1913. godine. Novi mlin, na Rakijskoj pijaci, izgrađen je 1912. godine. Na Begluku (deo Užica) je imao skladište robe i građevinskog materijala, 1912. godine. Posle kafedžije i trgovca Tome Naumovića, Mališa je jedan od prvih proizvođača Klekovače u užičkom kraju. U centru Rakijske pijace 1912. Atanacković je podigao dve vage: malu i veliku koja je mogla da meri volujska kola natovarena žitom. Osnivač i utemeljivač Tkačke radionice koja je počela sa radom 3.maja 1901. godine. Crepana i ciglana sagrađena je 1913. godine u Krčagovu (deo Užica), a u njoj je radilo 15-20 radnika. Posebno se angažovao na izgradnji električne centrale na Đetinji. Užice je tako 1899. godine dobilo električno osvetljenje, a Tkačnica struju, kao prva fabrika u Srbiji koja je primenila hidro-električnu energiju za industrijski pogon. Kao na fotografijama.

15 x 13 cm LOUIS ARMSTRONG 2. aprila 1959., Dom Sindikata u Beogradu(2 koncerta) najveca truba svih vremena, kralj jazza na koncertu ucestvovala i Velma Middleton Luj Armstrong (engl. Louis Armstrong; Nju Orleans, 4. avgust 1901 — Njujork, 6. jul 1971) je bio američki džez muzičar. Iako se prvo proslavio svirajući trubu, krajem karijere postao je najpoznatiji kao pevač i bio je jedan od najuticajnijih džez pevača. Tokom svoje karijere, postao je najveći džez muzičar, neosporni čelnik popularne muzike 20. veka i jedna od najvećih figura u istoriji muzike. Armstronga su voleli, ne samo zbog njegovog trubačkog talenta, neverovatno čistog i prodornog sviranja na trubi i specifičnog hrapavog pevanja, nego i zbog ljudske topline i velikodušnosti, kao i zbog simpatične osobnosti „velikog deteta“ koje se raduje životu i živi za muziku. Armstrong je često govorio da je rođen 4. jula 1900. i to je datum koji je zabeležen u brojnim biografijama. Iako je umro 1971. tek je sredinom 1980-ih utvrđen pravi datum rođenja 4. avgusta 1901. Otkrio ga je Tad Džons Armstrong je rođen u vrlo siromašnoj porodici u Nju Orleansu, Luizijani, kao unuk robova. Detinjstvo je proveo u siromaštvu, u opasnoj četvrti u gornjem delu grada Nju Orleansa, znanoj kao engl. Back of the Town, nakon što je njegov otac Vilijam Armstrong (1881–1922) napustio porodicu zbog druge žene, dok je Luj bio beba. Njegova majka Mari Albert (1886–1942), napustila je Luja i njegovu mlađu sestru Beatris Armstrong Kolins (1903–1987), i ostavila ih na brigu baki Džozefin Armstrong, i povremeno ujaku Isaku. Kad je imao pet godina vratio se da živi kod majke i njenih rođaka, a oca je viđao povremeno na paradama. Pohađao je školu za dečake Fisk, gde je vrlo rano bio izložen muzici. Zarađivao je nešto novca raznoseći novine i prodajući odbačenu hranu u restoranima, ali je to bilo nedovoljno da bi se majka prestala baviti prostitucijom. Obilazio je lokalne plesne dvorane u blizni doma, gde je video sve vrste plesa, od razuzdanog plesa do kvadrile (egl. quadrille). Za dodatni novac teglio je ugalj u Storivilu, poznatoj četvrti crvenih svetiljki, gde je slušao muzičke sastava u bordelima i plesnim dvoranama, posebno „Pete Lala`s“, gde je nastupao Džo „King“ Oliver, a ostali poznati muzičari su povremeno gostovali. Nakon što je odustao od škole u uzrastu od jedanaest godina, Armstrong se pridružio kvartetu dečaka koji su pevali na ulici za novac. Ali počeo je upadati u nevolje. Svirač korneta Bank Džonson je tvrdio da je naučio Armstronga (tada 11) da svira honki tonk po uvu u „Dago Tony`s“ u Nju Orleansu., iako se nekoliko godina kasnije Armstrong zahvalio za to Oliveru. Armstrong je retko gledao na mladost kao najteža vremena, već je često crpio inspiraciju iz toga vremena: „Svaki put kada zatvorim oči dok sviram moju trubu - pogledam u srce dobrog starog New Orleansa... dao mi je razlog da živim“. Radio je i za litvansko-jevrejsku imigrantsku porodicu Karnofskis, koja je imala odlagalište otpada i davala mu povremeno poslove. Prihvatili su ga i odnosili se prema njemu kao prema delu porodice, znajući da je odrastao bez oca. Kasnije je napisao sećanja o odnosu sa Karnofskis porodicom u delu „Louis Armstrong + the Jewish Family in New Orleans, La., the Year of 1907“. Opisuje svoje otkriće kako je ta porodica zbog svog jevrejskog porekla često bila diskriminisana od ostalih belaca. Armstrong je nosio privezak Davidove zvezde do kraja života i pisao šta je naučio njih: „kako živeti stvaran život i odlučnost“. Uticaj porodice Karnofski se u Nju Orleansu oseća kroz Karnofski Projekat, bezprofitnu organizaciju posvećenu prihvaćanju doniranih muzičkih instrumenata i njihovog davanja deci koja nemaju priliku da sviraju. Armstrong je ozbiljno razvio sviranje korneta u muzičkom sastavu „New Orleans Home for Colored Waifs“ (Dom za tamnopute beskućnike), gde je boravio u više navrata zbog delikvencije, najduže nakon što je pucao u vazduh iz očuhovog pištolja na novogodišnjem slavlju, prema policijskom zapisu. Profesor Piter Dejvis, koji je često navraćao u dom na zahtev upravnika, kapetana Džozefa Džonsa kod mladog Armstronga uveo je disciplinu i muzičko obrazovanje. Nakon nekog vremena, Davis je Armstronga postavio za vođu muzičkog sastava. Muzički sastav Doma nastupao je u okolini Nju Orleansa i trinaestogodišnji Luj počeo je da privlači pažnju sviranjem korneta, čime je započela njegova muzička karijera. Pri uzrastu od četrnaest godina pušten je iz Doma, te je nastavio da živi sa ocem i novom maćehom, a ujedno i ponovno na ulici, pred iskušenjima. Armstrong je prvi posao dobio u plesnoj dvorani „Henry Ponce’s“, gde je Blek Beni postao njegov zaštitnik i vodič. Danju je teglio ugalj, a noću je svirao kornet. Nastupao je u gradskim čestim paradama limene muzike, gde je slušao starije muzičare, kad god je imao priliku. Tako je učio od Banka Džonsona, Badi Petita, Kida Ori, a ponajviše od svih, Džoa „King“ Olivera, koji mu je bio mentor. Kasnije je nastupao u sastavima limene muzike, te rečnim brodovima na Nju Orleansu, a počeo je da putuje sa tada poznatim muzičkim sastavom „Fate Marable“, koji je nastupao po parobrodima na reci Misisipi. Vreme provedeno sa sastavom nazivao je pohađanjem univerziteta, jer je stekao veliko iskustvo u radu sa pisanim aranžmanima. Godine 1919. Džo Oliver se zaputio na sever i napustio mesto u muzičkom sastavu Kid Orija, te ga je zamenio Armstrong. Postao je i druga truba za društveni sastav limene muzike „Tuxedo Brass Band“. Luj je 19. marta 1918. oženio Dejzi Parker iz gradića Gretna, Luizijana. Usvojili su trogodišnjeg dečaka Klarensa Armstronga, čija je majka bila Lujova rođaka Flora, a koja je preminula ubrzo nakon poroda. Klarens Armstrong je bio mentalno retardiran, kao rezultat ozlede glave i Luj je proveo ostatak života brinući se za njega. Lujov brak sa Parkerovom brzo se raspao. Nedugo nakon razvoda ona je preminula. Kroz nastupe na rečnim brodovima Armstrongovo muzičko znanje se proširilo. Pri uzrastu od dvadeset godina, naučio je da čita muziku i počeo je da nastupa sa solo deonicama na trubi. Bio je jedan od prvih džez muzičara koji su tako nastupali, te je s vremenom pridodavao vlastitu osobnost i stil u solo deonice. Naučio je da stvara vlastiti zvuk te je počeo da koristi pevanje i lupkanje u svojim nastupima. Godine 1922. Armstrong se priključio egzodusu u Čikagu, gde ga je pozvao mentor Džo „King“ Oliver, da se pridruži sastavu „Creole Jazz Band“ i gde je mogao dovoljno da zaradi da ostavi dnevni posao. Bilo je to vreme napretka u Čikagu, te iako su rasni odnosi bili loši, „Vetroviti grad“ je bio pun poslova za tamnopute ljude, koji su dovoljno zarađivali u fabrikama i imali dovoljno da troše na zabavu. Oliverov bend je bio najbolji i najuticajniji muzički sastav u Čikagu početkom 1920-ih, i u to vreme Čikago je bio središte džez svemira. Armstrong je u Čikagu živeo kao kralj u vlastitom stanu sa privatnom kupatilom (prvi put u svom životu). Iako uzbuđen zbog toga što se nalazio u Čikagu, započeo je da piše nostalgična pisma prijateljima u Nju Orleansu, što se nastavilo do kraja karijere. Kako je Armstrongova reputacija rasla, često su ga izazivali na sviračke obračune. Armstrong je snimio prve snimke za izdavačke kuće Gennett Records i Okeh Records 1923, dok je svirao drugi kornet u Oliverovom bendu. U to vreme je upoznao Hogija Karmajkla (s kojim će kasnije sarađivati), preko prijatelja Biksa Bajderbeka, koji je imao svoj muzički sastav. Lil i njen suprug svirali su i klasičnu muziku na crkvenim koncertima kako bi proširili njegovu veštinu i unapredili svoje solo nastupe. Podsticala ga je da se modernije oblači kako bi izgledao bolje i kako bi se prikrio njegov rastući obim. Armstrong je uživao u saradnji sa Oliverom, ali je Lujova druga supruga, pijanistkinja Lil Hardin Armstrong, insistirala da potraži bolju zaradu, te da razvije noviji stil podalje od Oliverovog uticaja. Armstrong je poslušao njen savet, te je napustio bend 1924. Ubrzo nakon toga, Armstrong je dobio poziv da ode u Njujork Siti i svira u muzičkom sastavu Fletcher Henderson Orchestra, vodećem afroameričkom muzičkom sastavu tog vremena. Armstrong je prešao na trubu, kako bi se bolje uklopio sa ostalim muzičarima svoje sekcije. Armstrong se brzo prilagodio Hendersonovom stilu, svirajući trubu i eksperimentišući sa trombonom. Ostali članovi benda brzo su prihvatili Armstrongov emotivni, izražajni puls. Njegovi nastupi počeli su da sadrže pevanje i pričanje priča o likovima iz Nju Orleansa. Hendersonov orkestar nastupao je u najboljim mestima isključivo za belce, kao što je npr. poznati Roseland Ballroom, gde je aranžmane radio Don Redman. Djuk Elingtonov orkestar je išao u Rouzland kako bi videli Armstrongove nastupe, a mladi svirači su uzaludno pokušavali da sviraju bolje od njega. U to vreme, Armstrong je snimio brojne snimke koje je aranžovao stari prijatelj iz Nju Orleansa, pijanista Klarens Vilijams; bili su to snimci sa malim džez muzičkim sastavom „Vilijams Blue Fajv“ i serija sa bluz pevačicama kao što su Besi Smit, Ma Rejni i Alberta Hanter. Nakon sviranja po Njujorku, Armstrong se vratio u Čikago 1925, uglavnom na nagovaranje supruge, koja je htela da poboljša prihode i Amstrongovu karijeru. On je Njujorku bio zadovoljan, ali je kasnije priznao da je bila u pravu, te da je Hendersonov orkestar ograničavao njegov umetnički rad. U javnosti ga je često nazivala „Najbolji svirač trube na svetu“, na njegovo razočaranje. Na početku je bio član muzičkog sastava „Lil Hardin Armstrong Band“ i radio je za suprugu. Pod vlastitim imenom počeo je da snima za firmu Okeh sa svojim poznatim muzičkim sastavima „Louis Armstrong and his Hot Five“ i „Louis Armstrong and his Hot Seven“. Tada su nastali hitovi poput „Potato Head Blues“, „Muggles“ i „West End Blues“. Muzika pesme „West End Blues“ postala je standard i agenda za džez u sledećim godinama. Grupu su činili Kid Ori (trombon), Džoni Dods (klarinet), Džoni St. Kir (bendžo), supruga Lil na klaviru i obično bez bubnjara. Armstrongov način vođenja benda bio je vrlo jednostavan, tako je St. Kir zapisao: „Radeći s njime čovek se osećao tako opuštenim, a on je bio vrlo širokouman... uvek se trudio da svakoga istakne pojedinačno.“) Njegovi snimci sa pijanistom Erlom „Fata“ Hajnesom (najpoznatiji njihov duet iz 1928. „Weatherbird“) i Armstrongov uvod trubom u „West End Blues“ ostali su jedni od najpoznatijih i najuticajnijih džez improvizacija u istoriji. Armstrong je sada bio slobodan da razvije svoj vlastiti stil kako je želio, koji je uključivo velike doze živahnog govora kao što su „whip that thing, Miss Lil“ i „Mr. Johnny Dodds, Aw, do that clarinet, boy!“ Armstrong je nastupio i u kvintetu „Erskine Tate’s Little Symphony“, koji je uglavnom nastupao u pozorištu Vendome Theatre. Svirali su muziku za neme filmove i nastupe uživo, isključujući i džez verzije klasične muzike poput „Madame Butterfly“, što je Armstrongu dalo iskustvo sa dužim oblicima muzike i vođenju pred velikom publikom. Počeo je sa sket-pevanjem (improvizovani vokalni džez koristeći reči bez smisla) i prvi je koji je snimio sket 1926. na pesmi „Heebie Jeebies“. Snimak je bio toliko popularan da su postali najpoznatiji džez muzički sastav u SAD, iako sastav nije mnogo nastupao uživo. Mladi muzičari, bez obzira na boju kože okrenuli su se novom Armstrongovom tipu džeza. Nakon razdvajanja od Lil, Armstrong je počeo da nastupa u „Sunset Caféu“ za Al Kaponeovog suradnika Džoa Glejsera u muzičkom sastavu „Carroll Dickerson Orchestra“, sa pijanistom Erl Hajnsom. Sastav je ubrzo preimenovan u „Luis Armstrong and his Stompers“, iako je Hajns bio muzički direktor i Glejser menadžer orkestra. Hajns i Armstrong su brzo postali prijatelji kao i uspešni saradnici. Armstrong se vratio u Njujork 1929, gde je svirao u orkestru za uspešan mjuzikl „Hot Chocolate“, koji su napisali Andi Razaf i kompozitor/pijanista Fats Voler. Pojavljivao se i kao vokalista, glumeći samoga sebe, te je redovno „krao šou“ sa svojom izvođenjem pesme „Ain`t Misbehavin` “, koja je njegov najbolje prodavani snimak do danas. Armstrong je počeo da nastupa u noćnom klubu „Connie`s Inn“ u Harlemu, glavnom rivalu kluba „Cotton Club“, mestu za temeljno pripremljene nastupe i paravan za gangstera Dača Šulca. Armstrong je imao dosta uspeha sa vokalnim snimcima, posebno njegova verzija poznate pesme koju je napisao njegov prijatelj Hogi Karmajkl. Njegovi snimci iz 1930-ih iskoristili su novi tip RCA mikrofona, predstavljenog 1931, koji je vokalima davao posebnu toplinu i ubrzo postao intrinzični deo „crooning“ zvuka umetnika poput Binga Krosbija. Armstrongova interpretacije Hogi Karmajklove pesme „Stardust“ postala je najuspešnija verzija pesme, koja je demonstrirala Armstrongov jedinstven glas i stil, te inovativni način izvođenja pesama koje su već postale standardne. Armstrongova radikalna prerada Sidni Arodinove i Karmajklove pesme „Lazy River“ (snimljene 1931) obuhvatila je mnoga inovativna obeležja njegovog pristupa melodiji i fraziranju. Pesma započinje kratkom solo deonicom trube, tada glavna melodija započinje jecajućim rogovima, memorabilno isprekidana Armstrongovim mumljajućim ubacivanjima na kraju svakog takta: „Yeah! ...`Uh-huh` ...`Sure` ... `Way down, way down.“ U prvom stihu, ignoriše zapisanu melodiju u potpunosti i peva kao da svira solo trubu, naglašavajući veći deo prve linije na svakoj noti i koristi snažno sinkopirajuće fraziranje. U drugoj strofi prelazi gotovo u potpunosti u improvizovanu melodiju, koja kasnije evoluira u klasični odlomak Armstrongovog skat pevanja. Kao i kod sviranja trube, Armstrongove vokalne inovacije poslužile su kao temelj umetnosti džez vokalne interpretacije. Unikatno hrapav kolorit njegovog glasa postao je muzički arhetip koji je beskonačno imitiran i oponašan. Njegovo skat pjevanje obogaćeno je neuporedivim iskustvom solo trubača. Njegov rezonantni, baršunasti dublji ton i prskutava modulacija glasa na pesmama kao što je „Lazy River“ imala je veliki uticaj na mlade bele pevače poput Binga Krozbija. Velika depresija početkom 1930-ih odrazila se jako na džez sceni. Klub Cotton Club zatvoren je 1936. i mnogi muzičari su nakon toga prestali u potpunosti da sviraju. Biks Bajderbek je umro, muzički sastav Flečera Hendersona se raspao. King Oliver je snimio nekoliko ploča, iako se mučio. Sidni Bečet postao je krojač, a Kid Ori se vratio u Nju Orleans, gde je uzgajao piliće. Armstrong se preselio u Los Anđeles 1930. tražeći nove prilike. Nastupao je u klubu New Cotton Club u Los Anđelesu sa Lionelom Hamptonom na bubnjevima. Sastav je privlačio ljude iz Holivuda, koju su još uvek mogli da priušte raskošni noćni život, dok su radijska javljanja povezivala Amstronga sa mlađom publikom. Bing Krozbi i mnoge zvezde bili su redovni gosti kluba. Godine 1931. Armstrong se pojavio po prvi put u flimu „Ex-Flame“. Armstrong je osuđen za posedovanje marihuane, ali mu je kazna umanjena. Vratio se u Čikago kasnije 1931, a zatim je otišao u Nju Orleans, gde je dočekan poput junaka. Sponzorisao je lokalni bejzbol tim „Armstrong’s Secret Nine“. Po njemu je nazvana vrsta cigareta. Ubrzo je krenuo na turneju žirom zemlja, ali kako bi izbegao uticaj organizovanog kriminala, odlučio je privremeno boravi u Evropi. Nakon povratka u SAD, zaputio se na nekoliko iscrpljujućih turneja. Njegove agent Džoni Kolins svojim ponašanjem i potrošnjom ostavio je vrlo malo zarađenog novca Armstrongu. Odlučio se da mu novi menadžer bude Džo Glejzer, koji je svojim poznanstvima i vezama sa mafijom, počeo da rešava Armstrongove nagomilane prave probleme i dugove. Armstrong je zbog načina sviranja, počeo da se suočava sa problemom sa prstima i usnama, te se zbog toga više bavio vokalnim nastupima i prvi put je nastupio u pozorištu. Ponovno je nastupao u filmovima, od kojih je jedan bio Krozbijev hit iz 1936. „Pennies from Heaven“. Godine 1937. Armstrong je nastupio kao zamena Rudi Valea na mreži CBS, i postao prvi afroamerički voditelj na sponzorisanoj nacionalnoj emisiji. Razveo se od Lil 1938. i oženio dugogodišnju devojku Alfa. Nakon nekoliko godina na turneji, Armstrong se trajno nastanio u Kvinsu u Njujorku 1943. sa četvrtom suprugom Lusil. Iako je često bio predmet hirova izdavača „Tin Pan Alley“ i muzičkog posla kojim su dominirali gangsteri, kao i rasnih predrasuda, nastavio je da razvija svoju muziku. Snimio je pesmu Hogija Karmakla „Rockin` Chair“ za Okeh Records. Tokom sledećih tridesetak godina, Armstrong je svirao na više od tri stotine nastupa godišnje. Potražnja za „velikim bendovima“ tokom 1940-ih je opadala zbog promena ukusa publike; plesne dvorane su se zatvarale, a televizija je donosila konkurenciju ostalih vrsta muzike koje su postajale sve popularnije. U novim uslovima postalo je finansijski nemoguće da se održava šesnaestočlani muzički sastav. Nakon vrlo uspešnog koncerta malog džez muzičkog sastava u gradskoj sali Njujorka 17. maja 1947. u kojem je nastupio Armstrong sa trombonistom/pevačem Džekom Tigardenom, Armstrongov menadžer Džo Glejzer je raspustio Amstrongov big band 13. avgusta 1947. i oformio mali šestočlani muzički sastav, koji su sačinjavali Armstrong, Tigarden, Erl Hajns i ostali vodeći muzičari, od kojih su većina bili bivše vođe velikih bendova. Prvi nastup novog muzičkog sastava bio je u klubu Billy Berg`s Supper Club. Naziv muzičkog sastava je bio „Louis Armstrong and his All Stars“, a povremeno su ga sačinjavali Erl Hajns, Barni Bigard, Edmond Hol, Džek Tigarden, Trami Jang, Arvel Šo, Bili Kajl, Marti Napoleon, Big Sid Kejtlet, Kozi Kol, Tajri Glen, Baret Dims, Džo Darensburg i Deni Barcelona. Tokom tog vremena Armstrong je nastupio u preko trideset filmova i snimio brojne snimke. Bio je prvi džez muzičar koji se pojavio na naslovnoj strani časopisa Tajm 21. februara 1949. Godine 1964. snimio je svoju najprodavaniju ploču „Hello, Dolly!“. Pesma je postala broj jedan na muzičkim lestvicama pop muzike, čime je Armstrong (u svojoj 63. godini) postao najstarija osoba koje je to ostvarila. Na putu je oborio Bitlse sa prvog mesta, gde su se nalazili 14 nedelja zaredom sa tri različite pesme. Armstrong je učestalo nastupao na turneji sve do nekoliko godina pred smrt 1971. Nastupao je uspešno po Africi, Evropi i Aziji pod pokroviteljstvom ministarstva spoljašnjih poslova SAD (US State Department), te je tako zaradio nadimak „ambasador Satch“. Iako je njegovo narušeno zdravlje ograničavalo broj nastupa u poslednjim godinama života, nastupao je sve do svoje smrti, kad god je mogao. Armstrong je preminuo od srčanog udara u snu 6. jula 1971, mesec dana pre 70-tog rođendana, i 11 meseci nakon poznatog nastupa u hotelu „Waldorf-Astoria“. U vreme smrti živeo je u četvrti Korona, delu Kvinsa, u Njujorku. Sahranjen je na groblju Flušing u Kvinsu, Njujork. Počasni nosači kovčega su bili Bing Krosbi, Ela Ficdžerald, Dizi Gilespi, Perl Bejli, Kont Basi, Hari Džejms, Frank Sinatra, Ed Sulivan, kolumnista Erl Vilson, komičar Alan King, Džoni Karson i David Frost. Na pogrebu je Pegi Li otpevala molitvu `Oče naš`, dok je Al Hibler izveo pesmu „Nobody Knows the Trouble I`ve Seen“, a dugogodišnji prijatelj Fred Robins, držao je govor na pogrebu. Armstrong se pojavio u više od dvanaest holivudskih filmova, gde je obično glumio vođe muzičkih sastava ili muzičare. Njegova najpoznatija uloga je vođe muzičkog sastava i naratora u muzičkom filmu iz 1956. „High Society“, gde je otpevao naslovnu pesmu i duet sa Bingom Krosbijem „Now You Has Jazz“. Godine 1947. glumio je samoga sebe u filmu „New Orleans“ uz Bili Holidej, koji govori o propadanju četvrti Storivil i egzodusu muzičara iz Nju Orleansa u Čikagu. U filmu „The Five Pennies“ iz 1959. (priča o sviraču korneta Redu Nikolsu), Armstrong je glumio samog sebe, gde je otpevao i odsvirao nekoliko klasičnih muzičkih dela. Armstrong je glumio uz Džejmsa Stjuarta u filmu „The Glenn Miller Story“ u kojemu Glen (kojega glumi Stjuart) svira sa Armstrongom i nekim drugim istaknutim muzičarima toga vremena. Godine 1969. Armstrong je imao kameo ulogu u filmskoj verziji „Hello, Dolly!“ kao vođa muzičkog sastava, Luj, gde je otpevao naslovnu pesmu sa glumicom Barbrom Strajsend. Nadimci Satchmo i Satch skraćeno je od Satchelmouth. Poput mnogih stvari u Armstrongovom životu, koji je prepun slikovitih priča bilo istinitih ili izmišljenih, od kojih je mnoge on ispričao, nadimak ima nekoliko mogućih porekala. Najčešća priča koju pričaju brojni biografi je o vremenu kada je kao mladić plesao na ulicama Nju Orleansa za sitniš. Dok je plesao podigao bi novac sa ulice i stavio ga u usta kako mu ga snažniji dečaci ne bi ukrali. Neko mu je dao ime „satchel mouth“, jer su mu usta služila kao „satchel“, što je engleska reč za torbu. Druga priča govori da je zbog velikih usta dobio naziv „satchel mouth“, što je kasnije postalo skraćeno Satchmo. Na početku su ga nazivali i Dipper, skraćeno od Dippermouth, referenca na pesmu „Dippermouth Blues“. i na njegov neobičan položaj usana prilikom sviranja (engl. embouchure). Nadimak Pops dolazi od toga što je često zaboravljao imena drugih ljudi, te im se obraćao sa „pops“. Nadimak se ubrzo počeo odnositi na Armstronga. Pisac Teri Tičot, koristio je ovaj nadimak kao naslov biografije iz 2010. Kada su ga pitali o veri, Armstrong bi odgovarao da je odgajan kao baptist, da je uvek nosio Davidovu zvezdu, i da je prijatelj sa Papom. Armstrong je nosio Davidovu zvezdu u čast porodice Karnofski, koja ga je prihvatila dok je bio dete i pozajmila mu novac da kupi prvi kornet. Luj Armstrong je kršten kao katolik u crkvi Sacred Heart of Jesus Church u Nju Orleansu, i upoznao je pape Pije XII i Pije VI, iako nema dokaza da bi se smatrao katolikom. Čini se da je Armstrong bio tolerantan prema različitim religijama, ali je nalazio i humor u njima. --------------------- ------------------------ Velma Middleton (September 1, 1917 – February 10, 1961) was an American jazz vocalist and entertainer who sang with Louis Armstrong`s big bands and small groups from 1942 until her death. Middleton was born in Holdenville, Oklahoma, and moved with her parents to St. Louis, Missouri. She started her career as a chorus girl and dancer and throughout her career performed acrobatic splits on stage. After working as a solo performer, and singing with Connie McLean and his Rhythm Orchestra on a tour of South America, she joined Armstrong`s big band in 1942, and appeared with him in soundies. When Armstrong`s orchestra disbanded in 1947, Middleton joined his All-Stars, a smaller group. She was often used for comic relief, such as for duets with Armstrong on `That`s My Desire` and `Baby, It`s Cold Outside`, and she did occasional features. She also recorded eight tracks as a solo singer for Dootone Records in 1948 and 1951. Although she was not widely praised for her voice, described by critic Scott Yanow as `average but reasonably pleasing and good-humored`, Armstrong regarded her as an important and integral part of his show. Middleton performed on June 7, 1953 with Louis Armstrong and his All Stars for the famed ninth Cavalcade of Jazz concert held at Wrigley Field in Los Angeles which was produced by Leon Hefflin, Sr. Also featured that day were Don Tosti and His Mexican Jazzmen, Roy Brown and his Orchestra, Shorty Rogers, Earl Bostic, and Nat `King` Cole. While touring with Armstrong in Sierra Leone in January 1961, Middleton suffered a stroke, and died the following month in a hospital in Freetown. Musician Barney Bigard was critical of Armstrong as well as manager Joe Glaser for refusing, after Middleton took ill, to arrange her transfer to a country with better health facilities.

15 x 13 cm LOUIS ARMSTRONG 2. aprila 1959., Dom Sindikata u Beogradu(2 koncerta) najveca truba svih vremena, kralj jazza na koncertu ucestvovala i Velma Middleton Luj Armstrong (engl. Louis Armstrong; Nju Orleans, 4. avgust 1901 — Njujork, 6. jul 1971) je bio američki džez muzičar. Iako se prvo proslavio svirajući trubu, krajem karijere postao je najpoznatiji kao pevač i bio je jedan od najuticajnijih džez pevača. Tokom svoje karijere, postao je najveći džez muzičar, neosporni čelnik popularne muzike 20. veka i jedna od najvećih figura u istoriji muzike. Armstronga su voleli, ne samo zbog njegovog trubačkog talenta, neverovatno čistog i prodornog sviranja na trubi i specifičnog hrapavog pevanja, nego i zbog ljudske topline i velikodušnosti, kao i zbog simpatične osobnosti „velikog deteta“ koje se raduje životu i živi za muziku. Armstrong je često govorio da je rođen 4. jula 1900. i to je datum koji je zabeležen u brojnim biografijama. Iako je umro 1971. tek je sredinom 1980-ih utvrđen pravi datum rođenja 4. avgusta 1901. Otkrio ga je Tad Džons Armstrong je rođen u vrlo siromašnoj porodici u Nju Orleansu, Luizijani, kao unuk robova. Detinjstvo je proveo u siromaštvu, u opasnoj četvrti u gornjem delu grada Nju Orleansa, znanoj kao engl. Back of the Town, nakon što je njegov otac Vilijam Armstrong (1881–1922) napustio porodicu zbog druge žene, dok je Luj bio beba. Njegova majka Mari Albert (1886–1942), napustila je Luja i njegovu mlađu sestru Beatris Armstrong Kolins (1903–1987), i ostavila ih na brigu baki Džozefin Armstrong, i povremeno ujaku Isaku. Kad je imao pet godina vratio se da živi kod majke i njenih rođaka, a oca je viđao povremeno na paradama. Pohađao je školu za dečake Fisk, gde je vrlo rano bio izložen muzici. Zarađivao je nešto novca raznoseći novine i prodajući odbačenu hranu u restoranima, ali je to bilo nedovoljno da bi se majka prestala baviti prostitucijom. Obilazio je lokalne plesne dvorane u blizni doma, gde je video sve vrste plesa, od razuzdanog plesa do kvadrile (egl. quadrille). Za dodatni novac teglio je ugalj u Storivilu, poznatoj četvrti crvenih svetiljki, gde je slušao muzičke sastava u bordelima i plesnim dvoranama, posebno „Pete Lala`s“, gde je nastupao Džo „King“ Oliver, a ostali poznati muzičari su povremeno gostovali. Nakon što je odustao od škole u uzrastu od jedanaest godina, Armstrong se pridružio kvartetu dečaka koji su pevali na ulici za novac. Ali počeo je upadati u nevolje. Svirač korneta Bank Džonson je tvrdio da je naučio Armstronga (tada 11) da svira honki tonk po uvu u „Dago Tony`s“ u Nju Orleansu., iako se nekoliko godina kasnije Armstrong zahvalio za to Oliveru. Armstrong je retko gledao na mladost kao najteža vremena, već je često crpio inspiraciju iz toga vremena: „Svaki put kada zatvorim oči dok sviram moju trubu - pogledam u srce dobrog starog New Orleansa... dao mi je razlog da živim“. Radio je i za litvansko-jevrejsku imigrantsku porodicu Karnofskis, koja je imala odlagalište otpada i davala mu povremeno poslove. Prihvatili su ga i odnosili se prema njemu kao prema delu porodice, znajući da je odrastao bez oca. Kasnije je napisao sećanja o odnosu sa Karnofskis porodicom u delu „Louis Armstrong + the Jewish Family in New Orleans, La., the Year of 1907“. Opisuje svoje otkriće kako je ta porodica zbog svog jevrejskog porekla često bila diskriminisana od ostalih belaca. Armstrong je nosio privezak Davidove zvezde do kraja života i pisao šta je naučio njih: „kako živeti stvaran život i odlučnost“. Uticaj porodice Karnofski se u Nju Orleansu oseća kroz Karnofski Projekat, bezprofitnu organizaciju posvećenu prihvaćanju doniranih muzičkih instrumenata i njihovog davanja deci koja nemaju priliku da sviraju. Armstrong je ozbiljno razvio sviranje korneta u muzičkom sastavu „New Orleans Home for Colored Waifs“ (Dom za tamnopute beskućnike), gde je boravio u više navrata zbog delikvencije, najduže nakon što je pucao u vazduh iz očuhovog pištolja na novogodišnjem slavlju, prema policijskom zapisu. Profesor Piter Dejvis, koji je često navraćao u dom na zahtev upravnika, kapetana Džozefa Džonsa kod mladog Armstronga uveo je disciplinu i muzičko obrazovanje. Nakon nekog vremena, Davis je Armstronga postavio za vođu muzičkog sastava. Muzički sastav Doma nastupao je u okolini Nju Orleansa i trinaestogodišnji Luj počeo je da privlači pažnju sviranjem korneta, čime je započela njegova muzička karijera. Pri uzrastu od četrnaest godina pušten je iz Doma, te je nastavio da živi sa ocem i novom maćehom, a ujedno i ponovno na ulici, pred iskušenjima. Armstrong je prvi posao dobio u plesnoj dvorani „Henry Ponce’s“, gde je Blek Beni postao njegov zaštitnik i vodič. Danju je teglio ugalj, a noću je svirao kornet. Nastupao je u gradskim čestim paradama limene muzike, gde je slušao starije muzičare, kad god je imao priliku. Tako je učio od Banka Džonsona, Badi Petita, Kida Ori, a ponajviše od svih, Džoa „King“ Olivera, koji mu je bio mentor. Kasnije je nastupao u sastavima limene muzike, te rečnim brodovima na Nju Orleansu, a počeo je da putuje sa tada poznatim muzičkim sastavom „Fate Marable“, koji je nastupao po parobrodima na reci Misisipi. Vreme provedeno sa sastavom nazivao je pohađanjem univerziteta, jer je stekao veliko iskustvo u radu sa pisanim aranžmanima. Godine 1919. Džo Oliver se zaputio na sever i napustio mesto u muzičkom sastavu Kid Orija, te ga je zamenio Armstrong. Postao je i druga truba za društveni sastav limene muzike „Tuxedo Brass Band“. Luj je 19. marta 1918. oženio Dejzi Parker iz gradića Gretna, Luizijana. Usvojili su trogodišnjeg dečaka Klarensa Armstronga, čija je majka bila Lujova rođaka Flora, a koja je preminula ubrzo nakon poroda. Klarens Armstrong je bio mentalno retardiran, kao rezultat ozlede glave i Luj je proveo ostatak života brinući se za njega. Lujov brak sa Parkerovom brzo se raspao. Nedugo nakon razvoda ona je preminula. Kroz nastupe na rečnim brodovima Armstrongovo muzičko znanje se proširilo. Pri uzrastu od dvadeset godina, naučio je da čita muziku i počeo je da nastupa sa solo deonicama na trubi. Bio je jedan od prvih džez muzičara koji su tako nastupali, te je s vremenom pridodavao vlastitu osobnost i stil u solo deonice. Naučio je da stvara vlastiti zvuk te je počeo da koristi pevanje i lupkanje u svojim nastupima. Godine 1922. Armstrong se priključio egzodusu u Čikagu, gde ga je pozvao mentor Džo „King“ Oliver, da se pridruži sastavu „Creole Jazz Band“ i gde je mogao dovoljno da zaradi da ostavi dnevni posao. Bilo je to vreme napretka u Čikagu, te iako su rasni odnosi bili loši, „Vetroviti grad“ je bio pun poslova za tamnopute ljude, koji su dovoljno zarađivali u fabrikama i imali dovoljno da troše na zabavu. Oliverov bend je bio najbolji i najuticajniji muzički sastav u Čikagu početkom 1920-ih, i u to vreme Čikago je bio središte džez svemira. Armstrong je u Čikagu živeo kao kralj u vlastitom stanu sa privatnom kupatilom (prvi put u svom životu). Iako uzbuđen zbog toga što se nalazio u Čikagu, započeo je da piše nostalgična pisma prijateljima u Nju Orleansu, što se nastavilo do kraja karijere. Kako je Armstrongova reputacija rasla, često su ga izazivali na sviračke obračune. Armstrong je snimio prve snimke za izdavačke kuće Gennett Records i Okeh Records 1923, dok je svirao drugi kornet u Oliverovom bendu. U to vreme je upoznao Hogija Karmajkla (s kojim će kasnije sarađivati), preko prijatelja Biksa Bajderbeka, koji je imao svoj muzički sastav. Lil i njen suprug svirali su i klasičnu muziku na crkvenim koncertima kako bi proširili njegovu veštinu i unapredili svoje solo nastupe. Podsticala ga je da se modernije oblači kako bi izgledao bolje i kako bi se prikrio njegov rastući obim. Armstrong je uživao u saradnji sa Oliverom, ali je Lujova druga supruga, pijanistkinja Lil Hardin Armstrong, insistirala da potraži bolju zaradu, te da razvije noviji stil podalje od Oliverovog uticaja. Armstrong je poslušao njen savet, te je napustio bend 1924. Ubrzo nakon toga, Armstrong je dobio poziv da ode u Njujork Siti i svira u muzičkom sastavu Fletcher Henderson Orchestra, vodećem afroameričkom muzičkom sastavu tog vremena. Armstrong je prešao na trubu, kako bi se bolje uklopio sa ostalim muzičarima svoje sekcije. Armstrong se brzo prilagodio Hendersonovom stilu, svirajući trubu i eksperimentišući sa trombonom. Ostali članovi benda brzo su prihvatili Armstrongov emotivni, izražajni puls. Njegovi nastupi počeli su da sadrže pevanje i pričanje priča o likovima iz Nju Orleansa. Hendersonov orkestar nastupao je u najboljim mestima isključivo za belce, kao što je npr. poznati Roseland Ballroom, gde je aranžmane radio Don Redman. Djuk Elingtonov orkestar je išao u Rouzland kako bi videli Armstrongove nastupe, a mladi svirači su uzaludno pokušavali da sviraju bolje od njega. U to vreme, Armstrong je snimio brojne snimke koje je aranžovao stari prijatelj iz Nju Orleansa, pijanista Klarens Vilijams; bili su to snimci sa malim džez muzičkim sastavom „Vilijams Blue Fajv“ i serija sa bluz pevačicama kao što su Besi Smit, Ma Rejni i Alberta Hanter. Nakon sviranja po Njujorku, Armstrong se vratio u Čikago 1925, uglavnom na nagovaranje supruge, koja je htela da poboljša prihode i Amstrongovu karijeru. On je Njujorku bio zadovoljan, ali je kasnije priznao da je bila u pravu, te da je Hendersonov orkestar ograničavao njegov umetnički rad. U javnosti ga je često nazivala „Najbolji svirač trube na svetu“, na njegovo razočaranje. Na početku je bio član muzičkog sastava „Lil Hardin Armstrong Band“ i radio je za suprugu. Pod vlastitim imenom počeo je da snima za firmu Okeh sa svojim poznatim muzičkim sastavima „Louis Armstrong and his Hot Five“ i „Louis Armstrong and his Hot Seven“. Tada su nastali hitovi poput „Potato Head Blues“, „Muggles“ i „West End Blues“. Muzika pesme „West End Blues“ postala je standard i agenda za džez u sledećim godinama. Grupu su činili Kid Ori (trombon), Džoni Dods (klarinet), Džoni St. Kir (bendžo), supruga Lil na klaviru i obično bez bubnjara. Armstrongov način vođenja benda bio je vrlo jednostavan, tako je St. Kir zapisao: „Radeći s njime čovek se osećao tako opuštenim, a on je bio vrlo širokouman... uvek se trudio da svakoga istakne pojedinačno.“) Njegovi snimci sa pijanistom Erlom „Fata“ Hajnesom (najpoznatiji njihov duet iz 1928. „Weatherbird“) i Armstrongov uvod trubom u „West End Blues“ ostali su jedni od najpoznatijih i najuticajnijih džez improvizacija u istoriji. Armstrong je sada bio slobodan da razvije svoj vlastiti stil kako je želio, koji je uključivo velike doze živahnog govora kao što su „whip that thing, Miss Lil“ i „Mr. Johnny Dodds, Aw, do that clarinet, boy!“ Armstrong je nastupio i u kvintetu „Erskine Tate’s Little Symphony“, koji je uglavnom nastupao u pozorištu Vendome Theatre. Svirali su muziku za neme filmove i nastupe uživo, isključujući i džez verzije klasične muzike poput „Madame Butterfly“, što je Armstrongu dalo iskustvo sa dužim oblicima muzike i vođenju pred velikom publikom. Počeo je sa sket-pevanjem (improvizovani vokalni džez koristeći reči bez smisla) i prvi je koji je snimio sket 1926. na pesmi „Heebie Jeebies“. Snimak je bio toliko popularan da su postali najpoznatiji džez muzički sastav u SAD, iako sastav nije mnogo nastupao uživo. Mladi muzičari, bez obzira na boju kože okrenuli su se novom Armstrongovom tipu džeza. Nakon razdvajanja od Lil, Armstrong je počeo da nastupa u „Sunset Caféu“ za Al Kaponeovog suradnika Džoa Glejsera u muzičkom sastavu „Carroll Dickerson Orchestra“, sa pijanistom Erl Hajnsom. Sastav je ubrzo preimenovan u „Luis Armstrong and his Stompers“, iako je Hajns bio muzički direktor i Glejser menadžer orkestra. Hajns i Armstrong su brzo postali prijatelji kao i uspešni saradnici. Armstrong se vratio u Njujork 1929, gde je svirao u orkestru za uspešan mjuzikl „Hot Chocolate“, koji su napisali Andi Razaf i kompozitor/pijanista Fats Voler. Pojavljivao se i kao vokalista, glumeći samoga sebe, te je redovno „krao šou“ sa svojom izvođenjem pesme „Ain`t Misbehavin` “, koja je njegov najbolje prodavani snimak do danas. Armstrong je počeo da nastupa u noćnom klubu „Connie`s Inn“ u Harlemu, glavnom rivalu kluba „Cotton Club“, mestu za temeljno pripremljene nastupe i paravan za gangstera Dača Šulca. Armstrong je imao dosta uspeha sa vokalnim snimcima, posebno njegova verzija poznate pesme koju je napisao njegov prijatelj Hogi Karmajkl. Njegovi snimci iz 1930-ih iskoristili su novi tip RCA mikrofona, predstavljenog 1931, koji je vokalima davao posebnu toplinu i ubrzo postao intrinzični deo „crooning“ zvuka umetnika poput Binga Krosbija. Armstrongova interpretacije Hogi Karmajklove pesme „Stardust“ postala je najuspešnija verzija pesme, koja je demonstrirala Armstrongov jedinstven glas i stil, te inovativni način izvođenja pesama koje su već postale standardne. Armstrongova radikalna prerada Sidni Arodinove i Karmajklove pesme „Lazy River“ (snimljene 1931) obuhvatila je mnoga inovativna obeležja njegovog pristupa melodiji i fraziranju. Pesma započinje kratkom solo deonicom trube, tada glavna melodija započinje jecajućim rogovima, memorabilno isprekidana Armstrongovim mumljajućim ubacivanjima na kraju svakog takta: „Yeah! ...`Uh-huh` ...`Sure` ... `Way down, way down.“ U prvom stihu, ignoriše zapisanu melodiju u potpunosti i peva kao da svira solo trubu, naglašavajući veći deo prve linije na svakoj noti i koristi snažno sinkopirajuće fraziranje. U drugoj strofi prelazi gotovo u potpunosti u improvizovanu melodiju, koja kasnije evoluira u klasični odlomak Armstrongovog skat pevanja. Kao i kod sviranja trube, Armstrongove vokalne inovacije poslužile su kao temelj umetnosti džez vokalne interpretacije. Unikatno hrapav kolorit njegovog glasa postao je muzički arhetip koji je beskonačno imitiran i oponašan. Njegovo skat pjevanje obogaćeno je neuporedivim iskustvom solo trubača. Njegov rezonantni, baršunasti dublji ton i prskutava modulacija glasa na pesmama kao što je „Lazy River“ imala je veliki uticaj na mlade bele pevače poput Binga Krozbija. Velika depresija početkom 1930-ih odrazila se jako na džez sceni. Klub Cotton Club zatvoren je 1936. i mnogi muzičari su nakon toga prestali u potpunosti da sviraju. Biks Bajderbek je umro, muzički sastav Flečera Hendersona se raspao. King Oliver je snimio nekoliko ploča, iako se mučio. Sidni Bečet postao je krojač, a Kid Ori se vratio u Nju Orleans, gde je uzgajao piliće. Armstrong se preselio u Los Anđeles 1930. tražeći nove prilike. Nastupao je u klubu New Cotton Club u Los Anđelesu sa Lionelom Hamptonom na bubnjevima. Sastav je privlačio ljude iz Holivuda, koju su još uvek mogli da priušte raskošni noćni život, dok su radijska javljanja povezivala Amstronga sa mlađom publikom. Bing Krozbi i mnoge zvezde bili su redovni gosti kluba. Godine 1931. Armstrong se pojavio po prvi put u flimu „Ex-Flame“. Armstrong je osuđen za posedovanje marihuane, ali mu je kazna umanjena. Vratio se u Čikago kasnije 1931, a zatim je otišao u Nju Orleans, gde je dočekan poput junaka. Sponzorisao je lokalni bejzbol tim „Armstrong’s Secret Nine“. Po njemu je nazvana vrsta cigareta. Ubrzo je krenuo na turneju žirom zemlja, ali kako bi izbegao uticaj organizovanog kriminala, odlučio je privremeno boravi u Evropi. Nakon povratka u SAD, zaputio se na nekoliko iscrpljujućih turneja. Njegove agent Džoni Kolins svojim ponašanjem i potrošnjom ostavio je vrlo malo zarađenog novca Armstrongu. Odlučio se da mu novi menadžer bude Džo Glejzer, koji je svojim poznanstvima i vezama sa mafijom, počeo da rešava Armstrongove nagomilane prave probleme i dugove. Armstrong je zbog načina sviranja, počeo da se suočava sa problemom sa prstima i usnama, te se zbog toga više bavio vokalnim nastupima i prvi put je nastupio u pozorištu. Ponovno je nastupao u filmovima, od kojih je jedan bio Krozbijev hit iz 1936. „Pennies from Heaven“. Godine 1937. Armstrong je nastupio kao zamena Rudi Valea na mreži CBS, i postao prvi afroamerički voditelj na sponzorisanoj nacionalnoj emisiji. Razveo se od Lil 1938. i oženio dugogodišnju devojku Alfa. Nakon nekoliko godina na turneji, Armstrong se trajno nastanio u Kvinsu u Njujorku 1943. sa četvrtom suprugom Lusil. Iako je često bio predmet hirova izdavača „Tin Pan Alley“ i muzičkog posla kojim su dominirali gangsteri, kao i rasnih predrasuda, nastavio je da razvija svoju muziku. Snimio je pesmu Hogija Karmakla „Rockin` Chair“ za Okeh Records. Tokom sledećih tridesetak godina, Armstrong je svirao na više od tri stotine nastupa godišnje. Potražnja za „velikim bendovima“ tokom 1940-ih je opadala zbog promena ukusa publike; plesne dvorane su se zatvarale, a televizija je donosila konkurenciju ostalih vrsta muzike koje su postajale sve popularnije. U novim uslovima postalo je finansijski nemoguće da se održava šesnaestočlani muzički sastav. Nakon vrlo uspešnog koncerta malog džez muzičkog sastava u gradskoj sali Njujorka 17. maja 1947. u kojem je nastupio Armstrong sa trombonistom/pevačem Džekom Tigardenom, Armstrongov menadžer Džo Glejzer je raspustio Amstrongov big band 13. avgusta 1947. i oformio mali šestočlani muzički sastav, koji su sačinjavali Armstrong, Tigarden, Erl Hajns i ostali vodeći muzičari, od kojih su većina bili bivše vođe velikih bendova. Prvi nastup novog muzičkog sastava bio je u klubu Billy Berg`s Supper Club. Naziv muzičkog sastava je bio „Louis Armstrong and his All Stars“, a povremeno su ga sačinjavali Erl Hajns, Barni Bigard, Edmond Hol, Džek Tigarden, Trami Jang, Arvel Šo, Bili Kajl, Marti Napoleon, Big Sid Kejtlet, Kozi Kol, Tajri Glen, Baret Dims, Džo Darensburg i Deni Barcelona. Tokom tog vremena Armstrong je nastupio u preko trideset filmova i snimio brojne snimke. Bio je prvi džez muzičar koji se pojavio na naslovnoj strani časopisa Tajm 21. februara 1949. Godine 1964. snimio je svoju najprodavaniju ploču „Hello, Dolly!“. Pesma je postala broj jedan na muzičkim lestvicama pop muzike, čime je Armstrong (u svojoj 63. godini) postao najstarija osoba koje je to ostvarila. Na putu je oborio Bitlse sa prvog mesta, gde su se nalazili 14 nedelja zaredom sa tri različite pesme. Armstrong je učestalo nastupao na turneji sve do nekoliko godina pred smrt 1971. Nastupao je uspešno po Africi, Evropi i Aziji pod pokroviteljstvom ministarstva spoljašnjih poslova SAD (US State Department), te je tako zaradio nadimak „ambasador Satch“. Iako je njegovo narušeno zdravlje ograničavalo broj nastupa u poslednjim godinama života, nastupao je sve do svoje smrti, kad god je mogao. Armstrong je preminuo od srčanog udara u snu 6. jula 1971, mesec dana pre 70-tog rođendana, i 11 meseci nakon poznatog nastupa u hotelu „Waldorf-Astoria“. U vreme smrti živeo je u četvrti Korona, delu Kvinsa, u Njujorku. Sahranjen je na groblju Flušing u Kvinsu, Njujork. Počasni nosači kovčega su bili Bing Krosbi, Ela Ficdžerald, Dizi Gilespi, Perl Bejli, Kont Basi, Hari Džejms, Frank Sinatra, Ed Sulivan, kolumnista Erl Vilson, komičar Alan King, Džoni Karson i David Frost. Na pogrebu je Pegi Li otpevala molitvu `Oče naš`, dok je Al Hibler izveo pesmu „Nobody Knows the Trouble I`ve Seen“, a dugogodišnji prijatelj Fred Robins, držao je govor na pogrebu. Armstrong se pojavio u više od dvanaest holivudskih filmova, gde je obično glumio vođe muzičkih sastava ili muzičare. Njegova najpoznatija uloga je vođe muzičkog sastava i naratora u muzičkom filmu iz 1956. „High Society“, gde je otpevao naslovnu pesmu i duet sa Bingom Krosbijem „Now You Has Jazz“. Godine 1947. glumio je samoga sebe u filmu „New Orleans“ uz Bili Holidej, koji govori o propadanju četvrti Storivil i egzodusu muzičara iz Nju Orleansa u Čikagu. U filmu „The Five Pennies“ iz 1959. (priča o sviraču korneta Redu Nikolsu), Armstrong je glumio samog sebe, gde je otpevao i odsvirao nekoliko klasičnih muzičkih dela. Armstrong je glumio uz Džejmsa Stjuarta u filmu „The Glenn Miller Story“ u kojemu Glen (kojega glumi Stjuart) svira sa Armstrongom i nekim drugim istaknutim muzičarima toga vremena. Godine 1969. Armstrong je imao kameo ulogu u filmskoj verziji „Hello, Dolly!“ kao vođa muzičkog sastava, Luj, gde je otpevao naslovnu pesmu sa glumicom Barbrom Strajsend. Nadimci Satchmo i Satch skraćeno je od Satchelmouth. Poput mnogih stvari u Armstrongovom životu, koji je prepun slikovitih priča bilo istinitih ili izmišljenih, od kojih je mnoge on ispričao, nadimak ima nekoliko mogućih porekala. Najčešća priča koju pričaju brojni biografi je o vremenu kada je kao mladić plesao na ulicama Nju Orleansa za sitniš. Dok je plesao podigao bi novac sa ulice i stavio ga u usta kako mu ga snažniji dečaci ne bi ukrali. Neko mu je dao ime „satchel mouth“, jer su mu usta služila kao „satchel“, što je engleska reč za torbu. Druga priča govori da je zbog velikih usta dobio naziv „satchel mouth“, što je kasnije postalo skraćeno Satchmo. Na početku su ga nazivali i Dipper, skraćeno od Dippermouth, referenca na pesmu „Dippermouth Blues“. i na njegov neobičan položaj usana prilikom sviranja (engl. embouchure). Nadimak Pops dolazi od toga što je često zaboravljao imena drugih ljudi, te im se obraćao sa „pops“. Nadimak se ubrzo počeo odnositi na Armstronga. Pisac Teri Tičot, koristio je ovaj nadimak kao naslov biografije iz 2010. Kada su ga pitali o veri, Armstrong bi odgovarao da je odgajan kao baptist, da je uvek nosio Davidovu zvezdu, i da je prijatelj sa Papom. Armstrong je nosio Davidovu zvezdu u čast porodice Karnofski, koja ga je prihvatila dok je bio dete i pozajmila mu novac da kupi prvi kornet. Luj Armstrong je kršten kao katolik u crkvi Sacred Heart of Jesus Church u Nju Orleansu, i upoznao je pape Pije XII i Pije VI, iako nema dokaza da bi se smatrao katolikom. Čini se da je Armstrong bio tolerantan prema različitim religijama, ali je nalazio i humor u njima. --------------------- ------------------------ Velma Middleton (September 1, 1917 – February 10, 1961) was an American jazz vocalist and entertainer who sang with Louis Armstrong`s big bands and small groups from 1942 until her death. Middleton was born in Holdenville, Oklahoma, and moved with her parents to St. Louis, Missouri. She started her career as a chorus girl and dancer and throughout her career performed acrobatic splits on stage. After working as a solo performer, and singing with Connie McLean and his Rhythm Orchestra on a tour of South America, she joined Armstrong`s big band in 1942, and appeared with him in soundies. When Armstrong`s orchestra disbanded in 1947, Middleton joined his All-Stars, a smaller group. She was often used for comic relief, such as for duets with Armstrong on `That`s My Desire` and `Baby, It`s Cold Outside`, and she did occasional features. She also recorded eight tracks as a solo singer for Dootone Records in 1948 and 1951. Although she was not widely praised for her voice, described by critic Scott Yanow as `average but reasonably pleasing and good-humored`, Armstrong regarded her as an important and integral part of his show. Middleton performed on June 7, 1953 with Louis Armstrong and his All Stars for the famed ninth Cavalcade of Jazz concert held at Wrigley Field in Los Angeles which was produced by Leon Hefflin, Sr. Also featured that day were Don Tosti and His Mexican Jazzmen, Roy Brown and his Orchestra, Shorty Rogers, Earl Bostic, and Nat `King` Cole. While touring with Armstrong in Sierra Leone in January 1961, Middleton suffered a stroke, and died the following month in a hospital in Freetown. Musician Barney Bigard was critical of Armstrong as well as manager Joe Glaser for refusing, after Middleton took ill, to arrange her transfer to a country with better health facilities.

