Blagoje Grahovac - Geopolitički rebus Vijesti Podgovrica 2013. 148 strana. Odlično očuvana knjiga, posveta na prvom predlistu. Geopolitički rebus Sva DPS politička elita Crne Gore i većina današnje političke elite Srbije, 90-ih godina prošlog vijeka, bili su u istom stroju Kada je 1868. godine ubijen srpski knez Mihailo Obrenović, njemački ujedinitelj, kancelar i veliki državnik, Oto fon Bizmark je izgovorio rečenicu: „Nečija idiotska glupost na Balkanu kad-tad će izazvati rat u Evropi”. Tako je i bilo. I to više puta. Politička glupost naroda ostala bi samo naša glupost i naša šteta da nema onu geoplitičku dimenziju. Narod je vjekovima raspolućen i društveno i politički i duhovno, pa čak i civilizacijski. Kako sve to jednostavno objasniti? Od kada su se Srbija i Crna Gora („dva oka u glavi“) razdvojile, rješavanje tog geopolitičkog rebusa je daleko jednostavnije. Neko kaže „dva oka u glavi“, a ja češće koristim sintagmu „dva đavola“ i pri tome ne mislim na Srbe i Crnogorce, koji se zaista prijateljski slažu, nego mislim na većinu njihovih političkih elita. Model rješavanja rebusa nije tako komplikovan. Sva DPS politička elita Crne Gore i većina današnje političke elite Srbije, 90-ih godina prošlog vijeka, bili su u istom stroju. Onom radikalskom. Bolje reći pašićevskom, koji je, uz pomoć Rusa, Timočkom bunom, krajem XIX vijeka, krenuo na uništenje proevropske dinastije Obrenović. Kada su DPS-ovci zaključili da im, zbog međunarodne pozicije, nije unosno biti uz radikale, uzeli su otklon. Ali, samo formalno. I SPS je to radila, ali samo povremeno. I tada i sada svima njima je isti politički otac. KGB. I duhovni otac im je isti – ruska crkva. Samo su im varijacije u lokalu nešto drugačije. I službe su im iste. I mafije su im iste. Isti su im čak i lobisti – oni sa Zapada. Kada je ekstremizam SRS otišao predaleko, po nalogu „političkog tate“, prvaci DPS su briljantno odradili zadatak. Otcijepili su jedno veće krilo od SRS, koje je drugačijim (umivenijim) imenom nazvano. Istine radi, ima jedan broj njih koji su zaista uzeli svakojaki otklon od radikala. Slagalica rebusa ide po utvrđenom gantogramu. Ne smanjuje se bučna priča o evropskim i evroatlantskim integracijama. Ispod te priče isti protagonisti uvode KGB-ovske snage, koje okupiraju privredne resurse i Srbije i Crne Gore. „Politički (bolje reći, geopolitički) otac“ može biti veoma zadovoljan kako Tomislav Nikolić i Milo Đukanović odrađuju njihove zadatke. Ali, na tom njihovom putu potkrale su se neke „sitnice“. Da li političkim preumljenjem, nesvjesno ili potpuno svjesno, Aleksandar Vučić je, u odnosu na prethodno opisanu slagalicu, otišao daleko, ali u pravom smjeru. Zbog njegove borbe u čišćenju Srbije od korupcije i organizovanog kriminala i zbog borbe za njenu evropsku integraciju, založio je svoj život. Odustajanje od te borbe, jednako kao i istarajavanje na istoj, može ga koštati glave. „Crna ruka“ je odvajkada sprečavala Srbiju da se integriše u prostor gdje geografski i civilizacijski pripada – a to je Evropa. I Tomislav Nikolić je dosljedan na putu svoje političke opcije. Sadašnje srastanje državnog trona, oltara i baksuzne krune je put u građenju kleronacionalno- teokratske države. Da „geopolitički tata“ ne bi posumnjao u lojalnost mogu pripomoći i znamenja. Dodijeljena najviša odlikovanja Srbije svim predsjednicima država, nastalih od SSSR-a (osim tri baltičke, koje su u EU i u NATO), važan je parametar u rješavanju geopolitičkog rebusa. A ko su zapravo odlikovane ličnosti na čelu tih dražava? Čak i po labavim kriterijumima demokratije, njihovo vladanje se cijeni autokratskim, a neko od njih i diktatorskim. Posljednje istraživanje u tim zemljama pokazuje da 44-55% građana smatra da je Staljin najistaknutija istorijska ličnost. Šta to pokazuje? Da njihovi sadašnji vladari liče upravo na Staljina. I posmrtno odlikovanje predsjednika Venecuele (inače ultra radikalnog ljevičara) ukazuje na geopolitičku dimenziju ovog postupka. A kako će se završiti prividno politička idila u odnosima Nikolića i Vučića? Vrlo skorim i veoma grubim političkim razlazom. Istorijsko svađanje Srba i Srbije, s jedne, i Albanaca i Albanije, sa druge strane, nije ništa drugo nego je geopolitička zamka. Njom se Balkan (a time i Evropa) vjekovima drži u stanju ili hladnog rata ili vrućeg mira. Formula permanentne zategnutosti štima. I to je jedan od razloga zbog čega Vučić i Dačić (koji su odlučni rješavati vjekovni problem) moraju biti oprezni. „Crna ruka“ je u stalnom dežurstvu. Sprega vlasti, državnih službi i kriminogenih struktura, dugogodišnji je znak prepoznavanja Crne Gore, na širokom prostoru. Godinama upozoravam da DPS rizikuje da bude označena kao kriminalna (čak i zločinačka) organizacija. Upozoravam i na onu njenu neofašističku dimenziju. Materijale afere „Snimak“, koje javnosti, vjerovatno, dostavlja neko iz zdravog tkiva te partije, ukazuju na tipičan politički banditizam u njenim redovima. Šta veže Nikolićevo moralno-političko „čistunstvo“ i svekoliko posrnuće vrha DPS Crne Gore? „Geopolitički tata“ im je isti. I izvorna ideologija im je ista. Ona srpska, radikalska. Institucije međunarodne zajednice i crnogorska javnost konačno imaju sinergiju u rješavanju gorućeg crnogorskog problema koji je vezan za korupciju i organizovani kriminal. Bosovi te svekolike nedaće znaju da su, u tim procesima, upravo svjedoci najskuplja roba. Zbog toga treba očekivati brojne likvidacije istih, čime će oni postati najjeftinija roba. “Gazda“ ne voli svjedoke, a članovi mreže znaju ko je on. Ima samo jedna formula da, oni koji su u tu mrežu svjesno ili nesvjesno upleteni, sačuvaju živu glavu sebe i svoje porodice. Da se što prije, kao svjedoci-saradnici, predaju državnim organima neke druge države i da otkriju sve radnje i sva lica tih mreža. Prijavljivanje aktuelnim državnim organima Crne Gore, ili državama koje kontroliše „geopolitički tata“, samo bi produžilo agoniju njih i njihovih porodica. Za njih je odbrojavanje štopericom otpočelo. Dijelu vašingtonske i briselske lobistički korumpirane birokratije ističe vrijeme da se konačno svrsta na pravu staranu u balkanskoj drami. Dok balkanski narodi pate, oni predugo tolerišu prljave geopolitičke igre. Ili možda čekaju neizbježnu rusku revoluciju. Demokratska hrabrost i u Srbiji i u Crnoj Gori je toliko narasla da obezbjeđuje izlazak iz geopolitičke zamke obje ove države i oba naroda. Ne pridruže li se ovom procesu Albanija i Albanci, mogli bi ostati posljednja geopolitička žrtva na Balkanu. Evidentno je da i Srbi i Albanci konačno počinju priželjkivati međusobno prijateljstvo. Koje, do sada, nikada nijesu probali.

Posveta autora Retka knjiga Nikaragvanska revolucija (šp. Revolución Nicaragüense), poznata i kao Sandinistička revolucija (šp. Revolución Popular Sandinista‎‎) je bila oružana pobuna koju su tokom 1960-ih podigli nikaragvanski levičari okupljeni oko Sandinističkog fronta. Glavni cilj pobune je bio svrgavanje sa vlasti diktatorske porodice Somoza koja je tom zemljom vladala autokratski decenijama. U tome su i uspeli, te je Somoza svrgnut 1979. godine, ali novom represijom stanovništva su izgubili popularnost, čime su 1981. izazvali pobunu nacionalističkih desničarskih snaga poznatih kao Kontraši. Pozadina[uredi | uredi izvor] Nakon okupacije Nikaragve od strane Sjedinjenih Država 1912. godine tokom Banana ratova, politička dinastija porodice Somoza došla je na vlast i vladala je Nikaragvom od 1937. do njihovog svrgavanja 1979. tokom Nikaragvanske revolucije. Dinastiju Somoza činili su Anastasio Somoza Garsija, njegov najstariji sin Luis Somoza Debaile i na kraju Anastasio Somoza Debaile. Eru vladavine porodice Somoza karakteriše rastuća nejednakost i politička korupcija, snažna podrška SAD-a vladi i njenoj vojsci,[1] kao i oslanjanje na multinacionalne korporacije sa sedištem u SAD-u.[2] Uspon FSLN-a[uredi | uredi izvor] Godine 1961. Karlos Fonsela Amador, Silvio Majorga i Tomas Borhe Martinez osnovali su FSLN (Sandinistički nacionalni oslobodilački front) sa ostalim studentskim aktivistima na Universidad Nacional Autonoma de Nikaragva (UNAN) u Managvi. Za članove osnivače FSLN-a ovo nije bilo prvo iskustvo sa političkim aktivizmom. Amador, prvi generalni sekretar organizacije, radio je sa drugima u novinama „široko kritičnim“ prema vladavini Somoze pod nazivom Segovija.[3] Sastojeći se od približno 20 članova tokom 1960-ih, uz pomoć studenata, organizacija je prikupila podršku seljaka i antisomoza unutar nikaragvanskog društva, kao i komunističke kubanske vlade, socijalističke panamske vlade Omara Torijosa i socijalista venecuelanske vlade Karlos Andres Pereza.[4] Do 1970-ih koalicija studenata, farmera, preduzeća, crkava i mali procenat marksista bila je dovoljno jaka da pokrene vojne napore protiv režima dugogodišnjeg diktatora Anastasija Somoze Debajla. FSLN se gotovo odmah usredsredio na gerilsku taktiku, inspirisan kampanjama Fidela Kastra i Če Gevare. Prodirući na severnu obalu Nikaragve, kampanja Rio Koko / Bokaj-Raiti uglavnom je bila neuspeh: „kada su gerilci naišli na Nacionalnu gardu, morali su da se povuku... sa velikim gubicima.“[3] Daljnje operacije uključivale su razoran gubitak u blizini grada Matagalpa, tokom kojeg je Majorga ubijen, što je Amadora dovelo do „dužeg perioda razmišljanja, samokritičnosti i ideološke rasprave.`[3] Za to vreme FSLN je smanjio napade, umesto da se usredsredio na učvršćivanje organizacije u celini. Rušenje režima Somoze[uredi | uredi izvor] Sedamdesetih godina prošlog veka FSLN je započeo kampanju otmica koja je dovela do nacionalnog prepoznavanja grupe u nikaragvanskim medijima i učvršćivanja grupe kao sile koja je u suprotnosti sa režimom Somoze.[1] Režim Somoza, koji je uključivao Nikaragvansku nacionalnu gardu, silu koju je visoko obučila američka vojska, proglasio je opsadno stanje i nastavio da koristi mučenje, vansudsko ubistvo, zastrašivanje i cenzuru štampe u borbi protiv FSLN napada.[1] To je dovelo do međunarodne osude režima i administracija američkog predsednika Džimija Kartera 1978. godine koja je ukinula pomoć režimu Somoze zbog kršenja ljudskih prava (Bolandov amandman). Kao odgovor, Somoza je ukinuo opsadno stanje kako bi i dalje dobivao pomoć.[5] 10. januara 1978, urednik novina Managva La Prensa i osnivač Unije za demokratsko oslobođenje (UDEL), Pedro Hoakin Čamoro Kardenal ubijen je od strane osumnjičenih iz režima Somoze, a izbili su neredi u glavnom gradu Managvi, ciljajući da sruše režim Somoze.[6] Nakon nereda, generalni štrajk 23. i 24. januara zahtevao je kraj režima Somoze i, prema rečima osoblja američkog Stejt departmenta u američkoj ambasadi, uspeo je da zatvori oko 80% preduzeća ne samo u Managvi, već i prestonice provincija Leon, Granada, Činandega i Matagalpa.[6] 22. avgusta 1978. FSLN je izveo masovnu operaciju otmice. Predvođene Edenom Pastorom, snage Sandinista zauzele su Nacionalnu palatu dok je zakonodavno telo zasedalo, uzevši 2.000 talaca. Pastora je zahtevao novac, puštanje zatvorenika Sandinista i, „sredstvo za objavljivanje Sandinista.`[5] Posle dva dana, vlada se složila da plati 500.000 dolara i da pusti određene zatvorenike, što je označilo veliku pobedu za FSLN.[1] Pobune protiv države nastavile su se dok su Sandinisti dobijali materijalnu podršku od Venecuele i Paname. Dalja podrška bi potekla od Kube u obliku „savetovanja u vezi sa oružjem i vojskom.`[5] Početkom 1979. Organizacija američkih država nadzirala je pregovore između FSLN-a i vlade. Međutim, ovi su se slomili kada je postalo jasno da režim Somoze nije nameravao da dozvoli održavanje demokratskih izbora. Do juna 1979, FSLN je kontrolisao svu zemlju, osim glavnog grada, a 17. jula predsednik Somoza je podneo ostavku i FSLN je ušao u Managvu,[1] imajući punu kontrolu nad vladom revolucionarnim pokretima. Vlada Sandinista[uredi | uredi izvor] Neposredno nakon pada režima Somoze, Nikaragva je uglavnom bila u ruševinama. Zemlja je pretrpela i ratnu i, ranije, prirodnu katastrofu u razornom zemljotresu u Nikaragvi 1972. godine. 