15 x 13 cm LOUIS ARMSTRONG 2. aprila 1959., Dom Sindikata u Beogradu(2 koncerta) najveca truba svih vremena, kralj jazza na koncertu ucestvovala i Velma Middleton Luj Armstrong (engl. Louis Armstrong; Nju Orleans, 4. avgust 1901 — Njujork, 6. jul 1971) je bio američki džez muzičar. Iako se prvo proslavio svirajući trubu, krajem karijere postao je najpoznatiji kao pevač i bio je jedan od najuticajnijih džez pevača. Tokom svoje karijere, postao je najveći džez muzičar, neosporni čelnik popularne muzike 20. veka i jedna od najvećih figura u istoriji muzike. Armstronga su voleli, ne samo zbog njegovog trubačkog talenta, neverovatno čistog i prodornog sviranja na trubi i specifičnog hrapavog pevanja, nego i zbog ljudske topline i velikodušnosti, kao i zbog simpatične osobnosti „velikog deteta“ koje se raduje životu i živi za muziku. Armstrong je često govorio da je rođen 4. jula 1900. i to je datum koji je zabeležen u brojnim biografijama. Iako je umro 1971. tek je sredinom 1980-ih utvrđen pravi datum rođenja 4. avgusta 1901. Otkrio ga je Tad Džons Armstrong je rođen u vrlo siromašnoj porodici u Nju Orleansu, Luizijani, kao unuk robova. Detinjstvo je proveo u siromaštvu, u opasnoj četvrti u gornjem delu grada Nju Orleansa, znanoj kao engl. Back of the Town, nakon što je njegov otac Vilijam Armstrong (1881–1922) napustio porodicu zbog druge žene, dok je Luj bio beba. Njegova majka Mari Albert (1886–1942), napustila je Luja i njegovu mlađu sestru Beatris Armstrong Kolins (1903–1987), i ostavila ih na brigu baki Džozefin Armstrong, i povremeno ujaku Isaku. Kad je imao pet godina vratio se da živi kod majke i njenih rođaka, a oca je viđao povremeno na paradama. Pohađao je školu za dečake Fisk, gde je vrlo rano bio izložen muzici. Zarađivao je nešto novca raznoseći novine i prodajući odbačenu hranu u restoranima, ali je to bilo nedovoljno da bi se majka prestala baviti prostitucijom. Obilazio je lokalne plesne dvorane u blizni doma, gde je video sve vrste plesa, od razuzdanog plesa do kvadrile (egl. quadrille). Za dodatni novac teglio je ugalj u Storivilu, poznatoj četvrti crvenih svetiljki, gde je slušao muzičke sastava u bordelima i plesnim dvoranama, posebno „Pete Lala`s“, gde je nastupao Džo „King“ Oliver, a ostali poznati muzičari su povremeno gostovali. Nakon što je odustao od škole u uzrastu od jedanaest godina, Armstrong se pridružio kvartetu dečaka koji su pevali na ulici za novac. Ali počeo je upadati u nevolje. Svirač korneta Bank Džonson je tvrdio da je naučio Armstronga (tada 11) da svira honki tonk po uvu u „Dago Tony`s“ u Nju Orleansu., iako se nekoliko godina kasnije Armstrong zahvalio za to Oliveru. Armstrong je retko gledao na mladost kao najteža vremena, već je često crpio inspiraciju iz toga vremena: „Svaki put kada zatvorim oči dok sviram moju trubu - pogledam u srce dobrog starog New Orleansa... dao mi je razlog da živim“. Radio je i za litvansko-jevrejsku imigrantsku porodicu Karnofskis, koja je imala odlagalište otpada i davala mu povremeno poslove. Prihvatili su ga i odnosili se prema njemu kao prema delu porodice, znajući da je odrastao bez oca. Kasnije je napisao sećanja o odnosu sa Karnofskis porodicom u delu „Louis Armstrong + the Jewish Family in New Orleans, La., the Year of 1907“. Opisuje svoje otkriće kako je ta porodica zbog svog jevrejskog porekla često bila diskriminisana od ostalih belaca. Armstrong je nosio privezak Davidove zvezde do kraja života i pisao šta je naučio njih: „kako živeti stvaran život i odlučnost“. Uticaj porodice Karnofski se u Nju Orleansu oseća kroz Karnofski Projekat, bezprofitnu organizaciju posvećenu prihvaćanju doniranih muzičkih instrumenata i njihovog davanja deci koja nemaju priliku da sviraju. Armstrong je ozbiljno razvio sviranje korneta u muzičkom sastavu „New Orleans Home for Colored Waifs“ (Dom za tamnopute beskućnike), gde je boravio u više navrata zbog delikvencije, najduže nakon što je pucao u vazduh iz očuhovog pištolja na novogodišnjem slavlju, prema policijskom zapisu. Profesor Piter Dejvis, koji je često navraćao u dom na zahtev upravnika, kapetana Džozefa Džonsa kod mladog Armstronga uveo je disciplinu i muzičko obrazovanje. Nakon nekog vremena, Davis je Armstronga postavio za vođu muzičkog sastava. Muzički sastav Doma nastupao je u okolini Nju Orleansa i trinaestogodišnji Luj počeo je da privlači pažnju sviranjem korneta, čime je započela njegova muzička karijera. Pri uzrastu od četrnaest godina pušten je iz Doma, te je nastavio da živi sa ocem i novom maćehom, a ujedno i ponovno na ulici, pred iskušenjima. Armstrong je prvi posao dobio u plesnoj dvorani „Henry Ponce’s“, gde je Blek Beni postao njegov zaštitnik i vodič. Danju je teglio ugalj, a noću je svirao kornet. Nastupao je u gradskim čestim paradama limene muzike, gde je slušao starije muzičare, kad god je imao priliku. Tako je učio od Banka Džonsona, Badi Petita, Kida Ori, a ponajviše od svih, Džoa „King“ Olivera, koji mu je bio mentor. Kasnije je nastupao u sastavima limene muzike, te rečnim brodovima na Nju Orleansu, a počeo je da putuje sa tada poznatim muzičkim sastavom „Fate Marable“, koji je nastupao po parobrodima na reci Misisipi. Vreme provedeno sa sastavom nazivao je pohađanjem univerziteta, jer je stekao veliko iskustvo u radu sa pisanim aranžmanima. Godine 1919. Džo Oliver se zaputio na sever i napustio mesto u muzičkom sastavu Kid Orija, te ga je zamenio Armstrong. Postao je i druga truba za društveni sastav limene muzike „Tuxedo Brass Band“. Luj je 19. marta 1918. oženio Dejzi Parker iz gradića Gretna, Luizijana. Usvojili su trogodišnjeg dečaka Klarensa Armstronga, čija je majka bila Lujova rođaka Flora, a koja je preminula ubrzo nakon poroda. Klarens Armstrong je bio mentalno retardiran, kao rezultat ozlede glave i Luj je proveo ostatak života brinući se za njega. Lujov brak sa Parkerovom brzo se raspao. Nedugo nakon razvoda ona je preminula. Kroz nastupe na rečnim brodovima Armstrongovo muzičko znanje se proširilo. Pri uzrastu od dvadeset godina, naučio je da čita muziku i počeo je da nastupa sa solo deonicama na trubi. Bio je jedan od prvih džez muzičara koji su tako nastupali, te je s vremenom pridodavao vlastitu osobnost i stil u solo deonice. Naučio je da stvara vlastiti zvuk te je počeo da koristi pevanje i lupkanje u svojim nastupima. Godine 1922. Armstrong se priključio egzodusu u Čikagu, gde ga je pozvao mentor Džo „King“ Oliver, da se pridruži sastavu „Creole Jazz Band“ i gde je mogao dovoljno da zaradi da ostavi dnevni posao. Bilo je to vreme napretka u Čikagu, te iako su rasni odnosi bili loši, „Vetroviti grad“ je bio pun poslova za tamnopute ljude, koji su dovoljno zarađivali u fabrikama i imali dovoljno da troše na zabavu. Oliverov bend je bio najbolji i najuticajniji muzički sastav u Čikagu početkom 1920-ih, i u to vreme Čikago je bio središte džez svemira. Armstrong je u Čikagu živeo kao kralj u vlastitom stanu sa privatnom kupatilom (prvi put u svom životu). Iako uzbuđen zbog toga što se nalazio u Čikagu, započeo je da piše nostalgična pisma prijateljima u Nju Orleansu, što se nastavilo do kraja karijere. Kako je Armstrongova reputacija rasla, često su ga izazivali na sviračke obračune. Armstrong je snimio prve snimke za izdavačke kuće Gennett Records i Okeh Records 1923, dok je svirao drugi kornet u Oliverovom bendu. U to vreme je upoznao Hogija Karmajkla (s kojim će kasnije sarađivati), preko prijatelja Biksa Bajderbeka, koji je imao svoj muzički sastav. Lil i njen suprug svirali su i klasičnu muziku na crkvenim koncertima kako bi proširili njegovu veštinu i unapredili svoje solo nastupe. Podsticala ga je da se modernije oblači kako bi izgledao bolje i kako bi se prikrio njegov rastući obim. Armstrong je uživao u saradnji sa Oliverom, ali je Lujova druga supruga, pijanistkinja Lil Hardin Armstrong, insistirala da potraži bolju zaradu, te da razvije noviji stil podalje od Oliverovog uticaja. Armstrong je poslušao njen savet, te je napustio bend 1924. Ubrzo nakon toga, Armstrong je dobio poziv da ode u Njujork Siti i svira u muzičkom sastavu Fletcher Henderson Orchestra, vodećem afroameričkom muzičkom sastavu tog vremena. Armstrong je prešao na trubu, kako bi se bolje uklopio sa ostalim muzičarima svoje sekcije. Armstrong se brzo prilagodio Hendersonovom stilu, svirajući trubu i eksperimentišući sa trombonom. Ostali članovi benda brzo su prihvatili Armstrongov emotivni, izražajni puls. Njegovi nastupi počeli su da sadrže pevanje i pričanje priča o likovima iz Nju Orleansa. Hendersonov orkestar nastupao je u najboljim mestima isključivo za belce, kao što je npr. poznati Roseland Ballroom, gde je aranžmane radio Don Redman. Djuk Elingtonov orkestar je išao u Rouzland kako bi videli Armstrongove nastupe, a mladi svirači su uzaludno pokušavali da sviraju bolje od njega. U to vreme, Armstrong je snimio brojne snimke koje je aranžovao stari prijatelj iz Nju Orleansa, pijanista Klarens Vilijams; bili su to snimci sa malim džez muzičkim sastavom „Vilijams Blue Fajv“ i serija sa bluz pevačicama kao što su Besi Smit, Ma Rejni i Alberta Hanter. Nakon sviranja po Njujorku, Armstrong se vratio u Čikago 1925, uglavnom na nagovaranje supruge, koja je htela da poboljša prihode i Amstrongovu karijeru. On je Njujorku bio zadovoljan, ali je kasnije priznao da je bila u pravu, te da je Hendersonov orkestar ograničavao njegov umetnički rad. U javnosti ga je često nazivala „Najbolji svirač trube na svetu“, na njegovo razočaranje. Na početku je bio član muzičkog sastava „Lil Hardin Armstrong Band“ i radio je za suprugu. Pod vlastitim imenom počeo je da snima za firmu Okeh sa svojim poznatim muzičkim sastavima „Louis Armstrong and his Hot Five“ i „Louis Armstrong and his Hot Seven“. Tada su nastali hitovi poput „Potato Head Blues“, „Muggles“ i „West End Blues“. Muzika pesme „West End Blues“ postala je standard i agenda za džez u sledećim godinama. Grupu su činili Kid Ori (trombon), Džoni Dods (klarinet), Džoni St. Kir (bendžo), supruga Lil na klaviru i obično bez bubnjara. Armstrongov način vođenja benda bio je vrlo jednostavan, tako je St. Kir zapisao: „Radeći s njime čovek se osećao tako opuštenim, a on je bio vrlo širokouman... uvek se trudio da svakoga istakne pojedinačno.“) Njegovi snimci sa pijanistom Erlom „Fata“ Hajnesom (najpoznatiji njihov duet iz 1928. „Weatherbird“) i Armstrongov uvod trubom u „West End Blues“ ostali su jedni od najpoznatijih i najuticajnijih džez improvizacija u istoriji. Armstrong je sada bio slobodan da razvije svoj vlastiti stil kako je želio, koji je uključivo velike doze živahnog govora kao što su „whip that thing, Miss Lil“ i „Mr. Johnny Dodds, Aw, do that clarinet, boy!“ Armstrong je nastupio i u kvintetu „Erskine Tate’s Little Symphony“, koji je uglavnom nastupao u pozorištu Vendome Theatre. Svirali su muziku za neme filmove i nastupe uživo, isključujući i džez verzije klasične muzike poput „Madame Butterfly“, što je Armstrongu dalo iskustvo sa dužim oblicima muzike i vođenju pred velikom publikom. Počeo je sa sket-pevanjem (improvizovani vokalni džez koristeći reči bez smisla) i prvi je koji je snimio sket 1926. na pesmi „Heebie Jeebies“. Snimak je bio toliko popularan da su postali najpoznatiji džez muzički sastav u SAD, iako sastav nije mnogo nastupao uživo. Mladi muzičari, bez obzira na boju kože okrenuli su se novom Armstrongovom tipu džeza. Nakon razdvajanja od Lil, Armstrong je počeo da nastupa u „Sunset Caféu“ za Al Kaponeovog suradnika Džoa Glejsera u muzičkom sastavu „Carroll Dickerson Orchestra“, sa pijanistom Erl Hajnsom. Sastav je ubrzo preimenovan u „Luis Armstrong and his Stompers“, iako je Hajns bio muzički direktor i Glejser menadžer orkestra. Hajns i Armstrong su brzo postali prijatelji kao i uspešni saradnici. Armstrong se vratio u Njujork 1929, gde je svirao u orkestru za uspešan mjuzikl „Hot Chocolate“, koji su napisali Andi Razaf i kompozitor/pijanista Fats Voler. Pojavljivao se i kao vokalista, glumeći samoga sebe, te je redovno „krao šou“ sa svojom izvođenjem pesme „Ain`t Misbehavin` “, koja je njegov najbolje prodavani snimak do danas. Armstrong je počeo da nastupa u noćnom klubu „Connie`s Inn“ u Harlemu, glavnom rivalu kluba „Cotton Club“, mestu za temeljno pripremljene nastupe i paravan za gangstera Dača Šulca. Armstrong je imao dosta uspeha sa vokalnim snimcima, posebno njegova verzija poznate pesme koju je napisao njegov prijatelj Hogi Karmajkl. Njegovi snimci iz 1930-ih iskoristili su novi tip RCA mikrofona, predstavljenog 1931, koji je vokalima davao posebnu toplinu i ubrzo postao intrinzični deo „crooning“ zvuka umetnika poput Binga Krosbija. Armstrongova interpretacije Hogi Karmajklove pesme „Stardust“ postala je najuspešnija verzija pesme, koja je demonstrirala Armstrongov jedinstven glas i stil, te inovativni način izvođenja pesama koje su već postale standardne. Armstrongova radikalna prerada Sidni Arodinove i Karmajklove pesme „Lazy River“ (snimljene 1931) obuhvatila je mnoga inovativna obeležja njegovog pristupa melodiji i fraziranju. Pesma započinje kratkom solo deonicom trube, tada glavna melodija započinje jecajućim rogovima, memorabilno isprekidana Armstrongovim mumljajućim ubacivanjima na kraju svakog takta: „Yeah! ...`Uh-huh` ...`Sure` ... `Way down, way down.“ U prvom stihu, ignoriše zapisanu melodiju u potpunosti i peva kao da svira solo trubu, naglašavajući veći deo prve linije na svakoj noti i koristi snažno sinkopirajuće fraziranje. U drugoj strofi prelazi gotovo u potpunosti u improvizovanu melodiju, koja kasnije evoluira u klasični odlomak Armstrongovog skat pevanja. Kao i kod sviranja trube, Armstrongove vokalne inovacije poslužile su kao temelj umetnosti džez vokalne interpretacije. Unikatno hrapav kolorit njegovog glasa postao je muzički arhetip koji je beskonačno imitiran i oponašan. Njegovo skat pjevanje obogaćeno je neuporedivim iskustvom solo trubača. Njegov rezonantni, baršunasti dublji ton i prskutava modulacija glasa na pesmama kao što je „Lazy River“ imala je veliki uticaj na mlade bele pevače poput Binga Krozbija. Velika depresija početkom 1930-ih odrazila se jako na džez sceni. Klub Cotton Club zatvoren je 1936. i mnogi muzičari su nakon toga prestali u potpunosti da sviraju. Biks Bajderbek je umro, muzički sastav Flečera Hendersona se raspao. King Oliver je snimio nekoliko ploča, iako se mučio. Sidni Bečet postao je krojač, a Kid Ori se vratio u Nju Orleans, gde je uzgajao piliće. Armstrong se preselio u Los Anđeles 1930. tražeći nove prilike. Nastupao je u klubu New Cotton Club u Los Anđelesu sa Lionelom Hamptonom na bubnjevima. Sastav je privlačio ljude iz Holivuda, koju su još uvek mogli da priušte raskošni noćni život, dok su radijska javljanja povezivala Amstronga sa mlađom publikom. Bing Krozbi i mnoge zvezde bili su redovni gosti kluba. Godine 1931. Armstrong se pojavio po prvi put u flimu „Ex-Flame“. Armstrong je osuđen za posedovanje marihuane, ali mu je kazna umanjena. Vratio se u Čikago kasnije 1931, a zatim je otišao u Nju Orleans, gde je dočekan poput junaka. Sponzorisao je lokalni bejzbol tim „Armstrong’s Secret Nine“. Po njemu je nazvana vrsta cigareta. Ubrzo je krenuo na turneju žirom zemlja, ali kako bi izbegao uticaj organizovanog kriminala, odlučio je privremeno boravi u Evropi. Nakon povratka u SAD, zaputio se na nekoliko iscrpljujućih turneja. Njegove agent Džoni Kolins svojim ponašanjem i potrošnjom ostavio je vrlo malo zarađenog novca Armstrongu. Odlučio se da mu novi menadžer bude Džo Glejzer, koji je svojim poznanstvima i vezama sa mafijom, počeo da rešava Armstrongove nagomilane prave probleme i dugove. Armstrong je zbog načina sviranja, počeo da se suočava sa problemom sa prstima i usnama, te se zbog toga više bavio vokalnim nastupima i prvi put je nastupio u pozorištu. Ponovno je nastupao u filmovima, od kojih je jedan bio Krozbijev hit iz 1936. „Pennies from Heaven“. Godine 1937. Armstrong je nastupio kao zamena Rudi Valea na mreži CBS, i postao prvi afroamerički voditelj na sponzorisanoj nacionalnoj emisiji. Razveo se od Lil 1938. i oženio dugogodišnju devojku Alfa. Nakon nekoliko godina na turneji, Armstrong se trajno nastanio u Kvinsu u Njujorku 1943. sa četvrtom suprugom Lusil. Iako je često bio predmet hirova izdavača „Tin Pan Alley“ i muzičkog posla kojim su dominirali gangsteri, kao i rasnih predrasuda, nastavio je da razvija svoju muziku. Snimio je pesmu Hogija Karmakla „Rockin` Chair“ za Okeh Records. Tokom sledećih tridesetak godina, Armstrong je svirao na više od tri stotine nastupa godišnje. Potražnja za „velikim bendovima“ tokom 1940-ih je opadala zbog promena ukusa publike; plesne dvorane su se zatvarale, a televizija je donosila konkurenciju ostalih vrsta muzike koje su postajale sve popularnije. U novim uslovima postalo je finansijski nemoguće da se održava šesnaestočlani muzički sastav. Nakon vrlo uspešnog koncerta malog džez muzičkog sastava u gradskoj sali Njujorka 17. maja 1947. u kojem je nastupio Armstrong sa trombonistom/pevačem Džekom Tigardenom, Armstrongov menadžer Džo Glejzer je raspustio Amstrongov big band 13. avgusta 1947. i oformio mali šestočlani muzički sastav, koji su sačinjavali Armstrong, Tigarden, Erl Hajns i ostali vodeći muzičari, od kojih su većina bili bivše vođe velikih bendova. Prvi nastup novog muzičkog sastava bio je u klubu Billy Berg`s Supper Club. Naziv muzičkog sastava je bio „Louis Armstrong and his All Stars“, a povremeno su ga sačinjavali Erl Hajns, Barni Bigard, Edmond Hol, Džek Tigarden, Trami Jang, Arvel Šo, Bili Kajl, Marti Napoleon, Big Sid Kejtlet, Kozi Kol, Tajri Glen, Baret Dims, Džo Darensburg i Deni Barcelona. Tokom tog vremena Armstrong je nastupio u preko trideset filmova i snimio brojne snimke. Bio je prvi džez muzičar koji se pojavio na naslovnoj strani časopisa Tajm 21. februara 1949. Godine 1964. snimio je svoju najprodavaniju ploču „Hello, Dolly!“. Pesma je postala broj jedan na muzičkim lestvicama pop muzike, čime je Armstrong (u svojoj 63. godini) postao najstarija osoba koje je to ostvarila. Na putu je oborio Bitlse sa prvog mesta, gde su se nalazili 14 nedelja zaredom sa tri različite pesme. Armstrong je učestalo nastupao na turneji sve do nekoliko godina pred smrt 1971. Nastupao je uspešno po Africi, Evropi i Aziji pod pokroviteljstvom ministarstva spoljašnjih poslova SAD (US State Department), te je tako zaradio nadimak „ambasador Satch“. Iako je njegovo narušeno zdravlje ograničavalo broj nastupa u poslednjim godinama života, nastupao je sve do svoje smrti, kad god je mogao. Armstrong je preminuo od srčanog udara u snu 6. jula 1971, mesec dana pre 70-tog rođendana, i 11 meseci nakon poznatog nastupa u hotelu „Waldorf-Astoria“. U vreme smrti živeo je u četvrti Korona, delu Kvinsa, u Njujorku. Sahranjen je na groblju Flušing u Kvinsu, Njujork. Počasni nosači kovčega su bili Bing Krosbi, Ela Ficdžerald, Dizi Gilespi, Perl Bejli, Kont Basi, Hari Džejms, Frank Sinatra, Ed Sulivan, kolumnista Erl Vilson, komičar Alan King, Džoni Karson i David Frost. Na pogrebu je Pegi Li otpevala molitvu `Oče naš`, dok je Al Hibler izveo pesmu „Nobody Knows the Trouble I`ve Seen“, a dugogodišnji prijatelj Fred Robins, držao je govor na pogrebu. Armstrong se pojavio u više od dvanaest holivudskih filmova, gde je obično glumio vođe muzičkih sastava ili muzičare. Njegova najpoznatija uloga je vođe muzičkog sastava i naratora u muzičkom filmu iz 1956. „High Society“, gde je otpevao naslovnu pesmu i duet sa Bingom Krosbijem „Now You Has Jazz“. Godine 1947. glumio je samoga sebe u filmu „New Orleans“ uz Bili Holidej, koji govori o propadanju četvrti Storivil i egzodusu muzičara iz Nju Orleansa u Čikagu. U filmu „The Five Pennies“ iz 1959. (priča o sviraču korneta Redu Nikolsu), Armstrong je glumio samog sebe, gde je otpevao i odsvirao nekoliko klasičnih muzičkih dela. Armstrong je glumio uz Džejmsa Stjuarta u filmu „The Glenn Miller Story“ u kojemu Glen (kojega glumi Stjuart) svira sa Armstrongom i nekim drugim istaknutim muzičarima toga vremena. Godine 1969. Armstrong je imao kameo ulogu u filmskoj verziji „Hello, Dolly!“ kao vođa muzičkog sastava, Luj, gde je otpevao naslovnu pesmu sa glumicom Barbrom Strajsend. Nadimci Satchmo i Satch skraćeno je od Satchelmouth. Poput mnogih stvari u Armstrongovom životu, koji je prepun slikovitih priča bilo istinitih ili izmišljenih, od kojih je mnoge on ispričao, nadimak ima nekoliko mogućih porekala. Najčešća priča koju pričaju brojni biografi je o vremenu kada je kao mladić plesao na ulicama Nju Orleansa za sitniš. Dok je plesao podigao bi novac sa ulice i stavio ga u usta kako mu ga snažniji dečaci ne bi ukrali. Neko mu je dao ime „satchel mouth“, jer su mu usta služila kao „satchel“, što je engleska reč za torbu. Druga priča govori da je zbog velikih usta dobio naziv „satchel mouth“, što je kasnije postalo skraćeno Satchmo. Na početku su ga nazivali i Dipper, skraćeno od Dippermouth, referenca na pesmu „Dippermouth Blues“. i na njegov neobičan položaj usana prilikom sviranja (engl. embouchure). Nadimak Pops dolazi od toga što je često zaboravljao imena drugih ljudi, te im se obraćao sa „pops“. Nadimak se ubrzo počeo odnositi na Armstronga. Pisac Teri Tičot, koristio je ovaj nadimak kao naslov biografije iz 2010. Kada su ga pitali o veri, Armstrong bi odgovarao da je odgajan kao baptist, da je uvek nosio Davidovu zvezdu, i da je prijatelj sa Papom. Armstrong je nosio Davidovu zvezdu u čast porodice Karnofski, koja ga je prihvatila dok je bio dete i pozajmila mu novac da kupi prvi kornet. Luj Armstrong je kršten kao katolik u crkvi Sacred Heart of Jesus Church u Nju Orleansu, i upoznao je pape Pije XII i Pije VI, iako nema dokaza da bi se smatrao katolikom. Čini se da je Armstrong bio tolerantan prema različitim religijama, ali je nalazio i humor u njima. --------------------- ------------------------ Velma Middleton (September 1, 1917 – February 10, 1961) was an American jazz vocalist and entertainer who sang with Louis Armstrong`s big bands and small groups from 1942 until her death. Middleton was born in Holdenville, Oklahoma, and moved with her parents to St. Louis, Missouri. She started her career as a chorus girl and dancer and throughout her career performed acrobatic splits on stage. After working as a solo performer, and singing with Connie McLean and his Rhythm Orchestra on a tour of South America, she joined Armstrong`s big band in 1942, and appeared with him in soundies. When Armstrong`s orchestra disbanded in 1947, Middleton joined his All-Stars, a smaller group. She was often used for comic relief, such as for duets with Armstrong on `That`s My Desire` and `Baby, It`s Cold Outside`, and she did occasional features. She also recorded eight tracks as a solo singer for Dootone Records in 1948 and 1951. Although she was not widely praised for her voice, described by critic Scott Yanow as `average but reasonably pleasing and good-humored`, Armstrong regarded her as an important and integral part of his show. Middleton performed on June 7, 1953 with Louis Armstrong and his All Stars for the famed ninth Cavalcade of Jazz concert held at Wrigley Field in Los Angeles which was produced by Leon Hefflin, Sr. Also featured that day were Don Tosti and His Mexican Jazzmen, Roy Brown and his Orchestra, Shorty Rogers, Earl Bostic, and Nat `King` Cole. While touring with Armstrong in Sierra Leone in January 1961, Middleton suffered a stroke, and died the following month in a hospital in Freetown. Musician Barney Bigard was critical of Armstrong as well as manager Joe Glaser for refusing, after Middleton took ill, to arrange her transfer to a country with better health facilities.