1979. približno 600 000 Nikaragvaca bili su beskućnici, a 150 000 bilo izbeglica ili su bili prognani,[1] od ukupne populacije od samo 2,8 miliona.[7] Kao odgovor na ova pitanja, proglašeno je vanredno stanje. Predsednik Karter poslao je pomoć od 99 miliona američkih dolara. Zemljište i preduzeća iz režima Somoze su eksproprisana, stari sudovi su ukinuti, a radnici organizovani u odbore civilne odbrane. Novi režim je takođe izjavio da su „izbori nepotrebni“, što je, između ostalih, dovelo do kritika Katoličke crkve.[5] Ekonomske reforme[uredi | uredi izvor] Nikaragvanska revolucija donela je ogromno restrukturiranje i reforme sva tri sektora privrede, usmeravajući ga ka sistemu mešovite ekonomije. Najveći ekonomski uticaj imao je na primarni sektor, poljoprivredu, u obliku agrarne reforme, koja nije predložena kao nešto što se može unapred planirati od početka revolucije, već kao proces koji će se pragmatično razvijati zajedno sa ostalim promene (ekonomske, političke itd.) koje bi nastale tokom perioda revolucije.[8] Sveukupne ekonomske reforme trebale su da spasu neefikasnu i bespomoćnu nikaragvansku ekonomiju. Kao zemlja „trećeg sveta“, Nikaragva je imala i ima ekonomiju zasnovanu na poljoprivredi, nerazvijenu i podložnu protoku tržišnih cena svojih poljoprivrednih dobara, poput kafe i pamuka. Revolucija se suočila sa ruralnom ekonomijom koja je zaostala u tehnologiji, a istovremeno je opustošena gerilskim ratom i građanskim ratom koji je uskoro usledio protiv kontraša. 1985. godine, Agrarna reforma podelila je seljaštvu 950 km² (235.000 hektara) zemlje. To je predstavljalo oko 75 procenata celokupne zemlje podeljene seljacima od 1980. Prema Projektu, agrarna reforma imala je dvostruku svrhu, da poveća podršku vladi među kampusinima i garantuje obilnu dostavu hrane u gradove. Tokom 1985. održane su ceremonije širom sela u kojima je Danijel Ortega svakom seljaku davao zemlju i pušku da je brani.[9] Kulturna revolucija[uredi | uredi izvor] Nikaragvanska revolucija donela je mnoga kulturna poboljšanja i razvoj. Bez sumnje, najvažnije je bilo planiranje i sprovođenje Nikaragvanske kampanje za opismenjavanje. Kampanja opismenjavanja koristila je srednjoškolce, studente, nastavnike kao dobrovoljne nastavnike. U roku od pet meseci smanjili su ukupnu stopu nepismenosti sa 50,3% na 12,9%.[10] Kao rezultat toga, u septembru 1980. godine, Unesko je Nikaragvi dodelio nagradu „Nadežda K. Krupskaja“ za uspešnu kampanju opismenjavanja. Usledile su kampanje za opismenjavanje 1982, 1986, 1987, 1995 i 2000, koje je takođe nagradio Unesko.[11] Revolucija je takođe osnovala Ministarstvo kulture, jedno od samo tri u Latinskoj Americi u to vreme, i uspostavila je novi uređivački brend, nazvan Editorial Nueva Nicaragua, i na osnovu njega počela je da štampa jeftina izdanja osnovnih knjiga koje su Nikaragvci retko viđali. Takođe je osnovala Institut za studije Sandinizma, gde je štampala sva dela i radove Avgusta C. Sandina i one koji su takođe cementirali ideologije FSLN-a, kao što su Karlos Fonseka, Riardo Morales Aviles i drugi. Ključni veliki programi sandinista dobili su međunarodno priznanje za svoj napredak u pismenosti, zdravstvenoj zaštiti, obrazovanju, brizi o deci, sindikatima i zemljišnoj reformi.[12][13] Kršenje ljudskih prava[uredi | uredi izvor] Fondacija Heritedž, konzervativni američki list s bliskim vezama sa Reaganovom administracijom,[traži se izvor] optužila je sandinističku vladu za brojna kršenja ljudskih prava, uključujući cenzuru štampe i represiju nad Miskitima i jevrejskim stanovništvom u zemlji. Fondacija Heritedž takođe je kritikovala vladu zbog lošegtretmana naroda Miskito, navodeći da je preko 15.000 Miskita prisiljeno da se preseli, njihova sela su uništena, a njihove ubice unapređene, a ne kažnjene.[14] Los Anđeles Tajms je takođe primetio da su... Miskiti počeli da se aktivno suprotstavljaju Sandinistima 1982. godine kada su vlasti ubile više od desetak Indijanaca, spalile sela, prisilno regrutovale mladiće u vojsku i pokušale da presele druge. Hiljade Miskita je prešlo preko reke Koko u Honduras, i mnogi su uzeli oružje koje su isporučile SAD kako bi se suprotstavili vladi Nikaragve.` [15] Heritedž tvrdi da su, nakon dolaska FSLN-a na vlast, nikaragvanski Jevreji bili meta diskriminacije i suočeni sa fizičkim napadima, oduzimanjem imovine i proizvoljnim hapšenjima.[14] Međutim, istrage koje su sprovele Ujedinjene nacije, Organizacija američkih država i Pak Kristi između 1979. i 1983. opovrgle su navode o antisemitizmu. Nekim Jevrejima je imovina eksproprisana zbog saradnje sa režimom Somoze, ali ne zato što su bili Jevreji. Istaknuta Sandinista Herti Levites, koja je bila ministar turizma 1980-ih i gradonačelnik Managve 2000-ih, bila je jevrejskog porekla. [16][17][18] Amnesty International takođe je primetio brojna kršenja ljudskih prava od strane sandinističke vlade. Među onim što su pronašli jeste da su oni tvrdili da su civili „nestali“ nakon njihovog hapšenja, da su „građanska i politička prava“ suspendovana, da su pritvorenici uskraćeni za postupak, mučenje pritvorenika i „izveštaji o ubistvu onih koji su osumnjičeni da podržavaju vladine snage kontraša.`[19] Kontra rat[uredi | uredi izvor] Iako je Karterova administracija pokušala da sarađuje sa FSLN-om 1979. i 1980. godine, desničarska Reganova administracija podržala je snažnu antikomunističku strategiju za bavljenje Latinskom Amerikom, pa je pokušala izolovati Sandinistički režim.[1] Već 1980–1981, anti-sandinistički pokret, Kontrarevolucija ili samo Kontras, formirao se duž granice sa Hondurasom. Mnogi od početnih Kontraša bili su bivši pripadnici jedinice Nacionalne garde režima Somoze, a mnogi su i dalje bili odani Somozi, koji je živeo u izgnanstvu u Hondurasu.[1] Pored jedinica Kontraša koje su i dalje bile lojalne Somozi, FSLN je takođe počeo da se suočava sa protivljenjem pripadnika etničkih manjinskih grupa koje su naseljavale udaljenu Nikaragvu, regiju Obala komaraca duž Karipskog mora. Ove grupe su zahtevale veći udeo samoopredeljenja i / ili autonomije, ali FSLN je to odbio da odobri i počeo je da koristi prinudna premeštanja i oružanu silu kao odgovor na ove pritužbe.[1] Po stupanju na dužnost u januaru 1981. godine, Ronald Regan otkazao je širenje ekonomske pomoći Nikaragvi, [20] i 6. avgusta 1981. godine potpisao je Odluku o nacionalnoj bezbednosti broj 7, kojom se odobrava proizvodnja i otprema oružja u region, ali ne i njegovo razmeštanje.,.[21] Dana 17. novembra 1981. godine, predsednik Regan je potpisao Direktivu o nacionalnoj bezbednosti 17, odobravajući prikrivenu podršku anti-sandinističkim snagama.[22] Do 1982. godine kontrapke snage započele su izvršenje atentata na članove vlade Nikaragve, a 1983. godine kontraši su započeli veliku ofanzivu i CIA im je pomagala da postave mine u lukama Nikaragve kako bi sprečili dolazak stranih pošiljaka oružja.[23] Afera Iran-Kontra iz 1987. godine ponovo je Reganovu administraciju stavila u središte tajne podrške kontrašima. Izbori 1984. godine[uredi | uredi izvor] Izbori 1984. održani su 4. novembra. Od 1.551.597 građana registrovanih u julu, glasalo je 1.170.142 (75,41%). Ništavni glasovi su bili 6% od ukupnog broja. Međunarodni posmatrači proglasili su izbore slobodnim i poštenim,[24] uprkos tome što je Reganova administracija to proglasila „lažnom sovjetskom prevarom.`Na izborima je pobedio Danijel Ortega. Eskuipulas[uredi | uredi izvor] Mirovni sporazum iz Eskvipulasa bio je inicijativa sredinom 1980-ih za rešavanje vojnih sukoba koji su dugo godina mučili Centralnu Ameriku, a u nekim slučajevima (naročito Gvatemalu) decenijama. Izgrađen je na temeljima koje je postavila grupa Kontadora od 1983. do 1985. Sporazum je dobio ime za Eskvipulas, Gvatemala, gde su se održali inicijalni sastanci. Napore za lobiranje u američkom Kongresu pomogao je jedan od najboljih lobista Kapitol Hila, Vilijam C. Čejsi. U maju 1986. godine održan je sastanak Eskvipulas, kome je prisustvovalo pet predsednika Centralne Amerike. Dana 15. februara 1987, predsednik Kostarike, Oskar Arijas, podneo je Mirovni plan koji je evoluirao od ovog sastanka. Tokom 1986. i 1987. uspostavljen je Eskvipulasov proces, u kojem su se šefovi država Centralne Amerike dogovorili o ekonomskoj saradnji i okviru za mirno rešavanje sukoba. Sporazum Eskuipulas 2 proizašao je iz njega i potpisan je u Gvatemali od strane petorice predsednika 7. avgusta 1987. Eskvipulas 2 definisao je niz mera za promociju nacionalnog pomirenja, okončanje neprijateljstava, demokratizaciju, slobodne izbore, ukidanje svake pomoći neregularnim snagama, pregovore o kontroli naoružanja i pomoć izbeglicama. Takođe je postavio osnovu za međunarodne postupke verifikacije i obezbedio vremenski raspored za sprovođenje.

Autor - osoba Tucović, Dimitrije, 1881-1914 = Tucović, Dimitrije, 1881-1914 Naslov Izabrani spisi / Dimitrije Tucović ; priredio Miodrag Protić Vrsta građe knjiga Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.) Jezik srpski Godina 1964 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Srpska književna zadruga, 1964 (Beograd : Kultura) Fizički opis 182 str. ; 19 cm Drugi autori - osoba Protić, Miodrag B. Zbirka Srpska književna zadruga. ǂkolo ǂ57 ; ǂknj. ǂ387 ISBN (Karton) Napomene Str. 7-14: Dimitrije Tucović kao politički pisac / Miodrag Protić Str. 179-182: Napomene / M. P. Predmetne odrednice Tucović, Dimitrije, 1881-1914 -- „Izabrani spisi“ Dimitrije „Mita“ Tucović (1881–1914) je bio istaknuti teoretičar i vođa socijalističkog pokreta u Kraljevini Srbiji, osnivač Srpske socijaldemokratske partije. Srpska socijaldemokratska partija je pod Tucovićevim vod­stvom bila „jedna od najnaprednijih i najborbenijih radničkih stranaka u Evropi“. Tucović je čitav život posvetio borbi za radnička i ljudska prava, ravnopravnost polova, opšte pravo glasa, socijalnu pravdu i građanske slobode u Kraljevini Srbiji. Neke od ideja za koje se on pionirski zalagao danas predstavljaju široko prihvaćene vrednosti u Republici Srbiji. Dimitrije Tucović se danas smatra jednim od velikana srpskog novinarstva. Kao njegovo najznačajnije delo obično se navodi knjiga „Srbija i Albanija“, jedna od ranih studija o albanskom narodu, koja se „obračunala s nacionalističkim pozivom na istorizam“. Dimitrije Tucović je rođen 13. maja 1881. u selu Gostilje na planini Zlatibor. Otac mu je bio pravoslavni sveštenik. Školovanje u Užicu Dimitrije je školske 1893/1894. godine upisao Realnu gimanaziju u Užicu, koja je bila središte socijalističkog pokreta, i u kojoj su se čitale zabranjene knjige Vase Pelagića, Svetozara Markovića, Mite Cenića, Dragiše Stanojevića i ilegalni listovi Socijal-demokrat, Zanatliski savez, itd. U gimnaziji je delovala đačka družina „Napredak”, čiji je jedan od njenih osnivača 1883. bio Dragiša Lapčević, a među članovima su bili Dimitrije Tucović, Radovan Dragović i drugi. Tucović je još u gimnaziji postao blizak prijatelj sa Radovanom Dragovićem, od koga je dobio prve socijalističke knjige na čitanje. Već u petom razredu realke čita nemačke klasike i teoretski časopis „Die Neue Zeit”, koji je uživao veliku reputaciju u međunarodnom radničkom pokretu. Nakon Dragovićevog odlaska, Tucović postaje centralna ličnost socijalističke đačke družine „Napredak”, koja je delovala sve do 1897. godine, kada je zabranjena pod režimom Vladana Đorđevića. Sledeće, 1898. godine, ukinuta je i Realna gimnazija u Užicu. U znak protesta protiv zatvaranja gimnazije Tucović i drugi omladinci su istakli veliku crnu zastavu i protestne parole na njenom krovu. Prelazak u Beograd 1899. godine Dimitrije Tucović prelazi iz Užica u Beograd da završi gimnaziju. U Beograd je aktivno radio na organizovanju mladog radničkog pokreta u Kraljevini Srbiji. Od 1901. sarađuje u Radničkim novinama. Iste godine je obnovljeno Beogradsko radničko društvo, Tucović formira socijalističku grupu velikoškolaca i ulazi u upravu Društva. 