15 x 13 cm LOUIS ARMSTRONG 2. aprila 1959., Dom Sindikata u Beogradu(2 koncerta) najveca truba svih vremena, kralj jazza na koncertu ucestvovala i Velma Middleton Luj Armstrong (engl. Louis Armstrong; Nju Orleans, 4. avgust 1901 — Njujork, 6. jul 1971) je bio američki džez muzičar. Iako se prvo proslavio svirajući trubu, krajem karijere postao je najpoznatiji kao pevač i bio je jedan od najuticajnijih džez pevača. Tokom svoje karijere, postao je najveći džez muzičar, neosporni čelnik popularne muzike 20. veka i jedna od najvećih figura u istoriji muzike. Armstronga su voleli, ne samo zbog njegovog trubačkog talenta, neverovatno čistog i prodornog sviranja na trubi i specifičnog hrapavog pevanja, nego i zbog ljudske topline i velikodušnosti, kao i zbog simpatične osobnosti „velikog deteta“ koje se raduje životu i živi za muziku. Armstrong je često govorio da je rođen 4. jula 1900. i to je datum koji je zabeležen u brojnim biografijama. Iako je umro 1971. tek je sredinom 1980-ih utvrđen pravi datum rođenja 4. avgusta 1901. Otkrio ga je Tad Džons Armstrong je rođen u vrlo siromašnoj porodici u Nju Orleansu, Luizijani, kao unuk robova. Detinjstvo je proveo u siromaštvu, u opasnoj četvrti u gornjem delu grada Nju Orleansa, znanoj kao engl. Back of the Town, nakon što je njegov otac Vilijam Armstrong (1881–1922) napustio porodicu zbog druge žene, dok je Luj bio beba. Njegova majka Mari Albert (1886–1942), napustila je Luja i njegovu mlađu sestru Beatris Armstrong Kolins (1903–1987), i ostavila ih na brigu baki Džozefin Armstrong, i povremeno ujaku Isaku. Kad je imao pet godina vratio se da živi kod majke i njenih rođaka, a oca je viđao povremeno na paradama. Pohađao je školu za dečake Fisk, gde je vrlo rano bio izložen muzici. Zarađivao je nešto novca raznoseći novine i prodajući odbačenu hranu u restoranima, ali je to bilo nedovoljno da bi se majka prestala baviti prostitucijom. Obilazio je lokalne plesne dvorane u blizni doma, gde je video sve vrste plesa, od razuzdanog plesa do kvadrile (egl. quadrille). Za dodatni novac teglio je ugalj u Storivilu, poznatoj četvrti crvenih svetiljki, gde je slušao muzičke sastava u bordelima i plesnim dvoranama, posebno „Pete Lala`s“, gde je nastupao Džo „King“ Oliver, a ostali poznati muzičari su povremeno gostovali. Nakon što je odustao od škole u uzrastu od jedanaest godina, Armstrong se pridružio kvartetu dečaka koji su pevali na ulici za novac. Ali počeo je upadati u nevolje. Svirač korneta Bank Džonson je tvrdio da je naučio Armstronga (tada 11) da svira honki tonk po uvu u „Dago Tony`s“ u Nju Orleansu., iako se nekoliko godina kasnije Armstrong zahvalio za to Oliveru. Armstrong je retko gledao na mladost kao najteža vremena, već je često crpio inspiraciju iz toga vremena: „Svaki put kada zatvorim oči dok sviram moju trubu - pogledam u srce dobrog starog New Orleansa... dao mi je razlog da živim“. Radio je i za litvansko-jevrejsku imigrantsku porodicu Karnofskis, koja je imala odlagalište otpada i davala mu povremeno poslove. Prihvatili su ga i odnosili se prema njemu kao prema delu porodice, znajući da je odrastao bez oca. Kasnije je napisao sećanja o odnosu sa Karnofskis porodicom u delu „Louis Armstrong + the Jewish Family in New Orleans, La., the Year of 1907“. Opisuje svoje otkriće kako je ta porodica zbog svog jevrejskog porekla često bila diskriminisana od ostalih belaca. Armstrong je nosio privezak Davidove zvezde do kraja života i pisao šta je naučio njih: „kako živeti stvaran život i odlučnost“. Uticaj porodice Karnofski se u Nju Orleansu oseća kroz Karnofski Projekat, bezprofitnu organizaciju posvećenu prihvaćanju doniranih muzičkih instrumenata i njihovog davanja deci koja nemaju priliku da sviraju. Armstrong je ozbiljno razvio sviranje korneta u muzičkom sastavu „New Orleans Home for Colored Waifs“ (Dom za tamnopute beskućnike), gde je boravio u više navrata zbog delikvencije, najduže nakon što je pucao u vazduh iz očuhovog pištolja na novogodišnjem slavlju, prema policijskom zapisu. Profesor Piter Dejvis, koji je često navraćao u dom na zahtev upravnika, kapetana Džozefa Džonsa kod mladog Armstronga uveo je disciplinu i muzičko obrazovanje. Nakon nekog vremena, Davis je Armstronga postavio za vođu muzičkog sastava. Muzički sastav Doma nastupao je u okolini Nju Orleansa i trinaestogodišnji Luj počeo je da privlači pažnju sviranjem korneta, čime je započela njegova muzička karijera. Pri uzrastu od četrnaest godina pušten je iz Doma, te je nastavio da živi sa ocem i novom maćehom, a ujedno i ponovno na ulici, pred iskušenjima. Armstrong je prvi posao dobio u plesnoj dvorani „Henry Ponce’s“, gde je Blek Beni postao njegov zaštitnik i vodič. Danju je teglio ugalj, a noću je svirao kornet. Nastupao je u gradskim čestim paradama limene muzike, gde je slušao starije muzičare, kad god je imao priliku. Tako je učio od Banka Džonsona, Badi Petita, Kida Ori, a ponajviše od svih, Džoa „King“ Olivera, koji mu je bio mentor. Kasnije je nastupao u sastavima limene muzike, te rečnim brodovima na Nju Orleansu, a počeo je da putuje sa tada poznatim muzičkim sastavom „Fate Marable“, koji je nastupao po parobrodima na reci Misisipi. Vreme provedeno sa sastavom nazivao je pohađanjem univerziteta, jer je stekao veliko iskustvo u radu sa pisanim aranžmanima. Godine 1919. Džo Oliver se zaputio na sever i napustio mesto u muzičkom sastavu Kid Orija, te ga je zamenio Armstrong. Postao je i druga truba za društveni sastav limene muzike „Tuxedo Brass Band“. Luj je 19. marta 1918. oženio Dejzi Parker iz gradića Gretna, Luizijana. Usvojili su trogodišnjeg dečaka Klarensa Armstronga, čija je majka bila Lujova rođaka Flora, a koja je preminula ubrzo nakon poroda. Klarens Armstrong je bio mentalno retardiran, kao rezultat ozlede glave i Luj je proveo ostatak života brinući se za njega. Lujov brak sa Parkerovom brzo se raspao. Nedugo nakon razvoda ona je preminula. Kroz nastupe na rečnim brodovima Armstrongovo muzičko znanje se proširilo. Pri uzrastu od dvadeset godina, naučio je da čita muziku i počeo je da nastupa sa solo deonicama na trubi. Bio je jedan od prvih džez muzičara koji su tako nastupali, te je s vremenom pridodavao vlastitu osobnost i stil u solo deonice. Naučio je da stvara vlastiti zvuk te je počeo da koristi pevanje i lupkanje u svojim nastupima. Godine 1922. Armstrong se priključio egzodusu u Čikagu, gde ga je pozvao mentor Džo „King“ Oliver, da se pridruži sastavu „Creole Jazz Band“ i gde je mogao dovoljno da zaradi da ostavi dnevni posao. Bilo je to vreme napretka u Čikagu, te iako su rasni odnosi bili loši, „Vetroviti grad“ je bio pun poslova za tamnopute ljude, koji su dovoljno zarađivali u fabrikama i imali dovoljno da troše na zabavu. Oliverov bend je bio najbolji i najuticajniji muzički sastav u Čikagu početkom 1920-ih, i u to vreme Čikago je bio središte džez svemira. Armstrong je u Čikagu živeo kao kralj u vlastitom stanu sa privatnom kupatilom (prvi put u svom životu). Iako uzbuđen zbog toga što se nalazio u Čikagu, započeo je da piše nostalgična pisma prijateljima u Nju Orleansu, što se nastavilo do kraja karijere. Kako je Armstrongova reputacija rasla, često su ga izazivali na sviračke obračune. Armstrong je snimio prve snimke za izdavačke kuće Gennett Records i Okeh Records 1923, dok je svirao drugi kornet u Oliverovom bendu. U to vreme je upoznao Hogija Karmajkla (s kojim će kasnije sarađivati), preko prijatelja Biksa Bajderbeka, koji je imao svoj muzički sastav. Lil i njen suprug svirali su i klasičnu muziku na crkvenim koncertima kako bi proširili njegovu veštinu i unapredili svoje solo nastupe. Podsticala ga je da se modernije oblači kako bi izgledao bolje i kako bi se prikrio njegov rastući obim. Armstrong je uživao u saradnji sa Oliverom, ali je Lujova druga supruga, pijanistkinja Lil Hardin Armstrong, insistirala da potraži bolju zaradu, te da razvije noviji stil podalje od Oliverovog uticaja. Armstrong je poslušao njen savet, te je napustio bend 1924. Ubrzo nakon toga, Armstrong je dobio poziv da ode u Njujork Siti i svira u muzičkom sastavu Fletcher Henderson Orchestra, vodećem afroameričkom muzičkom sastavu tog vremena. Armstrong je prešao na trubu, kako bi se bolje uklopio sa ostalim muzičarima svoje sekcije. Armstrong se brzo prilagodio Hendersonovom stilu, svirajući trubu i eksperimentišući sa trombonom. Ostali članovi benda brzo su prihvatili Armstrongov emotivni, izražajni puls. Njegovi nastupi počeli su da sadrže pevanje i pričanje priča o likovima iz Nju Orleansa. Hendersonov orkestar nastupao je u najboljim mestima isključivo za belce, kao što je npr. poznati Roseland Ballroom, gde je aranžmane radio Don Redman. Djuk Elingtonov orkestar je išao u Rouzland kako bi videli Armstrongove nastupe, a mladi svirači su uzaludno pokušavali da sviraju bolje od njega. U to vreme, Armstrong je snimio brojne snimke koje je aranžovao stari prijatelj iz Nju Orleansa, pijanista Klarens Vilijams; bili su to snimci sa malim džez muzičkim sastavom „Vilijams Blue Fajv“ i serija sa bluz pevačicama kao što su Besi Smit, Ma Rejni i Alberta Hanter. Nakon sviranja po Njujorku, Armstrong se vratio u Čikago 1925, uglavnom na nagovaranje supruge, koja je htela da poboljša prihode i Amstrongovu karijeru. On je Njujorku bio zadovoljan, ali je kasnije priznao da je bila u pravu, te da je Hendersonov orkestar ograničavao njegov umetnički rad. U javnosti ga je često nazivala „Najbolji svirač trube na svetu“, na njegovo razočaranje. Na početku je bio član muzičkog sastava „Lil Hardin Armstrong Band“ i radio je za suprugu. Pod vlastitim imenom počeo je da snima za firmu Okeh sa svojim poznatim muzičkim sastavima „Louis Armstrong and his Hot Five“ i „Louis Armstrong and his Hot Seven“. Tada su nastali hitovi poput „Potato Head Blues“, „Muggles“ i „West End Blues“. Muzika pesme „West End Blues“ postala je standard i agenda za džez u sledećim godinama. Grupu su činili Kid Ori (trombon), Džoni Dods (klarinet), Džoni St. Kir (bendžo), supruga Lil na klaviru i obično bez bubnjara. Armstrongov način vođenja benda bio je vrlo jednostavan, tako je St. Kir zapisao: „Radeći s njime čovek se osećao tako opuštenim, a on je bio vrlo širokouman... uvek se trudio da svakoga istakne pojedinačno.“) Njegovi snimci sa pijanistom Erlom „Fata“ Hajnesom (najpoznatiji njihov duet iz 1928. „Weatherbird“) i Armstrongov uvod trubom u „West End Blues“ ostali su jedni od najpoznatijih i najuticajnijih džez improvizacija u istoriji. Armstrong je sada bio slobodan da razvije svoj vlastiti stil kako je želio, koji je uključivo velike doze živahnog govora kao što su „whip that thing, Miss Lil“ i „Mr. Johnny Dodds, Aw, do that clarinet, boy!“ Armstrong je nastupio i u kvintetu „Erskine Tate’s Little Symphony“, koji je uglavnom nastupao u pozorištu Vendome Theatre. Svirali su muziku za neme filmove i nastupe uživo, isključujući i džez verzije klasične muzike poput „Madame Butterfly“, što je Armstrongu dalo iskustvo sa dužim oblicima muzike i vođenju pred velikom publikom. Počeo je sa sket-pevanjem (improvizovani vokalni džez koristeći reči bez smisla) i prvi je koji je snimio sket 1926. na pesmi „Heebie Jeebies“. Snimak je bio toliko popularan da su postali najpoznatiji džez muzički sastav u SAD, iako sastav nije mnogo nastupao uživo. Mladi muzičari, bez obzira na boju kože okrenuli su se novom Armstrongovom tipu džeza. Nakon razdvajanja od Lil, Armstrong je počeo da nastupa u „Sunset Caféu“ za Al Kaponeovog suradnika Džoa Glejsera u muzičkom sastavu „Carroll Dickerson Orchestra“, sa pijanistom Erl Hajnsom. Sastav je ubrzo preimenovan u „Luis Armstrong and his Stompers“, iako je Hajns bio muzički direktor i Glejser menadžer orkestra. Hajns i Armstrong su brzo postali prijatelji kao i uspešni saradnici. Armstrong se vratio u Njujork 1929, gde je svirao u orkestru za uspešan mjuzikl „Hot Chocolate“, koji su napisali Andi Razaf i kompozitor/pijanista Fats Voler. Pojavljivao se i kao vokalista, glumeći samoga sebe, te je redovno „krao šou“ sa svojom izvođenjem pesme „Ain`t Misbehavin` “, koja je njegov najbolje prodavani snimak do danas. Armstrong je počeo da nastupa u noćnom klubu „Connie`s Inn“ u Harlemu, glavnom rivalu kluba „Cotton Club“, mestu za temeljno pripremljene nastupe i paravan za gangstera Dača Šulca. Armstrong je imao dosta uspeha sa vokalnim snimcima, posebno njegova verzija poznate pesme koju je napisao njegov prijatelj Hogi Karmajkl. Njegovi snimci iz 1930-ih iskoristili su novi tip RCA mikrofona, predstavljenog 1931, koji je vokalima davao posebnu toplinu i ubrzo postao intrinzični deo „crooning“ zvuka umetnika poput Binga Krosbija. Armstrongova interpretacije Hogi Karmajklove pesme „Stardust“ postala je najuspešnija verzija pesme, koja je demonstrirala Armstrongov jedinstven glas i stil, te inovativni način izvođenja pesama koje su već postale standardne. Armstrongova radikalna prerada Sidni Arodinove i Karmajklove pesme „Lazy River“ (snimljene 1931) obuhvatila je mnoga inovativna obeležja njegovog pristupa melodiji i fraziranju. Pesma započinje kratkom solo deonicom trube, tada glavna melodija započinje jecajućim rogovima, memorabilno isprekidana Armstrongovim mumljajućim ubacivanjima na kraju svakog takta: „Yeah! ...`Uh-huh` ...`Sure` ... `Way down, way down.“ U prvom stihu, ignoriše zapisanu melodiju u potpunosti i peva kao da svira solo trubu, naglašavajući veći deo prve linije na svakoj noti i koristi snažno sinkopirajuće fraziranje. U drugoj strofi prelazi gotovo u potpunosti u improvizovanu melodiju, koja kasnije evoluira u klasični odlomak Armstrongovog skat pevanja. Kao i kod sviranja trube, Armstrongove vokalne inovacije poslužile su kao temelj umetnosti džez vokalne interpretacije. Unikatno hrapav kolorit njegovog glasa postao je muzički arhetip koji je beskonačno imitiran i oponašan. Njegovo skat pjevanje obogaćeno je neuporedivim iskustvom solo trubača. Njegov rezonantni, baršunasti dublji ton i prskutava modulacija glasa na pesmama kao što je „Lazy River“ imala je veliki uticaj na mlade bele pevače poput Binga Krozbija. Velika depresija početkom 1930-ih odrazila se jako na džez sceni. Klub Cotton Club zatvoren je 1936. i mnogi muzičari su nakon toga prestali u potpunosti da sviraju. Biks Bajderbek je umro, muzički sastav Flečera Hendersona se raspao. King Oliver je snimio nekoliko ploča, iako se mučio. Sidni Bečet postao je krojač, a Kid Ori se vratio u Nju Orleans, gde je uzgajao piliće. Armstrong se preselio u Los Anđeles 1930. tražeći nove prilike. Nastupao je u klubu New Cotton Club u Los Anđelesu sa Lionelom Hamptonom na bubnjevima. Sastav je privlačio ljude iz Holivuda, koju su još uvek mogli da priušte raskošni noćni život, dok su radijska javljanja povezivala Amstronga sa mlađom publikom. Bing Krozbi i mnoge zvezde bili su redovni gosti kluba. Godine 1931. Armstrong se pojavio po prvi put u flimu „Ex-Flame“. Armstrong je osuđen za posedovanje marihuane, ali mu je kazna umanjena. Vratio se u Čikago kasnije 1931, a zatim je otišao u Nju Orleans, gde je dočekan poput junaka. Sponzorisao je lokalni bejzbol tim „Armstrong’s Secret Nine“. Po njemu je nazvana vrsta cigareta. Ubrzo je krenuo na turneju žirom zemlja, ali kako bi izbegao uticaj organizovanog kriminala, odlučio je privremeno boravi u Evropi. Nakon povratka u SAD, zaputio se na nekoliko iscrpljujućih turneja. Njegove agent Džoni Kolins svojim ponašanjem i potrošnjom ostavio je vrlo malo zarađenog novca Armstrongu. Odlučio se da mu novi menadžer bude Džo Glejzer, koji je svojim poznanstvima i vezama sa mafijom, počeo da rešava Armstrongove nagomilane prave probleme i dugove. Armstrong je zbog načina sviranja, počeo da se suočava sa problemom sa prstima i usnama, te se zbog toga više bavio vokalnim nastupima i prvi put je nastupio u pozorištu. Ponovno je nastupao u filmovima, od kojih je jedan bio Krozbijev hit iz 1936. „Pennies from Heaven“. Godine 1937. Armstrong je nastupio kao zamena Rudi Valea na mreži CBS, i postao prvi afroamerički voditelj na sponzorisanoj nacionalnoj emisiji. Razveo se od Lil 1938. i oženio dugogodišnju devojku Alfa. Nakon nekoliko godina na turneji, Armstrong se trajno nastanio u Kvinsu u Njujorku 1943. sa četvrtom suprugom Lusil. Iako je često bio predmet hirova izdavača „Tin Pan Alley“ i muzičkog posla kojim su dominirali gangsteri, kao i rasnih predrasuda, nastavio je da razvija svoju muziku. Snimio je pesmu Hogija Karmakla „Rockin` Chair“ za Okeh Records. Tokom sledećih tridesetak godina, Armstrong je svirao na više od tri stotine nastupa godišnje. Potražnja za „velikim bendovima“ tokom 1940-ih je opadala zbog promena ukusa publike; plesne dvorane su se zatvarale, a televizija je donosila konkurenciju ostalih vrsta muzike koje su postajale sve popularnije. U novim uslovima postalo je finansijski nemoguće da se održava šesnaestočlani muzički sastav. Nakon vrlo uspešnog koncerta malog džez muzičkog sastava u gradskoj sali Njujorka 17. maja 1947. u kojem je nastupio Armstrong sa trombonistom/pevačem Džekom Tigardenom, Armstrongov menadžer Džo Glejzer je raspustio Amstrongov big band 13. avgusta 1947. i oformio mali šestočlani muzički sastav, koji su sačinjavali Armstrong, Tigarden, Erl Hajns i ostali vodeći muzičari, od kojih su većina bili bivše vođe velikih bendova. Prvi nastup novog muzičkog sastava bio je u klubu Billy Berg`s Supper Club. Naziv muzičkog sastava je bio „Louis Armstrong and his All Stars“, a povremeno su ga sačinjavali Erl Hajns, Barni Bigard, Edmond Hol, Džek Tigarden, Trami Jang, Arvel Šo, Bili Kajl, Marti Napoleon, Big Sid Kejtlet, Kozi Kol, Tajri Glen, Baret Dims, Džo Darensburg i Deni Barcelona. Tokom tog vremena Armstrong je nastupio u preko trideset filmova i snimio brojne snimke. Bio je prvi džez muzičar koji se pojavio na naslovnoj strani časopisa Tajm 21. februara 1949. Godine 1964. snimio je svoju najprodavaniju ploču „Hello, Dolly!“. Pesma je postala broj jedan na muzičkim lestvicama pop muzike, čime je Armstrong (u svojoj 63. godini) postao najstarija osoba koje je to ostvarila. Na putu je oborio Bitlse sa prvog mesta, gde su se nalazili 14 nedelja zaredom sa tri različite pesme. Armstrong je učestalo nastupao na turneji sve do nekoliko godina pred smrt 1971. Nastupao je uspešno po Africi, Evropi i Aziji pod pokroviteljstvom ministarstva spoljašnjih poslova SAD (US State Department), te je tako zaradio nadimak „ambasador Satch“. Iako je njegovo narušeno zdravlje ograničavalo broj nastupa u poslednjim godinama života, nastupao je sve do svoje smrti, kad god je mogao. Armstrong je preminuo od srčanog udara u snu 6. jula 1971, mesec dana pre 70-tog rođendana, i 11 meseci nakon poznatog nastupa u hotelu „Waldorf-Astoria“. U vreme smrti živeo je u četvrti Korona, delu Kvinsa, u Njujorku. Sahranjen je na groblju Flušing u Kvinsu, Njujork. Počasni nosači kovčega su bili Bing Krosbi, Ela Ficdžerald, Dizi Gilespi, Perl Bejli, Kont Basi, Hari Džejms, Frank Sinatra, Ed Sulivan, kolumnista Erl Vilson, komičar Alan King, Džoni Karson i David Frost. Na pogrebu je Pegi Li otpevala molitvu `Oče naš`, dok je Al Hibler izveo pesmu „Nobody Knows the Trouble I`ve Seen“, a dugogodišnji prijatelj Fred Robins, držao je govor na pogrebu. Armstrong se pojavio u više od dvanaest holivudskih filmova, gde je obično glumio vođe muzičkih sastava ili muzičare. Njegova najpoznatija uloga je vođe muzičkog sastava i naratora u muzičkom filmu iz 1956. „High Society“, gde je otpevao naslovnu pesmu i duet sa Bingom Krosbijem „Now You Has Jazz“. Godine 1947. glumio je samoga sebe u filmu „New Orleans“ uz Bili Holidej, koji govori o propadanju četvrti Storivil i egzodusu muzičara iz Nju Orleansa u Čikagu. U filmu „The Five Pennies“ iz 1959. (priča o sviraču korneta Redu Nikolsu), Armstrong je glumio samog sebe, gde je otpevao i odsvirao nekoliko klasičnih muzičkih dela. Armstrong je glumio uz Džejmsa Stjuarta u filmu „The Glenn Miller Story“ u kojemu Glen (kojega glumi Stjuart) svira sa Armstrongom i nekim drugim istaknutim muzičarima toga vremena. Godine 1969. Armstrong je imao kameo ulogu u filmskoj verziji „Hello, Dolly!“ kao vođa muzičkog sastava, Luj, gde je otpevao naslovnu pesmu sa glumicom Barbrom Strajsend. Nadimci Satchmo i Satch skraćeno je od Satchelmouth. Poput mnogih stvari u Armstrongovom životu, koji je prepun slikovitih priča bilo istinitih ili izmišljenih, od kojih je mnoge on ispričao, nadimak ima nekoliko mogućih porekala. Najčešća priča koju pričaju brojni biografi je o vremenu kada je kao mladić plesao na ulicama Nju Orleansa za sitniš. Dok je plesao podigao bi novac sa ulice i stavio ga u usta kako mu ga snažniji dečaci ne bi ukrali. Neko mu je dao ime „satchel mouth“, jer su mu usta služila kao „satchel“, što je engleska reč za torbu. Druga priča govori da je zbog velikih usta dobio naziv „satchel mouth“, što je kasnije postalo skraćeno Satchmo. Na početku su ga nazivali i Dipper, skraćeno od Dippermouth, referenca na pesmu „Dippermouth Blues“. i na njegov neobičan položaj usana prilikom sviranja (engl. embouchure). Nadimak Pops dolazi od toga što je često zaboravljao imena drugih ljudi, te im se obraćao sa „pops“. Nadimak se ubrzo počeo odnositi na Armstronga. Pisac Teri Tičot, koristio je ovaj nadimak kao naslov biografije iz 2010. Kada su ga pitali o veri, Armstrong bi odgovarao da je odgajan kao baptist, da je uvek nosio Davidovu zvezdu, i da je prijatelj sa Papom. Armstrong je nosio Davidovu zvezdu u čast porodice Karnofski, koja ga je prihvatila dok je bio dete i pozajmila mu novac da kupi prvi kornet. Luj Armstrong je kršten kao katolik u crkvi Sacred Heart of Jesus Church u Nju Orleansu, i upoznao je pape Pije XII i Pije VI, iako nema dokaza da bi se smatrao katolikom. Čini se da je Armstrong bio tolerantan prema različitim religijama, ali je nalazio i humor u njima. --------------------- ------------------------ Velma Middleton (September 1, 1917 – February 10, 1961) was an American jazz vocalist and entertainer who sang with Louis Armstrong`s big bands and small groups from 1942 until her death. Middleton was born in Holdenville, Oklahoma, and moved with her parents to St. Louis, Missouri. She started her career as a chorus girl and dancer and throughout her career performed acrobatic splits on stage. After working as a solo performer, and singing with Connie McLean and his Rhythm Orchestra on a tour of South America, she joined Armstrong`s big band in 1942, and appeared with him in soundies. When Armstrong`s orchestra disbanded in 1947, Middleton joined his All-Stars, a smaller group. She was often used for comic relief, such as for duets with Armstrong on `That`s My Desire` and `Baby, It`s Cold Outside`, and she did occasional features. She also recorded eight tracks as a solo singer for Dootone Records in 1948 and 1951. Although she was not widely praised for her voice, described by critic Scott Yanow as `average but reasonably pleasing and good-humored`, Armstrong regarded her as an important and integral part of his show. Middleton performed on June 7, 1953 with Louis Armstrong and his All Stars for the famed ninth Cavalcade of Jazz concert held at Wrigley Field in Los Angeles which was produced by Leon Hefflin, Sr. Also featured that day were Don Tosti and His Mexican Jazzmen, Roy Brown and his Orchestra, Shorty Rogers, Earl Bostic, and Nat `King` Cole. While touring with Armstrong in Sierra Leone in January 1961, Middleton suffered a stroke, and died the following month in a hospital in Freetown. Musician Barney Bigard was critical of Armstrong as well as manager Joe Glaser for refusing, after Middleton took ill, to arrange her transfer to a country with better health facilities.

KPM Berlin (Selb) - Velika plitka činija `Rocaille` ROCAILLE označava asimetričan, u obliku školjke povijen i zaobljen dekorativni element, nastao u doba Rokokoa i karakterističan za ovaj stil. Dimenzije Prečnik: 32 cm Visina: 3,5 cm Težina: 1020 g Sitni, samo pri kontra-svetlu vidljivi tragovi pribora na dnu. Žig na dnu: (Inicijal) S (za : Selb, ispod skiptra u plavoj boji) Fabrika „Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin“, tada izmeštena u Selb, koristila je žig od 1945. do 1955. godine. U noći između 22. i 23. novembra 1943. godine fabrika „Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin“ više puta je bombardovala saveznička avijacija, fabrika je skoro potpuno uništena i proizvodnja porcelana nije mogla da se nastavi. Stoga su na kraju rata proizvodni pogoni preseljeni u bivšu fabriku „Paul Müller“ u mestu Selb, osnovanu još 1890. godine. Tokom naredne decenije „zvanična“ proizvodnja KPM Berlin se zapravo odvijala u Selbu, a predmeti su označavani uobičajenim plavim skiptrom sa dodatkom slova „S“ (za Selb). U periodu od 1955. do 1957. godine čitava proizvodnja je ponovo vraćena u Berlin. 1751. godine proizvođač vune Wilhelm Caspar Wegely (Vilhelm Kaspar Vegei) dobio je kraljevsku privilegiju da otvori fabriku porcelana u Berlinu. Pored toga, Friedrich II Veliki odobrio mu je izuzeće od carine za uvoz potrebnih materijala i obećao zaštitu od konkurencije. Wegely je angažovao prvoklasne majstore preuzimajući ih od konkurentskih preduzeća, međutim tehničke poteškoće i Sedmogodišnji rat između Prusije i Saksonije uzokovali su neuspeh preduzeća. 1757. godine on je zatvorio kompaniju, a opremu i zalihe materijala u Berlinu otkupio je biznismen Johann Ernst Gotzkowsky (Johan Ernst Gockovski). 1761. godine počela je sa radom druga fabrika porcelana u Berlinu. Gotzkowsky je sklopio sporazum sa Wegelyevim glavnim dizajnerom, Ernst Heinrich Reichardom, koji je poznavao tajnu formulu poznatu pod imenom “arcanum”. Reichard je dobio 4.000 talira za tajnu arcanuma, 3.000 za zalihe porcelana i ostalog materijala i obećao da će raditi za Gotzkowskog kao čuvar tajne arcanuma i kao glavni menadžer. Cenjen i podržan od strane kralja Pruske, Gotzkowsky j euspeo da u fabriku dovede značajne umetnike i kvalifikovane radnike. Ipak, finansijsko stanje fabrike je počelo da se pogoršava. Pošto je Kraljevsko Ministarstvo finansija bilo u problemima zbog skupih ratova, Gotzkowsky je verovao da postoje male ili nikakve šanse da dobije pomoć od kralja. Kada Gotzkowsky više nije mogao ni da isplacuje radnike, na scenu je stupio sam kralj, otkupio fabriku za pozamašnu sumu od 225.000 talira, i preuzeo i svih 146 radnika. Kralj je odredio i buduće ime : „Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin“, ili skraćeno KPM, i odobrio da se kao žig koristi kobaltno-plavi kraljevski skiptar. Do abdikacije cara Wilhelma II 1918. godine, KPM je bila u vlasništvu sedam kraljeva i careva. Fabrika je postala model uspešnog poslovanja: nije bilo, tada uobičajenog, dečijeg rada, uvedeno je redovno i ograničeno radno vreme, primanja radnika su bila iznad proseka, isplaćivane su zaštitne penzije, organizovana redovna zdravstvena zaštira i fond za podršku udovicama radnika i siročadi. Među najvažnijim klijentima fabrike bio je sam Friedrich Veliki, koji je ponekad u šali sebe nazivao “najboljim kupcem”. Kao vlasnik fabrike, kralj je koristio “belo zlato” kao efikasno sredstvo diplomatije. Gotovo svi njegovi diplomatski pokloni izašli su iz fabrike, i tako dospeli na stolove evropske aristokratije, kao i ruskog cara. Pod naslednikom Friedricha Velikog, njegovim nećakom Friedrichom Wilhelmom II (Fridrih Vilhelm), fabrika je postala jedno od vodećih tehnoloških preduzeća u državi. U prvoj polovini XIX veka, KPM je postala najveći proizvođač oslikanog porcelana u Evropi. Fabrika je bila i pionir u primeni tehnoloških dostignuća, do kojih je došlo s tehničkim napretkom i otkrićima krajem XIX veka, kao i povezivanjem fabrike sa Institutom za hemijsko-tehnološka istraživanja. Posle propasti monarhije 1918. godine KPM je postala fabrika u državnom vlasništvu. Ipak, naziv KPM i skiptar kao žig su zadržani. Posle 1930. godine, dolazak nacional-socijalista na vlast imao je ozbiljne posledice za mnoge umetnike angažovane u KPM. Neki su, zbog svog jevrejskog porekla, morali da emigriraju, a neki su otpušteni zbog solidarnosti sa njihovim jevrejskim kolegama. U noći između 22. i 23. novembra 1943. godine fabrika je skoro potpuno srušena u savezničkom vazdušnom napadu. Uništene su zgrade, postrojenja, zalihe i mnogi istorijski primerci porcelana su nestali. Posle II Svetskog rata KPM se privremeno preselio u grad Selb (Zelb), odakle je nastavio da snabdeva tržište ukrasnim porcelanom i posuđem. Nakom što su prostorije obnovljene, fabrika se 1957. godine vratila u Berlin. Prema rezoluciji usvojenoj od strane Senata u Berlinu 1988. godine, KPM je postala akcionarsko društvo, pod nazivom „KPM Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin GmbH“. Posle 1990. godine KPM je nastavila da naglašava svoju kulturnu i zanatsku tradiciju, ponovo otkrivajući istorijske oblike, boje i šare. Od 1989. do 2003. godine pogoni fabrike su obnovljeni, u skladu s kustoskim standardima. Istovremeno, proces proizvodnje je tehnološki modernizovan. (121/26-44/146-kp/1378)

Originalno, rukom pisano i potpisano pismo Alimpija Vasiljevića, upućeno Bogoljubu Jovanoviću, iz 1875. Alimpije Vasiljević (Veliševac, 21. novembar 1831 — Beograd, 3. februar 1911) bio je filozof, profesor Velike škole, političar, ministar prosvete i crkvenih poslova. Rođen je u Veliševcu, Valjevskom okrugu, 1831. godine, a umro je u Beogradu 3. februara 1911. godine. Bio je oženjen ćerkom istaknutog liberalnog političara i državnika Jovana Avakumovića. Imali su kćeri Katarinu, Slavku, Jelku, Milku, Nebesnu i sina Ljubomira. Avakumovići su pripadali široj porodici Baba-Dudića, jednoj od najmoćnijih u Beogradu. Alimpije Vasiljević je unuk gospodara Vasilja Pavlovića, kneza u valjevskoj nahiji, buljukbaše, kapetana koga pominje prota Mateja (`Vasilj iz Bajevca`, iako je u stvari iz Veliševca). Bio je knez i Karađorđevo vreme, kao i u vreme prve vlade knjaza Miloša. Zet mu je bio vojvoda Petar Nikolajević Moler. Žena kneza Vasilja bila je tetka Antonija Miškovića, trgovca iz Kadine Luke, kao i Marka Kovačevića (otac Aksentija Kovačevića, dugogodišnjeg narodnog poslanika), trgovca iz Berkovca. Antonije Mišković se oženio Jovankom sestrom Ilije Garašanina, a njihova kćerka Anica je bila udata za Miloja Blaznavca, brata generala Milivoja Petrovića Blaznavca, namesnika. Knez Vasilj Pavlović je imao sina Milovana Vasiljevića, koji se oženio Jelicom, sestrom od strica žene Sime Milosavljevića Paštrmca (1776—1836), knjaz Miloševog barjaktara i najbližeg savetnika. Milovan i Jelica Vasiljević su roditelji Alimpija Vasiljevića. Njegov otac je kasnije oženio Milenijom sa kojom je dobio Alimpijevog polubrata Svetozara Vasiljevića. Školovanje je započeo 1842. godine u manastiru Bogovađi, prekinuo ga 1844. godine zbog Katanske bune, a nastavio 1845. godine upisavši treći razred pri cvetanovačkoj crkvi. Pošto je neko vreme bio pisar načelnika Kolubarskog sreza, počeo je da pohađa Beogradsku gimnaziju iz koje se ispisao posle trećeg razreda zbog sukoba sa profesorom nemačkog jezika. Prešao je u Bogosloviju u kojoj nije stigao da završi nijedan razred, jer je iste godine (1850) upućen u Duhovnu akademiju u Kijevu gde je, kako tvrdi u Memoarima, stekao titulu magistra, što se na osnovu sačuvanih dokumenata ne može ustanoviti. Po povratku u Srbiju radio je 1857. godine kao pisar Požarevačkog okruga, a potom kao profesor u Šabačkoj polugimnaziji (1858—1859). U vreme Svetoandrejske skupštine 1858, na kojoj je svrgnut knez Aleksandar Karađorđević, povezao se sa grupom mladih intelektualaca koja je zahtevala parlamentarnu vladavinu i građanske slobode i predstavljala jezgro buduće Liberalne stranke. Ubrzo su se sukobili i sa režimima kneza Miloša, potom Mihaila Obrenovića, koje su kritikovali i zbog apsolutizma i zbog toga što su smatrali da vlada ne vodi dovoljno aktivnu spoljnu politiku u pravcu konačnog oslobođenja i ujedinjenja srpskog naroda. U saradnji sa liberalno-nacionalno orijentisanim srpskim političarima iz Habzburške monarhije osnovana je 1866. godine u Novom Sadu Ujedinjena omladina srpska u kojoj je on imao vrlo zapaženu ulogu. Međutim, za razliku od istaknutih opozicionara, Jevrema Grujića, Milovana Jankovića, Vladimira Jovanovića, nije bio proganjan, zatvaran i nije odlazio u emigraciju. Bio je profesor u Beogradskoj bogosloviji (1859—1864), Požarevačkoj polugimnaziji (1864—1868) , Beogradskoj gimnaziji (1868). Tokom 1860. godine boravio je na usavršavanju u Parizu. Velika želja bila mu je da postane profesor na Velikoj školi, za šta se uporno javljao na konkurse. Prvo je dobio, kao docent, da predaje ruski jezik (1863—1864), a konačno 1868, kada su posle smrti kneza Mihaila liberali podržali namesnički režim, katedru filozofije i logike. Posle godinu dana (avgusta 1869)[3] postao je od honorarnog, redovni profesor. Na Velikoj školi predavao je do 1875. godine a kratko vreme bio je i rektor. U vreme jasnijih idejnih i stranačkih podela do kojih je došlo među srpskom inteligencijom tokom 70-ih, ostao je u Liberalnoj stranci u čiji je Glavni odbor ušao u vreme njenog formalnog konstituisanja 1881. Obavljao je niz dužnosti u vrhu državne administracije: ministar prosvete i crkvenih poslova bio je 1875, 1876—1880, u vladama Stevče Mihailovića i Jovana Ristića i 1887. u vladi Jovana Ristića. Tokom srpsko-turskih ratova kao predstavnik vlade u Vrhovnoj komandi bio je u pratnji kneza Milana sa kojim je tokom njegove vladavine bio u dobrim odnosima. Pored redovnih dužnosti obavljao je 1877/78. godine dužnost ministra za oslobođene krajeve. Postavljen je 1879. godine za državnog savetnika. Izvanredni ministar u Petrogradu bio je dva puta 1892/1893. i 1894/1895. godine. Penzionisan je 1898. godine. Redovni član Društva srpske slovesnosti postao je 1862. godine. U Srpskom učenom društvu bio je od 1864. godine počasni, a od 1869. godine redovni član, potom član Odbora za nauke filozofske i filološke i Odbora za nauke istorijske i državne; predsednik Društva bio je od 1885. do 1887. Od 1892. godine bio je počasni član sada Srpske kraljevske akademije — za redovnog člana nije biran iz političkih razloga. Počasni član Matice srpske postao je 1868. godine. Napisao je nekoliko knjiga i oko četrdeset članaka iz oblasti filozofije, istorije, psihologije i pedagogije, kao i prevoda sa ruskog, koji su objavljeni u novinama i časopisima: Srpski dnevnik, Trgovačke novine, Srpske novine, Srbija, Zastava, Branik, Glasnik Društva srpske slovesnosti, Glasnik Srpskog učenog društva, Matica, Vila, Mlada Srbadija, Danica. Bio je jedan od vodećih ideologa liberalno-nacionalnog pokreta 60-ih i 70-ih godina, što je prepoznatljivo i u njegovom obimnom i raznovrsnom intelektualnom stvaralaštvu. Nije bio originalan mislilac. Uglavnom je prerađivao dela stranih pisaca i tako znatno doprineo da se srpska naučna javnost koja je stasavala upozna sa najznačajnijim savremenim dostignućima na polju društvenih nauka. Međutim, nije uvek korektno ukazivao na svoje uzore, što nije ostalo neprimećeno, naročito od strane njegovih suparnika u politici i nauci, pre svih Milana Kujundžića Aberdara i Čedomilja Mijatovića, sa kojima je ulazio u oštre polemike. Mada je bio ruski đak i jedan od najistaknutijih rusofila među srpskim političarima, kao teoretičar bio je pod uticajem zapadnih ideja, s tim što se sa njima upoznavao uglavnom preko ruske literature. Tokom školovanja došao je pod uticaj hegelovske desnice i 1863. je u Glasniku Srpskog učenog društva objavio Kratki pregled Hegelove filozofije ali je ubrzo postao jedan od glavnih pristalica i propagatora pozitivizma. Istoriju narodnog obrazovanja kod Srba pisao je „posrbivši” Istoriju civilizacije u Engleskoj koju je rano preminuli Henri Tomas Bakl samo započeo time što je izložio originalna metodološka polazišta koja su ga učinila slavnim. Pored mnogih pohvala, pokušajem da primenom Baklovih metoda, ali bez uporišta u pouzdanim naučnim rezultatima i na malo prostora, pruži sintezu srpske istorije, izazvao je i oštre polemike koje su bile početak višegodišnjeg spora u srpskoj istoriografiji između nacionalno-romantičarske i kritičke škole. U ovom, kao i u nekim drugim delima, njegovo tumačenje prošlosti bilo je u duhu teorijskih polazišta koja je već postavio Vladimir Jovanović i koja su zastupali i drugi „svetoandrejski liberali”. Po ugledu na istoričare iz redova francuskih „doktrinara” i engleskih vigovaca koji su ishodište liberalizma videli u „germanskim šumama” i dokazivali da su slobodne društvene ustanove nešto što je svojstveno zapadnom čoveku i njegovom pogledu na svet, srpski liberali su korene sloboda tražili u drevnim slovenskim ustanovama. To što su se one kroz istoriju sačuvale u patrijarhalnom seljačkom društvu svedoči da Srbi imaju urođene sklonosti za parlamentarizam i demokratiju. Na taj način pokušavali su da pomire srpski nacionalizam i zapadne političke ideje, odnosno ospore tvrdnje ideoloških protivnika da hoće da uvezu u Srbiju strane političke tradicije i oblik vladavine za koje ona još nije sazrela. Trotomni udžbenik Logika (1871—1873) pisao je oslanjajući se na delo A System of Logic čuvenog engleskog liberalnog mislioca Džona Stjuarta Mila. Jedan je od prvih koji se među Srbima bavio psihologijom. U obimnim člancima O psihološkoj metodi u Ingleskoj, Francuskoj i Germaniji i O slobodnoj volji (GSUD 1869,1872) i udžbenicima iz psihologije (1870) i pedagogije (1879) pozivao se na dela Džona Stjuarta Mila, Aleksandra Bena, Herberta Spensera, Vilhelma Vunta, Ernesta Hekela, Čarlsa Darvina i dr., mada je najviše sledio knjige ruskih pisaca Matveja Mihailoviča Trojickog i Konstantina Dimitrijeviča Ušinskog i članke iz ruskih časopisa. Najsamostalniji rad iz te oblasti je obiman članak Psihološke osobine srpskog naroda (GSUD 1886) u kojem su se preplitali pozitivizam i nacionalni romantizam. Mada je veličao moderne naučne metode, oslanjao se, po sopstvenim rečima, na „lično iskustvo i neposredno posmatranje” i dopunjavao ih primerima iz narodne usmene tradicije. Kao na fotografijama.

427 Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Prisutno 119 od 300 Veliki Blek (ital. Il Grande Blek), poznat i kao Blek Stena (Blek Macigno), je strip junak koga je stvorio crtački trio poznat pod pseudonimom EsseGesse, u izdanju izdavačke kuće Dardo. Podaci o strip junaku Veliki Blek je visoki plavokosi, mišićavi traper koji živi i deluje u vreme američkog Rata za nezavisnost. Njegovu odeću čini prsluk od medveđeg krzna, crvene pantalone, čizme sa resicama i dabrova kapa. Njegovi najbliži prijatelji su dečak-traper Rodi (Roddy Lassiter) i Profesor Okultis (Professor Occultis). Najveći neprijatelji su mu engleski vojnici (popularno zvani Crveni mundiri). Blek je po nacionalnosti Francuz i pravo mu je ime Janik Lerok (Yannick Leroc). Rođen je 27. novembra 1749. godine. Otac mu je bio kraljevski kartograf u Sent Malou. Kako je Janik u mladosti često pravio probleme, otac ga je zaposlio kod ribara Kernana gde je naučio da plovi. Tokom oluje brod je potonuo ali je Janik uspeo da spase kapetana. Zbog tuče u krčmi bio je osuđen na šest meseci zatvora ali mu je zbog sitnih neposluha kazna stalno povećavana, tako da je u zatvoru ostao do svoje osamnaeste godine. Uspeo je da pobegne i zbog toga je osuđen na smrt ukoliko bude uhvaćen. U međuvremenu mu je umrla majka. Da bi se spasao kazne, dobrovoljno je pristupio posadi broda Rorkval (Rorqual), pod kapetanom zvanim Crno Oko koji je od francuskih vlasti dobio ovlašćenje za gusarenje protiv Engleza. Međutim, Crnom Oku je to služilo samo kao pokriće za piratske aktivnosti u sopstvenu korist. Napadao je robovlasničke brodove i njihove robove prodavao za svoju novčanu dobit, pljačkao nezaštićene plantaže i opskrbljivao oružjem britansku mornaricu. U dvoboju sa Janikom, Crno Oko je završio u moru gde su ga ubili morski psi. Janik je postao novi Rorkvalov kapetan i započeo s borbom protiv trgovaca robljem, pirata i britanskih ratnih i gusarskih brodova. Postao je poznat i Englezi su ga prozvali Veliki Blek — Crni Gusar. Nakon mnogih uspeha na moru pozvan je u Versaj gdje je predstavljen francuskom kralju Luju XVI koji ga je proglasio plemićem. Janik je ušao u društvo francuskih filozofa i prosvetitelja i u jednom dvoboju osramotio visokog plemića koji je branio nepravedni sistem u Francuskoj. Zbog toga je proglašena poternica za Janikom, ali on se vratio u rodni grad i sa ocem otplovio u potragu za severozapadnim prolazom. Nedaleko od Grenlanda brod je udario u greben i potonuo a Janik je bio jedini preživeli. Sagradio je splav i otplovio do Labradora gde su se pridružio plemenu Eskima koji su mu na rastanku čak poklonili jednu ženu. Janik je zaplovio južnije gde su ga zarobili Indijanci. Ipak, dopustili su mu da se pridruži plemenu, a poglavica ga je čak i usvojio. Indijanci su Janika prozvali Blek što na njihovom jeziku znači Zlatna kosa. Kada su britanski vojnici napali njegovo selo i ubili mnoge stanovnike, Blek je postao poglavica i poveo svoje ratnike u napad na britansku tvrđavu koju su osvojili i uništili. Tamo je pronašao ženu i ćerku advokata Konolija (Connoly), vođe grupe trapera koji su pružali otpor tiraniji britanskih vlasti u Severnoj Americi. Blek je napustio Indijance te vratio Konoliju ženu i ćerku. Nakon toga postao je vođa trapera. Napomena: Podaci iz Blekove biografije opisani su u stripu Priča o Velikom Bleku (na srpskom prvi put objavljen u LMS br. 358). Podaci o autorima Tvorci stripa (scenaristi i crtači) bili su torinski trio Đovani Sinketo (Giovanni Sinchetto), Dario Gucon (Dario Guzzon) i Pjetro Sartoris (Pietro Sartoris) koji su se skrivali iza pseudonima EsseGesse. Veliki Blek u bivšoj Jugoslaviji Prva epizoda Velikog Bleka izašla je u Italiji 1954. godine. U bivšoj Jugoslaviji su se delovi ove epizode pojavili već 1957. godine u slovenačkom dnevniku Primorska reka na slovenačkom jeziku. (Dnevnik je osnovan 1945. godine.) Blek se na slovenačkom zvao Silni Tom. Nije poznato koliko je dugo izlazio i da li su epizode bile redovne. Redovno pojavljivanje počelo je u decembru 1974. na srpsko-hrvatskom jeziku u ediciji Lunov magnus strip[1] #128 pod nazivom Veliki Blek. YU Blek мини|200п|Korice albuma sa samolepljivim sličicama Blek Izdavačka kuća Dnevnik iz Novog Sada je svojevremeno otkupila prava za kreiranje stripova o Velikom Bleku. Stripovi na kojima su radili crtači iz bivše Jugoslavije izlazili su u Lunovom Magnus Stripu i Strip Zabavniku i imali su solidan uspeh.[2] Ove epizode su među ljubiteljima stripa poznate kao YU Blek.[3] Scenaristi su bili (po azbučnom redosledu): Petar Aladžić, Predrag Ivanović, Miodrag Milanović , Ivica Mitrović i Svetozar Obradović. Crtači su bili (azbučno): Stevan Brajdić, Milorad Žarić, Miodrag Ivanović, Predrag Ivanović, D. Ivković, Branislav Kerac, Bojan Kerzan, Pavel Koza, Vladimir Krstić, Spasoje Kulauzov, Marinko Lebović, B. Ljubičić, Stevo Maslek, Nikola Maslovara, Radič Mijatović, Željko Mitrović, Ahmet Muminović, Slavko Pejak, Dušan Pivac, Branko Plavšić, Zdravko Popović, Sibin Slavković (pseudonim: „S. Žunjević“), Ljubomir Filipov i Adam Čurdinjaković. Dnevnik je pored stripova objavio i album sa samolepljivim sličicama.