1902. godine je organizovao demonstracije studenata protiv politike Nikole Pašića. Tucović je nastojao da stvori moderne radničke sindikate koji bi se borili za veća radnička prava i bolje uvjete rada. Tucović i Dragović obnavljaju raniji „Odbor za vođstvo pokreta“ i iniciraju stvaranje „Centralnog odbora“, koji je imao zadatak da koordinira radničke štrajkove. Dimitrije Tucović je predvodio martovske demonstracije protiv kralja Aleksandra Obrenovića 23. marta 1903. u Beogradu[9], nakon čega je morao da emigrira u Zemun, pa u Beč. Naime, 23. 3. 1903. godine oko 5.000 studenata, đaka i radnika, je izašlo na demonstracije protiv apsolutističkog režima srpskog kralja Aleksandra Obrenovića, koje su organizovali studenti socijalisti Dimitrije Tucović i Triša Kaclerović, jer im nije dozvoljeno održavanje levičarskog skupa. Skup je završio nasiljem, u Beogradu je u sukobu s policijom poginulo pet, a ranjeno šest ljudi. Uhapšeno je više od 120 demonstranata, protiv 27 podignuta je optužnica, a Tucović i Kaclerović su emigrirali iz zemlje. Partijski angažman Poslije majskog prevrata, u Beogradu je 2. avgusta 1903. godine održan Osnivački kongres Srpske socijaldemokratske stranke. Radničke novine, koje je uređivao Tucović, su proglašene partijskim organom. Na međunarodnom planu, SSDP postaje članica Druge internacionale, gde Tucović surađuje s Rosom Luxemburg, Lenjinom i drugim socijalistima. 1906. je diplomirao prava na Beogradskom univerzitetu. 1907. otišao na specijalizaciju u Berlin, ali se početkom 1908. vratio se u zemlju zbog krize u pokretu. Iste godine je na VI kongresu stranke izabran za sekretara SSDS. S njim na čelu SSDP postigla značajne uspehe u poboljšanju položaja radničke klase. Tucović je najviše doprineo da se dva pokreta partije i sindikata ujedine u jedinstven socijalistički pokret. Kongres Druge Internacionale u Kopenhagenu 1910. Marta 1909. godine, srbijanski prestolonaslednik Đorđe Karađorđević je prebio na smrt svog poslužitelja. Režimska štampa je pokušala da zataška zločin nazivajući ga „tajanstveno ubistvo“, ali su Dimitrije Tucović i srpski socijaldemokrati preko Radničkih novina započeli upornu kampanju, zahtevajući da se zločin kazni. Ovaj događaj je izazvao veliku buru, pa je Đorđe 27. marta 1909. godine bio primoran da se odrekne prestola u korist mlađeg brata Aleksandra. U Srbiji se govorilo da „Radničke novine“ izazvaše pad prestolonaslednikov. Ovaj događaj, ova afera, koju je socijalna demokratija otkrila i neustrašivo javnosti iznela, uspela je da kod najširih masa, naroda kompromituje ne Đorđa, nego presto, monarhiju uopšte, i da joj više ojača raspoloženje za republiku. Zahvaljujući Tucoviću, Srpska socijaldemokratska stranka je stekla ugled u međunarodnom radničkom pokretu. Bio je organizator i vođa Prve balkanske socijalističke konferencije, održane u Beogradu od 7–9. januara 1910. Na kongresu su učestvovali delegati iz Srbije, Bugarske, Rumunije, Turske, Crne Gore, Makedonije i slovenskih oblasti Austrougarske, koji su se složili da je njihov cilj ukidanje nasilno iscrtanih granica na Balkanu i stvaranje Balkanske federacije. Iste 1910. godine, Tucović je osnovao marksističko-teoretski časopis Borba, i postao njegov urednik. Kao predstavnik stranke učestvovao je na mnogim međunarodnim kongresima. U Berlinu i Kopenhagenu se upoznao sa radom narodnih domova (vidi Ungdomshuset), nakon čega je osnovan Narodni dom u Beogradu. Na Međunarodnom socijalističkom kongresu u Kopenhagenu 17. avgusta 1910. oštro kritikuje socijaliste nekih zapadnih zemalja zbog njihovog držanja povodom aneksije Bosne i Hercegovine. U polemici sa predstavnikom austrijske socijal-demokratije Karlom Renerom, ocenio je politiku Austrougarske prema Bosni kolonijalno-porobljivačkom. Na Tucovićev predlog je u zaključke kongresa Socijalističke Internacionale unet sledeći pasus o nezavisnosti malih naroda: Mi zahtevamo isto tako sa postojanim insistiranjem autonomiju svih naroda i branimo ih od svih ratobornih napada i svih pritisaka. Ratovi i smrt Mobilisan je 1912. te je kao rezervni oficir I pešadijskog puka Moravske divizije prvog poziva učestvovao u balkanskim ratovima i srpskom vojnom pohodu na Albaniju.[9] Tucović je sa srpskom vojskom prešao Albaniju sve do Elbasana. Kada su zauzeli u većinski albansku varoš Đakovicu, prokomentarisao je: „Ušli smo u tuđu zemlju.“ Kao svedok pokolja albanskog stanovništva u novopripojenim oblastima, Tucović je opominjao da je „izvršen pokušaj ubistva s predumišljajem nad celom jednom nacijom“, što je „zločinačko delo“ za koje se „mora ispaštati“. Povratkom iz vojske 1913. ponovo zauzima aktivno mesto u radničkom pokretu. Postao je član Međunarodnog socijalističkog biroa 1914. U praskozorje Prvog svetskog rata boravi u Berlinu sa namerom da doktorira. Međutim, Austrougarska je 1914. objavila rat Srbiji i Tucović se vraća u domovinu, gde stupa u srpsku vojsku i učestvuje u početnim pobedama nad Austrougarskom. Tucović je tokom čitavog ratnog perioda, sve do svoje pogibije, pedantno vodio ratni dnevnik. Četiri dana pred smrt pisao je o bezakonju koje je zavladalo u redovima vojske: „Na Jučerašnjem maršu pokazalo se u punoj svetlosti besnilo ratnih strasti. Vojnici su izgubili svaki čovečanski osećaj i kao besni psi jure rojem pored druma od kuće do kuće, tražeći šta će opljačkati. Deca i žene uzaman zapomažu da spasu što imaju, dok ih naperena puška u grudi ne ućutka. Gledao sam kako jedan vojnik svlači s dece na kolima koja beže ponjavu i preti majci da će je ubiti ako bude zapomagala. Jedan trese košnicu, drugi prosipa rakiju, treći vadi hleb iz vatre. Nastao je takav haos kao da ova zemlja ne postoji i kao da niko nikoga ne pripoznaje.