Stanje kao na fotografijama 49cm x 69cm Butch Cassidy and the Sundance Kid, 1969 g. Butch Cassidy i Sundance Kid američki je zapadnjački film iz 1969. godine koji je režirao George Roy Hill, a napisao ga je William Goldman. Labavo zasnovan na činjenicama, film govori o divljem zapadu odmetnicima Robertu LeRoyu Parkeru, poznatom kao Butch Cassidy (Paul Newman), i njegovom partneru Harryju Longabaughu, `Sundance Kidu` (Robert Redford), koji su u bijegu od ispucati američku posjed nakon niza pljački vlakova. Par i Sundanceova ljubavnica, Etta Place (Katharine Ross), bježe u Boliviju u potrazi za uspješnijom kriminalnom karijerom. 2003. godine Kongresna knjižnica izabrala je film za Državni filmski registar Sjedinjenih Država kao `kulturno, povijesno ili estetski važan`. [5] [6] Američki filmski institut ocijenio je Butcha Cassidyja i Sundance Kida kao 73. najveći američki film na popisu `AFI-jevih 100 godina ... 100 filmova (izdanje 10. obljetnice)`. Butch Cassidy i Sundance Kid svrstani su na 20. mjesto najvećih heroja u `AFI-jevih 100 godina ... 100 heroja i zlikovaca`. Butch Cassidy i Sundance Kid izabrani su od strane Američkog filmskog instituta za sedmog najvećeg vesterna svih vremena na AFI-jevoj listi 10 najboljih 10 u 2008. godini. Directed by George Roy Hill Produced by John Foreman Written by William Goldman Starring Paul Newman Robert Redford Katharine Ross Strother Martin Jeff Corey Henry Jones Music by Burt Bacharach Cinematography Conrad Hall Edited by John C. Howard Richard C. Meyer Production companies Campanile Productions Newman-Foreman Company Distributed by 20th Century Fox Release date September 23, 1969 (Premiere) September 24, 1969 (New York City) [1] Running time 110 minutes[2] Country United States Language English Budget $6 million[3] Box office $102.3 million (North America) Paul Newman as Butch Cassidy Robert Redford as the Sundance Kid Katharine Ross as Etta Place Strother Martin as Percy Garris Henry Jones as Bike Salesman Jeff Corey as Sheriff Bledsoe George Furth as Woodcock Cloris Leachman as Agnes Ted Cassidy as Harvey Logan Kenneth Mars as Marshal Donnelly Rhodes as Macon Timothy Scott as `News` Carver Charles Dierkop as Flat Nose Curry Paul Bryar as Card Player #1 Sam Elliott as Card Player #2 Jody Gilbert as Large Woman on Train William Goldman prvi je put naišao na priču o Butchu Cassidyju krajem 1950-ih i istraživao s prekidima osam godina prije nego što je počeo pisati scenarij. [7] Goldman kaže da je priču napisao kao originalni scenarij jer nije želio istraživati ​​kako bi bila autentična poput romana. [8] Goldman je kasnije izjavio: Cijeli razlog zašto sam napisao ... stvar, postoji ona poznata rečenica koju je napisao Scott Fitzgerald, koji je bio jedan od mojih junaka, `U američkim životima nema drugih djela.` Kad čitam o Cassidyju i Longabaughu i superposseu koji dolazi nakon njih - to je fenomenalan materijal. Otrčali su u Južnu Ameriku i tamo živjeli osam godina i to me oduševilo: imali su drugi čin. U Južnoj Americi bili su legendarniji nego na starom Zapadu ... To je sjajna priča. Ta dva tipa i ona lijepa djevojka koja odlazi u Južnu Ameriku i sve te stvari. Čini mi se da je to prekrasan materijal. [8] Let junaka prema Južnoj Americi natjerao je jednog rukovoditelja da odbaci scenarij, jer je tada bilo neobično u zapadnjačkim filmovima da glavni junaci bježe. [9] Razvoj Prema Goldmanu, kad je prvi put napisao scenarij i poslao ga na razmatranje, samo ga je jedan studio želio kupiti - i to pod uvjetom da dva glavna lika nisu pobjegla u Južnu Ameriku. Kad je Goldman prosvjedovao da se to dogodilo, šef studija odgovorio je, `Nije me briga. Znam samo da John Wayne ne bježi.` [10] Goldman je napisao scenarij, `nije ga promijenio više od nekoliko stranica, a naknadno je otkrio da ga želi svaki studio.` [10] Uloga Sundancea ponuđena je Jacku Lemmonu, čija je producentska kuća JML producirala film Cool Hand Luke (1967) u kojem je Newman glumio. Lemmon je, međutim, odbio ulogu jer nije volio jahati konje i osjećao je da je već ranije igrao previše aspekata lika Sundance Kida. [11] Ostali glumci koji su razmatrani za ulogu Sundancea bili su Steve McQueen i Warren Beatty, koji su obojicu odbili, a Beatty je tvrdila da je film previše sličan Bonnie i Clydeu. Prema Goldmanu, McQueen i Newman istovremeno su čitali scenarije i dogovorili se da će raditi film. McQueen se na kraju povukao iz filma zbog neslaganja s Newmanom. Dvojica glumaca na kraju bi se udružila u filmu katastrofe The Towering Inferno 1974. godine. Jacqueline Bisset bila je glavna kandidatkinja za ulogu Ette Place. [12] Otpustite Premijere Svjetska premijera filma bila je 23. rujna 1969. u kazalištu Roger Sherman, u New Havenu, Connecticut. Premijeri su između ostalih prisustvovali Paul Newman, njegova supruga Joanne Woodward, Robert Redford, George Roy Hill, William Goldman i John Foreman. [13] Otvoren je sljedeći dan u New Yorku [1] u kazalištima Penthouse i Sutton. Originalan filmski plakat Morava Film

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! When We Were Very Young A.A. Milne Ernest H. Shepard (Illustrator) `Mijenjaju stražu u Buckinghamskoj palači - Christopher Robin je pao s Alice.` Opustite se uz klasičnu knjigu poezije za djecu A.A.Milnea, When We Were Very Young. Ovo je prvi svezak pjesmica koje je Milne napisao posebno za djecu – jednako popularne kao i kad su bile napisane. Ova je zbirka dirljiv i smiješan uvod u dječju poeziju, nudi isti smisao za humor, maštu i ćudljivost koji smo očekivali od Milneinih omiljenih knjiga o Winnie-the-Poohu, tom medvjediću vrlo malog mozga. E.H.Sheparda `čovjek koji je nacrtao Pooha`. Alan Alexander Milne (na engleskom: Alan Alexander Milne), poznat kao AA Milne, engleski je pisac. Poznat je po svojim knjigama o medvjediću Winnieju Poohu koji govori i mnogim dječjim pjesmama od kojih su neke također o Winnieju Poohu i njegovim prijateljima. Winnie-the-Pooh dječja je knjiga iz 1926. godine engleskog pisca A. A. Milnea i engleskog ilustratora E. H. Sheparda. Knjiga je smještena u fiktivnu Hundred Acre Wood, sa zbirkom kratkih priča koje prate avanture antropomorfnog plišanog medvjedića Winnie-the-Pooha i njegovih prijatelja Christophera Robina, Praščića, Eeyorea, Sove, Zeca, Kange i Rooa . To je prva od dvije Milneove zbirke priča o Winnie-the-Poohu, a druga je The House at Pooh Corner (1928). Milne i Shepard prethodno su surađivali za engleski humoristički časopis Punch, a 1924. stvorili su zbirku poezije When We Were Very Young. Među likovima u pjesničkoj knjizi bio je i medo Shepard napravljen po uzoru na igračku njegova sina. Nakon toga, Shepard je potaknuo Milnea da piše o igračkama svog sina Christophera Robina Milnea, pa su one postale inspiracija za likove u Winnie-the-Poohu. Knjiga je objavljena 14. listopada 1926. i bila je dobro primljena od strane kritike i komercijalno uspješna, prodana u 150.000 primjeraka prije kraja godine. Kritička analiza knjige smatra da ona predstavlja ruralnu Arkadiju, odvojenu od pitanja ili problema stvarnog svijeta, te je bez svrhovitog podteksta. Nedavno je kritika usmjerena na nedostatak pozitivnih ženskih likova (tj. da je jedini ženski lik, Kanga, prikazana kao loša majka). Winnie-the-Pooh preveden je na više od pedeset jezika; latinski prijevod iz 1958., Winnie ille Pu, bila je prva knjiga na stranom jeziku koja se našla na popisu najprodavanijih knjiga New York Timesa i jedina knjiga na latinskom koja je ikada bila istaknuta. Priče i likovi u knjizi adaptirani su u drugim medijima, ponajprije u franšizu tvrtke Walt Disney, počevši od Winnieja Pooha i medenog drveta, objavljenog 4. veljače 1966. kao dvostruki film s Ružnim jazavčarem. 1. siječnja 2022. originalna knjiga Winnie-the-Pooh ušla je u javnu domenu u Sjedinjenim Državama, gdje je Skyhorse Publishing izdao novo izdanje koje je obojio Diego Jourdan Pereira.[1] Ostaje zaštićen autorskim pravima u drugim zemljama, uključujući UK. Biografija Milne je rođen u Škotskoj 18. siječnja 1882., ali je odrastao u Londonu, u privatnoj školi svog oca Johna Vinea Milnea. Jedan od njegovih učitelja u djetinjstvu bio je Herbert Wells. Studirao je na Westminster School i na Trinity Collegeu, Cambridge University, gdje je dobio stipendiju za matematiku. Tamo je objavljivao u studentskom časopisu `Granta`. Milne je postao suradnik, a kasnije i pomoćnik urednika humorističnog britanskog časopisa Punch. Njegov sin Christopher Robin Milne rođen je 1920. godine. Milne je služio u Prvom svjetskom ratu u britanskoj vojsci, ali je nakon rata napisao oštar članak pod naslovom Mir s čašću (1934.) (koji je donekle povukao 1940. s Ratom s čašću). Umro je 31. siječnja 1956. u Hartfieldu, Sussex, Engleska. Milne je među najistaknutijim kritičarima PG Woodhousea. Kad su Woodhousea zarobili nacisti u okupiranoj Francuskoj, poslan je u Njemačku i odslužio je jednogodišnju kaznu. Tada je počeo emitirati duhoviti radijski program o svojoj internaciji, koji je emitiran iz Berlina. Iako su predmet njegova humora nacisti, Milne ga kritizira zbog ovakvog čina izdaje domovine, kroz svojevrsno savezništvo s okupatorima. Kao odgovor, Wodehouse je u svojim kasnijim djelima napisao parodije pjesama o Christopheru Robinu. Kreativnost Prave igračke Christophera Robina: magarac Yori, Kanga, Roo, Tigar i Praščić. Javna knjižnica New Yorka Godine 1925. kupio je seosku kuću, Cotchford Farm u Hartfieldu, East Sussex. Ondje je otišao u mirovinu nakon operacije mozga 1952. godine zbog koje je ostao invalid. Milne je postao svjetski poznat sa svoja dva romana bajke Winnie the Pooh (1926.) i Pooh`s Corner House (1928.). U njima oživljavaju plišane igračke njegovog sina Christophera Robina. Pustolovine Winnieja Pooha, Praščića, Yorija, Tigra, Kange, Zeca i Sove zabavne su i poučne. Izvorne ilustracije za knjige je Ernest Howard Shepherd. Nakon Milneove smrti, prava na likove Winnieja Pooha prodana su Waltu Disneyju, koji je napravio nekoliko crtanih filmova o Winnieju Poohu i veliku količinu robe o Winnieju Poohu. Milne je također napisao mnoge pjesme, uključujući Vespers, They`re Changing Guard at Buckingham Palace i King John`s Christmas, koje su objavljene u knjigama `When We Were Very Young` i `Now We Are Six`. Njegove su pjesme mnogo puta parodirane, uključujući i u knjizi Now We Are Sixty. Milne je adaptirao roman Kennetha Grahamea The Wind in the Willows za pozornicu pod naslovom Toad of Toad Hall. Ernest Howard Shepard OBE MC (10. prosinca 1879. - 24. ožujka 1976.) bio je engleski umjetnik i ilustrator knjiga. Posebno je poznat po ilustracijama antropomorfnih životinja i likova plišanih igračaka u Vjetru u vrbama i Winnie-the-Poohu. Shepardova originalna ilustrirana karta Hundred Acre Wood iz 1926., koja se pojavljuje na uvodnim stranicama Winnie-the-Pooha (i također se pojavljuje u uvodnoj animaciji u prvoj Disneyevoj adaptaciji 1966.), prodana je za £430,000 ($600,000) u Sotheby`su u London, postavljajući svjetski rekord za ilustracije knjiga.[1][2] Rani život i karijera Shepardova kuća u Lodsworthu, označena plavom pločom Shepard je rođen u St John`s Woodu u Londonu, kao sin Henryja Donkina Sheparda, arhitekta, i Jessie Harriet, kćeri slikara akvarela Williama Leeja. Pokazavši nešto obećavajuće u crtanju u školi St Paul`s School, 1897. upisao se u Heatherley School of Fine Art u Chelseaju.[4] Nakon produktivne godine tamo, pohađao je škole Kraljevske akademije, osvojivši Landseerovu stipendiju 1899. i nagradu Britanskog instituta 1900. [5]. Tamo je upoznao Florence Eleanor Chaplin, s kojom se oženio 1904. godine.[6] Do 1906. Shepard je postao uspješan ilustrator, izradivši radove za ilustrirana izdanja Ezopovih basni, Davida Copperfielda i Školskih dana Toma Browna, dok je u isto vrijeme radio kao ilustrator u osoblju Puncha. Par je kupio kuću u Londonu, ali su se 1905. preselili u Shamley Green, blizu Guildforda. Shepard je bio plodan slikar, izlagao je na brojnim izložbama. Izlagao je u Kraljevskom društvu umjetnika u Birminghamu—tradicionalnom mjestu okupljanja generičkih slikara—kao iu radikalnijoj atmosferi Instituta lijepih umjetnosti u Glasgowu, gdje su izlagali neki od najinovativnijih umjetnika. Bio je dvaput izlagač u Walker Art Gallery u Liverpoolu, jednoj od najvećih pokrajinskih galerija u zemlji, i drugi put u Manchester Art Gallery, viktorijanskoj instituciji koja je kasnije bila dio javnih knjižnica. Ali u srcu, Shepard je bio Londončanin, šesnaest puta nastupao je u Kraljevskoj akademiji na Piccadillyju. Njegova supruga, koja je također bila slikarica, pronašla je dom u londonskom West Endu za svoje skromne radove tijekom 25-godišnje karijere. Kad je 1914. izbio Prvi svjetski rat, u srednjim tridesetima Shepard je dobio dužnost potporučnika u Kraljevskom garnizonskom topništvu, ogranku Kraljevskog topništva. Bio je dodijeljen 105. opsadnoj bateriji, koja je prešla u Francusku u svibnju 1916. i krenula u akciju u bitci na Sommi.[9][10][11][12] Do jeseni 1916. Shepard je počeo raditi za Obavještajni odjel skicirajući borbeno područje unutar pogleda na položaj svoje baterije. [13] [14] Dana 16. veljače 1917. postao je vršitelj dužnosti kapetana dok je bio zamjenik zapovjednika svoje baterije, a kratko je služio i kao vršitelj dužnosti bojnika krajem travnja i početkom svibnja te godine tijekom bitke kod Arrasa prije nego što je ponovno postao vršitelj dužnosti kapetana.[10] ][15][16][17] Promaknut je u glavnog poručnika 1. srpnja 1917..[18] Dok je obnašao dužnost satnika, odlikovan je Vojnim križem. Njegov citat je glasio: [19] Za istaknutu galantnost i odanost dužnosti. Kao prednji časnik za promatranje, nastavio je promatrati i slati vrijedne informacije, unatoč teškoj granati i vatri iz mitraljeza. Njegova hrabrost i hladnokrvnost bile su uočljive. Kasnije 1917., 105. opsadna baterija sudjelovala je u završnoj fazi bitke kod Passchendaele gdje je bila izložena teškoj vatri i pretrpjela brojne gubitke.[10][20] Krajem godine poslan je da pomogne u vraćanju katastrofalne situacije na talijanskoj bojišnici, putujući željeznicom preko Verone prije nego što je stupio u akciju na brdu Montello.[10][15] Shepard je propustio drugu bitku na rijeci Piave u travnju 1918., jer je bio na dopustu u Engleskoj (gdje ga je kralj George V. u Buckinghamskoj palači uložio sa svojim MC-om) i gdje je pohađao tečaj streljaštva.[21] Vratio se u Italiju sa svojom baterijom za pobjedu kod Vittorio Veneto.[10][22] Nakon primirja u Villa Giusti u studenom 1918., Shepard je promaknut u vršitelja dužnosti bojnika koji je zapovijedao baterijom i dobio je dužnost upravljanja zarobljenim neprijateljskim oružjem. Demobilizacija je započela na Božić 1918., a 105. opsadna baterija je raspuštena u ožujku 1919. [10] [23] [24] Tijekom cijelog rata surađivao je s Punchom. Zapošljen je kao redoviti karikaturist 1921., a postao je glavni karikaturist 1945. S tog ga je mjesta 1953. uklonio Punchov novi urednik, Malcolm Muggeridge.[25] Njegov je rad također bio dio slikarskog događaja u umjetničkom natjecanju na Ljetnim olimpijskim igrama 1928..[26] Sheparda je 1923. A. A. Milneu preporučio drugi zaposlenik Puncha, E. V. Lucas. Milne je isprva mislio da Shepardov stil nije ono što želi, ali ga je iskoristio za ilustriranje knjige pjesama When We Were Very Young. Zadovoljan rezultatima, Milne je tada inzistirao da Shepard ilustrira Winnie-the-Pooha. Shvaćajući doprinos svog ilustratora uspjehu knjige, pisac je organizirao da Shepard rdobiti dio njegovih tantijema. Milne je također ispisao kopiju Winnie-the-Pooha sljedećim osobnim stihom: [27] Kada me ne bude, Neka Shepard ukrasi moju grobnicu, I stavi (ako ima mjesta) Dvije slike na kamenu: Prasac sa strane sto jedanaest, I Pooh i Prasić u šetnji (157) ... A Petar, misleći da su moji, Hoće li mi dobrodošlicu u raj. Na kraju je Shepard počeo zamjerati `tom blesavom starom medvjedu` jer je smatrao da su ilustracije Pooha zasjenile njegov drugi rad.[28] Shepard je modelirao Pooha ne prema igrački koju je posjedovao Milnein sin Christopher Robin, već prema `Growleru`, plišanom medvjedu u vlasništvu njegova sina.[29] (Growler više ne postoji, dat je njegovoj unuci Minnie Hunt, a zatim ga je uništio susjedov pas.)[30] Njegovo djelo Pooh toliko je poznato da je 300 njegovih preliminarnih skica bilo izloženo u Victoria and Albert Museumu 1969., kada je imao je 90 godina.[31] Shepardova slika Winnieja Pooha, za koju se vjeruje da je naslikana 1930-ih za čajanu u Bristolu, [32] jedina je poznata slika poznatog medvjedića u ulju. Kupljen je na aukciji za 243.000 dolara u Londonu krajem 2000. godine.[33] Slika je izložena u Galeriji Pavilion u Assiniboine Parku u Winnipegu, Manitoba, Kanada, gradu po kojem je Winnie dobila ime.[34] Shepard je napisao dvije autobiografije: Izvučeno iz sjećanja (1957.) i Izvučeno iz života (1961.).[35][36] Godine 1972. Shepard je svoju osobnu zbirku radova i ilustracija poklonio Sveučilištu Surrey. Ovi sada čine E.H. Shepard Archive.[37] Shepard je proglašen časnikom Reda Britanskog Carstva u rođendanskim počastima 1972. godine.

KPM Berlin - Činija za varivo NEUZIERAT Model NEUZIERAT dizajnirao je 1767. godine Friedrich Elias Meyer (oko 1723-1785), nazvan Stariji, nemački vajar i modelar porcelana u epohi Rokokoa. Dizajnirao je mnoge modele za fabriku u Meißenu, ali je slavu stekao kao glavni dizajner za Königlichen Porzellan-Manufaktur Berlin. Dimenzije Visina: 8 cm Pečnik osnove: 15 cm Prečnik otvora: 27,5 cm Težina: 1160 g Na spoljnom delu pukotina koja izgleda kao fabrička greška - vidi se na posebnoj slici. Žig na dnu: Crtež skiptra u plavoj boji. Podglazurno utisnut broj 3 Ovaj oblik plavog skiptra kao žig fabrika „Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin“ koristila je od 1962. do 1992. godine. 1751. godine proizvođač vune Wilhelm Caspar Wegely dobio je kraljevsku privilegiju da otvori fabriku porcelana u Berlinu. Pored toga, Friedrich II Veliki odobrio mu je izuzeće od carine za uvoz potrebnih materijala i obećao zaštitu od konkurencije. Wegely je angažovao prvoklasne majstore preuzimajući ih od konkurentskih preduzeća, angažovao je vajara porcelana Ernst Heinrich Reichard kao glavnog dizajnera, međutim tehničke poteškoće i Sedmogodišnji rat između Prusije i Saksonije uzokovali su neuspeh preduzeća. 1757. godine on je zatvorio kompaniju, a opremu i zalihe materijala u Berlinu otkupio je biznismen Johann Ernst Gotzkowsky. 1761. godine počela je sa radom druga fabrika porcelana u Berlinu. Gotzkowsky je sklopio sporazum sa Wegelyevim glavnim dizajnerom, Ernst Heinrich Reichardom, koji je poznavao tajnu formulu poznatu pod imenom “arcanum”. Reichard je dobio 4.000 talira za tajnu arcanuma, 3.000 za zalihe porcelana i ostalog materijala. Osim toga, on je obećao da će raditi za Gotzkowskog kao čuvar tajne arcanuma i kao glavni menadžer, a Gotzkowsky se obavezao i da preuzme osam njegovih radnika. Cenjen i podržan od strane kralja Pruske, Gotzkowsky j euspeo da u fabriku dovede značajne umetnike i kvalifikovane radnike. Ipak, finansijsko stanje fabrike je počelo da se pogoršava. Pošto je Kraljevsko Ministarstvo finansija bilo u problemima zbog skupih ratova, Gotzkowsky je verovao da postoje male ili nikakve šanse da dobije pomoć od kralja. Kraj rata ujedno je označio i kraj fabrike. Kada Gotzkowsky više nije mogao ni da isplacuje radnike, na scenu je stupio sam kralj, otkupio fabriku za pozamašnu sumu od 225.000 talira, i preuzeo i svih 146 radnika. Kralj je odredio i buduće ime : „Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin“, ili skraćeno KPM, i odobrio da se kao žig koristi kobaltno-plavi kraljevski skiptar. Do abdikacije cara Wilhelma II 1918. godine, KPM je bila u vlasništvu sedam kraljeva i careva. Fabrika je postala model uspešnog poslovanja: nije bilo, tada uobičajenog, dečijeg rada, uvedeno je redovno i ograničeno radno vreme, primanja radnika su bila iznad proseka, isplaćivane su zaštitne penzije, organizovana redovna zdravstvena zaštira i fond za podršku udovicama radnika i siročadi. Među najvažnijim klijentima fabrike bio je sam Friedrich Veliki, koji je ponekad u šali sebe nazivao “najboljim kupcem”. Od 1765. godine do svoje smrti 1786. godine Friedrich II naručio je od KPM porcerlan u vrednosti od 200.000 talira. Samo za svoj dvorac, on je naručio 21 servis, svaki za 36 osoba i oko 500 pojedinačnih delova, dopunjen raskošnim stonim ukrasima. Kao vlasnik fabrike, kralj je koristio “belo zlato” kao efikasno sredstvo diplomatije. Gotovo svi njegovi diplomatski pokloni izašli su iz fabrike, i tako dospeli na stolove evropske aristokratije, kao i ruskog cara. Pod naslednikom Friedricha Velikog, njegovim nećakom Friedricha Wilhelmom II, fabrika je postala jedno od vodećih tehnoloških preduzeća u državi. Novi kralj koristio je ono što je fabrika mogla da pruži,ali je prestao da plaća gotovinom. Iznosi su prosto oduzimani od njegovog učešćau dobiti. Fabrika je napredovala, pa je tako prosečna neto godišnja dobit od 1787. godine nadalje, bila više od 40.000 talira. U prvoj polovini XIX veka, KPM je postala najveći proizvođač oslikanog porcelana u Evropi. Fabrika je bila i pionir u primeni tehnoloških dostignuća, do kojih je došlo s tehničkim napretkom i otkrićima krajem XIX veka, kao i povezivanjem fabrike sa Institutom za hemijsko-tehnološka istraživanja. Posle propasti monarhije 1918. godine KPM je postala fabrika u državnom vlasništvu. Ipak, naziv KPM i skiptar kao žig su zadržani. Posle 1930. godine, dolazak nacional-socijalista na vlast imao je ozbiljne posledice za mnoge umetnike angažovane u KPM. Neki su, zbog svog jevrejskog porekla, morali da emigriraju, a neki su otpušteni zbog solidarnosti sa njihovim jevrejskim kolegama. U noći između 22. i 23. novembra 1943. godine fabrika je skoro potpuno srušena u savezničkom vazdušnom napadu. Uništene su zgrade, postrojenja, zalihe i mnogi istorijski primerci porcelana su nestali. Posle II Svetskog rata KPM se privremeno preselio u grad Selb, odakle je nastavio da snabdeva tržište ukrasnim porcelanom i posuđem. Nakom što su prostorije obnovljene, fabrika se 1957. godine vratila u Berlin. Prema rezoluciji usvojenoj od strane Senata u Berlinu 1988. godine, KPM je postala akcionarsko društvo, pod nazivom „KPM Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin GmbH“. Posle 1990. godine KPM je nastavila da naglašava svoju kulturnu i zanatsku tradiciju, ponovo otkrivajući istorijske oblike, boje i šare. Od 1989. do 2003. godine pogoni fabrike su obnovljeni, u skladu s kustoskim standardima. Istovremeno, proces proizvodnje je tehnološki modernizovan. 2006. godine, nakon nekoliko prethodnih pokušaja privatizacije, berlinski bankar Jörg Woltmann preuzeo je fabriku i postao jedini akcionar. Iste godine, KPM je otvorio svoju novodizajniranu prodajnu galeriju u staroj hali sa pećima. 2007. godine otvorena su izložba i muzej posvećen 250-godišnjoj istoriji kompanije i izrade porcelana. (96/32-15-kp/420)

Stanje kao na fotografijama. Pogledajte bolje sredinu plakata, videcete sta su nedostaci 49cm x 69cm Živi i pusti umrijeti ( engl. Live and Let Die) britanski je akcijski triler iz 1973. To je 8. film iz serijala o Jamesu Bondu i prvi s Rogerom Mooreom u glavnoj ulozi. Film su producirali Albert R. Broccoli i Harry Saltzman. Početkom sedmadesetih, Broccoli i Saltzman htjeli su novog glumca za ulogu Bonda, koji će zamijeniti Seana Conneryja, koji je nastupio u nekoliko Bond filmova u šezdesetima. Nakon duge potrage, izabrali su Rogera Moorea. Film je djelomično temeljen na istoimenom romanu Iana Fleminga. U filmu, narko-kralj znan kao Mr. Big planira distribuirati dvije tone heroina besplatno kako bi uništio protivničke narko-kartele. Bond uskoro upada u svijet gangstera i vudua, a u isto vrijeme mora zaustaviti Mr. Biga. Živi i pusti umrijeti bio je prvi film za koji glazbu nije napisao John Barry, nego George Martin, a prvi se put pojavljuje izmišljena zemlja (to će se ponoviti u filmu Dozvola za ubojstvo). Osim toga, to je jedini film u kojem Bond izvršava političko ubojstvo, jer je lik Kanange kojeg je ubio, lider države. Prvi je i po tome što se Q nije pojavio, iako se spominje u jednoj od prvih scena kad gđica. Moneypenny daje Bondu njegovu jedinu napravu, specijalno modificirani podvodni sat Rolex s hiper-magnetskim svojstvima i rotacijskim bridom. Q se pojavljuje u filmu Dr. No, iako ga nije glumio Desmond Llewelyn, a ne obraćaju mu se s Q nego njegovim pravim imenom, bojnik Boothroyd. Kad su Broccoli i Saltzman htjeli zamijeniti Seana Conneryja, isprva su odlučili da neće angažirati drugog glumca nego nekog iz oružanih snaga. Tako se u mnogim vojnim časopisima pojavila reklama s rečenicom: `Are you 007?` Ova ideja poslije odbačena nakon što je prigovorilo britansko društvo glumaca (Equity) i zatražilo da se prestane s tim. Do 1972. Broccoli i Saltzman su testirali mnoge glumce za glavnu ulogu, od kojih su najpoznatiji bili Julian Glover (kasnije negativac u filmu iz 1981., Samo za tvoje oči), John Gavin, Jeremy Brett i Michael Billington, koji je na kraju izgubio ulogu od Rogera Moorea. Kasnije je Billington bio glavna zamjena za Moorea, a 1977. se pojavio u filmu Špijun koji me volio, kao negativac kojeg ubijaju u uvodnoj sekvenci. Moore je bio jedan od kandidata za ulogu Bonda nakon filma Samo dvaput se živi, ali brzo je ispao iz konkurencije jer je već bio popularan u ulozi Simona Templara u televizijskoj seriji Svetac. Živi i pusti umrijeti označio je i pojavljivanje prve Afroameričke Bond djevojke, Rosie Carver (koju je glumila Gloria Hendry). Kad je film objavljen u Južnoj Africi, izrezane su scene s Gloriom Hendry i Rogerom Mooreom jer je vlada zabranjivala međurasne odnose zbog apartheida. Producenti su se potrudili da se James Bond kojeg glumi Roger Moore dosta razlikuje od onog kojeg je proslavio Sean Connery, možda da se izbjegnu usporedbe s Georgeom Lazenbyjem. Na primjer: Mooreov James Bond nikada ne naručuje votka martini, pije burbon viski; Mooreov Bond ne nosi šešir; puši cigare, ne cigarete. Filmske lokacije London, Engleska New Orleans, Louisiana San Monique, Jamajka New York City, New York Lokacije snimanja Pinewood Studios Jamajka Hotel San Souci Lido New York City Casting U filmu se prvi put pojavljuje šerif iz Louisiane J.W. Pepper (glumi ga Clifton James), koji će poslije reprizirati ulogu u filmu Čovjek sa zlatnim pištoljem. Bio je to i prvi film s Davidom Hedisonom u ulozi Felixa Leitera, koji će kasnije pojaviti u filmu Dozvola za ubojstvo. Nijedan drugi glumac nije glumio Leitera više od jednom. Jamajkanski agent, Quarrel Mlađi, je sin Quarrela iz filma Dr. No. Quarrel se u serijalu romana prvi put pojavio u Živi i pusti umrijeti, a umro je u Dr. Nou. Madeline Smith, koja je glumila prekrasnu talijansku agenticu gđicu. Caruso koja se nalazi s Bondom u krevetu na početku filma, preporučio je Roger Moore nakon što je radila s njim na televiziji. Smithova je rekla kako je Moore bio izrazito pristojan na snimanju, ali se osjećala neugodno s njim obučena samo u plavi bikini jer je Mooreova žena bila na setu. Snimanje Redatelju se toliko svidjela kaskaderska scena preskakanja preko aligatora da je glavnog negativca nazvao po kaskaderu koji je to izveo, Rossu Kanangi, vlasniku farme aligatora gdje je snimljena scena. U jednom ponavljanju scene, zadnji aligator je dohvatio Kananginu potkoljenicu, rasparavši mu hlače. Ovo se može detaljno vidjeti na DVD izdanju. Filmaši su farmu otkrili dok su tražili lokacije za snimanje. Vidjeli su znak s natpisom `ONI KOJI NEOVLAŠTENO UĐU BIT ĆE POJEDENI.` Taj znak može se vidjeti i u filmu. Za scenu s aligatorima, Moore je predlagao da nosi cipele od aligatorove kože. Bondov gliser u sceni preskoka preko rukavca rijeke nenamjerno je postavio Guinnessov svjetski rekord u to vrijeme. Magnetski sat (Podvodni Rolex) - Bondu ga donosi gđica. Moneypenny od Q-ovog odjela. Uključen, isijava snažno magnetsko polje. U teoriji, Bond tvrdi kako može čak skrenuti metak, iako u stvarnosti na metke magnetsko polje ne djeluje. Detektor prisluškivača - Bond koristi mali uređaj kojim može pretražiti sobu u potrazi za elektronskim mikrofonima. Odašiljač Morseova koda Glastron gliseri - korišteni u utrci brodova u Louisiani. Glumci Roger Moore - James Bond Bernard Lee - M Lois Maxwell - Gđica. Moneypenny David Hedison - Felix Leiter Yaphet Kotto - Dr. Kananga/Mr. Big Jane Seymour - Solitaire Clifton James - Šerif J.W. Pepper Julius Harris - Tee Hee Johnson Geoffrey Holder - Barun Samedi Gloria Hendry - Rosie Carver Roy Stewart - Quarrel mlađi Madeline Smith - Gđica. Caruso Naslov izvornika Live and Let Die Redatelj Guy Hamilton Producent Harry Saltzman Albert R. Broccoli Scenarist Ian Fleming (roman) Tom Mankiewicz Glavne uloge Roger Moore Yaphet Kotto Jane Seymour David Hedison Glazba George Martin Paul McCartney Linda McCartney Snimatelj Ted Moore Montaža Bert Bates Raymond Poulton John Shirley Distributer United Artists Godina izdanja 1973. Trajanje 116 min. Država Flag of the United Kingdom.svg Ujedinjeno Kraljevstvo Jezik engleski Žanr triler Proračun $7,000,000 Prethodni Dijamanti su vječni Sljedeći Čovjek sa zlatnim pištoljem Originalan filmski plakat Vesna film

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Fali 78 slicica od 269 Dinastija (engl. Dynasty) američka je televizijska sapunica u udarnom terminu koja je emitovana od 12. januara 1981. do 11. maja 1989. godine na ABC-ju. Serija, tvoraca Ester i Ričarda Šapiro i producenta Arona Spelinga, vrti se oko Karingtonovih, bogate porodice koja živi u Denveru. Glavne uloge igraju Džon Forsajt kao naftni magnat, Blejk Karington, Linda Evans kao njegova nova supruga, Kristal, i kasnije Džoun Kolins kao njegova bivša supruga, Aleksis. Seriju je ABC zamislio da se takmiči sa serijom u udarnom terminu, Dalas, CBS-a. Rejtinzi prve sezone serije nisu bili impresivni, ali je poboljšanje druge sezone uključivalo dolazak Kolinsove kao intrigantne Aleksis, kada je je gledanost ušla među prvih 20. Do jeseni 1982, bila je top 10 serija, a do proleća 1985, bila je prva serija u Sjedinjenim Državama. Popularnost serije je značajno opala tokom poslednje dve sezone, a na kraju je otkazana u proleće 1989. godine nakon devet sezona i 220 epizoda. Dvodelna mini-serija, Dinastija: Ponovo na okupu, emitovana u oktobru 1991. Ribut serija sa novom glumačkom postavom premijerno je emitovana u oktobru 2017. godine na The CW-u. Dinastija je svake godine između 1981. i 1986. nominovana za nagradu Zlatni globus za najbolju TV dramsku seriju, osvojivši 1983. godine. Serija je iznedrila uspešnu liniju modnih i luksuznih proizvoda, a takođe i spin-of pod nazivom Kolbijevi. Ostali značajni članovi glumačke ekipe su Pamela Sju Martin, Lojd Bokner, Heder Loklir, Katarina Oksenberg, Majkl Nejder, Dajen Kerol, Ema Sams, Rok Hadson, Kejt O’Mara i Stefani Bičam. Na prostoru bivše SFR Jugoslavije, sve epizode serije emitovala je TV Beograd od 1984. do 1992. godine. U Srbiji se nakon raspada Jugoslavije emitovala na Palmi tokom 1994. i BK tokom 2003. godine. Početak Godine 1980. najveću gledanost u SAD imala je TV serija Dalas, koja se emitovala na TV kanalu Si-Bi-Es. Najveći konkurent Si-Bi-Esa, TV kanal Ej-Bi-Si, tražio je nešto novo u svojoj programskoj šemi da bi izbio u vrh gledanosti. Pošto je američka populacija bila očarana životom bogataša, glamurom i pohlepom u seriji Dalas, direktor Ej-Bi-Sija Ted Harbet, obratio se filmskom i televizijskom producentu Aronu Spelingu da osmisli seriju poput Dalasa. Speling, koji je na Ej-Bi-Siju imao nekoliko hit serija, razgovarao je sa bračnim parom Šapiro, Ričardom i Ester, koji su imali u ponudi napisan pilot scenario nazvan „Nafta”. Spelingu se dopao scenario o bogatašu Bleku Parkherstu iz Denvera, koji ima naftnu kompaniju, svoj privatni avion, poseduje ergelu konja, fudbalski tim i živi na velikom imanju u kući od 48 soba. Ej-Bi-Si je prihvatio scenario i naručio 13 epizoda uz uslov da dođe do izmene u prezimenu glavnih junaka. Tako je prezime bogataša Parkhersta promenjeno u Karington, a prezime njegovog rivala Korbija u Kolbi. Odabir glumaca Aron Speling je za ulogu Blejka Karingtona predložio da to bude njegov blizak prijatelj, glumac Džon Forsajt. Šezdesetdvogodišnji Forsajt je u to vreme bio već angažovan u Spelingovoj seriji „Čarlijevi anđeli”, gde je glumio Čarlija, ali mu se lice nikad nije videlo, već se čuo samo njegov glas preko telefona. Ej-Bi-Si mreža je to odbila i tražila da to bude neki mlađi, naočit i prefinjeniji, a pre svega poznatiji glumac. Izabran je Džordž Pepard, koji je glumio u filmu „Doručak kod Tifanija”. Ej-Bi-Si je morao da plati veći honorar za Peparda, tako da su producenti krenuli u odabir glumaca koji bi TV mrežu manje koštali. Za ulogu Blejkove sekretarice Kristal, izabrana je Linda Evans, koja je svojim držanjem i izgledom zadivila Ester Šapiro na audiciji. Za ulogu Stivena, Blejkovog sina koji je homoseksualac, izabran je mladi glumac Al Korli, a za ulogu Blejkove razmažene ćerke Falon izabrana je Pamela Su Martin. Za ulogu Blejkovog rivala Sesila Kolbija izabran je Lojd Boxner, a za njegovog bratanca Džefa, glumac Džon Džejms. Pošto je snimanje u Denveru bilo skupo, producenti serije su u Kaliforniji, u blizini San Franciska, našli raskošnu kuću sa velikim imanjem koja je poslužila za rezidenciju Karingtonovih. Kada je počelo snimanje pilot epizode Džordž Pepard se sukobio sa producentima zahtevajući da se izmeni njegova uloga jer je smatrao da je slična sa ulogom Džeja Ara iz serije „Dalas”. Tri nedelje kasnije, Džordž Pepard je dobio otkaz, a Aron Speling je ponovo predložio Džona Forsajta za ulogu Blejka Karingtona što je Ej-Bi-Si mreža prihvatila, zato što ih je manje koštao nego Pepard. Forsajt je takođe tražio da njegov lik ne bude zloban, pa je došlo do manjih izmena u scenariju, tako da su scene u kojima se pojavljivao Pepard ponovo snimljene, ovog puta sa Džonom Forsajtom. Naziv serije Nakon što je snimljena pilot epizoda čelnim ljudima sa Ej-Bi-Sija se nije svideo naziv „Nafta”, zašto što je podsećao na naftne bušotine, a ne na raskoš i bogatstvo, o čemu se u seriji zapravo radilo. Uzeli su obzir 50 naslova, i odabrali naslov „Dinastija”. Da bi uz naziv „Dinastija” išla neka odgovarajuća otmena muzika, angažovan je Bil Konti, poznati kompozitor koji je komponovao muziku za film „Roki” i bio dirigent dodele Oskara. Kada je glavna kompozicija urađena snimljena je i naslovna špica, koja je u naslovnom kadru imala krov rezidencije Karingtonovih iznad koje u početku belim, a kasnije žutim slovima stoji naziv Dinastija. Prva epizoda Emitovanje prve epizode bilo je planirano za jesen 1980. godine, ali je odlagano više puta zbog štrajka američkih glumaca. Producenti su ubedili Ej-Bi-Si da pilot epizodu emituju u vidu filma u trajanju od 3 sata. Pilot epizoda je nazvana „Nafta”, onako kako je bio prvobitni naziv za seriju. Konačno, 12. januara 1981. godine, emitovana je prva epizoda serije Dinastija u vidu trosatnog TV filma. Sedam dana kasnije Ronald Regan je položio zakletvu tradicionalnom primopredajom dužnosti na mesto predsednika Sjedinjenih Američkih Država. Na toj funkciji je ostao do 1989. kada se i Dinastija završila. Prva epizoda bila je puna intriga i pikanterija: bogati naftni magnat Blejk Karington ženi se sa svojom sekretaricom Kristal, njegov sin Stiven priznaje da je homoseksualac, a njegova ćerka Falon spava sa porodičnim vozačem ali i flertuje sa očevim rivalom Sesilom Kolbijem. U to vreme u grad se vraća Metju Blajzdel, vodeći geolog Blejkove kompanije Denver Karington i nekadašnji Kristalin ljubavnik. Pilot epizoda nije imala veliku gledanost, a kritika je seriju nazvala jeftinom kopijom serije Dalas. To nije mnogo smetalo producentima „Dinastije”, koji su u daljem toku serije imali mnogo razlika u odnosu na Dalas, prevashodno zbog lika Stivena Karingtona koji je bio homoseksualac, što je u to vreme bio pravi „mač sa dve oštrice” na američkoj televiziji.