“ (Tucovićev ratni dnevnik, 16. novembra 1914. godine) Rezervni kapetan II klase Dimitrije Tucović je 20. novembra 1914. poginuo u Kolubarskoj bici protiv austrougarske vojske na Vrače Brdu blizu Lazarevca. Poginuo je u 33. godini života. Povodom vesti o smrti Dimitrija Tucovića oglasili su se mnogi evropski intelektualci, između ostalih i Karl Kaucki, Lav Trocki, Herman Vendl, Žan Longe i drugi. „Među mnogobrojnim krvavim žrtvama koje je Internacionala podnela na bojnim poljima, Tucović je najpoznatija i najuglednija žrtva. Internacionala će s čašću čuvati uspomenu na njega.” – Karl Kaucki Dela Tucović je objavio oko 600 radova u domaćim i stranim listovima, uglavnom novinske članke, knjige i prevode. Neki od njih su: Srbija i Arbanija, poslednje Tucovićevo delo iz 1914. Borba državnog i revolucionarnog socijalizma u Francuskoj (1902) Sindikalne organizacije (1904) Sindikati i partija (1904) Zakonsko osiguranje radnika (1907) Austro-Ugarska na Balkanu (1908) Zakon o radnjama i socijalna demokratija (1908) Radnički pokret u Srbiji (1909) Za socijalnu politiku (1909) Balkanska konferencija (1910) Prva balkanska socijaldemokratska konferencija (1910) Albansko pitanje (1910) Rat i mir (1910) Oslobođenje žene (1910) Taktika i akcija (1910) Buržoaska i proleterska Srbija (1911) Marks i Sloveni (1911) Srbija i Arbanija (1914) Tucović je sarađivao u stranim listovima i časopisima, kao: „Vorwärts“, „Arbeiter Zeitung“, „Der Kampf“, „Dei neue Zeit“. Takođe, preveo je veliki broj dela austrijskih i nemačkih teoretičara, uključujući Marksa, Bebela, Kauckog i dr. Politički stavovi Kritika austrougarskog imperijalizma „Najuspešnija borba socijalne demokratije protiv stalne opasnosti rata na Balkanu jeste principijelna i energična borba protiv kolonijalne i zavojevčake politike kapitalističkih država.“ Tucović je kritikovao Austrougarsku politiku kao kolonijalnu i porobljivačku, a pogotovo njenu aneksiju Bosne i Hercegovine. On posebno kritikuje „austrijske drugove“ zbog podržavanja aneksije BiH. Austrijski socijalisti su smatrali da „Srbija nema šta da traži u Bosni“, jer nije potpisnica Berlinskog ugovora. Tucović podseća da se, legalistički gledano, može govoriti samo o povredi Turskih prava aneksijom Bosne, a ne povredi prava Srbije. Ali on dodaje da socijalna demokratija ne zastupa pravo Srbije, niti pravo Turske, koje je „krvavo pravo zasnovano na nasilju i pravu jačega“, već pravo svakog naroda na samoopredeljenje, pa i naroda u Bosni i Hercegovini. Stoga, Tucović smatra da su austrijski socijaldemokrati tokom aneksione zastupali „netačno i neprincipijelno gledišta“, zanemarivši dužnost zastupanja prava naroda na samoopredeljenje. Kritika velikosrpske politike „Ima jedno rđavo shvatanje patriotizma koje stavlja otadžbinu iznad svega: iznad prava i krivice. Iznad morala, iznad poštenja i koje odobrava i zločine predstavnicima te otadžbine. Takav patriota Tucović nije bio.“ – Kosta Novaković o Tucoviću nakon njegove smrti Tucović je žestoko kritikovao velikosrpsku politiku Pašićeve vlade. On je smatrao da se srpski ratni pohod na Albaniju i Makedoniju nikako ne može nazvati oslobodilačkom već zavojevačkom, jer se vodi protivno volje većinskog naroda. Kada se Srbija spremala na balkanski rat 1912. godine, Tucovićeva stranka je jedina u skupštini glasala protiv ratnih kredita. Kada je Srbija nakon toga u balkanskim ratovima zauzela Kosovo, Albaniju i Makedoniju, Tucović je ovo osudio kao imperijalno osvajanje. On se protivio teritorijalnoj ekspanziji i zalagao se da ove oblasti ravnopravno sa Srbijom uđu u zajedničku Balkansku federaciju. Kritika okupacije Albanije Kritikujući srpski pokušaj izlaska na more preko Albanije, Tucović ocenjuje da „Srbija nije ušla u Arbaniju kao brat nego kao osvajač“ i da je rđavom politikom odgurnula albanski narod u mržnju prema svemu srpskom. „Bezgranično neprijateljstvo albanskog naroda prema Srbiji je prvi pozitivan rezultat albanske politike srpske vlade. Drugi još opasniji rezultat jeste učvršćivanje u Albaniji dve na zapadnom Balkanu najzainteresovanije velike sile.” Dimitrije Tucović ocenjuje da je srpska buržoazija proklamujući osvajačku politiku prema Albaniji „prvi put sa lica srpskog naroda skinula veo jedne poštene nacije koja se bori za svoje oslobođenje“. On podseća da je Srbija htela izlazak na more i jednu svoju koloniju, ali je ostala bez izlaska na more a od zamišljene kolonije stvorila je krvnoga neprijatelja. Balkanska federacija Balkan pre ratova 1912. „Grupisanje i uzajamnost zemalja i naroda na Balkanu jedini je put koji vodi privrednom, nacionalnom i političkom oslobođenju.” Tucović je polazio od premise da Balkan mora pripasti balkanskim narodima. On je smatrao da Balkanski narodi mogu biti politički slobodni i nezavisni samo ujedinjeni u veliku Balkansku federaciju od Jadrana do Crnog mora. Verovao je da samo u zajednici svačiji nacionalni interesi mogu biti ostvareni, a ne u međusobnom trvenju. On navodi da sve „balkanske državice“ hoće pristaništa i teritorije, svi hoće za sebe Solun i Vardarsku dolinu, a ne vide da to svi mogu imati samo u zajednici. Tucović je dokazivao da nema ekonomske logike da se Balkanski prostor dalje deli, jer privredno pocepani prostor predstavlja manju mogućnost za razvoj. On i njegovi stranački drugovi su podsećali da nacionalne države nisu rešenje nacionalnog pitanja jer na Balkanu žive izmešani razni narodi pa svaka nacionalna država oslobađajući jedne zapravo porobljava druge. Anti-militarizam „Izravnanje sviju razmirica između država putem izbornog suda.” – Program srpske socijaldemokratske partije Tucović, polazeći sa načelnog socijalističkog gledišta, ne kritikuje samo rat kao takav, već i društveni sistem koji ga je proizveo. On rat smatra neizbežnim rezultatom kapitalističkog sistema, odnosno najkrvavijom epizodom u neprekidnoj zavojevačkoj politici vladajućih klasa. Stoga, borbu protiv rata smatra neodvojivom od borbe protiv klasne vladavine i imperijalističke politike. Zbog dosledne antiratne politike i konstantnog glasanja protiv ratnih kredita, Tucović i njegovi istomišljenici su od strane nacionalističkih političara trpeli uvrede da su tuđi agenti i izdajnici otadžbine. Nasleđe „Dimitrija Tucovića sjetio sam se i njegove knjige o Albaniji i njegove tužne smrti, kako je ostao pregažen kao dronjak pod točkom onog istog mehanizma protiv koga se smiono i muževno borio. U njegovoj svijetloj pojavi javlja nam se utjeha da na ni našim horizontima nisu sve zastave beznadno pale i smrt Dimitrija Tucovića, kao i ona modra, tiha, melankolična agonija Svetozara Markovića, događaji su koji stoje kao putokazi na početku našeg puta u civilizaciju.” – Miroslav Krleža Jugoslovenski komunisti u 20. veku su Dimitrija Tucovića smatrali jednim od svojih preteča. Počast su mu odali tako što su godine 1949. njegovi posmrtni ostaci preneseni sa lazarevačkog vojnog groblja i sahranjeni na trg Slavija, koji je tada preimenovan u Trg Dimitrija Tucovića. Na trgu mu je postavljen spomenik čiji je autor vajara Stevan Bodnarov. Nakon raspada SFRJ, više puta je najavljivano izmeštanje Tucovićevog spomenika sa Slavije ali, zbog otpora javnosti, to nije učinjeno.