411 Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! 81 % Popunjen 152 od 187, fali 35 slicica Tolkinove fantastične povesti Srednjeg sveta nastale su kada je on, kao i mnogi očevi, počeo da izmišlja priče za svoje sinove, priče koje su polako izrastale u stvarnost čitavog jednog nepostojećeg sveta. A onda se, leta 1930, desilo nešto presudno za rođenje jedne od najvećih knjiga XX veka. „Sedeo sam i pregledao školske testove. Jedan učenik milostivo je ostavio jednu stranicu praznu, što je najbolja stvar koja se može dogoditi onome ko pregleda radove. Na tom praznom listu ja sam naškrabao: ’U jednoj rupi u zemlji živeo je Hobit’. Niti sam tada znao niti sad znam zašto. U mom slučaju uvek su prvo nastajala imena, i ona su pokretala priču u mojoj glavi. Na kraju sam samo pomislio da bi bilo dobro da saznam šta je to Hobit, i šta on radi u toj rupi u zemlji.” Ubrzo je Tolkin nacrtao i mapu sveta u kojem obitavaju Hobiti (tzv. Trorovu mapu), ispisao toponime, a onda se sve to dugo, dugo krčkalo u njemu. Nekoliko godina potom priča je počela da se raspliće sama od sebe, a pisac je imao osećaj ne da izmišlja nego da objavljuje priču koja „negde” već postoji. Bilo kako bilo, objašnjenje ko su i čime se bave Hobiti stiglo je pred engleske čitaoce 1937. godine, u romanu pod nazivom Hobit. Obimnu trilogiju Gospodar Prstenova - Družina Prstena, Dve kule i Povratak kralja – Tolkin je pisao od 1936. do 1949. godine. Prva dva dela izašla su tek 1954. godine, a treći godinu kasnije. Tolkin postaje jedan od najčitanijih pisaca svog vremena, a zanimanje za Gospodara Prstenova ne jenjava. Mnogo je rasprava napisano o tome šta je Tolkin hteo da kaže svojim delom, i da li je, s obzirom na vreme nastanka romana, stvarajući likove zlih Orka mislio na naciste ili na komuniste. Osim u političkom, Gospodara Prstenova tumačili su mnogi i u filozofskom, religijskom, kulturološkom, pa čak i ezoteričnom ključu. Tolkin, ratni veteran Prvog svetskog rata koji je u bici na Somi izgubio sve svoje prijatelje, odgovarao im je kako ne podnosi alegoriju niti ga zanimaju knjige „s tezom”. Džon Ronald Ruel Tolkin (engl. John Ronald Reuel Tolkien; Blumfontejn, 3. januar 1892 — Oksford, 2. septembar 1973) bio je profesor anglosaksonskog jezika na Oksfordskom univerzitetu u periodu od 1925. do 1945. godine, kao i profesor engleskog jezika i književnosti, takođe na Oksfordu, od 1945. do 1959. godine. [1] Bavio se pisanjem epske fantastike, fantastike uopšte i poezije tokom celog života, i kroz njih je doživeo međunarodnu slavu. Van naučnih krugova, najpoznatiji je kao autor romana „Gospodar prstenova“, zatim njegovog prethodnika, „Hobita“, kao i velikog broja posthumno izdatih knjiga o istoriji zamišljenog sveta zvanog Arda, najviše jednog njenog kontinenta, Srednje zemlje, gde se odigrava radnja ova njegova dva najpoznatija romana. Velika popularnost i uticaj ovih dela su ustoličila Tolkina kao oca žanra moderne epske fantastike. Što se tiče naučnih krugova, bio je cenjeni leksikograf i stručnjak za anglosaksonski i staronordijski jezik. Bio je član udruženja pisaca The Inklings i blizak prijatelj K. S. Luisa. Tolkin je rođen u Blumfontejnu u današnjoj Južnoafričkoj Republici, kao sin Artura Tolkina (Arthur Tolkien), engleskog bankara, i Mejbel Tolkin, rođene Safild (Mabel Tolkien, neé Suffield). Većina Tolkinovih predaka po ocu, koliko je poznato, bili su zanatlije. Porodica Tolkin potiče iz Saksonije u Nemačkoj, ali u 18. veku su se morali iseliti iz Saksonije zbog Sedmogodišnjeg rata. Prezime Tolkin je anglicizirano Tollkiehn od nemačkog tollkühn, ludo odvažan. Lik pod imenom Profesor Rašbold (Professor Rushbold) u The Notion Club Papers je aluzija na ovo ime. Tolkin je imao samo jednog brata, Hilarija Artura Ruela Tolkina (Hillary Arthur Reuel Tolkien), rođenog 17. februara 1894. godine.[2] Tolkin se sa svojom majkom, koja se teško nosila sa afričkom klimom, vratio u Englesku u trećoj godini – otac mu je umro u Južnoj Africi od teškog krvarenja u mozgu pre nego što im se mogao pridružiti. Pošto je on bio jedini član porodice koji je bio zaposlen, živeli su sa Mejbelinim roditeljima u Birmingemu neko vreme, ali su uskoro, već 1896, prešli u Serhol (Sarehole), tada selo u Vorikširu, a danas deo Birmingema. Mejbel je podučavala svoja dva sina i Džon je bio predan učenik. Naučila ga je mnogo o botanici, ali najviše su ga zanimali jezici – majka ga je naučila osnovama latinskog vrlo rano. Naučio je da čita u četvrtoj godini, a ubrzo je znao i dobro da piše. Pohađao je Školu kralja Edvarda (King Edward’s School), Akademiju kralja Filipa (King Phillip’s Academy) i studirao je na Egzeter koledžu u Oksfordu (Exeter College, Oxford). Njegova majka je prešla u rimokatoličku veru, uprkos oštrim protestima njene porodice. Umrla je od dijabetesa 1904, kada je Tolkinu bilo dvanaest godina, a on je ceo život smatrao da je postala mučenik za svoju veru, što će imati veliki uticaj na njegova katolička uverenja. Tolkinova predana vera je bila značajni faktor u prevođenju K. S. Luisa u hrišćanstvo, a njegova dela sadrže dosta hrišćanske simbolike i vrednosti. Budući siroče, odgajio ga je otac Frensis Morgan (Father Francis Morgan) iz Birmingemskog oratorijuma, u delu Birmingema zvanom Edžbaston (Edgbaston), gde je dalje i odrastao. Tamo je upoznao i zaljubio se u Edit Brat (Edith Bratt) (koja će kasnije poslužiti kao model za Lutijenu). Uprkos mnogim preprekama, on uspeva da se oženi njome, svojom prvom i najiskrenijom ljubavi u životu. Tolkin se priključio britanskoj vojsci tokom Prvog svetskog rata. U tom periodu je video mnoge sadrugove, od kojih su neki bili njegovi najbliži prijatelji, kako ginu, a on sam je uskoro završio u bolnici zbog rovovske groznice. Tokom oporavka, počinje da piše seriju bajki, zasnovanih na proučavanju mitologije i folklora, koje naziva „Knjiga izgubljenih priča“ (The Book of Lost Tales). Proučavaoci njegovih dela kažu da je rat uticao na njegovo pisanje i to tako što je kroz fantaziju nalazio put da pobegne od okrutne realnosti fabrika, mašina, pušaka i bombi 20. veka. Njegovo prvo civilno zaposlenje nakon rata bilo je na Oksfordskom rečniku engleskog jezika (Oxford English Dictionary), u kojem je, među mnogim drugim, reč morž (engl. walrus) njegov unos. 1920. godine postaje docent za engleski jezik na Univerzitetu u Lidsu (University of Leeds), ali se 1925. vraća u Oksford kao profesor anglosaksonskog jezika. 1945. godine prelazi na oksfordski koledž Merton (Merton College, Oxford), gde postaje profesor engleskog jezika i književnosti, što ostaje sve do penzionisanja 1959. godine. Džon i Edit Tolkin imaju četvoro dece: Džona Fransisa Ruela (John Francis Reuel) (1917.), Majkla Hilarija Ruela (Michael Hilary Reuel) (1920), Kristofera Ruela (Christopher Reuel) (1924.) i Prisilu Anu Ruel (Priscilla Anne Reuel) (1929.). Tolkin je umro u Oksfordu 1973. godine, i sahranjen je na groblju Volverkot (Wolvercote Cemetery) kraj svoje žene Edit, a na nadgrobnom spomeniku su uz njihova imena uklesana i imena Berena i Lutjene, upoređujući njihovu ljubav sa najvećom ljubavnom pričom Srednje zemlje. Njegova dela Tolkin je uživao u izmišljanju priča da bi zabavio decu. Svake godine je za njih pisao pisma od Božić Bate i slao im ih za Božić. Ona su sakupljena i izdata u knjizi pod imenom „Pisma od Božić Bate“ (The Father Christmass Letters). Tolkin nikada nije očekivao da će njegove priče postati popularne. Na nagovor bivšeg studenta, izdao je knjigu koju je napisao za svoju decu pod naslovom „Hobit“ (The Hobbit) 1937. godine. Iako namenjena deci, postala je popularna i kod odrasle čitalačke publike, i to dovoljno popularna da izdavačka kuća „Allen & Unwin“ zatraži od Tolkina da napiše nastavak. Ovo je rezultovalo njegovim najpoznatijim delom, koje će postati trotomni roman „Gospodar prstenova“ (The Lord of the Rings) (izdat u periodu 1954 — 1955). Tolkinu je trebalo skoro deset godina da napiše svoju sagu, tokom kojih je imao svesrdnu podršku prijatelja iz The Inklings, posebno K. S. Luisa, autora poznate serije knjiga o zemlji Narniji. „Gospodar prstenova“ je ubrzo postao veoma popularna knjiga kod mlađe populacije 1960-ih, i do danas je ostao u vrhu čitanosti kao jedno od najpopularnijih dela fantastike XX veka, i prema prodaji i prema ispitivanjima čitatelja. Tolkin je u početku nameravao da ispriča dečju priču sličnu „Hobitu“, ali ona je ubrzo prerasla u mračnije i ozbiljnije delo. Iako direktan nastavak Hobita, obraća se starijoj publici, opisujući mnogo dublju i veću istoriju Srednje zemlje, čija će se veličina i sjaj pokazati tek u posthumno skupljenim rukopisima izdatim u knjizi „Silmarilion“ (The Silmarillion) i drugim knjigama. Tolkin je bio profesionalni filolog i jezici i mitologije koje je proučavao ostavili su veliki trag u njegovim delima. Tako su imena Patuljaka iz „Hobita“ potiču iz mitova Voluspa (Völuspá) i Eda (Edda), dok su neki zapleti (npr. krađa pehara iz zmajevog legla) uzeti iz epa „Beovulf“ (Beowulf). Tolkin je nastavio da se bavi istorijom Srednje zemlje do svoje smrti. Njegov sin Kristofer Tolkin je uz pomoć pisca fantastike Gaja Gavrijela Keja (Guy Gavriel Kay) sredio deo tog materijala i izdao ga u jednom delu pod imenom „Silmarilion“ 1977. godine. Kristofer je nastavio da sređuje i izdaje materijal vezan za nastanak Srednjeg sveta, odnosno dela kao što su „Istorija Srednje zemlje“ (The History of Middle-earth)` u dvanaest tomova i „Nedovršene priče“ (Unfinished Tales). Ona sadrže nedovršene, napuštene, alternativne i često kontradiktorne verzije priča na kojima je Tolkin radio decenijama, često ih prerađujući, prepisujući i proširujući. Samo je „Silmarilion“ u skladu sa prethodno izdatim romanima, i to samo zahvaljujući Kristoferovoj preradi – iako i on sam kaže da i dalje ostaju neke nesuglasice. Čak je i „Hobit“ ostao delimično neusaglašen sa „Gospodarom prstenova“ nakon njegovog izdavanja, iako je mnogo toga izmenjeno i čak jedno celo poglavlje prerađeno u drugom izdanju iz 1951. Tolkina je njegov prijatelj K. S. Luis predložio kao jednog od kandidata za Nobelovu nagradu za književnost, 1961. godine, ali je taj predlog bio odbijen zbog njegove proze i `njegov način pripovedanja nije na najvišem nivou`, kako je rekao jedan od članova žirija Anders Osterling. Te godine nagradu je osvojio Ivo Andrić.[3] U univerzitetu Market (Marquette University) u Milvokiju, Viskonsin, SAD čuvaju se originalni rukopisi „Gospodara prstenova“ i „Hobita“, dok su u Oksfordu rukopis „Silmariliona“ i Tolkinovih naučnih radova (među kojima i najbolji prevod epa „Beovulf“ na engleski jezik, koji je nađen tek nedavno, ali je već postao obavezna literatura za studente engleskog jezika i književnosti u Oksfordu). Jezici Filologija, nauka o jezicima, ostala je Tolkinova najveća ljubav tokom celog života. Budući lingvista, stvorio je čak petnaest veštačkih jezika, od kojih su napoznatija dva vilovnjačka iz „Gospodara prstenova“ : kvenija i sindarin. Kasnije je razvio čitavu kosmogoniju i istoriju Srednje zemlje kao pozadinu za te jezike. Uz ogromno poznavanje anglosaksonskog i drevnog norveškog jezika, Tolkin je govorio ili razumeo dosta evropskih jezika, od velškog i gelskog do romanskih (francuski, španski i italijanski), germanskih (rani oblici nemačkog i holandskog kao što je stari saksonski) i baltičkih i slovenskih (kao što su litvanski i ruski, a sa razumevanjem je čitao i srpski). Od svih jezika koje je znao, najviše je voleo finski, koji je naučio da bi u originalu mogao pročitati finski ep Kalevala (Kalevala); govorio je da mu zvuk finskog najviše prija. Bibliografija Imena dela su data u originalu, uz naslov na srpskom jeziku, ako je delo prevedeno i izdato na njemu. Naučni radovi A Middle-English Vocabulary (1922) Sir Gawain and the Green Knight (1924) – sa E. V. Gordonom, anonimno remek-delo srednjoengleske književnosti Some Contributions to Middle-English Lexicography (1925) The Devil’s Coach Horses (1925) Anacrene Wisse and Hali Meiohad (1929) Sigelwara Land – I & II (1932/1935) The Reeve’s Tale (1934) The Monsters and the Critics (1936) – predavanje, revolucionarna savremena kritika „Beovulfa“ Songs for the Philologistis (1936) On Fairy-Stories (1939) Sir Orfeo (1944) – izdanje srednjovekovne pesme On Fairy-Stories (1947) – esej Ofermod (1953) – uz pesmu The Homecoming of Beorhtnoth, Beorhthelm’s Son Ancrene Wisse: The English Text of Ancrene Riwle (1962) English and Welsh (1963) Jerusalem Bible (1966) – pomoćni prevodilac i leksikograf Proza The Hobbit or There and Back Again (1937) – Hobit ili Tamo i opet natrag The Leaf by Niggle (1945) – Mazalov list – kratka priča Farmer Giles of Ham (1949) – Farmer Gil od Buta The Lord of the Rings - Gospodar prstenova The Fellowship of the Ring (1954) – Družina Prstena The Two Towers (1954) – Dve kule The Return of the King (1955) – Povratak kralja Tree and Leaf (1964) – Drvo i List (O Vilinskim pričama i Mazalov List uz pesmu Mitopeja) Tolkien on Tolkien (1966) – autobiografija Smith of Wotton Major (1967) – Kovač iz Velikog Vutona Poezija Godine označavaju vreme nastanka, osim ako nije drugačije napomenuto. The Battle of the Eastern Field (1911) From the many-willow`d margin of the immemorial Thames (1913) Goblin Feet (1915) The Happy Mariners (1920) The Clerke`s Compleinte (1920) Iumonna Gold Galdre Bewunden (1923) The City of the Gods (1923) The Eadigan Saelidan (1923) Why the Man in the Moon Came Down Too Soon (1923) Enigmala Saxonic - a Nuper Inventa Duo (1923) The Cat and the Fiddle: A Nursery-Rhyme Undone and its Scandalous secret Unlocked (1923) An Evening in Tavrobel (1924) The Lonely Isle (1924) The Princess Ni (1924) Light as Leaf on Lindentree (1925) The Nameless Land (1926) Adventures in Unnatural History and Medieval Metres, being the Freaks of Fisiologus (1927) Progress in Bimble Town (1931) Errantry (1933) Fíriel (1934) The Adventures of Tom Bombadil (1934) Songs for the Philologists sa E. V. Gordonom i dr., izdato 1936. The Dragon`s Visit (1937) Knocking at the Door: Lines induced by sensations when waiting for an answer a the door of an Exalted Academic Person (1937) The Lay of Aotrou and Itroun (1945) The Homecoming of Beorhtnoth, Beorhthelm`s Son (1953) Imram (1955) Zbirka The Adventures of Tom Bombadil and Other Verses from the Red Book – Avanture Toma Bombadila i drugi stihovi iz Crvene knjige (1962) Bilbo`s Last Song (1966) Zbirka The Road Goes Ever On izdata (1967) Once upon a time (1965) For W. H. A. (1967) Lay of the Children of Húrin – štampana u The Lays of Beleriand (1985) The Lay of Leithian – štampana u The Lays of Beleriand (1985) Posthumno izdata dela Prevodi pesama Pearl i Sir Orfeo (1975) The Father Christmas Letters (1976) The Silmarillion – Silmarilion (1977) Pictures by J. R. R. Tolkien (1979) Unfinished Tales of Númenor and Middle-earth – Nezavršene priče Numenora i Srednjeg sveta (1980) The Letters of J.R.R. Tolkien (priredili Kristofer Tolkin i Hamfri Karpenter [Humphrey Carpenter]) (1981) The Old English Exodus Text (1981) Finn and Hengest: The Fragment and the Episode (1981) Mr. Bliss (1982) The Monsters and the Critics – zbirka eseja (1983) The History of Middle-Earth: (1983—1996) I The Book of Lost Tales 1 (1983) II The Book of Lost Tales 2 (1984) III The Lays of Beleriand (1985) IV The Shaping of Middle-earth (1986) V The Lost Road and Other Writings (1987) VI The Return of the Shadow (The History of The Lord of the Rings vol. 1) (1988) VII The Treason of Isengard (The History of The Lord of the Rings vol. 2) (1989) VIII The War of the Ring (The History of The Lord of the Rings vol. 3) (1990) IX Sauron Defeated (The History of The Lord of the Rings vol. 4) (1992) X Morgoth`s Ring (The Later Silmarillion vol. 1) (1993) XI The War of the Jewels (The Later Silmarillion vol. 2) (1994) XII The Peoples of Middle-earth (1996) Index (2002) J. R. R. Tolkien: Artist and Illustrator – zbirka Tolkinove umetnosti (1995) Roverandom – [?] (1998) The Children of Húrin - Deca Hurinova (Priredio Kristofer Tolkin, ilustrovao Alan Li) (2007) The Legend of Sigurd and Gudrún (2009) The Fall of Arthur (2013) The Story of Kullervo (2015) The Tale of Beren and Luthien — Priča o Berenu i Lutijeni (Priredio Kristofer Tolkin, ilustrovao Alan Li) (2017) The Fall of Gondolin — Pad Gondolina (Priredio Kristofer Tolkin, ilustrovao Alan Li) (2018) Knjige o Tolkinu i njegovom svetu Mali izbor od knjiga koje su napisane o Dž. R. R. Tolkinu i njegovom svetu: J. R. R. Tolkien - A Biography – biografija autora Hamfrija Karpentera [Humphrey Carpenter] (1977) The Complete Guide to Middle-earth – enciklopedijska knjiga Roberta Fostera [Robert Foster] (1978) Journeys of Frodo – atlas „Gospodara prstenova“ autora Barbare Streči [Barbara Strachey] (1981) The Atlas of Middle-earth – atlas „Gospodara prstenova“, „Hobita“, „Silmariliona“ i „Nezavršenih priča“ autora Keren Vin Fonstad [Karen Wynn Fonstad] (1991) J. R. R. Tolkien - Author of the Century – T. A. Šipi [T. A. Shippey] (2000) The Complete Tolkien Companion - 3rd edition – enciklopedijska knjiga, koja pokriva „Gospodara prstenova“, „Hobita“, „Silmarilion“ i „Nezavršene priče“, znatno dopunjeno izdanje od prethodna dva, autora Dž. E. A. Tajler [J. E. A. Tyler] Filmovi zasnovani na Tolkinovim knjigama „Gospodar prstenova“ je adaptiran u film iz tri dela (2001, 2002. i 2003), koji je režirao novozelandski reditelj Piter Džekson [Peter Jackson]. 1978. godine je Ralf Bakši [Ralph Bakshi] režirao animirani film (sniman u rotoskop tehnici) koji pokriva otprilike polovinu romana, a čiji nastavak nije nikada snimljen. 1980. je drugi reditelj, Rankin-Bas [Rankin-Bass], snimio dečji animirani film koji se ugrubo nastavlja na Bakšijev, pod nazivom Povratak kralja, a isti reditelj je nešto ranije (1977) snimio i animirani TV film prema „Hobitu“. „Hobit“ je adaptiran u filmu iz tri dela: „Neočekivano putovanje“ (2012), „Šmaugova pustošenja“ (2013) i „Bitka pet armija“ (2014), koji je režirao Piter Džekson. Tolkin je prava za film, scenu i robu „Hobita“ i „Gospodara prstenova“ prodao firmi United Artists 1968. godine, ali oni nikada nisu snimili film, tako da su 1976. prodali prava firmi Tolkien Enterprises. Prava za „Silmarilion“ i dalje pripadaju firmi The J.R.R. Tolkien Estate ltd., koja je u vlasništvu njegovih potomaka. Umetnici Umetnici koji su inspiraciju našli u Tolkinovim delima, kao i umetnici koji su oslikali izdanja njegovih dela na srpskom jeziku: Polina Bejns [Pauline Bayens] – Tolkinova omiljena umetnica Inger Edelfeld [Inger Edelfeldt] Rodžer Garland [Roger Garland] Majkl Hejg [Michael Hague] Tim i Greg Hildebrant [Tim and Greg Hildebrant] Džon Hau [John Howe] – učestvovao u vizuelnom oblikovanju Džeksonovog „Gospodara prstenova“ Alan Li [Alan Lee] – učestvovao u vizuelnom oblikovanju Džeksonovog „Gospodara prstenova“ Angus MakBrajd [Angus McBride] Ted Nasmit [Ted Nasmith] Dobrosav Bob Živković, slike za srpsko izdanje Gospodara prstenova Vladimir Vesović, slike za Avanture Toma Bombadila i drugi stihovi iz Crvene knjige Petar Meseldžija, slike Gandalf i Shadow comes Bojana Dimitrovski, strip „Hobit“ Boban Savić - Geto, slike za Farmer Gil od Buta...

Plava ptica, knj. 8. i 9 Odlično očuvano! Autor - osoba Kipling, Radjard, 1865-1936 = Kipling, Rudyard, 1865-1936 Naslov Knjiga o džungli : priče iz životinjskog sveta / napisao Radjard Kipling ; [prevela Olga Dimitrijević ; ilustracije D. Stojanović] Jedinstveni naslov ǂThe ǂjungle book. srpski jezik Vrsta građe roman Jezik srpski Godina 1981 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Jugoslavija : Prosveta, 1981 Fizički opis 2 knj. (220 ; 265 str.) : ilustr. ; 20cm. Drugi autori – osoba Dimitrijević, Olga Stojanović, D. Zbirka Plava ptica ; knj. 8, 9 Napomene Prevod dela: The jungle book / Kipling Radyard. Često surovi, ali pravedni zakoni prirode, kojima časno i predano služi vasceli životinjski rod, zacelo nikad nisu dobili toliko potpuno, uzvišeno ovaploćene kao u klasičnoj Kiplingovoj Knjizi o džungli. Kiplingova se knjiga, naravno, može shvatiti na bezbroj načina: kao velika alegorija, u kojoj životinjski svet, jedva prikriveno, zapravo pruža sliku ljudskog sveta; kao velika antiteza, u kojoj se osmišljeni poredak životinjskog carstva konfrontira sa haotičnim nesavršenostima ljudske zajednice; kao moralistička parabola, u kojoj inteligencija trijumfuje nad sirovom snagom, i tako dalje. Ali, ma kakvo bilo tumačenje književnih stručnjaka, činjenica ostaje da Kiplingova knjiga predstavlja istinski biser svetske omladinske književnosti. Pažnju, razume se, pre svega privlači ciklus priča o Mogliju: o „čovekovom mladunčetu“ odraslom među vukovima, o njegovom prijateljstvu sa medvedom Baluom i panterom Bagirom, kao i o njegovoj zavetno] borbi sa tigrom Šir-Kanom. Sva bujna raskoš Kiplingove pripovedačke proze, i sva snažna osobenost njegovih psiholoških karakterizacija, dolaze tu do punog izražaja i dečak-vuk izrasta pred našim očima u jedinstvenu, neponovljivu, gotovo mitsku figuru. S neuporedivom tananošću, Kipling neprestano pomera težište svog pripovedanja: čas je u središtu sam Mogli, čas džungla, čas njeni individualni žitelji, čas dramske ili moralne situacije koje valja razrešiti... Ali, pri svemu tome, izvorna snaga kazivanja i živa mašta piščeva daju svemu obrise istinske čarolije. Džozef Radjard Kipling (engl. Joseph Rudyard Kipling; Bombaj, 30. decembar 1865. – London, 18. januar 1936), bio je engleski književnik, novinar, pisac kratkih priča, pesnik i romanopisac. Kiplingova dela fikcije uključuju romane Knjiga o džungli . Kim (1901) i mnoge kratke priče uključujući Čovek koji bi bio kralj (1888). Njegove pesme uključuju Mandalaj (1890), Gunga Din (1890), Bogovi naslova (1919), Teret belog čoveka (1899) i Ako (1910). Smatra se jednim od najvećih inovatora kada se radi o umetnosti kratkih priča; njegove knjige za decu su klasici dečje književnosti, a jedan je kritičar opisao Kiplingov rad kao predstavu „svestranog i sjajnog narativnog dara.“ Kipling je bio jedan od najpopularnijih pisaca u Ujedinjenom Kraljevstvu, kako proze tako i stihova, krajem 19. i početkom 20. veka. Henri Džejms je rekao: „Od svih ljudi koje sam ikada upoznao, Kipling se meni lično čini kao najpotpuniji genije, kao neko ko se razlikuje od običnih intelektualaca.“ 1907. godine, kada je imao 42 godine, dobio je Nobelovu nagradu za književnost, što ga je učinilo prvim piscem na engleskom jeziku koji je dobio tu nagradu, kao i najmlađim dobitnikom iste do danas. U nekoliko navrata bio je predložen za britanskog pesničkog laureata, kao i za viteza, što je on odbio. Njegova buduća reputacija menjala se u skladu s političkom i socijalnom klimom tog doba, a suprotstavljeni stavovi o njemu kao rezultat toga nastavljali su se kroz veći deo 20. veka. Džordž Orvel je držao Kiplinga za „džingo imperijalistu“ objašnjavajući da je „moralno neosetljiv i estetski odvratan”. Književni kritičar Daglas Ker je napisao: „[Kipling] je i dalje autor koji može da inspiriše strastveno neslaganje i njegovo mesto u književnoj i kulturnoj istoriji daleko je od ustaljenog. Ali kako doba evropskih imperija jenjava, on se prepoznaje kao neuporediv, ako ne i kontroverzan tumač toga kako je doživljavana imperija. To, kao i sve veće priznanje njegovih izvanrednih narativnih darova, čine ga silom sa kojom se treba obračunati.“ U detinjstvu je naučio hindu jezik, pohađao je vojnu školu u Devonširu, a 1933. vratio se u Indiju i radio kao novinar. Putovao je u Japan, Ameriku i Južnu Afriku. S jednakim žarom delovao je u književnom i političkom životu Britanije. Godine 1907, dobio je Nobelovu nagradu za književnost. Njegova proza donosi izuzetnu sliku indijskog života i sveta britanskih vojnika, s posebnim smislom za svet dece i životinja. Bio je zagovornik britanskog imperijalizma, a kao otelovljenje kolonijalizma nemilosrdno je karikiran i parodiran. Najčitanija i najznačajnija njegova „Knjiga o džungli“ karakteriše izvanredno poznavanje tajanstvene Indije i sveta životinja. Dela „Balade iz kasarne“ „Priproste priče s planine“ „Sablasna rikša i druge priče“ „Knjiga o džungli“ „Kim“ „Svetlost se ugasila“ „Ako“ Detinjstvo Radjard Kipling je rođen 30. decembra 1865. u Mumbaju, u predsedništvu Britanske Indije, od majke Alis Kipling (dev. Mekdonald) i oca Džona Lokvuda Kiplinga. Alis (jedna od četiri izuzetne sestre) bila je živahna žena za koju bi lord Daferin znao reći: „Dosada i gospođa Kipling ne mogu da postoje u istoj prostoriji.“ Lokvud Kipling, dizajner skulptura i grnčarije, bio je direktor i profesor arhitektonske skulpture u novoosnovanoj školi umetnosti „Sir Jamsetjee Jeejebhoy School of Art“ u Mumbaju. Džon Lokvud i Alis su se upoznali i počeli zabavljati 1863. godine na Radjardskom jezeru u Radjardu, u Staforširu u Engleskoj. Venčali su se i preselili u Indiju 1865. godine. Bili su toliko očarani lepotom područja Radjardskog jezera da su svoje prvo dete nazvali po njemu. Dve Alisine sestre udale su se za umetnike: Džordžijana je bila udata za slikara Edvarda Berna-Džounsa a njena sestra Agnes za Edvarda Pointera. Najpoznatiji Kiplingov rođak bio je njegov brat od tetke, Stenli Boldvin, koji je tri puta bio premijer, zastupnik Konzervativne partije, u dvadesetim i tridesetim godinama 20. veka. Kiplingova rođena kuća u kampusu JJ škole umetnosti u Mumbaju se duži niz godina koristila kao dekanova rezidencija. Iako koliba nosi plaketu koja je navodi kao mesto Kiplingovog rođenja, postoji mogućnost da je originalna koliba srušena pre više decenija te da je nova izgrađena na njenom mestu. Neki istoričari i konzervatori takođe smatraju da bungalov obeležava lokaciju koja je samo blizu kuće Kiplingovog rođenja pošto je bungalov sagrađen 1882. godine – oko 15 godina nakon što je Kipling rođen. Zapravo, Kipling je izgleda tako rekao dekanu kada 1930.te godine posetio JJ školu. Sudeći po Bernis M. Marfi, „Kiplingovi roditelji su se smatrali „Anglo-Indijcima“ (izraz koji se koristio u 19. veku za ljude britanskog porekla koji žive u Indiji), samim tim bi se tako smatrao i njihov sin, iako je veći deo svog života proveo negde drugde. Složena pitanja identiteta i nacionalne pripadnosti će se istaknuti u njegovoj fikciji.“ Obrazovanje u Britaniji Kiplingovi dani „snažnog svetla i tame“ u Mumbaju završili su se kada je imao pet godina. Kao što je to bio običaj u Britanskoj Indiji, on i njegova trogodišnja sestra Alis („Triks“) odvedeni su u Ujedinjeno Kraljevstvo – u njihovom slučaju u Sautsi, u Portsmutu — da žive sa parom koji je udomljavao decu britanskih državljana koji su službovali u Indiji. U narednih šest godina (od oktobra 1871. do aprila 1877. godine) deca su živela sa parom, kapetanom Prajsom Agarom Holovejem, oficirem pri trgovačkoj mornarici, i Sarom Holovej, u njihovoj kući u ulici Kempbel Roud broj 4, u Sautsiju. U januaru 1878, Kipling je primljen u „United Services Colege“ u Vestvord Hou u Devonu, školu koja je osnovana nekoliko godina ranije za pripremu dečaka za vojsku. Škola mu je u početku bila jako teška, ali je u njoj kasnije stekao dobre prijatelje i obezbedila mu je scenografiju za priče iz školskih dana Stalky&Co. (1899.) U tom periodu Kipling je upoznao i zaljubio se u Florens Garard, koja mu je kasnije postala inspiracija za Mejzi u prvom romanu Svetlost se ugasila (1891). Povratak u Britaniju Pred kraj školovanja, odlučeno je da Kipling nema akademsku sposobnost da studira na Univerzitetu u Okfordu. Njegovi roditelji nisu imali sredstava da ga finansiraju, tako da mu je otac našao posao u Lahoru gde je bio direktor umetničke škole „Majo“, kao i kustos Lahorskog muzeja. Kipling je trebalo da postane pomoćnik urednika jednih malih lokalnih novina „Civil&Military Gazette“. Za Indiju je otplovio 20. septembra 1882. godine, a u Mumbaj je stigao 18. oktobra. Povratak u London Odlučio je da se oproba u Londonu, književnom centru britanske imperije. Dana 9. marta 1889. godine Kipling je napustio Indiju, putujući prvo u San Francisko preko Ranguna, Singapura, Hongkonga i Japana. Kipling je bio jako impresioniran Japanom, napisao je da su Japanci `ljubazni i kulturni ljudi`. Kipling je zatim putovao kroz Sjedinjene Države, pisao je članke za Pionir koji su kasnije objavljeni u „From Sea to Sea and other Sketches, Letters of travel“. Započeo je putovanja po Americi u San Francisku, zatim je otputovao severno u Portland, u Sijetl, pa u Kanadu, u Viktoriju i Vankuver, u Britansku Kolumbiju, preko Medisin Heta pa nazad u SAD u Nacionalni park Jeloustun, zatim istočno do Omahe, potom u Čikago, a kasnije na Nijagarine vodopade, Toronto, pa u Vašington, Njujork i Boston. Tokom ovog putovanja upoznao je Marka Tvena u Elmiri i bio je veoma impresioniran njime. London U Londonu, časopisi su prihvatili nekoliko Kiplingovih priča. Takođe je pronašao mesto gde će provesti naredne dve godine, u Ulici Vilijers, u blizini Čering Krosa, u zgradi koja je kasnije nazvana „Kiplingova kuća“. U naredne dve godine objavio je roman Svetlost se ugasila, doživeo je nervni slom, i upoznao je američkog pisca i izdavačkog agenta Volkota Balestiera s kojim je sarađivao na romanu Naulaka. Na savet doktora, 1891. godine Kipling se ukrcava na još jedno putovanje gde posećuje Južnu Afriku, Novi Zeland i opet Indiju. Prekinuo je plan da Božić provede sa svojom porodicom u Indiji kada je čuo za iznenadnu Balestierovu smrt od tifusne groznice i odmah je odlučio da se vrati u London. Pre njegovog povratka, on je iskoristio telegram da zatraži ostanak kod Volkotove sestre Karoline Star Balestier koju su zvali Keri, a koju je upoznao godinu dana ranije i sa kojim je očigledno imao romansu. U međuvremenu, krajem 1891. godine, njegova zbirka kratkih priča o Britancima u Indiji, Life`s Handicap, objavljena je u Londonu. Dana 18. januara 1892. godine, Keri Balestier (29 godina) i Radjard Kipling (26 godina) su se venčali u Londonu, u anglikanskoj crkvi Svih Duša u Langam Plejsu. Sjedinjene Američke Države Kipling i njegova žena su se usredsredili na medeni mesec koji će ih prvo odvesti u Sjedinjene Države (uključujući i odlazak na porodično imanje Balestierovih blizu Bratlboroua, u Vermontu), a potom u Japan. Kada su stigli u Jokohamu, otkrili su da njihova banka „Bankarska korporacija Nju Orijental“ propala. Kako su saznali za ovaj gubitak na putovanju, vratili su se u SAD, nazad u Vermont. Keri je tada već bila trudna sa prvim detetom pa su iznajmili jednu kućicu na farmi u blizini Bratlboroua za deset dolara mesečno. Posete Južnoj Africi Početkom 1898. godine, Kipling je otputovao u Južnu Afriku na zimski odmor, čime je počela godišnja tradicija koja je (osim sledeće godine) trajala do 1908. Uvek su boravili u `Vulseku`, u kući na imanju Sesila Roudsa u Grut Šuru (gde se danas nalazi studentska rezidencija Univerziteta u Kejptaunu.) Zahvaljujući novoj reputaciji pesnika imperije, Kiplinga su toplo primali neki od najuticajnijih političara u Kejp Koloniji, uključujući Roudsa, sera Alfreda Milnera i Leandera Stara Džejmsona. Kipling je gajio ova prijateljstva i divio se tim ljudima i njihovoj politici. Period između 1898. i 1910. godine bio je presudan u istoriji Južne Afrike, uključujući Drugi Burski rat, mirovni sporazum koji je zatim usledio, kao i formiranje Južnoafričke Unije 1910. godine. U Engleskoj, Kipling je pisao poeziju u kojoj podržava britanski interes u Burskom ratu i prilikom sledeće posete Južnoj Africi početkom 1900. postao je dopisnik lista The Friend u Blumfontejnu, koji je uređivao lord Roberts za britanske trupe. Vrhunac karijere Nakon smrti svoje ćerke Džozefine 1899. godine, Kipling se koncentrisao na sakupljanje materijala za ono što će postati Just So Stories for Little Children. To delo je objavljen 1902. godine nakon što je Kim prvi put izdat. Američki književni naučnik Dejvid Skot tvrdi da Kim pobija tvrdnju Edvarda Seda o Kiplingu kao promoteru orijentalizma pošto je Kipling – koji je bio duboko zainteresovan za budizam – predstavio tibetanski budizam u poprilično sažaljivom svetlu, a pogledi na roman čini se da reflektuju budističko razumevanje Univerzuma. Kipling je bio uvređen zbog govora nemačkog cara Vilhelma II 1900. godine u kojem poziva nemačke trupe da se upute u Kinu kako bi ugušili Bokserski ustanak i da se ponašaju kao `Huni` te da ne uzimaju zarobljenike. U svojoj pesmi iz 1902. godine The Rowers, Kipling je napao Kajzera kao pretnju Britaniji i prvi put iskoristio pojam `Hun` kao anti-nemačku uvredu, koristeći Vilhelmove reči, kao i dela nemačkih trupa u Kini, kako bi Nemce predstavio kao varvare. U intervjuu francuskom listu Le Figaro Kipling koji je bio frankofil, Nemačku je nazvao pretnjom i pozvao na anglosko-francuski savez da je zaustavi. U prvoj deceniji 20. veka Kipling se nalazio na vrhuncu popularnosti. Godine 1906. napisao je pesmu Land of our Birth, We Pledge to Thee. Kipling je napisao dve kratke priče o naučnoj fantastici, Noćnom poštom (1905) i As Easy As A. B. C (1912), obe se dešavaju u 21. veku u Kiplingovom Aerial Board of Control univerzumu. Ovo se smatralo modernom teškom naučnom fantastikom, i po prvi put je predstavilo književnu tehniku poznatu kao indirektna ekspozicija, koja će kasnije postati jedna od glavnih obeležja pisca naučne fantastike Roberta Hajnlajna. Ovu tehniku je Kipling pokupio u Indiji, i iskoristio ju je dok je pisao Knjigu o džungli kako bi rešio problem engleske čitalačke publike koja nije razumevala mnogo o indijskom društvu. Godine 1907. dobio je Nobelovu nagradu za književnost nakon što ga je te godine nominovao Čarls Oman, profesor na Okfordskom univerzitetu. Nobelova nagrada je osnovana 1901. godine, a Kipling je bio prvi dobitnik koji je pisao na engleskom jeziku. Nakon toga je usledilo izdanje dve povezane zbirke poezije i priča: Puck of Pook`s Hill (1906), i Rewards and Fairies (1910). U potonjem se nalazila pesma Ako. U istraživanju Bi-Bi-Si-ja iz 1995. godine, izglasana je za najomiljeniju pesmu Velike Britanije. Njeno pozivanje na samokontrolu i stoicizam je ono što je čini nesumnjivo najpoznatijom Kiplingovom pesmom. Slobodno zidarstvo Prema engleskom časopisu Masonic Illustrated, Kipling je postao slobodni mason negde oko 1885. godine, što je pre uobičajene minimalne 21 godine. Iniciran je u Lahoru. Prvi svetski rat Na početku Prvog svetskog rata, Kipling je, kao i mnogi drugi pisci, pisao pamflete i pesme koje su sa entuzijazmom podržavale ratne ciljeve Ujedinjenog Kraljevstva o obnavljanju Belgije nakon što je to kraljevstvo okupirala Nemačka, zajedno sa još uopštenijim izjavama da se Britanija zalaže za pravedan cilj. Britanska vlada je u septembru 1914. godine pitala Kiplinga da piše propagandni program, ponudu koju je on odmah prihvatio. Kiplingovi pamfleti i priče su bili veoma popularni kod Britanaca tokom rata, a njegove glavne teme bile su hvaljenje britanske vojske nazivajući je pravim mestom za junake, zatim nemački zločini nad belgijskim civilima i priče o tome kako su žene mučene strahotama rata, ali ipak opstaju i trijumfuju uprkos svim patnjama. Nakon Prvog svetskog rata Delimično kao odgovor na smrt svog 18-godišnjeg sina Džona koji je poginuo u Prvom svetskom ratu u septembru 1915. godine, Kipling se pridružio Komisiji za ratne grobnice, koja je odgovorna za britanske ratne grobnice napravljene kao vrtovi, a koje se mogu i danas naći kod Zapadnog fronta, kao i za sve druge lokacije širom sveta gde su trupe Britanske imperije pokopane. Kiplingova dirljiva kratka priča Baštovan prikazuje posete ratnim grobljima, a pesma The King`s Pilgrimage (1922) prikazuje putovanje na koje je pošao kralj Džordž V pri kojem je obišao groblja i spomenike u izgradnji Komisije za ratne grobnice . Nakon rata Kipling je bio skeptičan u vezi sa Četrnaest tačaka i Društvom naroda, ali se nadao da će SAD napustiti izolacionizam i da će posleratni svet biti dominiran anglosko-francusko-američkim savezom. Kipling se nadao da će Sjedinjene Države preuzeti mandat Društva naroda za Jermeniju kao najbolji način sprečavanja izolacionizma i da će Teodor Ruzvelt, kojem se Kipling divio, još jednom postati predsednik. Kipling je bio ožalošćen Ruzveltovom smrću 1919. godine, verujući da je njegov prijatelj bio jedini američki političar sposoban da Sjedinjene Države drži u „igri` svetske politike. Kipling je bio veoma neprijateljski nastrojen prema komunizmu. U pesmi iz 1918. godine, Kipling je napisao da su sve što je bilo dobro u Rusiji uništili boljševici. Godine 1920. Kipling je osnovao Ligu Slobode zajedno sa Hagardom i Lordom Sidnamom. Ovaj kratkoročni projekat se fokusirao na promovisanje klasičnih liberalnih ideala kao odgovor na rastuću moć komunističkih tendencija unutar Velike Britanije ili, kako je Kipling rekao, `da se suprotstavi napretku boljševizma`. Godine 1922, Kipling je postao i rektor Univerziteta u San Endruzu u Škotskoj, i na toj poziciji je ostao tri godine. Mnoga starija izdanja Kiplingovih knjiga imaju svastiku odštampanu na svojim koricama, vezanu za sliku slona koja nosi cvet lotosa, što odražava uticaj indijske kulture. Kiplingova upotreba svastike bila je zasnovana na indijskom simbolu sunca koja je predstavljao sreću i sanskritsku reč koja označava `srećno` ili `dobrobit`. On je koristio simbol svastike okrenute u obe strane, i nadesno i nalevo, i u to vreme su je generalno koristili i drugi. Kada su nacisti došli na vlast i uzurpirali svastiku, Kipling je naredio da ona ne sme više ne ukrašava njegove knjige. Manje od godinu dana pre njegove smrti, Kipling je održao govor 6. maja 1935. upozoravajući na opasnost koju je nacistička Nemačka predstavljala za Britaniju. Kipling je napisao prvu Kraljevsku božićnu poruku, koju je pročitao preko Bi-Bi-Si-jevog Imperijskog Servisa kralj Džordž V 1932. godine. Smrt i zaostavština Kipling je nastavio da piše sve do početka 1930-ih, ali sporijim tempom i sa mnogo manje uspeha nego ranije. U noći 12. januara 1936, Kipling je pretrpeo krvarenje u tankom crevu. Operisan je, ali je umro za manje od nedelju dana kasnije 18. januara 1936. godine, u 70-oj godini usled pucanja čira na dvanaestopalačnom crevu. Na sahrani je mermerni kovčeg prekriven zastavom Velike Britanije između ostalih nosio i Kiplingov rođak, premijer Velike Britanije, Stenli Boldvin. Kipling je kremiran u krematorijumu Golders Grin, na severozapadu Londona, a njegov pepeo je pokopan u Poetskom uglu, u Vestminsterskoj opatiji, pored grobnica Čarlsa Dikensa i Tomasa Hardija. Uticao je na mnoge pisce kao što su Pol Anderson, Horhe Luis Borhes, Randal Džarel, T. S. Eliot i druge. Mnogi filmovi su napravljeni na temu po delu Knjiga o džungli, kao i poznati crtani film u Volt Dizni produkciji. KC novo (K)

coskovi presavijeni, inace u dobrom stanju Draginja Obrenović — Draga (devojačko Lunjevica, iz prvog braka Mašin; Gornji Milanovac, 11/23. septembar 1866 — Beograd, 29. maj/11. jun 1903) bila je kraljica Srbije i supruga kralja Aleksandra Obrenovića, poslednjeg kralja iz dinastije Obrenović. Pre nego što je postala kraljica, Draga je bila udovica inženjera Svetozara Mašina i dvorska dama na dvoru kraljice Natalije Obrenović. Ubijena je zajedno sa svojim suprugom kraljem Aleksandrom Obrenovićem, tokom Majskog prevrata 29. maja 1903. godine po julijanskom kalendaru, odnosno 11. juna 1903. po gregorijanskom. Poslednja je kraljica Srbije, pošto je supruga kralja Petra I preminula pre njegovog stupanja na presto. Draginja Lunjevica je rođena 11/23. septembra 1866. godine u Gornjem Milanovcu u bogatoj porodici Lunjevica. Dragin otac, Pantelija Lunjevica je bio okružni načelnik Gornjeg Milanovaca, a majka Anđelija domaćica. Deda joj je bio Nikola Milićević Lunjevica, prijatelj i pobratim Miloša Obrenovića. Pored Drage, Pantelija Panta Lunjevica (1840—1887) i Anđelija su u braku imali još i Nikolu (1876—1903), Nikodija (1881—1903), Hristinu (1861—1936 [3]), Đurđinu i Anu - Vojku (1884—1975). U svojoj devetoj godini, Draga je poslata na školovanje u Beograd. Osnovnu školu je završila u Beogradu, zatim i Višu žensku školu u Beogradu. Tu je naučila više stranih jezika, među kojima ruski, francuski i nemački jezik. Za vreme boravka u Beogradu, Draga je počela da se bavi pisanjem romana i pripovedaka, prevođenjem knjiga za novac. I pored toga što je otac vodio dosta računa o njoj, kao vrlo mlada devojka je počela da zarađuje za život. Čak je objavila i nekoliko zanimljivih priča za inostrane časopise. Volela je da čita, a naročito je volela da čita Stendala. Njeni prevodi su izlazili u obliku feljtona, neki od njih su: Častan lopov (), Otadžbina (1883), Policajka zvana mačije oko (1884-1885) koji je izlazio kao feljton u časopisu „Ustavnost” 1884—1885. godine.[4], Orgistkinja, ili Trostruki zločin u Sentuenju (1888), Ujak i sestrić (1888), Tri miliona miraza (1896)[5] ... Svoje prevode ja objavljivala u časopisima kao što su: Domaćica, Ustavnost, Zastava ... Draga je bila član redakcije časopisa Domaćica koji je izdavalo Beogradsko žensko društvo čiji je član bila. Takođe je bila član Srpskog novinarskog društva kao i Srpske književne zadruge. U Beogradu se prvi put zaljubila u studenta Bogdana Popovića, kasnije profesora i teoretičara književnosti. Bogdan je Dragu primetio prilikom jednog dolaska u Klub književnika. Nije znao skoro ništa o njoj, sem da je u završnoj godini škole. Privukla su ih slična interesovanja i začas su započeli razgovor. Bila je to prva, platonska ljubav. Često su šetali beogradskim ulicama i Kalemegdanom, razmenjivali su knjige uz duge razgovore, a Bogdan bi joj često recitovao nežne stihove. Dragin otac, Panta biva sve lošijeg zdravlja. Njegova politička karijera je poljuljana i on gubi svoj položaj u administraciji, pa se porodica nalazi u teškoj finansijskoj situaciji. Odlučuje se da rastereti porodicu tako što će udati Dragu. Rudarski inženjer Svetozar Mašin je bio dobar poznanik njenog oca, a uz to imao je i bogato poreklo. Svetozar Mašin je bio petnaest godina stariji od Drage. Njegov otac je bio ugledni lekar i služio je na dvoru kod kneza Mihaila i kralja Milana Obrenovića. Dragin dever, a Svetozarov brat, Aleksandar Mašin je kasnije bio jedan od vodećih zaverenika u njenoj likvidaciji, a jedno vreme je bio i načelnik generalštaba srpske vojske. Draga je imala nepunih sedamnaest godina, bila je na završnoj godini Više ženske škole. Jednog dana joj je stiglo pismo od kuće, u njemu je pisalo da je obećana i da se odmah pošto položi završni učiteljski ispit vrati kući. Ko je njen budući suprug, nije znala, znala je samo da ga ne voli. Nije htela da pristane, ali videvši stanje svoga oca i svoje porodice oprostila se od Bogdana, rekavši mu da je to brak iz koristi i da tu nema ljubavi. Svetozar i Draga su se venčali na Veliku Gospojinu 28. avgusta 1883. godine u Sabornoj crkvi u Beogradu[6]. Posle venčanja, svatovi su bili pozvani na igranku u bašti kod Narodne skupštine. Gosti su bili oduševljeni mladinom ljupkošću, lepotom i mladošću. Po navodu hroničara, budući kralj, a tada sedmogodišnji prestolonaslednik, Aleksandar prošao je u svom fijakeru pored svatova. Kao i svako dete, obradovan što vidi mladu u venčanici, mahao joj je. Po navodima, i ona je njemu uzvratila isto, ali prilično neveselo. Draginom venčanju je i Bogdan prisustvovao, ali iz prikrajka, sedeći u kafani posmatrao je slavlje. Kada su mladenci izašli iz crkve, oko njih se skupila svetina da čestita. U toj velikoj gužvi našao se i jedan dečak, koji je čestitao mladencima i mladoj predao buket žutih ruža. U buketu bila je i ceduljica, ispisana njoj poznatim rukopisom:`Zar je ovako moralo biti?` Draga je ceduljicu pohranila u svom crvenom molitveniku. Bračni život para Mašin bio je pod velikim opterećenjem Svetozarevih poslovnih obaveza. Kako je često boravio na terenu i vršio terenska istraživanja, bili su primorani da se često sele. Draga je uglavnom pratila supruga gde god bi išao poslom, ali je često živela i kod svekra, čekajući da joj se muž vrati sa terena. Od samog početka, taj brak je bio osuđen na propast. Mašin je bio poznat kao čovek posvećen svojoj profesiji te koji nije imao mnogo vremena za porodicu. Po prirodi i temperamentu njih dvoje su se dosta razlikovali; on je voleo rudarstvo i topioničarstvo, bio je fantasta, obožavao svoj posao, toliko da nije mario za žene. Zbog toga je verovatno, bio često odbijan u proševinama; devojke nisu htele za muža čoveka koji nije u stanju da usreći ženu i da se posveti porodici. S druge strane, Draga je bila svestrano obrazovana za jednu domaćicu ali i suviše privržena porodici. Volela je književnost i uopšte umetnost. Nerazumevanje u braku je proisteklo upravo iz različitosti njihovih priroda koje drugi supružnik nije razumevao. Zbog toga su u braku bili nesrećni oboje. Navodi se da je tokom braka Draga izgubila njihovo dete. Postojale su razne spekulacije da je Draga bila neverna žena, te da je to navelo Mašina da se propije i digne ruku na sebe, ali to nikada nije potvrđeno. Za vreme njenog života, pa i posle smrti starije žene iz Kraljeva i Leskovca navodile su Dragu kao veoma posvećenu i sposobnu domaćicu koja je sama vodila domaćinstvo dok joj je muž radio na terenu. Brak im je potrajao svega nepune tri godine kada je Draga ostala udovica. Njen suprug je, naime, preminuo na terenu, između manastira Gornjak i Petrovca na Mlavi, 21. maja 1886. godine. Prema lekarskom nalazu, umro je od srčane kapi[6], ali postoji više verzija njegove smrti. Po jednoj, preminuo je od epileptičnog napada, prouzrokovanog velikim količinama alkohola. Mašin je inače bolovao od epilepsije. Postoje čak i verzije da je izvršio samoubistvo iz ljubomore, pa čak i verzije o ubistvu. Sahranjen je na groblju Karaul u Petrovcu na Mlavi. Nasledila je njegovu penziju i ime. Aleksandar Mašin se toliko protivio ovome, da je kasnije optužio lično Dragu da je ubila njegovog brata. Za vreme dok je bila udovica, Draga je nastavila da se bavi prevodilaštvom i novinarstvom. Stanovala je u Svetozarevom državnom stanu u Smederevu, sve dok nije bila primorana da se iseli i vrati u Beograd. Za vreme svog boravka u Beogradu, umrla su joj oba roditelja i Draga je morala da se sada stara i o sebi i o svojim najbližima. Zbog teškog materijalnog stanja, Draga Mašin je pokušala da se uda za jednog francuskog inženjera, ali bezuspešno. Po razvodu kralja Milana sa kraljicom Natalijom Obrenović 1888. godine, kraljica je kupila dvorac „Sašino“ u banjskom lečilištu Bijaric u Francuskoj, koji je dobio ime po njenom jedinom sinu Aleksandru Obrenoviću. Kraljica Natalija je na put pozvala i Dragu Mašin, da joj bude pratnja i dvorska gospođica. Putovale su zajedno vozom u Rusiju, u posetu carskoj porodici Romanov i najzad stigle u banjsko lečilište, na Atlantiku. U Bijaricu je Draga odlazila sa Natalijom na svečanosti, na prijeme i starala se za njenu garderobu, šminku i kozmetiku. Mladi kralj Aleksandar je stigao u martu 1895. godine u Bijaric. Za to vreme, Draga se starala o uređenju i održavanju kupališne plaže u Bijaricu. Ljubav Drage i Aleksandra se rodila baš na tom mestu, kada je po navodima hroničara, Draga spasila budućeg kralja da se ne udavi. U Bijaricu su počeli da se dopisuju, da se viđaju i izlaze zajedno. Kraljica Natalija se tome nije protivila jer je želela svog sina da spremi za moguću ženidbu sa nekom princezom visokog ranga. Međutim, između njih se rodila istinska ljubav, mnogo jača nego što su to Natalija i Milan mislili. Aleksandar je zamolio Nataliju da ga ostavi samog sa Dragom i da se vrati u Beograd, što je kraljica Natalija i učinila. U početku niko nije imao protiv ove ljubavi, misleći da je to samo prolazna avantura. Kralj je nagovarao Dragu da napusti službu kod njegove majke i da će se on novčano starati o njoj i njenoj familiji. Draga Mašin je ostala u službi kraljice Natalije sve do 1897. godine kada se vratila u Beograd. U vreme dok je kralj Milan još uvek imao uticaja u zemlji, oformljena je nova vlada na čelu sa dr Vladanom Đorđevićem. Prvo pitanje koje je Đorđević postavio ministrima bilo je pronalaženje dostojne žene mladome kralju. Kralj Milan je predložio da to bude nemačka princeza Aleksandra fon Šamburg-Lipe, ćerka njegovog velikog prijatelja i sestra kraljice Šarlote od Virtemberga. U Beogradu se već tada znalo za ljubav Aleksandra i Drage. Draga Mašin je često pozivana na svaki važan prijem. Svi su tada hvalili njenu taktičnost, otmenost, lepotu, pamet i suzdržanost. Čitavu Srbiju je uzbunila vest koju je saopštio kralj Aleksandar 8. jula 1900. da je isprosio ruku Drage Lunjevice-Mašin, unuke Nikole Lunjevice, borca u ratovima za oslobođenje Srbije. Patrijarhalni Beograd tada nije bio spreman da prihvati za novu kraljicu ženu koja je deset godina starija od kralja, uz to i udovica. Naročito su se ovome oštro suprotstavili ministar policije Đorđe Genčić, koji je odmah iz policijskih arhiva izvadio dvanaest dokumenata o Draginim navodnim ljubavnicima, a iz Rusije se javila kraljica Natalija Obrenović, oštro govoreći protiv Drage da je bila bludnica i da je nerotkinja. Ženidbi se naročito suprotstavio bivši kralj Milan, koji je u znak protesta napustio Srbiju i otputovao za Bukurešt, pa za Beč, gde je naredne godine i umro. Kralj se potpuno okrenuo protiv oca, pa je čak pomilovao i radikale, koji su ležali na robiji zbog Ivanjdanskog atentata na kralja Milana. Kralj Aleksandar je zakazao venčanje sa Dragom Mašin za 23. jul 1900. i pozvao sve dobronamerne građana da vide za kraljicu pravu Srpkinju, označivši novu politiku da se srpski vladari žene Srpkinjama, a ne više inostranim princezama. Vlada je zbog ove kraljeve odluke podnela ostavke, a ministar inostranih poslova Andra Đorđević je otišao kod beogradskog mitropolita da ga moli da ne da blagoslov mladom kralju. Za to vreme Draga Mašin je bila predmet čaršijskih ogovaranja. Mladi kralj je otišao kod beogradskog mitropolita da moli blagoslov jer se ženi pravom Srpkinjom, na šta ga je mitropolit odbio. Kralj je zapretio abdikacijom i odlaskom sa Dragom u Bijaric i prepuštanju zemlje bez kralja. Mitropolit je pristao i sve je dogovoreno za venčanje kraljevskog para u Beogradu. Još radosnija vest za Aleksandra je bila vest da će kum na venčanju biti sam ruski car Nikolaj II Romanov. Na dan venčanja, pred kućom Drage Mašin pojavile su se hiljade građana, koji su nosili njene slike i klicali joj. Povorka je krenula prema Sabornoj crkvi, gde je trebalo da se obavi čin venčanja. Sveštenici su od ranog jutra iznosili ikone, kandila i sveće. Kralj Aleksandar se pojavio tog jutra na venčanju u vojnoj uniformi, sa epoletama i odlikovanjima, a Draga Mašin u venčanici od bele čipke sa brilijantskom dijademom na glavi. U crkvi su čin venčanja obavila dva mitropolita, episkopi i dvadeset šest arhimandrita. Počasnu pratnju su činili oficiri srpske vojske, među njima i Dragutin Dimitrijević Apis, sa činom poručnika. Posle obavljenog venčanja, po izlazu iz crkve, narod je uzvikivao: „Živeo Kralj! Živela Kraljica Draga!“ Kralj je održao svečani govor, gde je rekao da se od danas prekidaju bliske veze, koje je bivši kralj Milan činio sa Austrougarskom i da se Srbija okreće miru i blagostanju. Međutim, kraljica Natalija se javno u pismu odrekla svoga sina, zažalivši što ga je rodila, a kralj Milan se javio iz Beča i poručio da njegova noga više neće kročiti u sramotnu Srbiju kojom vlada njegov sin i žena koja je deset godina starija od njega. Uveče, posle venčanja, održana je svečanost u Dvoru i napravljen je počasni bal, a jedno kolo koje je tada odigrano, po želji kralja Aleksandra, nazvano je „Kolo Kraljice Drage“. Nije prošlo ni mesec dana od venčanja kraljevskog para, a već 25. avgusta 1900. kralj Aleksandar je saopštio da je kraljica Draga u blagoslovenom stanju i da će Srbija da dobije naslednika Obrenovića. Po nalogu Njegovog Veličanstva Kralja objavljuje se, da se zakazano putovanje Njihovih Veličanstava po unutrašnjosti Srbije odlaže za iduću godinu zbog blagoslovenog stanja, u kome se nalazi Njeno Veličanstvo Kraljica po konstatovanju stručnih lekara. Iz Kancelarije Predsednika Ministarskog Saveta, PMBr. 278., Beograd, 25. avgusta 1900. godine. — Autentičan tekst, proglas `Srpske Novine`, 25. avgust 1900. Beograd Pre samog objavljivanja, Draga se nalazila u kraljevskom letnjikovcu u Smederevu, kada je stigao doktor Kole iz Pariza i saopštio joj da je u blagoslovenom stanju. Kao prvu akciju za ovu radosnu vest, kralj Aleksandar je pomilovao sve političke zatvorenike, naročito radikale i one koji su se protivili njegovoj ženidbi. Tako su tada na slobodu pušteni Nikola Pašić, Đorđe Genčić i mnogi drugi. Kralj je u čast kraljičine trudnoće priredio besplatni bal gde su se sakupili 800 gostiju. Kraljica Draga se pojavila u svečanoj ampir haljini i pozdravila sve prisutne i dobronamerne ljude koji su došli i rekla je da se radi održavanja trudnoće nalazi u kraljevskom letnjikovcu u Smederevu, da malo jede, da se malo kreće i da po ceo dan čita i piše. Draga je baš tada započela da piše svoje autobiografsko delo „Ja Draga“, koju su posle njene smrti odneli zaverenici sa sobom. Kum Nikolaj Romanov je u znak dobrih vesti iz Srbije kupio i poslao za Srbiju zlatnu kolevku za budućeg naslednika. U čitavoj radosti oko kraljičine trudnoće, kralj je dobio vest da je njegov otac umro u Beču. Kraljicu Dragu je pogodilo to što je želeo da bude sahranjen izvan Srbije, jer je bio ljut na nju i kralja. Kralj Aleksandar je poslao svoje izaslanike na sahranu, a u pomen svoga oca održao je molepstvije za pokoj duše u Sabornoj crkvi u Beogradu, gde se u crnini pojavila i Draga. Međutim, sve snove o nasledniku je raspršio ugledni ruski lekar Snjegirev, koga je zajedno sa profesorom Gubarevom, po nagovoru kraljice Natalije, u Srbiju poslao Nikolaj Romanov da potvrdi nalaze doktora Kolea. Konzilijum lekara je došao u maju 1901. u Smederevo i pregledao Dragu. Nalaz je bio da trudnoće nema, niti je ikada i bilo. Ovakva vest je zaprepastila Aleksandra, koji je od ađutanta zatražio pištolj da ubije ginekologe, jer je verovao da su oni prekinuli trudnoću. Kao znak pažnje prema svojoj ženi, on je izdao zapovest da se 4. konjički puk kralja Milana od 23. maja zove „Konjički puk kraljice Drage.` kralj se morao pomiriti sa odlukom da trudnoće nije bilo i zajedno sa Dragom se vratio u Beograd. Otada je ličnost kraljice Drage bila srozana u narodu. Kraljica se sa Aleksandrom nastanila u Starom Kraljevskom Dvoru, gde je jednu sobu uredila po svome ukusu i naručila mnoštvo stvari iz Francuske i Švajcarske. Imala je svoju pratnju, spremačicu, krojačicu i dizajnerku i često je odlazila na svečane balove i prijeme. Odlazila je u klub književnika, čiji je bila nekadašnji član, stipendirala mlade književnike, pomagala dečjem sirotištu i uvela je veliku štednju na dvoru. Uz to, veoma je cenila Branislava Nušića i postavila ga za upravnika Narodnog pozorišta, a Jovanu Skerliću je plaćala studiranje u Ženevi. Pored toga, kraljica Draga je finansirala Zmajev Neven i spomenik Vojislavu Iliću. U to vreme, kralj je bio zauzet političkim problemima u zemlji. Stalno je donosio Ustave, da bi ih preko noći obarao. Menjao je vlade prema svom nahođenju. Pored oficirske zavere, koja se tada javila u glavama mladih oficira zbog srozavanja zemlje minulim događajima, prvi otvoreni protest protiv kralja Aleksandra i kraljice Drage dogodio se 23. marta 1903. kada su na ulice izašli socijalisti predvođeni Dimitrijem Tucovićem i Ljubomirom Jovanovićem, jer im je vlada Dimitrija Cincar-Markovića zabranila marksistički skup. Demonstranti su krenuli prema Terazijama, u nameri da stignu do Kraljevskog dvora. Tu je došlo do sukoba sa žandarmerijom i vojskom, tokom kojeg je šest demonstranta stradalo. Kraljica Draga je počinjala da sve više bude nezadovoljna. Predložila je da se povuče iz kraljevog života i da se on oženi ženom koja može da mu rodi naslednika, ali ju je kralj odvratio od takvih predloga i tražio da ostane s njim. Narodno nezadovoljstvo je iskoristila zaverenička organizacija „Crna ruka” predvođena Dragutinom Dimitrijevićem Apisom, da još više ubrza izvođenje isplaniranog atentata. Povod za završetak odlaganja je bilo ubistvo u Smederevu jednog srpskog žandarma od strane Draginog rođenog brata Nikole Lunjevice, dok se nalazio u pijanom stanju. Zaverenicima se priključio i pukovnik Aleksandar Mašin. Kao dan za početak akcije određena je noć između 28. i 29. maja 1903, jer se tada u Dvoru nalazila zaverenička grupa na dužnostima. Te večeri, kralj i kraljica su se vratili sa večere kod kraljičine rodbine i otišli na spavanje. Zaverenička akcija je počela tačno deset minuta posle ponoći. Zahvaljujući zaverenicima u Dvoru, oficiri su brzo uleteli u sobu kralja Aleksandra i kraljice Drage, ali u krevetu nije bilo nikog. Na toaletnom stočiću su pronašli Dragin omiljeni roman „La trahison“, otvoren na 80. strani. Oficiri su pretražili celu sobu, otvarali ormane i prevrtali stvari, ali nisu uspeli da pronađu kralja i kraljicu. Pre samog čina pronalaženja skrivenog kraljevskog para, oficiri su zarobili Draginu braću, potporučnike Nikolu i Nikodija Lunjevicu i odveli ih u mesnu komandu grada, gde ih je po naređenju pukovnika Mašina, izveo u jedno dvorište potporučnik Voja Tankosić i streljao. Dragine sestre Vojka-Ana, Đurđina i Hristina su otpremljene na železničku stanicu i poslate za Minhen. Posle većih natezanja, zaverenici su doveli kraljevog ađutanta Lazu Petrovića da otkrije gde su se kralj i kraljica sakrili. Tada su se u kraljevskoj sobi nalazili pored Petrovića i poručnik Đorđe Ristić, potporučnik Velimir Vemić i kapetan Ilija Radivojević. Potporučnik Vemić je pronašao zarez na jednim vratima i uzviknuo: „Sekiru!“ „Evo vrata!“ Konačno su se pojavili iza skrivenih vrata kralj i kraljica u belim pidžamama, vidno uplašeni i pripijeni jedno uz drugo. Kapetan Mihailo Ristić-Džervinac bio je taj koji je usmrtio kralja, pa kraljicu, koja se na prvi pucanj bacila da svojim telom zaštiti kralja. Potom su i ostali zaverenici pucali, praznili revolvere i sabljama boli ubijena tela. Kralj Aleksandar je upucan sa trideset metaka, a kraljica Draga sa osamnaest. Potom su ih bacili kroz prozor u dvorište, odakle su ih odvukli u obližnju prizemnu sobu, gde su pripremljeni za sahranu, koja je obavljena iduće noći, u Markovoj crkvi. U trenutku kad se ovaj atentat desio, bilo je tačno 3:50 minuta izjutra. Tela kralja i kraljice su stavljena u limene kovčege i pod najvećom tajnošću prevezena kočijama ka starom beogradskom groblju. Kočije su stigle iza ponoći u crkvu Svetog Marka, opkoljena vojnicima. Činu sahranjivanja su prisustvovala dvojica zaverenika. Kovčezi su spušteni, jedan pored drugog, u grobnicu kraljeve babe Anke Obrenović, koja je zajedno sa knezom Mihailom poginula u Košutnjaku 29. maja 1868. Nakon nemačkog zauzeća Beograda u Prvom svetskom ratu, u oktobru 1915, Makenzenovi vojnici su podigli spomenik nad njihovom grobnicom, obeležili ga, ali je on posle rata bio uklonjen.