[20] Danas se mnogi levičari, od socijaldemokrata do komunista, pozivaju na Dimitrija Tucovića kao svoju idejnu preteču. U Republici Srbiji mnoge škole, knjižnice i kulturno-umjetničke ustanove nose njegovo ime. Godine 1973. je u produkciji Radiotelevizije Beograd snimljena biografska mini-serija Dimitrije Tucović u kojoj je naslovnu ulogu tumačio Ljubiša Samardžić. MG99

Majkl Ferbenks, Stejs Lindzej - Oranje mora (podsticanje skrivenih izvora rasta u zemljama u razvoju) Stubovi kulture, 2003. Ivan Radosavljević(prevod) Naslov originala: Plowing the Sea / Michael Fairbanks & Stace Lindsay Potpis prethodnog vlasnika na predlistu, inače odlično očuvana. Pred nama je delo koje predstavlja pravi i izuzetno koristan vodič za zemlje u razvoju. Sačinjeno je iz niza priča i iskustava koje su autori imali u svojoj praksi, kao i da je namenjeno kako običnom, tako i čitaocu sa najvišim poznavanjem ekonomskih nauka. Kako orati more? `Srbija, nažalost, ima ogroman kapacitet da bude u krizi, a da se ne promeni. Ima strahovit potencijal da oseća bol, a da se ne menja. To je neverovatno` Razgovor vodio Miša Brkić Kako orati more? KULTURA, MEDIJI I NAPREDAK: Majkl Ferbanks Šta bi moglo biti zajedničko u preusmeravanju namenske proizvodnje u Kaliforniji, petrohemijske i kožarske industrije u Kolumbiji, agro i tekstilne industrije u Peruu, turizma u Irskoj, telekomunikacija u Egiptu, bankarstva i finansija u Nigeriji, restrukturiranju vojne industrije i stvaranju okruženja malih preduzeća u Rusiji, drvne industrije u Boliviji i podizanju konkurentnosti proizvođača i prerađivača voća u Srbiji? `Mirođija` u svim spomenutim poslovama bio je Majkl Ferbanks, jedan od šefova kompanije Monitor, predsednik Upravnog odbora konsultantske grupe OTF (On the Frontier) i već više od decenije savetnik vlada i privatnih kompanija širom sveta za primenu teorije konkurentnosti. Među njegove klijente spadaju premijeri, ministri i izvršni direktori najvećih svetskih firmi, savetovao je najviše službenike u Svetskoj banci ali i u razvojnim bankama u Africi i Južnoj Americi. Na poziv Nacionalnog saveta za konkurentnost boravio je u Beogradu, gde je predstavio srpsko izdanje svoje knjige Oranje mora (Plowing the Sea) u kojoj objašnjava izvore stalnog prosperiteta država u modernoj globalnoj ekonomiji. `Globalizacija nemilosrdno kažnjava osrednjost, prosečnost i zato se strategija poslovne pobede zasniva na principu da tvoj proizvod ili usluga uvek budu malo bolji od ostalih na svetskom tržištu`, ovako je Ferbanks pre godinu dana na Harvardu ubeđivao u svoju teoriju konkurentnosti grupu srpskih poslovnih ljudi. Nedavnu posetu Srbiji iskoristio je da proveri jesu li ga neki od njih poslušali i da dodatnim savetima pomogne razvoju konkurentne privrede. Inače, na Ferbanksovoj teoriji o nacionalnoj konkurentnosti zasniva se i program razvoja konkurentne privrede u Srbiji koji podržava Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID). Knjiga Oranje mora počinje pitanjem: `Zašto je državama u razvoju toliko teško da većini svojih građana omoguće da budu bogati?` A zatim sledi i odgovor: `Razlog leži u tome što je tradicionalni način takmičenja manjkav i lideri zemalja u razvoju moraju pronaći nove načine nadmetanja u globalnoj ekonomiji.` Obraćajući se prošle nedelje u Beogradu grupi poslovnih ljudi okupljenih oko Nacionalnog saveta za konkurentnost, Majkl Ferbanks zagovarao je tezu radikalnog raskida sa nasleđenim obrascima nekonkurentnog ponašanja iz prošlosti. Majkl Ferbanks govori za `Vreme` o novom modelu ekonomskog takmičenja koji podrazumeva drugačiju ulogu političkih lidera, promenu mentalne matrice, organizovanje firmi u klastere (udruženja) i usredsređivanja na cilj kroz takozvani prosperitetni događaj. `VREME`: Kako biste objasnili pojam prosperitetnog događaja? MAJKL FERBANKS: Sadašnji model poslovanja u Srbiji zasniva se na izvozu jednostavnih proizvoda čija se proizvodnja bazira na niskoj ceni rada, plodnom zemljištu, beneficijama Vlade i suncu. Kada tako radite, onda inostrani potrošač dobija svu korist, a deoničar-vlasnik malo zarađuje i radnici loše prolaze. To je model koji postoji ovde u Srbiji. Ali, ako vam model poslovanja glasi – `konkurisaću na svetskom tržištu svojom pameću, dobrom distributivnom mrežom, lepom ambalažom, novim brendom, kvalitetnijim odnosom sa krajnjim korisnikom` – tada deoničar dobija jednaku vrednost kao i kupac, a deo te vrednosti dobijaju i radnici, jer tada udeo radnika u tim `pravilima druge vrednosti` postaje mnogo važniji. To je prosperitetni događaj. U njemu svi dobro prolaze: i kupac i vlasnik i radnik. Da li ste, boraveći u Srbiji, videli u nekim kompanijama primere prosperitetnog događaja? Počinju da se pojavljuju i ja sam zadovoljan zbog toga. Čini mi se da Fresh&Co, kompanija za preradu voća ima sve izglede da to ostvari. Oni imaju divan proizvod, veoma visoku cenu, ostvaruju zaradu, otplaćuju svoj dug veoma brzo i kažu da deo koristi uživaju i radnici. To je odlična kompanija, jer su uzeli jednostavan proizvod poput maline koja je proizvod sunca i zemljišta i nastavili da u njega dodaju vrednost lepom bocom, kvalitetnom distribucijom, fokusom na tržište i na tome zarađuju. Veoma sam zadovoljan jer smo, čini mi se, našli takve dve, tri kompanije u kojima se to događa, što dokazuje da je prosperitetni događaj moguć i u Srbiji. Šta bi Srbija trebalo da učini da ima pet hiljada kompanija kao što je Fresh&Co? To je