`putovala` 08.04.1902 ! orden, ordenje Majski prevrat je bio državni udar u kom su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena, kraljica Draga, čime je prekinuta loza dinastije Obrenović, koja je vladala Srbijom od sredine 19. veka. Nakon Majskog prevrata na čelo Srbije je došla dinastija Karađorđević. Prevrat je imao veliki uticaj na odnos Srbije i evropskih sila, zato što su se Obrenovići politički oslanjali na Austrougarsku, a Karađorđevići na Francusku. Sam događaj, ubistvo kralja i kraljice, sprovela je grupa oficira i civila-zaverenika na čijem je čelu bio oficir Dragutin Dimitrijević Apis. To je bilo u noći između 28. maja i 29. maja 1903. godine (po starom kalendaru). Na isti dan 35 godina ranije je ubijen knez Mihailo Obrenović u Košutnjaku. Najistaknutiji zaverenici na čelu sa Apisom su kasnije, sa mnogim pridošlicama, osnovali militarističku organizaciju iz senke, zvanu „Ujedinjenje ili smrt“, poznatu još po neformalnom imenu „Crna ruka“ . Popularnost kralja Aleksandra je opala nakon njegove ženidbe Dragom Mašin, bivšom dvorskom damom svoje majke Natalije, udovicom inženjera Svetozara Mašina, koja je bila starija od njega 13 godina i poreklom nije bila iz kraljevske porodice, što je u to vreme bilo opštevažeće pravilo za ženidbu prestolonaslednika i kraljeva. Kraljev otac, bivši kralj Milan Obrenović, nije odobravao brak i nije se više vraćao u Srbiju, a umro je u Beču 1901. Protiv braka se pobunila i kraljeva majka Natalija, pišući mu iz Rusije sve najružnije o Dragi Mašin. Zbog zategnutih odnosa sa drugim državama zbog ove ženidbe, kralj Aleksandar se u spoljnoj politici okrenuo Rusiji, pustivši prethodno iz zatvora radikale optužene za Ivanjdanski atentat na kralja Milana. Posle smrti kralja Milana, kralj Aleksandar je u znak navodne kraljičine trudnoće, pomilovao sve političke osuđenike i 20. marta 1901. sastavio novu vladu na čelu sa radikalom Mihailom Vujićem. U vladi su se nalazili predstavnici Narodne radikalne i Liberalne stranke. Kralj Aleksandar je potom doneo novi Oktroisani ustav, čija je glavna karakteristika bila uvođenje dvodomnog sistema, koji se sastojao iz Senata i Narodne skupštine. Veliki problemi za kralja Aleksandra nastali su zbog nepostojeće trudnoće kraljice Drage. Na ovo je prvi reagovao Carski dvor u Petrogradu i nije želeo da primi kralja i kraljicu u obećanu posetu. Kralj Aleksandar je za to okrivio radikale, izvršio novi državni udar i postavio vladu na čelu sa generalom Dimitrijem Cincar-Markovićem 6. novembra 1902. godine. Zbog sve veće odbojnosti ruskog dvora, kralj Aleksandar je od jeseni 1902. godine nastojao da se ponovo približi Austriji a izvesne korake preduzimao je i ranije. Već u januaru 1902. godine kralj Aleksandar je poslao u Beč svog ličnog sekretara Miloša Petronijevića sa obećanjem da će pitanje svog naslednika rešiti u sporazumu sa susednom monarhijom, tako što će posiniti jednog od potomaka ženske linije Obrenovića, koji žive u Austrougarskoj. Na to je oštro protestovao ruski ministar spoljnjih poslova, grof Aleksandar Lamzdorf, kada je krajem 1902. u Nišu došao u posetu kralju Aleksandru. Radnici i studenti priredili su 23. marta 1903. masovne demonstracije, a one su se pretvorile u sukob s policijom i vojskom. Tom prilikom poginulo je šest osoba. Znajući da ne može dobiti nove izbore, kralj je 25. marta 1903. godine izvršio dva državna udara u razmaku od jednog sata. Prvim udarom je ukinut Ustav iz 1901. i raspušteni su Senat i Narodna Skupština. Posle toga su izvršena nova postavljenja kraljevih ljudi u Senatu, Državnom savetu i sudovima. Zatim je u ranim jutarnjim časovima kralj vratio na snagu ustav. Nakon ovoga, vlada je sprovela izbore 18. maja 1903. koje je dobila. Ujedno, ovo je bila poslednja pobeda kralja Aleksandra na političkom polju. Postoje određeni navodi kako je kralj, zajedno sa predsednikom vlade, generalom Dimitrijem Cincar-Markovićem u to vreme pripremao proterivanje kraljice Drage. Prema ovom planu, Dragi je saopšteno da zajedno sa Cincar-Markovićem treba da otputuje u banju Francensbad, kako bi lečila probleme zbog kojih nije mogla da zatrudni. No, nadalje bi joj bilo onemogućeno da se vrati u Srbiju, i to na isti način kako je Aleksandar prethodno proterao svoje roditelje. Ovo je trebalo realizovati 5/18. juna, ali prevrat je to sprečio. Mladi oficiri su se bunili zbog kraljičine lažne trudnoće i neprestanim ispadima njenog mlađeg brata, za koga se zalagala da bude prestolonaslednik. Njenim imenom su nazivani pojedini pukovi srpske vojske, kraljičin rođendan je bio obeležavan širom Srbije, dok su oficirima kasnile plate zbog kojih su upadali u dugove. U avgustu 1901. konjički poručnik Antonije Antić, kapetani Radomir Aranđelović i Milan Petrović i poručnici Dragutin Dimitrijević Apis i Dragutin Dulić skovali su zaveru da ubiju kralja i kraljicu. Prvi sastanak bio je 6. septembra 1901. u stanu poručnika Antića. Kasnije su se zaverenicima pridružili poručnik Milan Marinković i potporučnik Nikodije Popović. Po prvom planu kralj i kraljica su trebalo da budu ubijeni na zabavi kod Kolarca prilikom kraljičinog rođendana, 11. septembra, ali je taj plan propao. Razvijajući akciju u vojnim redovima, zaverenici oficiri odlučili su da upoznaju i građane političare sa svojim namerama. Prvi je bio upoznat Đorđe Genčić, član vlade koja je dala ostavku u znak protesta protiv kraljeve veridbe s Dragom Mašin, a ujedno i rođeni ujak Antonija Antića. Genčić je u razgovorima sa stranim predstavnicima u Beogradu i na svojim putovanjima u inostranstvu pokušavao da sazna kako bi se primio čin promene na prestolu u Srbiji, ako bi kralj umro bez dece. Pokazalo se da Austrougarska ne namerava isticati kandidaturu nijednog od svojih prinčeva, jer je očekivala teškoće i prepreke od strane Rusije. Iz istih razloga, plašeći se otpora iz Beča, ni Rusija nije bila raspoložena da ističe kandidaturu nekog od svojih prinčeva. Međutim saznalo se da kandidatura kneza Petra Karađorđevića, koji je živeo kao običan građanin u Ženevi, ne bi naišla na smetnju. Zato je beogradski trgovac Nikola Hadži Toma uveden u zaveru, a zatim poslat u Švajcarsku da se sastane s Petrom i upozna ga sa zaverom. Petar nije hteo da pristane na ubistvo i oslanjajući se na takvo njegovo raspoloženje, jedna grupa starijih zaverenika, kojoj je na čelu bio general Jovan Atanacković, je pokušala je da nametne svoje mišljenje da se kralj Aleksandar samo natera na abdikaciju i protera iz zemlje. Međutim, preovladalo je mišljenje da bi to bilo najgore rešenje (zbog straha da bi Obrenovići iz inostranstva mogli da se bore za povratak na vlast) i na predlog kapetana Dragutina Dimitrijevića, Radomira Aranđelovića i Ante Antića, odlučeno je da kralj i kraljica budu ubijeni. Zaverenici su se na to obvezali pismenom zakletvom. Pošto je propao i plan da kralj i kraljica budu ubijeni na proslavi pedesetogodišnjice Beogradskog pevačkog društva, odlučeno je da se ubistva izvrše u samom dvoru u noći između 28. i 29. maja prema julijanskom kalendaru. Na dvoru je uveče 28. maja (10. juna) priređena večera za članove vlade i kraljičinu porodicu. Posle večere je goste zabavljao orkestar Kraljeve garde. Određeni zaverenici iz unutrašnjosti stigli su u Beograd uoči tog dana, pod raznim izgovorima. Sa svojim beogradskim drugovima su, podeljeni u pet grupa, proveli do ponoći u kafanama po varoši, a zatim su se svi našli u Oficirskom domu, u kome su se, po zadatku, pretvarali da su u alkoholisanom stanju, mada su se pojedini od njih zaista napili. Policijski agenti, koji bi povremeno svraćali u Dom da osmotre prilike, bili su zbunjeni. Neki od oficira su od muzičara besomučno počeli da naručuju da im se svira „Kolo kraljice Drage” i štaviše su nazdravljali kraljevskom paru. U 00:45, Dragutin Dimitrijević je komandovao polazak u dvor. U tom trenutku generalštabni pukovnik u penziji Aleksandar Mašin, brat Draginog prvog supruga, već je bio pošao u kasarnu dvanaestog puka, da preuzme komandu nad beogradskim trupama, a potpukovnik Petar Mišić se spremao da sa svojim bataljonom iz jedanaestog puka pođe pred dvor. Određeni zaverenici bili su već opkolili kuće ministara Cincar-Markovićeve vlade i blokirali komande, koje su se morale prvo zaposesti. Gardijski poručnik Petar Živković (potonji jugoslovenski premijer), je u tačno 02:00 otvorio zaverenicima dvorska vrata. Zaverenici su upali u dvor i sukobili se sa gardom. Kada su došli do prostorija ađutanta, na toj poziciji su zatekli svog saradnika u zaveri, potpukovnika Mihaila Naumovića, koji je u nastalom haosu greškom ubijen zajedno sa kapetanom Miljkovićem, koga je Apis pokušao da zaštiti. Kako se Antonije Antić kasnije prisećao, Apis i Milivojević su pokušali da spreče Miljkovića da reaguje, te su ga uhvatili za usta, ali jedan oficir, koji nije bio upućen da je Naumović deo zavere (moguće je da je reč o Branivoju Jovanoviću) je pucao u dežurne. Antić je tvrdio da on i Apis snose deo odgovornosti, jer čak i kada je akcija otpočela nisu obavestili pojedine zaverenike o Naumovićevoj ulozi. Kako je plan bio da Naumović otključa vrata kraljevskih odaja u Starom konaku, tada delu dvorskog kompleksa, a oficiri nisu uspeli da pronađu nikakve ključeve u njegovim džepovima, vrata kraljevih odaja bila su razbijena dinamitom, koji je obezbedio inženjerski poručnik Milutin Lazarević. Jedan od ranijih izveštaja Laze Kostića je, pak, govorio kako su Naumović i Miljković stradali upravo od dinamita. Pošto je on (Naumović) poginuo, Milutin Lazarević i ja se vratismo u vestibil, i on poče vezivati dinamitski metak za bravu od vrata koja su vodila u veliku arapsku sobu i bila zaključana, jer nismo znali kuda da idemo. Nismo se ni setili da pitamo Miku (Naumovića) kako se ide do kraljeve spavaće sobe, za slučaj da nas on ma iz koga razloga ne sačeka, kao što se i desilo. Milutin priveza metak, a ja, pošto sam imao palidrvca spremna, upalih ga. Izmakosmo se u stranu, ali fitilj se ugasi. Priđoh i ponovo ga upalih, pa se obojica povukosmo. Nasta tresak. Elektrika se pogasi i nasta zvrjanje svih mogućih zvonaca. Pojurismo u sobu koju smo obili, ali se ćilimi behu upalili. Ko ih je ugasio, ne znam. — Antonije Antić - „Beleške` Oficiri su najpre dospeli u Arapski salon, pucajući u goblene i u sve u šta su stigli, a za šta su sumnjali da može da krije ulaz u tajne prostorije. Uletevši potom u kraljevsku spavaću sobu, pronašli su na toaletnom stočiću Dragin omiljeni roman „La trahison“, okrenut na osamdesetoj strani, topao krevet, ali ne i svoje mete. Kako se Antić prisećao, usled nestanka struje je nastao mrak, cela soba je bila tapacirana zatvorenozelenim tapetama, a s obzirom na to da je bilo mračno (oficiri su imali samo sveće), nisu mogli da vide da li postoje sporedne prostorije u kojima bi se kraljevski par eventualno sakrio. U haosu nastalom u dvorskom kompleksu, Apis je zapazio kako jedan gardista beži niz stepenice u dvorište i učinilo mu se da je to kralj, pa je potrčao za njim, ali ga je na dnu sačekala četa gardista. U kratkom obračunu je teško ranjen sa tri metka u grudi. Stropoštao se niz stepenište, ali je preživeo. Istovremeno sa događajima u dvorskom kompleksu, zaverenici su otpočeli i akciju preuzimanja kontrole nad preostalim državnim institucijama. Žandarmi terazijskog kvarta su pružili samo simboličan otpor. Najpre su pobijena kraljičina braća, Nikodije i Nikola Lunjevica od strane vojnika kojima je komandovao potporučnik Vojislav Tankosić, a koji je verovatno delovao na svoju ruku. Oficiri su najpre opkolili njihovu porodičnu kuću, a potom su braća, na poziv jednog svog rođaka koji je bio među zaverenicima, razoružana, sprovedena u Upravu grada Beograda, gde su zadržani izvesno vreme. Potom su izvedeni ispred zgrade i streljani. Tankosić im je, navodno, pre komande za paljbu, cinično poručio „Ižljubite se, visosti veličanstva!`, čime je aludirao na raskalašno ponašanje ove dvojice. Predsednik vlade general Dimitrije Cincar-Marković i ministar vojni, general Milovan Pavlović su ubijeni kod svojih kuća. Treći član Cincar-Markovićeve vlade, ministar unutrašnjih poslova Velimir Todorović, koji je isto tako trebalo da bude ubijen, bio je teško ranjen i živeo je sve do 1922. Mada je početni plan bio da se pukovnik Dimitrije Nikolić, komandant Dunavske divizije i čovek odan kralju, stavi u pritvor i poštedi, ovaj je prilikom pokušaja hapšenja uspeo da se išunja iz svoje kuće u Ulici kralja Milutina, te je podigao uzbunu u delu svojih trupa u banjičkoj kasarni. Njega je telefonskim putem obavestio reaktivirani zaverenički komandant Dunavske divizije, Leonida Solarević, da je razrešen dužnosti i da je kraljevski par mrtav. Nikolić u ovo nije poverovao, već je zahtevao da mu informaciju potvrdi njegov čovek od poverenja, potpukovnik Ljuba Milić, takođe učesnik zavere. Ovaj je dobio zadatak da lično ubedi Nikolića da položi oružje, te je sa sobom poveo kapetana Milana Petrovića, a usput im se pridružio i poručnik Milan Gagović, koji je tek tada postao upućen u zaveru. Iako je Nikolić iskazao želju da pregovara sa Milićem, preostala dvojica zaverenika su se mašila revolvera i došlo je do pucnjave sa obe strane, u kojoj su poginuli Nikolić, Gagović i Petrović, dok je Milić, bez povreda, preuzeo komandu nad divizijom. Ovaj čin se odigrao, po svemu sudeći, u trenutku dok su Obrenovići već bili mrtvi. Od tog trenutka, pa u narednih nekoliko dana, širom Srbije je već došlo do individualnih obračuna sa pristalicama dinastije i polugama režima: neke procene govore da je širom zemlje pobijeno oko dve stotine ljudi, no nije bilo građanskih nereda. U međuvremenu, potraga za kraljevskim parom je ušla u drugi sat, te je nastala panika među zaverenicima koji su zaposeli dvorski kompleks. Poručnik Antonije Antić je predložio da se dvor razori artiljerijom i već je izdao takvu komandu, no ovu je obustavio pukovnik Mašin. U isto vreme, Đorđe Genčić je preuzeo kontrolu nad ministarstvom unutrašnjih dela. Počele su da kolaju glasine da su Aleksandar i Draga pobegli tajnim tunelima do ruskog poslanstva.Tada se neko od zaverenika dosetio da se privede general Laza Petrović, koji je do tada bio opkoljen u zgradi maršalata, sporednom delu kompleksa, a koji je kao ađutant inače poznavao sve prostorije u dvoru. Njega je, pošto je gvozdena vrata sporedne dvorske zgrade u kojoj je on živeo razneo dinamitom, priveo poručnik Stanoje Ristić. Petrović je negirao poznavanje tajnih prolaza i odaja, no njemu je naređeno da u roku od deset minuta pokaže gde su se sakrili Obrenovići uz pretnju smrću. Petrovića su po svemu sudeći u potragu poveli oficiri Mihailo Ristić-Džervinac i Velimir Vemić. On je uporno govorio da u prostorijama nema ničega i da treba ići dalje. Oficiri su se oko 03:50 ponovo našli u spavaćoj sobi, a šta se u narednim trenucima događalo, predmet je različitih tumačenja i izvora. Sasvim je izvesno da je Petrović do samog kraja istrajao u tvrdnjama da ne zna gde su se sakrili kralj i kraljica. Većina izvora je saglasna i oko toga da je u jednom trenutku Vemić zapazio mali prorez u tapaciranom zidu, te da se ispostavilo da su tu sakrivena vrata tajne prostorije. Gotovo svi istoričari pišu da je Petrović u tom momentu pokušao da pokoleba oficire u njihovoj nameri da istraže ovaj prostor, no na kraju je, po svemu sudeći, bio primoran da sam pozove kraljevski par da izađe iz ovog skrovišta. Nakon što su, na kraljev očajnički zahtev, navodno potvrdili svoju zakletvu kralju, vrata u zidu su se raskrilila. Potom se sve odigralo munjevitom brzinom: oficiri Ristić, Vemić, Ilija Radivojević i Petar Marković su otvorili vatru iz svojih revolvera i pušaka. Prvi metak je, prema većini izvora, ispalio Ristić, pogodivši kralja. Kraljica je, navodno, pokušala tada da zaštiti supruga svojim telom. Za to vreme, Petrović (za koga se verovalo da je razoružan) je izvadio iz čizme sakriveni revolver, u očajničkom pokušaju da odbrani kraljevski par, no iako je, prema nekim izvorima, čak i ranio jednog oficira, posle svega nekoliko trenutaka je i on pao mrtav.Za to vreme su mnogobrojni oficiri iz drugih delova dvora, čuvši šta se događa, nagrnuli u ovaj budoar i praznili svoje revolvere i puške najpre na kraljicu, a potom i na kralja. Potom su tela kasapljena sabljama i bajonetima i, konačno, bačena sa terase u dvorište. Krvavi pir se nastavio i posle toga. Obdukciju je u ranim jutarnjim časovima, na bilijarskom stolu u dvoru izvršio dr Eduard Mihel uz asistenciju dr Demostena Nikolajevića. Posmrtni ostaci Obrenovića bili su sahranjeni u maloj crkvi Svetog Marka koja je kasnije srušena i odakle su 1942. preneti u Crkvu Svetog Marka u Beogradu. Članovi nove privremene vlade okupili su se uskoro, pod predsedništvom Jovana Avakumovića, a trupe, postrojene pred dvorom, aklamirale su kneza Petra Karađorđevića kao novog kralja. Narodna skupština se sastala 4. juna 1903. i izglasala Petra Karađorđevića za kralja Srbije i izabrala poslanstvo, koje će ići u Ženevu, da ga dovede.„Narodno predstavništvo vratilo je na snagu Ustav iz 1888. učinivši manje izmene i dopune. Na ovome Ustavu, koji je nazvan Ustav od 1903, nije bilo potpisa novoizabranog kralja Petra I. Potpisala ga je samo vlada, a kralj je na Ustav imao da se zakune. Simbolika je bila jasna: bez učešća kralja narod je donosio Ustav, kome se i kralj imao pokoravati.“ [15] Odmah posle polaganja zakletve kralja, vlada je raspisala izbore za narodnu skupštinu na kojima su pobedu odneli Radikali i Samostalni radikali. Oni su i formirali novi vladu 04.10.1903. u kojoj više nije bilo predstavnika zaverenika, odnosno vlast u zemlji preuzele su političke stranke, a oficiri su se posvetili svojim vojničkim dužnostima. U samoj Srbiji vest o prevratu dočekana je sa pomešanim osećanjima. Mnogi koji su krivili kralja za situaciju u zemlji bili su zadovoljni, dok su oni koji su ga podržavali bili razočarani. Na parlamentarnim izborima samo nekoliko dana pred atentat kraljev kandidat je dobio potpunu većinu. Revoltirani elementi vojske su se pobunili u Nišu 1904, preuzimajući kontrolu nad Niškim okrugom u znak podrške poginulom kralju i zahtevajući da se ubicama sudi za njihov zločin. Njihov cilj je takođe bio da se pokaže da vojska kao celina nije i ne može biti odgovorna za Majski prevrat. Kao simpatizer dinastije Obrenović, pukovnik Živojin Mišić, (budući vojvoda) je 1904. penzionisan. Reagujući na atentat Rusija i Austrougarska su izrazile najoštriji protest zbog „mučkog ubistva“. Velika Britanija i Holandija su povukle svoje ambasadore iz Srbije, pravosnažno zamrzavajući diplomatske odnose, i uvele sankcije Srbiji koje su ukinute tek 1905, nakon što je završeno suđenje atentatorima koji su uglavnom kažnjeni prevremenim penzionisanjem, uz odgovarajuće premije, dok neki nikada nisu kažnjeni za svoj zločin. Uprkos sankcijama 1904. godine u Londonu su na aukciji bili lični predmeti kralja Aleksandra i kraljice Drage, kao što su svečana uniforma kralja, venčanica i dijadema kraljice. Svetska štampa je uglavnom sa groženjem prenela vest o Majskom prevratu. Britanska štampa („Gardijan“) pisala je da su ovakvim ponašanjem Srbi „pokazali da su gori od Arnauta“. Ni ostali uglavnom nisu imali reči hvale za poduhvat srpskih oficira. Nakon prevrata život u Srbiji je nastavljen, sa tim da se kralj Petar minimalno mešao u politiku prepuštajući političkim partijama da se bore za vlast svim sredstvima, bez želje da se suprotstavlja „Crnoj ruci“, koja je postajala sve uticajnija. Zbog preokreta u spoljašnjoj politici, između Srbije i Austrougarske se vodio Carinski rat ili „Rat svinja“, iz kojeg je Srbija izašla kao pobednik. Članovi „Crne ruke“ su kasnije snabdevali oružjem članove organizacije „Mlada Bosna“, koji su 28. juna 1914. izvršili atentat na nadvojvodu Franca Ferdinanda, što je Austrougarska iskoristila kao povod za Prvi svetski rat. Dragutin Dimitrijević Apis je streljan 26. juna 1917. zbog optužbe da je planirao atentat na regenta Aleksandra Karađorđevića. Spisak zaverenika, njihova uloga u zaveri i nastavak karijere posle 1903. Skraćenice: K.z.m - Karađorđeva zvezda sa mačevima broj označava stepen odlikovanja, S.P. - Solunski proces, UiS - Ujedinjenje ili smrt Generali u penziji Ilija Đunkić – malo posle prevrata penzionisan i izabran za državnog savetnika Jovan Atanacković – postao ministar vojni, rukovodio četničkom akcijom u Staroj Srbiji i Makedoniji. Umro u Beogradu 1921. Pukovnici Generalštabni u penziji Aleksandar Mašin – Tokom prevrata komandovao svim trupama u Beogradu i rukovodio izvršenjem zavere. Ministar građevina u prvoj vladi posle 29. maja, zatim načelnik Glavnog generalštaba. Penzionisan na zahtev Engleske 1906. godine. Umro u Beogradu 1910. Artiljerijski Bogdan Damnjanović – Tokom prevrata preuzeo Upravu grada Beograda. Malo posle zavere penzionisan i izabran za državnog savetnika. Umro u Beogradu. Inženjerski Damjan Popović – Zbog nesporazuma, iz Pirota nije krenuo na vreme, pa je u Beograd došao dan kasnije. Postavljen za prvog ađutanta novog kralja i bio u delegaciji koja je dovela Kralja Petra iz Ženeve. Penzionisan na zahtev Engleske 1906. Reaktiviran 1912. Komandovao prilikom opsedanja Skadra. 1914. penzionisan zbog reagovanja u vezi Uredbe o prioritetu, pa opet reaktiviran. Nosilac K.z.m. IV. Na S.P.osuđen na 20 godina zatvora. Umro u Beogradu kao general u penziji 1928. godine. Artiljerijski Leonid Solarević – Reaktiviran 29.maja. Komandant Dunavske divizije, Ministar vojni, pa Upravnik Vojne akademije. Penzionisan po svojoj molbi 1910. U ratovima bio komandant divizijskih oblasti kao general u rezervi sve do 1918. Umro u Beogradu. Potpukovnici Inženjerski Miloš Božanović – Posle 29.maja kraljev ađutant. 1912. komandovao u Kumanovskoj bici Dunavskom divizijom I poziva. Od 1913. do januara 1914. Ministar vojni. 1914-1915. komandant Užičke vojske. 1915. penzionisan kao general. Umro u Beogradu 1922. Generalštabni Mihailo Naumović – greškom ubijen u dvoru 29.maja kao dežurni kraljev ađutant. Pešadijski Petar Mišić – Zakasnio 29. maja sa bataljonom VI puka. Postavljen za načelnika odeljenja u Ministarstvu vojnom. Penzionisan na zahtev Engleske 1906. Reaktiviran 1915. kao pukovnik. Bio predsednik Vojnog suda za vreme S.P. Posle procesa postavljen za komandanta Šumadijske divizije i proizveden u čin generala. Od 1918. bio komandant Dunavske divizijske oblasti u Beogradu. Umro u Beču 1921. Majori Pešadijski Luka Lazarević – Penzionisan 1906. na zahtev Engleske. Pešadijski Milivoje Anđelković Kajafa - 29. maja komandovao bataljonom VII puka pred dvorom. Kasnije komandant tog puka, pa zatim kraljeve garde. U ratovima 1912-1913. komandant Javorskog, a zatim samostalnih odreda. 1914-1916. komandant Dunavske divizije I poziva. Po objavi rata 1914. komanduje odbranom Beograda. Iako je imao odobrenje od Vrhovne komande da se povuče, odlučuje se za odbranu. Učestvovao u najtežim borbama na Drini (Gučevo - Mačkov kamen). Na Solunskom frontu komandant Dunavske divizije. Nosilac K.z.m. III i IV. Posle S.P. penzionisan i interniran na Krfu. Umro u Beogradu. Pešadijski Stevan Milovanović – 1912-1913 komandant samostalne brigade. 1914-1917 komandant Moravske divizije. Nosilac K.z.m. IV stepena. Posle S.P. penzionisan Kapetani Pešadijski Aleksandar Glišić – Komandovao četom VII puka pred dvorom. Kasnije se oženio sestričinom Dragutina Dimitrijevića Apisa. U Komanovskoj bici, na Mladom Nagoričanu, samoinicijativno poveo puk u borbu i tada poginuo. Toj akciji pridaje se najveći značaj za pobedu. Pešadijski Alimpije Marjanović – 29. maja bio raspoređen u Zaječar. Bio jedan od glavnih rukovodilaca četničke akcije i dugogodišnji šef Gorskog štaba. Za vreme ratova komandovao dobrovoljačkim odredima. Nosilac K.z.m. IV stepena. Penzionisan 1918. kao pukovnik. Umro u Beogradu. Pešadijski Vasilije Mađarević – U ratovima 1912-1918. komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. III i IV stepena. U vezi sa S.P.penzionisan. Pešadijski Vitomir Cvetković – 1912-1913. komandant bataljona. 1914-1915. ađutant komandanta Južnih trupa u Skoplju. Jedan od optuženih na Solunskom procesu. Na dan saopštenja tužbe u zatvoru iznenada preminuo od srčanog udara. Inženjerski Dragoljub Jaša Jeremić – Trebalo je da učestvuje u izvršenju zavere u samom dvoru, ali se u poslednjem trenutku predomislio i vratio kući, zbog slabih nerava. Bio je komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV. Učestvovao u pripremi i sprovođenju S.P. Izvršio samoubistvo 1944. godine za vreme bombardovanja Beograda. Artiljerijski Dragomir Nikolajević Artiljerijski Dragomir Stojanović Stariji– Bio ađutant Kralja Petra. U ratovima komandant artiljerijskog puka, učestvovao 1913. u opsadi Jedrena. Nosilac K.z.m. IV. U vezi sa S.P.penzionisan kao pukovnik. Umro u Beogradu 1938. Pešadijski Dragutin Dimitrijević Apis – u zaveru uveo najveći broj oficira. 29. maja poveo svoju grupu iz Oficirskog doma u Dvor. Ranjen u holu dvora pa nije učestvovao u samom činu ubistva kralja i kraljice. Posle prevrata preveden u generalštabnu struku. Do ratova je bio načelnik štaba Drinske i Konjičke divizije. Učestvovao u rukovođenju četničkom akcijom kao član Glavnog odbora u Beogradu. Boravio u Makedoniji kraće vreme i bio član četničkog Komiteta u Skoplju i Kumanovu. Član Vrhovne centralne uprave organizacije UiS. U Balkanskim ratovima nije učestvovao jer se nalazio na lečenju od malteške groznice (trovanja krvi) koju je zadobio u jednoj akciji uoči rata, na Kosovu, gde ga je vojvoda Putnik poslao u izviđanje i pokušaj pregovora sa albanskim vođom Isom Boljetincem. 1913/14 bio je načelnik Obaveštajnog odeljenja Glavnog generalštaba. Početkom rata inicirao izradu plana za formiranje dobrovoljačkih odreda koji su imali zadatak da deluju partizanski u pozadini neprijatelja. 1914/15 načelnik štaba Užičke vojske, a potom načelnik štaba Timočke vojske. Od 1915. sa Timočkom vojskom u povlačenju sa zadatkom da pravi odstupnicu ostatku vojske. U februaru 1916. predao Drač Italijanima i bio poslednji srpski oficir koji je otišao na Krf. Na Krfu pomoćnik načelnika štaba Treće armije i učestvuje u rukovođenju u bici za Gorničevo i zauzeće Kajmakčalana. Rukovodi operacijama Treće armije na Crnoj reci posle kojih je oslobođen Bitolj. U decembru 1916. uhapšen pod optužbom za planiranje pobune i nameru prelaska na stranu neprijatelja, a osuđen zbog navodnog atentata na prestolonaslednika. Streljan u zoru 26. juna 1917. Nosilac K.z.m. III, II, I Pešadijski Dušan Glišić – Iako bolestan od delimične paralize nogu učestvovao kao komandant u ratovima. 1912. u bici na Mladom Nagoričanu komandant bataljona koga je na sopstvenu inicijativu uveo u borbu i tako zaustavio prodor turskih trupa. 1914-1915. komandant podoficirske škole i Đačkog bataljona u Skoplju iz koga su potekli „1300 kaplara“. Prilikom povlačenja, bolest mu se pogoršala pa su ga vojnici morali nositi. Da njima ne bi bio teret i da ne bi bio zarobljen izvršio samoubistvo novembra 1915. u Uroševcu. Brat Aleksandra i Milutina Glišića koji je poginuo na Drini 1915. U Čačku postoji ulica Braće Glišića. Artiljerijski Đorđe Ristić – komandir baterije doveden pred dvor. Nekoliko godina kasnije umro. Pešadijski Ilija Radivojević Čiča – Sa Mihailom Ristićem i Velimirom Vemićem ubio kraljevski par. Posle prevrata komandant žandarmerije. Jedan od rukovodilaca četničke akcije. Osnivač, prvi i jedini predsednik Vrhovne centralne uprave organizacije UiS. Poginuo 1913. na čelu svoga puka na Drenku. Gardijski Ljubomir Kostić – doveo gardu pred dvor, a posle prevrata ostao u gardi. Penzionisan na zahtev Engleske 1906. Reaktiviran 1912. Umro u Beloj Crkvi. Artiljerijski Milan Milovanović Pilac – Nakon prevrata, bio načelnik Generalštabnog odeljenja Ministarstva vojnog. Zajedno sa još nekoliko oficira, članova organizacije UiS, 1912. bio poslat, po naređenju vojvode Putnika, u izviđanje terena u pravcu Kumanova, Skoplja i Ovčeg polja. U ratu 1912. pomoćnik načelnika štaba Dunavske divizije, 1913. pomoćnik načelnika štaba Treće armije. 1914-1915. načelnik štaba Druge armije kojom je komandovao vojvoda Stepa Stepanović. Na Krfu postavljen za komandanta II brigade Moravske divizije. Nosilac K.z.m. IV. Na S.P.osuđen na smrt, pa pomilovan na 20 godina zatvora. Penzionisan kao generalštabni pukovnik. Umro iznenada 1933. na jednom gazdinstvu u Vojvodini dok je, za račun vlasnika, nadgledao ubiranje prinosa. Artiljerijski Milan Nešić Pešadijski Milan Petrović Ferto – poginuo 29. maja pri razoružavanju pukovnika Dimitrija Nikolića koji je pružio otpor sa svojim trupama na Banjici. U ovom okršaju pored Milana Petrovića poginuo je i poručnik Milan Gagović koji nije bio zaverenik. Inženjerski Milenko Nedić – 1912-1913. ađutant ministra vojnog i načelnik štaba vrhovne komande. 1914-1918. komandant puka i brigade. Nosilac K.z.m. IV. Umro kao brigadni general u Beogradu 1923. Artiljerijski Miloš Jovanović – Učestvovao u ratovima 1912-1918. kao načelnik štaba divizije, komandant puka i načelnik štaba armije. Kao armijski general zarobljen 1941. Pešadijski Milun Risimić – 29. maja bio u Zaječaru. U ratovima zbog bolesti nije učestvovao. Umro u Beogradu 1913. Inženjerski Mihajlo Josipović – Bio određen da 29.maja čuva ministra vojnog u njegovom stanu do daljnjeg. Artiljerijski Mihailo Jovanović – 1912-1913. u štabu I armije. 1914-1918. načelnik štaba divizije, pa načelnik štaba III i I armije. Umro u Beogradu kao divizijski general u penziji. Artiljerijski Mihailo Ristić Uča – Prvi pucao i sa Velimirom Vemićem i Ilijom Radivojevićem ubio kralja i kraljicu. Kroz prozor dvora prvi objavio da su kralj i kraljica ubijeni pa naredio da se bace kroz prozor. Posle prevrata sve vreme učestvuje u četničkoj akciji na terenu kao vojvoda Džervinac. Umro je u Nišu 1915. Pešadijski Mladen Milivojević – zbog dobijenih rana u noći 29. maja odsečena mu ruka, ali kao invalid ostao u vojsci. Inženjerski Petar Prokić –posle 1918. penzionisan kao pukovnik, pa radio kao direktor Željezničke direkcije u Sarajevu. Pešadijski Petar Protić – poginuo u bici kod Prilepa 1912. Pešadijski Radomir Raša Ranđelović – bio priveden zbog sumnje da učestvuje u pripremi prevrata pa premešten iz Beograda. Poginuo 1913. godine na Govedarniku Artiljerijski Sava Tripković – Bio određen da 29.maja čuva ministra unutrašnjih dela u njegovom stanu do daljnjeg. 1912-1913 komandant artiljerijskog diviziona. 1914-1918 interniran kao zarobljenik. Penzionisan kao divizijski general. Pešadijski Svetozar Radaković – Po naređenju ubio predsednika vlade Cincar-Markovića. Pešadijski Sreten Protić – Učestvovao kao komandant u svim ratovima Pešadijski Stevan Šapinac – U ratu 1912-1913 komandant bataljona. Od posledica ranjavanja ostao invalid. 1914-1915. komandant zarobljeničkog logora u Nišu. Posle dolaska na Krf poslat na lečenje u Francusku. U toku S.P.penzionisan kao potpukovnik. Umro u Beogradu 1950. Pešadijski Tihomir Komnenović – 29. maja preuzeo komandu XVIII pešadijskog puka u Topčideru. U ratovima učestvovao kao komandant. Poručnici Konjički Aleksandar Grujić Konjički Antonije Antić – 1914-1915 načelnik štaba konjičke divizije, od 1916. vojni ataše u Atini. U toku S.P.penzionisan kao pukovnik. Umro u Beogradu 1953. Pešadijski Božin Simić – granični oficir od 1911. Pred rat 1912. po naredbi vojvode Putnika vršio rekognosciranje terena u pravcu Kačanika i Skopske Crne Gore. U ratu komandir čete. 1913. pridodat crnogorskoj vojsci. 1914-1915. komandant bataljona. Sa Krfa poslat u Rusiju da komanduje dobrovoljačkim bataljonom. Nosilac K.z.m. IV . U odsustvu na S.P.osuđen na 18 godina zatvora. Bio u emigraciji sve do 1935. a po povratku u zemlju uhapšen pa pušten iz zatvora posle šest meseci. Bio upoznat sa organizacijom puča 27.marta. Aprila 1941. bio član delegacije koja je poslata u Moskvu radi potpisivanja pakta sa SSSR. Posle sloma 1941. poslat u Englesku. 1945. postao član AVNOJ-a. Bio ambasador FNRJ u Ankari. Konjički Borivoje Grujić Pešadijski Vasilije Andrić – Komandovao u ratovima, a u vezi sa S.P.penzionisan kao potpukovnik Pešadijski Vladimir Tucović - Učestvovao u ratovima 1912-1918. kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV i III. Kao član organizacije UiS na S.P.osuđen na smrt pa pomilovan na 20 godina robije. Penzionisan 1935. kao pukovnik. Postao član AVNOJ-a 1945. Umro u Beogradu 1947. Pešadijski Vladislav Bešević Pešadijski Vladislav Đorđević – posle prevrata sve vreme učestvuje u četničkoj akciji na terenu. U ratovima komanduje dobrovoljcima. Poginuo 1914. sa činom majora. Konjički Vojin Čolak-Antić – U ratovima komandant konjičkog puka. Nosilac K.z.m.. Umro u Beogradu kao divizijski general u penziji. Pešadijski Dimitrije Pavlović – uhapsio braću kraljice Drage i sproveo ih do Komande mesta iz stana u kome su bili pod stražom. Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV i III. Bio granični oficir sa sedištem u Šapcu od 1911. Penzionisan kao pukovnik posle S.P. Umro u Beogradu 1945. Pešadijski Dragomir Todorović Pešadijski Dragoljub Nikolić Pešadijski Dragutin Dulić - Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV. Utopio se u februaru 1917. nakon torpiljiranja broda kojim je iz Francuske, gde je bio na lečenju, krenuo za Solun, zajedno sa generalom Gojkovićem, kada je saznao za hapšenje svog pobratima Apisa. Pešadijski Dušan Jezdić – u četničkoj akciji borac i vojvoda. Učestvovao u svim ratovima kao komandant dobrovoljačkih odreda, a na solunskom frontu komandant bataljona u Dobrovoljačkom odredu vojvode Vuka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Nakon S.P.kao član organizacije UiS smenjen, interniran u logor Lutri, zatim u Bizertu. Prilikom prebacivanja osuđenika iz Bizerte na Krf utopio se sa torpiljiranim brodom avgusta 1917. Artiljerijski Dušan Optrkić – Vodnik u bateriji pred dvorom. U ratovima komandir baterije i artiljerijskog diviziona. Nakon S.P.penzionisan kao potpukovnik. Nosilac K.z.m. IV stepena. Umro u Beogradu 1932. Pešadijski Živojin Đorđević – Komandir čete u bataljonu VI puka pred dvorom Pešadijski Jovan Mirčić - bio priveden zbog sumnje da učestvuje u pripremi prevrata pa premešten iz Beograda Pešadijski Jovica Jovičić – Komandovao drugim bataljonom VI puka pred dvorom. 1912-1918. štabni oficir i komandant puka, teško ranjen. Nosilac K.z.m. IV stepena. Umro u Beogradu kao divizijski general u penziji. Pešadijski Kosta Vujičić - Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Pešadijski Lazar Matejić Artiljerijski Ljubomir Vulović – Imao je zadatak da pod stražom čuva komandanta dunavske divizije pukovnika Dimitrija Nikolića. Ovaj je, međutim, izašao na sporedni izlaz pa preko Slavije stigao do Banjice gde je pokušao da se odupre zaveri. Posle 29. maja Vulović se posvetio četničkoj akciji. Od 1911. granični oficir. 1912-1913. komandovao četničkim odredom. Uoči Srajevskog atentata bio je komandant celog graničnog sektora prema Austro-Ugarskoj. 1914-1916. šef Obaveštajnog odseka Treće armije. Na solunskom frontu organizovao obaveštajnu službu u pozadini fronta. Iznenada je smenjen i odveden u Bizertu. Tamo je uhpšen i odveden u zatvor u Solun. Bio je član organizacije UiS. Na S.P.osuđen na smrt i streljan zajedno sa pukovnikom Apisom 26. juna 1917. Artiljerijski Milan Đurić Pešadijski Milan Marinković Piga – Kada je Petar Mišić oklevao sa pokretom VI puka, Marinković je samoinicijativno pokrenuo svoju četu. Izvršio naređenje da se ubiju ministar vojni i ministar unutrašnjih dela pošto oficiri koji su ih čuvali pod stražom nisu hteli to da učine.Marinković je poginuo za vreme Kumanovske bitke kao komandant bataljona koga je na sopstvenu inicijativu uveo u borbu Sahranjen je u Kumanovu, pored Aleksandra Glišića. Inženjerski Milan Radovanović - Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Posle S.P.penzionisan kao pukovnik. Umro u Beogradu. Inženjerski Milić Simeunović – U noći 29.maja greškom ubio pukovnika Naumovića Pešadijski Milovan Gavrilović (Šukri paša) – dobio nadimak jer je tvrdio da je zarobio komandanta odbrane Jedrena Šukri Pašu. Aktivno učestvovao u spremanju i sprovođenju S.P.. Konjički Miloš Popović Inženjerski Milutin Lazarević – Iz Niša preneo dinamit kojim je 29. maja razvalio unutrašnja vrata u dvoru. 1912-1913. načelnik štaba Ibarske vojske. 1914-1915. načelnik štaba Odbrane Beograda. Na solunskom frontu pomoćnik načelnika štaba Druge armije. Nosilac K.z.m. IV stepena. Bio je član organizacije UiS. Na S.P.osuđen na 15 godina i 8 meseci zatvora. Posle pomilovanja kao generalštabni pukovnik u penziji objavio četiri knjige iz istorije ratova sa Turskom i Bugarskom i bio stalni saradnik za vojnu rubriku u Srpskom književnom glasniku. Umro u Beogradu 1954. godine. Sudski Miodrag Aćimović – Doktor prava, stalno sa službom u stuci. Posle rata dao ostvaku i izabran za redovnog profesora krivičnog prava na Pravnom fakultetu u Subotici na kome je dugo godina bio dekan. Posle 1945. redovni profesor i dekan Pravnog fakulteta u Beogradu. Inženjerski Mito Rotović – uzeo iz skladišta u Nišu dinamit i predao ga Lazareviću da ga nosi za Beograd Pešadijski Mihailo Kovačević –komandovao je Gvozdenim pukom u vreme proboja Solunskog fronta i oslobađanja Srbije. Kao divizijski general i komandant divizije u Štipu poginuo u atentatu koji su na njega organizovali Bugari 1927. godine Pešadijski Pavle Panković – bio u itendantskoj službi. Učestvovao u organizovanju četničke akcije. Posle S.P.penzionisan kao kapetan Konjički Petar Živković – kao komandir straže u dvoru, otključao zaverenicima spoljnu kapiju dvora. Ostao sa službom u gardi. U ratovima komandovao konjičkim pukom. Pred početak S.P.postavljen za komandanta kraljeve garde i upravnika krunskih dobara i civilne liste u Solunu. Vođa „Bele ruke“. Jedan od glavnih organizatora S.P. Nosilac K.z.m. IV i III stepena. Bio je predsednik vlade, ministar unutrašnjih poslova, vojske i mornarice tokom Šestojanuarske diktature. Umro kao armijski general u Parizu 1947. Pešadijski Petar Marković – 1912-1913. načelnik štaba divizije. Učestvovao u opsadi Skadra gde je pretrpeo težak poraz. 1914-1915. načelnik štaba Timočke divizije. Na solunskom frontu komandant kombinovanog puka kod Francuza, zatim u Vrhovnoj komandi, pa pomoćnik načelnika štaba Prve armije. Nosilac K.z.m. IV stepena.Penzionisan kao divizijski general. Pešadijski Radak Radaković – Učestvovao aktivno u pripremanju i sprovođenju S.P. Pešadijski Radivoje Filipović – Načelnik štaba Srpskog primorskog odreda. Umro u Draču 1913. Inžinjerski Radisav Stanojlović – Od dinamita koji je donet iz Niša napravio patrone kojima su srušena vrata u dvoru. U ratovima komandant divizijske i armijske inžinjerije. Prvi komandant Jugoslovenskog vojnog vazduhoplovstva u činu divizijskog generala. Umro u Beogradu. Intendantski Radoje Janković – Pisao za „Pijemont“. 1916. sa Krfa poslat u Rusiju u dobrovoljačku diviziju. Otkrio ogromne zloupotrebe u kupovini i isporuci hrane iz Rusije za Srbiju („Odeska afera“). Bio je član organizacije UiS. Na S.P.osuđen na 18 godina zatvora. Po povratku iz emigracije 1923. odležao dve godine, pa potom pomilovan. Odmah posle toga postavljen za generalnog konzula u Čikagu, a potom za poslanika Jugoslavije u Tirani. 1941. hapšen od Gestapoa. Umro u Beogradu 1944. Pešadijski Radoje Lazić – U ratovima 1912-1913. načelnik štaba divizije, a 1914-1915. nčelnik mštaba Dunavske divizije koja je branila Beograd. Na Solunskom frontu pomoćnik načelnika štaba Prve armije. Bio je član organizacije UiS i njen poslednji sekretar. Nosilac K.z.m. IV stepena. Na S.P.osuđen na smrt pa pomilovan na 20 godina zatvora. Umro u Beogradu 1953. kao generalštabni pukovnik u penziji. Pešadijski Radoje Milosavljević Konjički Sotir Radojčić Pešadijski Stanoje Ristić – Dinamitom razbio vrata na stanu generala Laze Petrovića u jednoj od sporednih dvorskih zgrada. Uhvatio ga i doveo u dvor da bi zaverenicima pokazao gde se kriju kralj i kraljica. Pešadijski Stevan Nešić – dobio je naređenje da obavesti Stojana Protića o izvršenoj zaveri i da ga dovede u Dvor kako bi bio postavljen za ministra unutrašnjih dela u novoj vladi. Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Pešadijski Tihomir Mijušković - Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Usled ranjavanja ostao invalid. Bio je član organizacije UiS. Posle S.P.penzionisan kao potpukovnik. Umro u Beogradu. Artiljerijski Tihomir Stojanović – U ratovima komandir baterije i diviziona. Umro kao potpukovnik u penziji. Artiljerijski Todor Pavlović – Doktor filozofije (pedagogija). Profesor Vojne akademije. Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Za vreme povlačenja preko Albanije, kao pukovnik, poginuo pri jednom napadu Arnauta iz zasede. Pešadijski Čedomir Popović – 29.maja bio u Zaječaru. Osnivač i član Vrhovne centralne uprave organizacije UiS. Od 1911. granični oficir na sektoru Drine sa sedištem u Užicu. Sa velikim uspehom organizovao akcije u Sanddžaku i Bosni. 1912-1913. komandant bataljona. Početkom rata 1914. zajedno sa Apisom sarađivao na izradi plana za formiranje dobrovoljačkih odreda. Komandant Zlatiborskog dobrovoljačkog odreda koga je lično formirao. Kasnije i na solunskom frontu komandant puka. Nosilac K.z.m. IV stepena. Na S.P.osuđen na smrt pa pomilovan na 20 godina robije. Umro u Beogradu kao pukovnik u penziji 1938. Potporučnici Pešadijski Borivoje Jovanović – u noći 29.maja ubio kapetana Jovana Miljkovića dok se ovaj rvao sa kapetanom Apisom. Konjički Velimir Vemić – Sa M.Ristićem i I.Radivojevićem ubio kralja Aleksandra i kraljicu Dragu. Uoči rata 1912. bio u izviđanju u pravcu Kumanova, Skoplja i Ovčeg Polja. 1912-1913. komandant konjičkog puka Moravske divizije. Na čelu puka prvi ušao u Skoplje i Prilep. 1914. komandovao Gornjačkim dobrovoljačkim odredom. Teško ranjen u desnu nogu koja mu je bila znatno skraćena. Ostaje u vojsci u štabu Dunavske divizije. Na solunskom frontu komanduje konjičkim pukom i prvi ulazi u oslobođeni Bitolj. Nosilac K.z.m. IV stepena. Inicijator i osnivač organizacije UiS i član Vrhovne centralne uprave. Na S.P.osuđen na smrt. Uspeo da pobegne iz improvizovanog zatvora, ali je ubrzo pronađen. Pomilovan na 20 godina zatvora. Umro je u Beogradu iznenada 1945. Pešadijski Vojin Popović (Vojvoda Vuk) – Od početka aktivno učestvuje u četničkom pokretu na terenu. Proslavio se u borbi na Čelopeku već 1905. godine. Prvi Balkanski rat zatiče ga na Kozjaku. Odredi kojima je on komandovao bili su prethodnica srpskoj vojsci u bitkama na Kumanovu, Bitolju i Prilepu. 1913. bori se na Bregalnici. 1914. postavljen za komandanta Cerskog dobrovoljačkog odreda koji učestvuje u borbama u Mačvi i na Ceru. Dobrovoljački odred ubrzo postaje samostalna jedinica, a Vojvoda Vuk na njegovom čelu učestvuje u povlačenju 1915. kao zaštitnica. Na solunskom frontu opet komanduje dobrovoljačkim odredom i gine na Crnom kamenu više Gruništa. Vojvoda Vuk je imao sva naša i saveznička ratna odlikovanja. Njegovu smrt general Saraj je objavio posebnom naredbom. Artiljerijski Vojislav Gojković – Vodnik baterije pred dvorom. Učestvovao u svim ratovima kao komandir čete i komandant bataljona. 1915. komandant II „Gvozdenog“ puka. Nosilac K.z.m. IV. Sa Krfa 1916. poslat u Rusiju kao komandant bataljona u dobrovoljačkom puku. 1918. otišao iz Rusije u emigraciju, a po povratku u zemlju 1923. odležao tri i po godine (od dosuđenih 20 u vezi sa S.P. Posle pomilovanja penzionisan. General-major JA postao je 1945, a 1948 penzionisan kao general-lajtnant. Pešadijski Vojislav Tankosić – Po naređenju streljao braću kraljice Drage. Posle prevrata aktivno učestvuje u četničkoj akciji na terenu. Posle aneksije Bosne rukovodi obukom dobrovoljaca u četničkoj školi u Ćupriji. Inicijator i osnivač organizacije UiS i član Vrhovne centralne uprave. Pomogao nabavku oružja i prelazak atentatora iz Srbije u Bosnu. Učestvovao u svim ratovima kao komandant dobrovoljačkih odreda. Ranjen 1915. u blizini Trstenika i od posledica ranjavanja preminuo. 1923. prenet je na Novo groblje u Beogradu uz dotle nezapamćeno učešće Beograđana na jednom pogrebu. Pešadijski Jovan Naumović - Učestvovao u svim ratovima kao komandir čete i komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV i III stepena. Bio je član organizacije UiS. Posle S.P. penzionisan, a kasnije reaktiviran. Bio je veliki župan u Skoplju, komandant Žandarmerije, komandant armije. Umro u Beogradu 1945, po povratku iz zarobljeništva Pešadijski Jordan Milovanović Pešadijski Josif Kostić – imao zadatak da ubije kapetana Lj.Kostića ako bi se pokolebao da dovede četu Kraljeve garde pred dvor. Učestvovao u svim ratovima kao komandant bataljona i puka. Nosilac K.z.m. IV i III. Pored Petra Živkovića bio je vođa „Bele ruke“, a na S.P. sudija Velikog vojnog suda. U jugoslovenskoj vojsci bio je armijski general pa je nakon penzionisanja postavljen za senatora. Za vreme okupacije bio je ministar u vladi Milana Nedića. Posle rata proglašen za ratnog zločinca. Pešadijski Milan Zavađil – zajedno sa Apisom i Bogdanom Radenkovićem, po naređenju vojvode Putnika, sproveo akciju izviđanja terena i pergovora sa albanskim vođom Isom Boljetincem na Kosovu, neposredno pred rat 1912. U ratovima pomoćnik načelnika štaba i načelnik štaba Drinske divizije kojom rukovodi prilokom zazuzimanja Kajmakčalana. Nosilac K.z.m. IV stepena. Nakon S.P. penzionisan kao generalštabni potpukovnik. Umro je iznenada u Beogradu 1928. Pešadijski Milorad Raketić Konjički Mihailo Gavrović – Učestvovao u svim ratovima kao komandant eskadrona. K.z.m. IV. Poginuo za vreme ofanzive srpske vojske u Sremu 1914. Pešadijski Nikodije Popović Pešadijski Čedomir Milosavljević Civili Aleksa Novaković - advokat. U njegovoj vili na Topčideru su se uglavnom održavali sastanci zaverenika Đorđe Genčić - prvi od civilnih lica saznao za zaveru. Funkcioner Liberalne stranke. Imao zadatak da ispita reakcije Rusije i Austro-Ugarske na promenu na prestolu. U prvoj vladi posle prevrata bio je ministar privrede. Ubrzo se povlači iz politike. Za vreme ratova 1912-1915. bio je ratni dopisnik ruskih listova. 1915. odlazi u Pariz i tamo se zalaže za jugoslovensko ujedinjenje. Posle rata se posvećuje svojim rudnicima. Umro je u Beogradu. Jovan Avakumović - advokat i vođa Liberalne stranke. Predsednik prve vlade posle prevrata. Posle proglasa Ustava i izbora kneza Petra Karađorđevića za kralja, povukao se iz politike. Umro je u Beogradu. Jakov Nenadović - rođak kneza Petra Karađorđevića preko koga su zaverenici održavali vezu sa budućim kraljem. Imao zadatak da vodi računa o raspoloženju Austro-Ugarske na promenu na prestolu. Kasnije lični sekretar Kralja Petra i poslanik Srbije u Carigradu. Umro je u Švajcarskoj 1915. Nikola Hadži Toma - trgovac i jedan od najbogatijih ljudi u Srbiji. Bio je školski drug kneza Petra Karađorđevića i imao je zadatak da upozna kneza sa zaverom i privoli ga da pristane da se primi prestola. Novčano je pomagao zaveru. Umro je u Beogradu. Vukašin Petrović - nije učestvovao u zaveri, ali je znao za nju. 29.maja bio je u Beču. Posle prevrata se povukao iz politike. Umro u Beogradu 1928. Nikola Pašić - obavešten o zaveri, pa neposredno pre izvršenja otputovao sa porodicom u Opatiju. Zbog toga je umesto njega u vladu ušao Stojan Protić. Dragomir Rajović - prvak Napredne stranke. Nije učestvovao u zaveri, ali je znao za nju Sava Grujić - prvak Radikalne stranke.Nije učestvovao u zaveri, ali je znao za nju. Posle prevrata predsednik Državnog saveta, pa zatim predsednik prve vlade koja je održana posle izbora 1903. Umro je u Beogradu. Milutin Stanojević - trgovac iz Zaječara i prvak Samostalne radikalne stranke. Nije učestvovao u zaveri, ali je znao za nju. Bio je član delegacije koja je dovela Kralja Petra iz Ženeve u Beograd. Umro je u Beogradu 1954. Vidi još

ovo je razglednica Januara 1987. navršilo se 75 godina od puštanja u saobraćaj pruge Paraćin-Zaječar, koloseka 0,76m. Razvojem drumskog saobraćaja došlo je do potiskivanja i opadanja železničkog saobraćaja, posebno na uzanim prugama, koje su ubrzo izgubile značaj. Prugu Paraćin-Zaječar zadesila je sli-čna sudbina tako da je i ona vremenom prestala da postoji. Pošto je potpuno zaboravljena, samim tim što je prošlo dosta godina kako je ukinuta, ovim člankom želim da podsetim na značaj i ulogu koju je pruga Paraćin-Zaječar imala u železničkom saobraćaju, vraćajući se u prošlost, u vrememe kada se gradila i po završetku, obavljala svoju funkciju. 2. PRILIKE U SRBIJI Krajem XIX i početkom XX veka, tačnije u periodu od 1889. do 1912. godine, došlo je do naglog razvoja industrije, trgovine i poljoprivrede, što je iziskivalo potrebu izgradnje novih pruga za privredne i industrijske svrhe. Međutim, i pored velikih potreba, Srbijа je veoma sporo ostvarivala svoje ciljeve zbog politike Austro-Ugarske, koja je sputavala njen ekonomski razvoj. Pri svakom pokušaju Srbije da izađe iz sfere austro-ugarskih interesa Austrija je zatvarala svoje granice, a time su bila zatvorena sva vrata finansijera i bankara za dobijanje kredita. I pored svih teškoća, uspela je da od sopstvenih sredstava 1892. godine sagradi prugu uzanog koloseka, širine 0,75 m, Ćuprija-Senje (Senjski rudnik), koja je 1908. produžena do Ravne reke, a kolosek je proširen na 0,76 m. Druga industrijska pruga koloseka 0,76 m sagradena je 1901. go-dine od Ćićevca do Svetog Petra. 1897. godine vlada Kraljevine Srbije predvidela je u Privrednom planu ulogu postojećih i budućih železničkih pruga. Trebalo je pristupiti izgradnji dobro smišljene mreže novih pruga. Šestog decembra 1898. godine, na predlog vlade Vladana Đorđevića, Narodna Skupština je izglasala Zakon o gradnji i eksploataciji novih železnica. Ovaj zakon je predviđao izgradnju sledećih pruga, dužine oko 1100 km: Niš-Prokuplje-Turska granica, Beograd-Lajkovac-Valjevo-Požega, Stalać-Užice-Bosanska granica, Valjevo-Loznica-Bosanska granica, Mladenovac-Lajkovac, Kragujevac-Kraljevo, Paraćin-Zaječar, Dubravica-Požarevac-Zaječar, Petrovac-Velika Plana, Šabac-Loznica. Radi lakše izgradnje ovih pruga, svi troškovi oko eksproprijacije zemljišta preneti su na okruge, kroz koje je trebalo graditi pruge, a zatim su sve projektovane pruge podeljene na zapadne i istočne železnice. 1899. godine vlada je dala koncesiju za građenje i eksploataciju železnice u zapadnom delu Srbije društvu „Edvard Kaltrop i D. Markus` iz Londona, koje nije moglo skupiti kapital, pa je tražilo da se radovi odlože do 1900. godine. Za istočne železnice vlada je pregovarala sa dvema firmama iz Belgije, ali ni sa jednom nije postignut sporazum, jer su obe firme bezuslovno zahtevale državnu garanciju, protiv čega je bio tadašnji ministar gradevina Jovan Atanacković, koji je predlagao da se železnica gradi u državnoj režiji, što takođe nije prihvaćeno, pa je železničko pitanje i dalje ostalo nerešeno. Drugog aprila 1902. godine donet je Zakon o izmenama i dopunama Za-kona o građenju i eksploataciji želez-nica, koji je vladi dr Mihajla Vujića omogućio da se stvori tzv. „Fond nоvih železnica`, iz koga bi se isplaćivali anuiteti želeničkog zajma i povećala društvena dobit. Fond je popunjavan iz raznih prireza i poreza, pa je bio jako nepopularan u narodu. Svrgavanjem dinastije Obrenović, 29. maja 1903. godine, došlo je do promene spoljne politike Srbije i njene emancipacije od Austrougarskog ekonomskog tutorstva. Promene trgovačkih tržišta i prilika u to doba, a naročito u periodu od 1908. godine, posle aneksije Bosne i Hercegovine, pa sve do 1912. godine dovele su do priprema u Srbiji za sve eventualnosti koje su i nastupile prvim svetskim ratom, tako da je posle desetogodišnjeg perioda, koji je prošao samo u donošenju Zakona o izgradnji železnica. konvencijama i sl., počela intenzivna izgradnja pruga u Srbiji. U tom periodu, između ostalih, izgrađena je i pruga Paraćin-Zaječar. 3. IDEJE O IZGRADNJI I IZGRADNJA PRUGE Oblast Timoka, privredno jako bogata (rudno blago, poljoprivreda, stočarstvo), bila je relativno nepovezana železničkom prugom sa dolinom Velike Morave, odnosno sa prugom Beograd-Niš. Vlada Stojana Novakovića je 1896. godine iznela pred Skupštinu Zakon o građenju timočke železnice Niš-Kladovo, kao integralnog dela buduće Transbalkanske pruge, koja bi povezivala Dunav sa Jadranskim morem, a 1898. vlada Vladana Đorđevića je zaključila ugovor sa Rumunijom o izgradnji železničkog mosta preko Dunava, između Kladova i Turn Severina, koji je ratifikovan u Bukureštu 10. oktobra. Medutim, zbog brojnih teškoća, Timočka krajina je povezana normalnim kolosekom sa Nišom tek 15. avgusta 1922. godine, pa je zato odlučeno da se oblast Timoka poveže sa dolinom Velike Morave preko Paraćina. lako je 1895. godine obavljeno trasiranje pruge za normalni kolosek, posle donošenja Zakona o gradnji i eksploataciji novih železnica, 1899. i 1900. godine je obavljeno trasiranje za kolosek 0,76 m. Za ovu širinu koloseka postojala su dva razloga. Prvi, tehničke prirode, zbog sastava zemIjišta, velikih uspona i oštrih krivina. Drugi razlog je bio političke prirode, jer su u Bosni i Hercegovini sve pruge bile širine 0,76 m, a u Srbiji se u to vreme već razmišljalo o ujedinjenju svih Južnih Slovena. Predmer i predračun je obavilo Odeljenje za građenje železnica Ministarstva građevina. Vlada je sklopila Ugovor o građenju pruge sa privatnim preduzimačima iz Beograda i Ugovor je podnet Narodnoj Skupštini 1901. godine, ali je pre izglasavanja Skupština raspuštena, pa je građenje pruge odloženo. Godine 1903. studirane su razne varijante pruge. Prva trasa je povučena od Izvora (Sv. Petka) klisurom Grze, do Obradovih Stolica i Suvaje, a zatim je urađena još jedna trasa bez tunela. Ministar gradevina je naručio i treću varijantu, koja je imala iste nedostatke, a uz to je bila i najskuplja, pa je nekoliko puta obrazovana komisija, koja je uvek davala različite predloge. Najpovoljniju trasu je povukao inženjer Ognjen Kuzmanović, što su potvrdili i strani eksperti, koje je konsultovao ministar gradevina. Kada je trebalo da počne izgradnja pruge, opet je došlo do zastoja, jer se ministar građevina Vlada Todorović pojavio sa idejom da pruga bude širine koloseka 1,00 m, iako su projekti već urađeni za širinu 0,76 m. Tada je došlo do oštre polemike, kako u stručnim krugovima tako i u javnosti. Javnost, inženjersko udruženje i Nikola Pašić su bili za širinu koloseka 0,76 m, pa se pristupilo izgradnji pruge te širine. Maja 1904. godine počelo je obeležavanje pruge, a u tom mesecu je Uprava fondova odobrila zajam od 15 miliona dinara za izgradnju 500 kilometara pruga, među kojima i pruge Paraćin-Zaječar. Juna 1905. deonica Zaječar-Bogovina je putem licitacije ustupljena domaćim građevinskim preduzećima i pošto na ovom delu pruge nije bilo naročitih teškoća, građenje pruge je napredovalo normalno. Marta 1906. i deonica Paraćin-Donja Mutnica je ustupljena putem licitacije domaćin građevinskim preduzećima i odmah je počela gradnja. Treći, najteži deo pruge, između Donje Mutnice i Bogovine, ustupljen je maja 1907. preduzimaču Maksimilijanu Šiferu iz Pešte. Međutim, na ovoj deonici je bilo niz teškoća pa su radovi u decembru 1907. obustavljeni, jer je došlo do velikog klizanja nasipa i zemljišta preko Čestobrodice, a sa preduzimačem Šiferom raskinut ugovor. Zbog ovog događaja penzionisani su direktor Direkcije železnice i direktor Uprave građenja. Ponovo su na teren izlazile komisije, među kojima i Komisija stranih eksperata. Oni su na terenu predlagali sve varijante i predložili varijantu preko Obradovih Stolica sa velikim tunelom. Njihov predlog je usvojen i građenje je 1908. godine nastavilo drugo strano preduzeće, preduzimača Manša. Pored ovog, pojavio se problem u vezi sa promenom pravca dela trase kod Boljevca. Projekat je predviđao da pruga od železničke stanice Lukovo ide dolinom Crnog Timoka, zaobi-lazeći Boljevac, a do varošice se predviđao poseban kolosek. Stanovnici Boljevca su na sve načine pokušavali da se izbore da železnica prolazi pored same varošice, ali kod nadležnih nisu nailazili na podršku. Kralj Petar I Karadorđević je 1906. godine boravio u Brestovačkoj banji i tada je delegacija Boljevca iznela Kralju svoju molbu i ujedno žalbu na ministra grđevine. Kralj je naredio da se zadovoIje lokalne potrebe i pruga je skrenuta prema Boljevcu. Ovoj promeni pravca sigurno su doprineli i braća Minh, vlasnici rudnika kamenog uglja „Rtanj`, jer su tako približili prugu mestu do koga je vodila žičara za transport uglja iz rudnika (stanica Mirovo). Zbog ove izmene projekta, ministar građevina J. Stanković je podneo ostavku. Preduzimač Manš je loše organizovao poslove, slabo su napredovali i njegovo preduzeće je tražilo produženje roka za završetak radova na 18 meseci, umesto odobrenih 9. Zato su mu krajem 1910. poslovi oduzeli. Gradnju je nastavila Direkcija železnica, odnosno njena Uprava za građenje. Deonica od Paraćina do Izvora (sveta Petka), dužine 17,8 km, i deonica Zaječar-Krivi Vir, dužine 62,1 km, puštene su u saobraćaj 14. januara 1911. godine (1. januar 1911. po starom kalendaru). Tog dana je puštena u saobraćaj deonica od Zaječara do Vražogrnca, duga 7 km, kao veza za tzv. „belgijsku` prugu Vrška Čuka-Radujevac, širine koloseka 0,76 m. Ta industrijska pruga je bila duga 80 km, gradilo ju je jedno belgijsko-srpsko akcionarsko društvo, za ek-sploataciju rudnika Vrška Čuka, a demontirana je 1935. godine. Deonice Paraćin-lzvor i Zaječar-Krivi Vir koristili su i direktni putnici, jer su se roba i putnici prebacivali između Izvora (Sv. Petka) i Krivog Vira tzv. transbordmanom. Radovi na deonici Izvor-Krivi Vir nastavljeni su u januaru 1911. godine, ali je šef sekcije Ognjan Kuzmanović tražio izvestan procenat za sebe i osoblje, pa je ministar građevina za šefa sekcije postavio inženjera Petra Milenkovića, koji je sa grupom inženjera posao završio za 9 meseci bez ikakve posebne naknade. Deonica Izvor-Krivi Vir, u dužini od 25,3 km, potpuno je završen u decembru 1911, a pruga Paraćin-Zaječar, dužine 105,2 km, puštena je u javni saobra-ćaj 28. januara 1912. godine (15. januara 1912. po starom kalendaru). Pojava prvog voza kraj crnorečkih sela duž pruge je izazvala strah i paniku kod dela stanovnika tih sela, ali su se ubrzo navikli na voz i koristili su ga narednih šezdesetak godina. 4. IZGRADNJA PRIKLJUČNIH PRUGA Francusko društvo borskih rudnika, sa sedištem u Parizu, preduzelo je mere da svoje rudnike poveže prugom sa mrežom pruga SDŽ. Trasiranje pruge je počelo između 1905. i 1908. godine, a pruga je puštena u saobraćaj 10. maja 1912. godine i preko stanice Metovnice vezana za prugu Paraćin-Zaječar. Prugom Metovnica-Bor, u dužini od 20,6 km, upravljala je Direkcija borskog rudnika i sve do 1952. pruga je bila vlasništvo Borskog rudnika, kada je stupanjem na snagu reda vožnje za 1952/1953. godinu prešla u eskploataciju i javni saobraćaj JŽ. Pruga Paraćin-Zaječar, sa krakom Metovnica-Bor, puštena u javni saobraćaj 1912. godine, bila je 11. novembra 1915. povezana kolosekom 0,76 m sa prugom Ćuprija-Ravna Reka, dužine 6,4 km. Posle propasti Srbije, Nemci su 1916. godine za industrijske potrebe izgradili trianglu i kolosek do rudnika uglja Bogovina, dužine 5,3 km. Još 1912. godine vršene su pripreme za povezivanje pruge Paraćin-Zaječar sa uzanim prugama u zapadnoj Srbiji. Rešenje je nađeno umetanjem treće šine u kolosek glavne pruge Beograd-Niš, tako da je između Paraćina i Stalaća bio u upotrebi tzv. upleteni kolosek. Međutim, sa tehničke strane, rešenje sa ubačenom šinom i abnormalnom skretnicom činili su nesigurnim kretanje vozova pa su N-mci za vreme okupacije, 1915-1918. godine, skinuli umetnutu šinu. Posle oslobođenja, 1918. godine, osetio se nedostatak uzanog koloseka na potezu Paraćin-Stalać i 1921. je licitacijom ustupljena u rad deonica Paraćin-Stalać, koja je završena 4. oktobra 1924. Izgradnjom pruge Užice-Vardište, 1925. godine, pruga Paraćin-Zaječar je bila povezana sa Bosnom i preko Mostara sa Jadranskim morem. Već sledeće godine počeli su redovno da soabraćaju direktni teretni vozovi na relaciji Bor-Gruža (Dubrovnik). Ovi maršrutni vozovi su prevozili bakar iz Bora za Gružu, a dovozili u Bor koks. 5. OSNOVNE KARAKTERISTIKE PRUGE lako se Paraćin nalazi na 126,4, a Zaječar na 128 metara nadmorske visine, pruga Paraćin-Zaječar je bila izuzetno brdska pruga. Na deonici Izvor-Obradove Stolice dužine 13,5 km, uspon je bio 28°/oo, koliki je bio i pad od stanice Obradove do Male Suvaje. Pruga je iz moravskog regiona vododelničkim tunelom „Obradove Stolice` prelazila u Timočki region. U samom tunelu, dužine 1970,8 metara, bila je najveća kota na pruzi, od km 32+190 do km 32 + 360, koja je iznosila 554,3 m. Situacija trase (alinjman) od stanice Paraćin do stanice Izvor je uglavnom ispružena. Od stanice Izvor pruga je bila izrazito brdskog karaktera, sa velikim usponima do stanice Obradove Stolice, odakle je počinjao veliki pad do stanice Krivi Vir. Na deonici Izvor-Krivi Vir parametri pruge su izuzetno nepovoljni, nagib je iznosio imax = 28°/oo, a minimalni poluprečnik krivina Rmin = 80 m. Zbog ovako nepovoljnih parametara max. brzine vozova na deonici Izvor-Krivi Vir su iznosile 20 km/h, dok su na ostalom delu pruge vozovi razvijali brzinu od 30 km/h. Od Krivog Vira do Zaječara trasa je takođe ispružena, jer pruga uglavnom prati reku Crni Timok, osim na potezu od Lukova do Boljevca (razlozi za izmeštanje trase već su objašnjeni u poglavlju III). Trasa pruge od Paraćina je vodila ispod Karađorđevog brda i Slatine do sela Glavice, gde je prelazila reku Crnicu rešetkastim gvozdenim mostom, dužine 34 m. Godine 1953, izgradnjom pruge normalnog koloseka Paraćin-Stari Popovac, uzana pruga je „upletena` u normalni kolosek između stanica Paraćin i Davidovac, tako da je reku Glavicu prelazila preko novog mosta i ulazila u kraći tunel „Glavica`. Do stanice Izvor, pruga je bila ravničarskog karaktera, da bi zatim postala izrazito brdska, do stanice Obradove Stolice, pa su elementi pruge zahtevali izgradnju više potpor-nih zidova. Pruga je do stanice Obradove Stolice savlađivala visinsku razliku od 427 metara, da bi u tunelu ,,Ob-radove Stolice` počeo pad sve do Zaječara, koji je iznosio 425 m. Tunel „Obradove Stolice`, dužine 1970,8 m, bio je najduži tunel na pruzi. Ulaz u tunel je bio u km 31+609 i do km 32 + 190 pruga je bila u usponu od 2°/oo, zatim je deonica od 170 m bila u horizontali, da bi do izlaza iz tunela pruga imala pad od 5°/oo, odnosno 10°/oo. Savladavši brdo Samanja tunelom „Obradove Stolice`, pruga je ulazila u dolinu rečice Velika Suvaja, čiji je tok pratila oko 12 km i na tom delu pruge su bila tri gvozdena mosta, dužine 8,9 m, 11,2 m i 11,3 m. Ispred železničke stanice Lukovo nalazio se takođe gvozdeni most, dužine 10 m, a između stanica Lukovo i Mirovo pruga se dva puta ukrštala sa drumom Paraćin-Zaječar. U km 52 + 420 pruga i put su se ukrštali u niovu, dok se u km 55+150 nalazio podvožnjak. Odmah po izlasku iz stanice Mirovo, pruga je gvozdenim mostom dužine 15 m prelazila rečicu Mirošticu, a u km 61 + 180, ispred stanice Boljevac, ponovo se u nivou ukrštala sa drumom Paraćin-Zaječar. Između železničkih stanica Boljevac i Bogovina, u km 68 + 900, nalazio se most preko Crnog Timoka, dužine 31 m, i pruga je dalje, do Zaječara sledila tok ove reke. Na deonici Bogovina-Zaječar nalazili su se sledeći veći objekti: most dužine 20 m preko Bogovinske reke, u km 74 + 455, most dužine 31 m preko Sumrakovačke reke, u km 79 + 940, most dužine 16 m preko Šarbanovačke reke, u km 84 + 389, tunel dužine 230 m „Baba Jona`, u km 89 + 017, most dužine 57,3 m preko Metovničke reke, u km 91 +533 (ovaj most sa dve gvozdene konstrukcije je bio najduži most na pruzi), tunel dužine 11,2 m „Šupljar`, u km 93 + 451, tunel dužine 308 m „Zvezdan`, u km 95+164, most dužine 40 m preko Crnog Timoka, u km 96 + 018. Na pruzi je bilo ukupno 148 putnih prelaza u nivou, od kojih su samo tri bila osigurana putoprelaznim branicima (putni prelazi u Paraćinu i Zaječaru). Materijal gornjeg stroja je bio dosta slab, a najistrošeniji i najslabiji po tipu je bio materljal gornjeg stroja izmedu železničklh stanica Davidovac i Boljevac. Šine su bile različitih tipova, a najčešće su bile tzv. srpske šine h = 98 mm, l = 9m, zatim srpske šine h = 125 mm, 1 = 7,75 m (ove šine su prvobitno bile ugrađene na pruzi Beograd-Niš zatim su prenete na prugu Doljevac-Kuršumlija, pa su tek sa topličke pruge prenete i ugrađene na ovoj pruzi) i tzv. Vrangelove šine h = 128 mm. I kod skretnica je bila velika šarolikost, pa su na ovoj pruzi bile ugrađene sledeće vrste skretnica: srpske S2Ol h = 98 mm i ugao skretanja 7°, srpska S30, h = 125 mm, 6°54`, bosanske IVa, h = 100 mm, 6°, mađarska MAV h«-100/110 mm, 7° IV FMS h = 100 mm, 6° UNRRA h=125 mm, 7° (bile su svega dve ovakve skretnice u Boljevcu) - francuske h = 110/115 mm, 1:10. Vezivanje šina za pragove je bilo prostim klinovima, bez podložnih pločica, žabica i sl. Tirfoni su tek posle drugog svetskog rata počeli da se upotrebljavaju u manjim količinama. Održavanje pruge je bilo ručno i neekonomično, a nikada nije izvršen kapitalni remont pruge. 6. OPIS SLUŽBENIH MESTA Na pruzi Paraćin-Zaječar, dugoj 105,2 km, bila su ukupno 24 službena mesta, i to: 14 stanica, 3 ukrsnice, 2 tovarišta i 5 stajališta. Paraćin - teretna stanica je imala pet koloseka, koji su se prema nameni delili na: prvi - pretovarni, drugi -garažni za putničke gamiture, treći -prolazni kolosek i četvrti i peti su bili teretni koloseci. Treći kolosek se produžavao do putničke stanice, koja je imala samo jedan kolosek (pored stanične zgrade). Ovaj kolosek se dalje produžavao u prugu prema Stalaću, a iza zgrade magacina su se od njega odvajala dva pretovarna koloseka 0,76 m u obliku češlja, sa dva koloseka 1,435 m. Na izlazu iz stanice prema Zaječaru i Ćupriji, nalazila se ložionica sa dva koloseka u ložioničkoj šupi i jednim slepim kolosekom pored zgrade. Ložionica je imala vodonapojnik i kanal za pregled lokomotiva. U neposrednoj blizini ložionice nalazila se triangla, koja je služila za okretanje lokomotiva, a omogućavala je i saobraćaj direktnih teretnih vozova na pravcu Ćurpija-Zaječar. Stanica je imala tovarni profil i kolsku vagu, a bila je osigurana štitnim signalima Paraćin Fabrika - stajalište, a sa otvorene pruge se odvajao industrijski kolosek (upleteni) za Srpsku fabriku stakla. Davidovac - stanica je imala četiri koloseka i bila je osigurana likovnim signalima. Od Paraćina do ove stanice je bio tzv. upleteni kolosek (umetanje treće šine u normalni kolosek), koji se dalje račvao za Stari Popovac (normalni kolosek) i za Zaječar (kolosek 0,76 m). Stanična zgrada se nala-zila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar, u km 7 + 687. Lešje - stajalište je od objekata imaio samo stražaru, koja se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar. Donja Mutnica - stanica je imala tri koloseka, čije su korisne dužine iznosile 139 m (prvi kolosek) i 196 m (drugi i treći kolosek). Stanica je imala dva nepravilna glavna prolazna koloseka po tzv. „belgijskom` tipu (sve stanice na pruzi, osim stanice Mirovo, imale su nepravilne prolazne kolose-ke), gde je ulaz u stanicu bio vožnjom u pravac, a izlaz vožnjom u skretanje. Stanična zgrada se nalazila sa desne strane pruge Paraćin-Zaječar, u km 15 + 272. Stanica nije bila osigurana, već je imala signalnu oznaku „Prilazni signal` (žuti kotur sa crno-belim rubom i belom kosom prugom naviše sleva nadesno). Izvor - stanica je imala pet koloseka, sledećih korisnih dužina: sporedni kolosek.... Kd = 195 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 241 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 241 m glavni kolosek........ Kd = 252 m sporedni kolosek.... Kd = 179 m Stanica je bila osigurana štitnim signalima, a stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 17 + 790. Stanica je imala kolsku vagu i tovarni profil, a za potrebe zaprežnih i lokomotiva potiskivalicu na potezu Izvor-Obradove Stolice. U stanici je postojala vodostanica sa dva vodonapojnika i kanal za pregled lokomotiva, na drugom koloseku. Klačevica - ukrsnica sa dva nepravilna glavna prolazna koloseka kori nih dužina od po 193 m. Zgrada postaje i dve stražare su se nalazile sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 23 + 326, a sa obe strane ukrsnice bile su signalne oznake „Prilazni signal`. Javorac - ukrsnica sa dva nepravilna glavna prolazna koloseka, korisnih dužina od po 193 m. Prvi kolosek je bio osiguran sa dve iskliznice. Zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 26 + 409, a sa obe strane ukrsnice su bile signalne oznake „Prilazni signal`. Obradove Stolice - stanica je imala tri koloseka, prvi sporedni Kd = 165 m, dok su drugi i treći bili nepravilni glavni prolazni koloseci od Kd = 228 m. Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar, u km 31+310. Zbog potrebe potiskivanja težih vozova na deonicama Izvor-Ob-radove Stolice i Krivi Vir-Obradove Stolice, u ovoj stanici je postojala okretnica, prečnika 18,85 m, kao i kanal za pregled lokomotiva na drugom koloseku. Od trećeg koloseka skretnicom br. 3 odvajao se kolosek za okretnicu, a od njega se skretnicom br. 6 odvajao industrijski kolosek za kre-čanu, dužine 355 m. Na prvom koloseku se nalazila jedna iskliznica, a i skretnica br. 3 je bila osigurana jednom iskliznicom. U stanici su postojale dve stražare i tri stambene zgrade. Na 85 m od izlazne skretnice br. 5 nalazio se ulaz u tunel „Obradove Stolice`. Velika Suvaja - tovarište. Sa desne strane pruge Paraćin-Zaječar nalazila se zgrada šumske sekcije. U ovom tovarištu su se tovarila isključivo drva, a industrijski kolosek je bio sa jednostranom kolosečnom vezom, i to od strane stanice Krivi Vir. Mala Suvaja - u prvo vreme ukrsnica, a zatim tovarište u kojem su se, takođe, tovarila drva. Postojala su dva nepravilna glavna prolazna koloseka, korisnih dužina oko 196 m, prvi je bio osiguran sa dve iskliznice. Stanična zgrada je bila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 37 + 016. Krivi Vir - stanica je imala šest koloseka, sledećih korisnih dužina: sporedni kolosek (osiguran iskliznicama) Kd = 215m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 290m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 290 m glavni kolosek.......... Kd = 208 m . glavni kolosek...... Kd = 208 m . sporedni kolosek.. Kd = 213m Stanica je bila osigurana štitnim signalima, a stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćn-Zaječar u km 43+102. Na oko 2 km od stanice u pravcu stanice Lukovo, tačnije u km 44 + 942, nalazila se triangla za okretanje lokomotiva. Stanica je imala magacin sa tovarnom rampom, a za potrebe vuče vozova postojala je vodostanica sa tri vodonapojnika, kanal za pregled lokomotiva, peskara i postrojenja za ugalj. Lukovo - stanica je imala četiri koloseka sledećih namena i korisnih dužina: .sporedni kolosek (osiguran iskliznicama) Kd = 191 m . pravilni glavni prolazni kolosek Kd = 237m . nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 237 m . glavni kolosek..... Kd = 204 m Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 50+669. Stanica je imala magacin sa tovarnom rampon, dve stražare i zgrada nadzornika pruge. Jablanica - stajalište bez ikakvih objekata. Mirovo - stanica je imala četiri koloseka sledećih namena i korisnih dužina: sporedni kolosek (osiguran iskliznicama) Kd = 231 m glavni prolazni kolosek. Kd = 239 m glavni kolosek...... Kd = 210m glavni kolosek...... Kd = 183 m Stanična zgrada se nalazila sa desne strane pruge Paraćin-Zaječar u km 56 + 624. Stanica je imala kolsku vagu i dva vodonapojnika. Od četvrtog koleseka odvajao se industrijski kolosek za termoelektranu ukupne dužine 435 m, a od prvog koloseka odvajao se industrijski kolosek rudnika kamenog uglja „Rtanj`, koji se račvao u šest koloseka dužina od 97 do 340 m. Za obavljanje manevarskog rada na ovim kolosecima, rudnik je imao sopstvenu manevarsku lokomotivu, u prvo vreme parnu lokomotivu bez vatre, a zatim dizel-lokomotivu. Stanica nije bila osigurana, već su postojale signalne oznake „Prilazni signal`. Boljevac stanica je imala četiri koloseka sa sledećom namenom i korisnim dužinama: sporedni kolosek (osiguran sa dve iskliznice) Kd = 181 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd =247m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 247m sporedni kolosek (osiguran jednom iskliznicom) Kd = 233 m Stanična zgrada se nalazila sa desne strane pruge Paraćin-Zaječar u km 63 + 811. Stanica je imala magacin sa tovarnom rampom, tovarni profil, dve stražare i zgradu nadzornika pruge. Stanica nije bila osigurana, već su postojale signalne oznake „Prilazni signal`. Bogovina - stanica sa četiri koloseka sa sledećim korisnim dužinama i namenom: sporedni kolosek.... Kd = 242 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 304 m nepravilni glavni prolaznl kolosek Kd = 235m glavni kolosek........ Kd = 235 m Stanica je bila osigurana likovnim ulaznim signalima, bez predsignala. Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin - Zaječar u km 72 + 231, pored koje se nalazio magacin sa tovarnom rampom. U stanici su se nalazile vodostanica sa jednim vodonapojnikom, kolska vaga i tri stražare (br. 34, 35 i 36). Na udaljenosti od 1,5 km od stanice, tačnije u km 73 + 908, nalazila se triangla, od koje se odvajao industrijski kolosek za rudnik mrkog uglja „Bogovina`. Sumrakovac - ukrsnica sa dva nepravilna prolazna koloseka korisnih dužina od po 199 m, od kojih je prvi bio osiguran sa dve iskliznice. Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 78 + 788, a pored nje se nalazila tovarna rampa. Na izlazu iz stanice u smeru ka Zaječaru nalazile su se stražare broj 39 i 40 (na celoj pruzi je bilo ukupno 48 stražara). Ukrsnica je imala signalne oznake „Prilazni signal`. Šarbanovac - stanica sa tri koloseka sledećih namena korisnih dužina: 1. sporedni kolosek (osiguran jednom iskliznicom) Kd = 130 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 130 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 203 Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 84 + 096. U stanici se nalazio magacin sa tovarnom rampom, kao i dve stražare. Stanica nije bila osigurana, već su postojale signalne oznake „Prilazni signal`. Gornjakovići -stajalište bez ikakvih objekata. Metovnica - najveća stanica na pruzi, iz koje se odvajala pruga za Bor, dužine 20,6 km. Stanica je imala pet koloseka sledećih namena i korisnih dužina: sporedni kolosek.... Kd = 247 m glavni kolosek........ Kd = 247 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 191 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 280 m glavni kolosek........ Kd = 225 m Stanična zgrada se nalazila sa leve strane pruge Paraćin-Zaječar u km 91+726. Stanica je bila osigurana likovnim signalima sa posebnim predsignalima, sa tri ulazne strane. Prva tri koloseka su se produžavala prema Boru, a na izlazu su postojale kolosečne veze koje su vodile u nekadašnju stanicu Borskog rudnika, koja je imala četiri slepa koloseka i jedan ložionički kolosek. Maja 1952. godine JŽ su preuzele od RTB Bor eksploataciju pruge Metovnica-Bor, pa je iz-begnuto postojanje dve posebne stanice u Metovnici, tako da je stanica imala ukupno 10 koloseka, ložionicu, okretnicu, vodostanicu sa dva vodonapojnika, kanal za pregled lokomotiva, stanični magacin sa tovarnom rampom, kolsku vagu i tovarni profil. U stanci su postojale dve stražare i dve stambene zgrade. Gamzigrad - stajalište sa stražarom, koja se nalazila sa desne strane pruge Paraćin-Zaječar u km 93 + 052. Zvezdan - Stanica je imala tri koloseka sledećih namena i korisnih dužina: spredni kolosek...... Kd = 163 m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 210m nepravilni glavni prolazni kolosek Kd = 218m Stanična zgrada se nalazila sa desne strane pruge Paraćin - Zaječar u km 99 + 565. Stanica je bila osigurana likovnim signalima. Na prvom koloseku se nalazila kolska vaga. Kod ulaznog signala iz pravca Zaječara nalazila se odvojna skretnica za industrijskii kolosek na kojem se utovarao ugalj iz rudnika „Lubnica` (ugalj je dovožen žičarom). Zaječar - stanica sa desne strane pruge Paraćin - Zaječar, u km 105 + 200, osigurana likovnim signalima. Stanica je imala ukupno 29 koloseka širine 0,76 m (pored 28 normalnih koloseka), od kojih su dva služila za prijem i otpremu putničkih vozova, pet za prijem i otpremu terenih vozova, devet su bili manipulativni i industrijski koloseci, dok su ostalih trinaest koloseka služili za potrebe ložionice, kolske radionice i ostalih postrojenja za snabdevanje lokomotiva. Kolosečne veze u stanici su bile izvedene tako da je bilo neminovno ukrštanje koloseka različitih širina u istom nivou, tako da je na području stanice bilo tri ukrštaja. Dva putnička koloseka su se nalazila izmedu trećeg i četvrtog normalnog koloseka, a između teretnih koloseka obe širine postojala su dva pretovarna koloseka. Postojala je veoma razgranata kolosečna mreža, za potrebe vuče: snabdevanje vodom i ugljem lokomotiva, pranje i izbacivanje šljake i sl. Ložionička šupa je imala dva koloseka, po jedan obe širine. Lokomotive su u ložionicu išle preko okretnice, koja je služila za obe širine koloseka (ova okretnica koju je firma MAN izradila još 1922. godine i danas je u upotrebi. Stanica je imala kolsku radionicu sa tri koloseka 0,76 m, kolsku vagu 0,76, vodostanicu sa vodonapojnicima, bazene i estakade za ugalj, kanale za pregled i opravku lo-komotiva i kola. Za potrebe pretovara izgrađen je poseban pretovarni most, dužine oko 140 metara, a koristila se i posebna kranska dizalica. U stanici Zaječar nalazilo se sedište Saobraćajne sekcije, Sekcije za vuču vozova i Sekcije za održavanje pruge. Stanični platoi svih stanica na pruzi Paraćin-Zaječar su bili u horizontali (i = O°/oo), osim stanice Izvor, čiji je plato imao nagib od i = 1°/oo i ukrsnice Klačevica, čiji je plato imao nagib od 2,5°/oo 7. ŽIVOT I RAD NA PRUZI Puštanjem u saobraćaj pruge Paraćin-Zaječar, Timočka krajina je najkraćim putem povezana sa dolinom Velike Morave, odnosno glavnom prugom Beograd-Niš. Prvih godina eksploatacije pruge saobraćaj je dosta rastao, pa je redom vožnje od 1. maja 1914. godine bilo predviđeno da na pruzi Paraćin-Zaječar saobraća ukpno deset pari vozova: jedan par putničkih vozova (1011/1012), jedan par mešovitih vozova (1021/1022) i osam pari teretnih vozova (1041/1042 do 1055/1056)*. Na pruzi Paraćin-Zaječar odvijao se dosta jak teretni saobraćaj, a najviše se prevozio ugalj (kameni iz rudnika V. Čuka i Rtanj i mrki iz rudnika Zvezdan (Lubnica) i nešto kasnije iz Bogovine), građevinski materijal, ogrevno drvo i poljoprivredni proizvodi, a sa priključne pruge Metovnica-Bor izvozio se bakar za Francusku, jer je borski rudnik bio vlasništvo Francuskog društva borskih rudnika, sa sedištem u Parizu. Značaj pruge Paraćin-Zaječar može se videti na primeru rudnika kamenog uglja „Rtanj`, koji je otvoren još 1902. godine. Vlasnici rudnika, Braća Minh iz Beograda, postepeno su razvijali rudnik sve do završetka pruge Paraćin-Zaječar, tako da su u vreme građenja pruge završene sve instalacije, kao i vazdušna železnica dužine 5 km od rudnika do železničke stanice Mirovo, koju je 1910. isporučila firma Pohlig iz Kelna. Za težak teretni saobraćaj na pruzi Paraćin-Zaječar, sa velikim usponom (strma ravan) izmedu stanica Izvor i Krivi Vir, firma August Borsig, A.G.-Berlin Tegel je 1913. izgradila veliku 1CC Mallet tender-lokomotivu sa vlažnom parom, SDŽ 501 do 504 (kasnije prenumerisane u JDŽ 91-035 do 038), koje su pokazale dobra svojstva na ovoj pruzi. Za vreme prvog svetskog rata Švajcarska je isporučila SDŽ pet tender-lokomotiva koloseka 0,76 m (SDŽ 801-805, kasnije 82-001 do 005), a iz Sjedinjenih Američkih Država je 1915. stiglo devet lokomotiva Mallet 1CCI (kasnija serija 93). Sa propašću Srbije, 1915. godine, sve pruge u Srbiji su potpale pod upravu Carske i kraljevske vojne železnice (K. und K. Heresbahn), kojoj je firma Henschel und Sohn A.G. ispo-ručila 34 tender-lokomotiva 1CC Mallet, serije Vlc7 6000, za pruge u Bosni i za prugu Paraćin-Zaječar (po završetku rata ove lokomotive su prenumerisane u SDŽ 14201-14234, kasnije je JDŽ 91-001-034). 1915. godine, pre povlačenja srpske vojske, završena je pruga koloseka 0,76 m između Paraćina i Ćuprije, a 1916. godine Nemci su izgradili industrijsku prugu do rudnika mrkog uglja Bogovina. Srbija je izašla iz prvog svetskog rata sa ogromnim materijalnim i ljudskim gubicima. Saobraćaj, najznačajnija privredna grana, bio je potpuno razoren. Železnički saobraćaj je pretrpeo ogromne materijalne štete, jer je neprijatelj prilikom povlačenja uništavao stanice i stanična postrojenja, tunele i mostove, lokomotive i kola. Od 68 lokomotiva uzanog koloseka sa kojima je raspolagala Srbija, kraj rata je dočekalo svega 14 lokomotiva. Zbog nedostatka sredstava, obnavlja-nje privrede je teklo veoma sporo. Zbog važnosti saobraćaja za potrebe privrede i vojske, popravka pruga je vršena relativno brzo, zavisno od brzine prodiranja savezničke vojske na sever, posle proboja Solunskog fronta, kao i od stepena oštećenja pojedinih objekata. Prva je proradila pruga Paraćin-Zaječar, na kojoj je saobraćaj prema podacima saobraćajnog odeljenja vrhovne komande počeo već 18. novembra 1918. godine. Ove popravke su bile nesolidne i privremene, no vremenom je uspostavljen i regulisan redovan saobraćaj. Posle rata počela je i obnova voznog parka, najviše naime reparacija (ratnih odšteta). Lokomotive i kola su stizali iz Nemačke i sa teritorije nekadašnje Austro-Ugarske, a za prugu Paraćin-Zaječar je isporučen izvestan broj lokomotiva serije 91 ICC Mallet. 1922. godine Železnice SHS su dobile 29 lokomotiva ove serije, a 20 lokomotiva je već bilo u eksploataciji još od 1917. godine (K. und K. Heres-bahn Vlc 14300). Ove lokomotive su postale vodeća serija na pruzi Paraćin-Zaječar. Posledice prvog svetskog rata uticale su na pogoršanje položaja radnika, a naročito železnčara, koji su neredovno primali zaradene prinadležnosti, usled oskudice u novcu, u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Skupoća kao najokrutnija posledica ratnih godina uticala je na porast nezadovoljstva i među železničarima, koji su se masovno uključivali u protesne zborove. Pre nego što se prešlo na ozbiljnije akcije, izvršeno je obnavljanje stručnih organizacija i želez-ničari su organizaciono pripali Savezu saobraćajnih i transportnih radnika. Zbog neuredno isplaćivanih zarada, maja 1919. godine je izbio štrajk na pruzi Ćuprija-Paraćin-Zaječar, koji je trajao šest dana, dok nije postignut sporazum s Ministarstvom saobraćaja. Neuredno isplaćivanje radničkih nadnica praktikovano je i dalje pa su štrajkovi izbijali i na drugim prugama: Niš-Skopje, Zabrežje-Valjevo, na Požarevačkoj okružnoj železnici, na okružnoj železnici Šabac-Koviljača itd. Rezultat ovako pojačanog pritiska organizovanih železničkih i drugih radnika, ne samo u Srbiji već u celoj zemlji, bio je potpisivanje Protokola sporazuma sa Ministarstvom saobraćaja, koji je regulisao radne uslove, radno vreme (208 sati mesečno), nadnice i ostale elemente važne za rad železničara. Protokol sporazuma je potpisan 27. oktobra 1919. godine, ali je železnička birokratija, na čelu sa ministrom saobraćaja Draškovićem, odmah počela sa kršenjem njegovih odredaba. Pogoršanje položaja radnka i sniženje životnog standarda radnika vodilo je ka neizbežnom sukobu sa poslodavcima. U 1920. godini prvi štrajkovi se pojavljuju već početkom januara (5. januara je izbio veliki štrajk železničara u Nišu). Pododbor železničara iz Zaječara na konferenciji 17. januara donosi odluku o štrajku železničara na timočkim prugama. Štrajk je trajao od 21. do 25. januara. Obustavljen je prevoz putnika i robe, saobraćali su samo vojni vozovi. U štrajku je uzelo učešće svo osoblje sa pruga Prahovo-Zaječar-Knjaževac i Zaječar-Paraćin, ukupno 620 železničara. Međutim, štrajk je ostao izolovan, jer su za izvođenje štrajka širih razmera bili potrebni organizacioni, finansijski i psihološki preduslovi. To je ohrabrilo vladu da odgovori silom, pa je na sednici Ministarskog saveta od 24. januara 1920. odlučeno da se militarizuju pruge Paraćin-Zaječar i Prahovo-Knjaževac. U upoređenju sa ostalim štrajkovima na železnici, štrajk timočkih železničara predstavlja najveći domet, jer su štrajkači preuzeli organizaciju celokupnog železničkog saobraćaja na jednom delu državnih pruga, što je ogorčena buržoazija okvalifikovala kao pokušaj sprovođenja „boljševičke republike`, pa je preuzeta krivična istraga prema organizatorima štrajka i već 30. januara su počela hapšenja. Posle ugušivanja štrajkova na timočkim prugama došlo je do izvesnog zastoja u borbi železničara, što je predstavljalo zatišje pred nove sukobe. Dolaskom Stojana Protića na čelo vlade, Anton Korošec je zauzeo položaj ministra saobraćaja, koji je još beskrupuloznije sprovodio staru politiku. Ministarstvo saobraćaja je objavilo da je 1. marta 1920. ukinut Protokol sporazuma i da se zamenjuje privremenim Pravilnikom, koji produžava radno vreme i smanjuje zarade železničara. Svoju spremnost za borbu železničari su pokazali organizovanjem generalnog štrajka u noći između 15. i 16. aprila. Štrajkom je bila obuhvaćena čitava teorija beogradske železničke direkcije, pa i pruga Paraćin-Zaječar. Štrajk je slaman silom, što je dovelo i do zločina na Zaloškoj cesti 24. aprila. Štrajk je zaključen 29. aprila 1920. godine, kada je izvršena militarizacija železnica. Saobraćaj na pruzi Paraćin-Zaječar je iz godine u godinu rastao, tako da se od sredine dvadesetih godina ustalio broj vozova na pruzi. Između Paraćina i Zaječara je saobraćalo dva para mešovitih vozova (polasci iz Za-ječara u jutarnjim i popodnevnim satima), a po dva para mešovitih vozova su saobraćala na relacijama Zaječar-Metovnica i Paraćin - Izvor. Izgradnjom pruge Paraćin - Stalać koloseka 0,76 m, 1924. godine.odnosno pruge Užice - Vardište 1925. godine, počeo je saobraćaj direktnih teretnih vozova na relaciji Bor - Gruža, za prevoz bakra i koksa. Za vreme drugog Svetskog rata na pruzi Paraćin-Zaječar je u periodu od 2. avgusta 1941. do 31. avgusta 1944. izvršeneukupno 64 diverzije. Iako su prugu obezbedjivale udružene nemačke, bugarske i četničke snage, partizani su 24 puta napadali železničke stanice i demolirali stanične zgrade i postrojenja, a više puta su rušili mostove, sekli TT-stubove, demontirali šinska polja i napadali i preturali vozne kompozicije. Odmah po oslobođenju ovih krajeva izvršena je popravka porušene pruge, tako da je saobraćaj na relaciji Paraćin-Zaječar uspostavljen krajem 1944. godine. U novoj Jugoslaviji pristupilo se izgradnji ratom opustošne zemlje, u čemu je značajnu ulogu imao železnički saobraćaj, koji je dao ogroman doprinos i godinama obnove i izgradnje. Proizvodnja je beležila stalni rast 1954. je, na primer, rudnik Rtanj proizveo oko 55.000 tona kamenog uglja. Te godine na pruzi su saobraćali sle-deći vozovi: Paraćin - Izvor - dva para lokalnih vozova Paraćin - Zaječar - dva para mešovitih vozova, dva para sabirnih vozova Bogovina - Zaječar - tri para mešovitih vozova Bor - Zaječar - tri para mešovitih vozova, šest pari direktnih teretnih vozova Zvezdan - Zaječar - jedan par lokalnih vozova. Ložionica Zaječar je u svom inventarskom parku imala 24 lokomotive koloseka 0,76 m: tri serije 82, dve serije 89, šesnaest 92 i tri lokomotive serije 93. Početkom šezdesetih godina kasirane su lokomotive serije 93, a normalizovanjem pruge Kraljevo -Kruševac, na ovu prugu je prebačen izvestan broj lokomotiva serije 83. Već sledeće godine ukinut je uzani kolosek Kruševac - Stalać, 1960. je ukinut kolosek 0,76 m između Paraćina i Stalaća, a 1962. između Paraćina i Ćuprije. Nadzvorništva pruge su se nalazila u stanicama Paraćin, Izvor, Obradove Stolice, Lukovo, Boljevac, Metovnica i Zaječar, rukovaoci SS i TT-postrojenja su imali sedišta u Paraćinu, Bo-Ijevcu i Zaječaru, a tehnička kolska služba je bila organizovana u stanicama Paraćin, Obradove Stolice, Metovnica i Zaječar. U većini stanica sastav osoblja su činili: šef stanice, otpravnici vozova, skretničari, magacioneri i blagajnici bileta. Razvojem drumskog saobraćaja počeo je da opada obim prevoza na železnici. Tako je 1958. na pruzi Paraćin - Zaječar prevezeno oko 650.000 putnika i utovareno oko 450.000 tona robe, dok je 1967. prevezeno oko 501.000 putnika, a utovareno oko 320.000 tona robe. Smanjenje obima prevoza može se posmatrati i kroz smanjenje inventarskog parka lokomotiva. Godine 1963. na pruzi je radilo ukupno 28 lokomotiva, dok se 1967. taj broj smanjio na 17. Ovi negativni pokazatelji doveli su do ideje o ukidanju pruge Paraćin - Zaječar. * Obeležavanje vozova na uzanim prugama SDŽ je bilo po sistemu pripadnost vozova određenoj pruzi. Vozovi koji su saobraćali na pruzi Mladenovac-Valjevo imali su osnovni broj 500, na pruzi Ćuprija-Ravna Reka 600, Valjevo-Zabrežje 800, Stalać-Užice 900, a, kao što je rećeno, na pruzi Paraćin-Zaječar osnovni broj vozova je bio 1000. 8. OBUSTAVLJANJE SAOBRAĆAJA I DEMONTIRANJE PRUGE Početkom šezdesetih godina dolazido naglog razvoja drumskog saobraćaja u našoj zemlji, što je dovelo do preraspodele usluga na transportnom tržištu i smanjenja prevoza robe železnicom. Prelivanje obima rada sa železničkog na drumski saobraćaj, prinudilo je železnicu da menja ponašanje na transportnom tržištu. Železnička-transportna preduzeća, u novonastaloj situaciji, ulaze u konkurenciju sa drumskim saobraćajem dvojako: modernizacijom i ukidanjem nerenta-bilnih pruga. Ukidanje nerentabilnih pruga za javni saobraćaj našlo je svoje mesto u Sanacionom programu ŽTP „Beograd` 1966. godine. Jedna od pruga čija se nerantabilnost ispitivala bila je i pruga uzanog koloseka Paraćin - Zaječar, na kojoj je 1967. zabeležen gubitak od 1,3 milijarde dinara. 26. maja 1968. godine, stupanjem na snagu novog reda vožnje, zbog puštanja u saobraćaj novoizgrađenog asfaltnog puta Paraćin - Zaječar, obustavljen je prevoz putnika i stvari na delu pruge Paraćin - Boljevac i taj deo pruge je demontiran iste godine, kao i ogranak Metovnica - Bor, dok se na preostalom delu pruge, između Boljevca i Zaječara, saobraćaj odvijao. Zbog izuzetno smanjenog broja prevezenih putnika, redom vožnje za 1971/72. godinu, tačnije 22. maja 1971, obustavljen je putnički saobraćaj i na delu pruge Boljevac - Zaječar. Tom prilikom zatvorene su stanice Zvezdan, Metovnica i Šarbanovac, a status stanice zadržala je samo stanica Bogovina, dok je stanica Boljevac pretvorena u transportno otpremništvo. Međutim, poslovanje na ovoj pruzi je i dalje bilo nerentabilno, pa trebalo tražiti nova rešenja, jer je obim rada i u utovaru i u istovaru iz godine u godinu pokazivao tendenciju opadanja. Stručnim elaboratom iz novembra 1975. godine utvrđeno je da na delu pruge Bogovina - Boljevac nedostaje oko 10.000 neto-tona robe, odnosno potrebno je da se na ovoj pruzi preveze preko 19.100 neto-tona da bi bila na granici rentabilnosti i da se tako zadrži u javnom saobraćaju. Ako bi se ova pruga zadržala u jav-nom saobraćaju sa postojećim ra-dom, zainteresovane OUR i DPZ bi morale ŽTP „Beograd` nadoknaditi gubitke od 600.000.000 dinara godišnje. Ponuđeno je i rešenje da se pomenuti deo pruge ukine za javni saobraćaj i pretvori u industrijsku prugu, koju bi neka privredna organi-zacija primila kao svoje osnovno sredstvo. Pošto nijedna privredna organizacija nije prihvatila ponudeno rešenje pa ni DPZ, Radnićki savet ŽTO „Beograd` je 03. jula 1976. doneo odluku da se deo pruge Boljevac - Bogovina ukine za javni saobraćaj, što je i sprovedeno 03. januara 1977. godine. Preostali deo pruge Bogovina - Zaječar, u dužini od 33 km, korišćen je isključivo za prevoz mrkog uglja iz rudnika Bogovina, ali je i ovaj prevoz bio nerentabilan, gubici su bivali sve veći. U stanici Zaječar godišnje se pretovaralo 150.000 tona uglja za TE »Morava` kod Svilajnca, a 30. juna 1979. godine lokomotiva serije 83-182 je dovukla poslednju kompoziciju. Bogovinski ugljenokop se opredelio za drumski prevoz uglja do železničke stanice Stari Popovac, gde se obavljao pretovar u železnička kola. Decembra 1979. godine Skupština SOUR ŽT „Beograd` je donela odluku o trajnom obustaljanju saobraćaja napruzi Zaječar - Bogovina Rudnik. Pet godina kasnije, 09. jula 1984. godine, odlukom Radničkog saveta ŽTO ,,Beograd` br. 196/84-170 demontiran je preostali deo pruge Zaječar - Bogovina Rudnik i data je preporuka o prodaji polovnog materijala (šina, lokomotiva, kola i dr.). Pruga Paraćin - Zaječar imala je važnu ulogu u železničkom saobraćaju punih 70 godina. Trajala je i obavljala svoju funkciju sve dotle dok joj je vreme to dozvoljavalo. Kada je drum-ski saobraćaj, naglim razvojem, preuzeo njenu ulogu, postala je deo prošlosti i prestala da postoji. Vraćajući se u prošla vremena, sa nostalgijom se sećamo ove i drugih uzanih pruga koje predstavljaju neizbrisiv deo Jugoslovenskih železnica. Naslov originalnog teksta: Sedamdeset i pet godina od izgradnje pruge Paraćin - Zaječar UDK 656.211.1:65.011.2.016.8(048.07) Zoran Bundalo, dipl. inž. LITERATURA Brate Tadej: „Die Dampflokomotiven Jugoslaviens` Verlag Josef Otto Sle- zak, Wien, 1971. Železnice SHS: „Železnički almanah 1928-1929`, Narodna misao A.D., Be- ograd, 1928. JDŽ: „Sto godina železnica Jugoslavi- je`, Jugoslovensko štamparsko pred- uzeće, Beograd, 1951. Jezdimir Nikolić: Istorija železnica Sr- bije, Vojvodine, Crne Gore i Kosova`, Zavod za novinsko-izdavačku i propa- gandnu delatnost, JŽ Beograd, 1980. Radomir Cokić: „Četrdeset godina od izgradnje prve omladinske pruge Bor - Crni Vrh`, časopis „Železnice` br. 7/1986. Dragomir Arnautović: Istorija srpskih železnica 1850-1918`, Privrednik, Be- ograd, 1934. Stevan Veljković: „Boljevac i okolina`, knjiga I, Istorijski arhiv „Timočka kraji- na`, Zaječar, 1986. Vlajko llić: „O širini koloseka naših no- vih železnica`, Nova trgovačka štam- parija, Beograd, 1905. Milica Milenković: „Železničari Srbije 1918 - 1920`, ŽTP „Beograd`, Beog- rad, 1971.