pravo pitanje. Prvo što vam je potrebno su pametni novinari koji će o tome pisati, jer je potrebno da od ovakvih kompanija učinimo uzore za mnoge ljude. Privredni razvoj nije makroekonomska pojava. Ekonomski razvoj je sociološki fenomen, a to znači da kada ljudi vide da su drugi uspešni i oni će pokušati da to učine. Problem u Srbiji je što kada je čovek uspešan, automatski se pretpostavlja da je i korumpiran. Tu pojavu je veoma važno razjasniti: tačno je da su korumpirani ljudi bogati, ali nisu svi bogataši korumpirani. Problem je što Srbi to ne shvataju. I deo političke elite u Srbiji zastupa tu tezu. Koliko je to veliki problem za zemlju u tranziciji? E, pa to je pogrešno i takvi političari nisu od velike pomoći. Ako ste korumpirani imate tendenciju da budete bogati, ali ako ste bogati nemate tendenciju ka korupciji. I ako Srbija ne shvati tu razliku, neće imati uzore. A pozitivni uzori su vam potrebni da biste izveli promene. Mediji su prilično loši u stvaranju uzora jer i oni veruju u loše stvari. Ukoliko je to preovlađujuće uverenje, onda za Srbiju nema nade. Jer, do promena ne može doći bez uzora. To je sociološka pojava, ne ekonomska. U aprilu 2003. godine na Harvardu ste kao dobru vest konstatovali da Srbija izlazi iz krize i ocenili da je idealnotipski slučaj za brzi ekonomski oporavak. U februaru 2004. loša vest je: Srbija je još u krizi… Nema sumnje. To je politička kriza i ponekad je državama potrebno da padnu jako nisko i osete krizu pre nego što se promene i krenu na gore. Srbija, nažalost, ima ogroman kapacitet da bude u krizi, a da se ne promeni. Ima strahovit potencijal da oseća bol, a da se ne menja. To je neverovatno. U Srbiji, među bogobojažljivim svetom, postoji izreka `trpen–spasen`… Oprostite, to je glupo. Važno je pronaći korelaciju između kulturnih obrazaca i ekonomskog prosperiteta. Ali, to je posebna tema koju bi trebalo istraživati. Problem Srbije je, između ostalog, što nema razvijen privatni sektor, što on nije preovlađujući i što je državna svojina još veoma jaka… Odgovornost za inovacije i stvaranje prosperiteta leži na privatnom sektoru. Nema sumnje da ukoliko Vlada bude glavni ekonomski strateg, Srbija će biti siromašna zemlja. Vraćam se opet na Harvard. U aprilu 2003. godine rekli ste da ako je Vlada `tata`, to je kao da svi u porodici puše marihuanu… Tako je, imate dobro pamćenje `Pušimo marihuanu i gojimo se`, to su bile moje reči. I upravo to se događa u Srbiji. Prošetao sam ulicama Beograda, ljudi su fatalistički raspoloženi, obožavaju prošlost i to ne skorašnju, već onu od pre hiljadu godina. Ne verujete u sopstvenu predodređenost, ne verujete jedni drugima i tu su istinski problemi. To je sociološka pojava. Ako mi postavite pitanje o strategiji poslovanja, ja ću vam reći koja je ispravna. Strategiju poslovanja nije teško napraviti. Ono što je teško je menjanje mentalnog sklopa građana i države i zato su novinari važniji od poslovnih stratega. Pre dva meseca u predizbornoj kampanji najčešće obećanje koje su srpski političari davali biračima bilo je da će povećati zarade. Oni koji su to obećavali, dobili su najviše glasova. Izborni pobednici obećavali su građanima manje bolnu tranziciju. Ima li leka za Srbiju? Mislim da su sreća i zadovoljstvo prosečnog građanina u direktnoj korelaciji sa prosperitetom. A prosperitet će ili doći od privatnog sektora ili ga uopšte neće biti. Dok god političari budu birani zahvaljujući preteranim obećanjima, za građane neće biti dobro. Ali, mislim da je pravedno reći da Srbi imaju vođe kakve zaslužuju. Koji su uslovi potrebni da Srbija postane prosperitetna zemlja? Prvi je opredeljenje vaših kompanija i vaše zemlje da ostvare već spominjani prosperitetni događaj. Zatim da firme pronađu klaster (udruženje) kome pripadaju i da znaju u kom delu poslovanja im je potrebna podrška državnog sektora. I na kraju, moraju da usmere energiju na stvari koje mogu da kontrolišu: da uče potrošače, da poboljšavaju proizvod, da investiraju u ljudski potencijal. Primenjujući vašu teoriju konkurentnosti u Srbiji je, uz pomoć USAID–a, formirano nekoliko klastera, odnosno udruženja proizvođača. Proizvođači voća i nameštaja zajednički nastupaju na evropskim sajmovima, a pojedine firme počele su da izvoze voće i u Sjedinjene Američke Države. Šta još USAID može da učini za srpsku privredu podržavajući klastere kao model za povećanje konkurentnosti? Kao najvažnije treba da tražimo da USAID nastavi ovako da radi i sledećih deset do dvadeset godina, na duge staze. Jer, ovo je vrsta promena koje se dešavaju veoma sporo, ali su veoma pozitivne, uvek su pozitivne. To su pomaci korak po korak. Nacionalna strategija koju pokušava da promoviše Nacionalni savet za konkurentnost prilika je da se u Srbiji povežu preduzetnici, civilni i državni sektor i tako poboljša takmičarski duh srpske privrede. Da li je to ispravan put? Bojim se da Savet nije dovoljno glasan ili dovoljno aktivan. Sa Vladom čiji se glas još ne čuje, pojavila se prilika da Savet preuzme tu ulogu. To je bila ogromna šansa da Savet napravi veliku stvar, ali nažalost nije uspelo. Koliko je realno očekivati da Savet preuzme vodeću ulogu u vreme političke nestabilnosti? Mislim da je od ključnog značaja za uspeh Srbije da Savet bude aktivniji i glasniji. Nema sumnje da ekonomski rast proizilazi iz zdravih organizacija civilnog društva. To je ono što je Srbiji potrebnije sada više nego ikada pre, jer je Vlada slaba, privatni sektor je slab. Isto važi i za štampane medije. Vreme je da neko iz novina počne da se bavi ovom temom i uvek je iznova objašnjava. U novinama u Srbiji ključni su naslovi sa katastrofičnim porukama… Ponekad mislim da se novinari plaše da budu optimisti. Da će ih javnost, ili još gore njihovi pretpostavljeni, kritikovati zbog optimizma. Veoma je važno za zemlju da se pozitivne poruke nađu na naslovnim stranama novina. Imali ste, na primer, odličnu priču o klasteru za nameštaj koji je imao prezentaciju na sajmu u Kelnu i svi proizvođači su se vratili zadovoljni jer će imati nove poslove. Sjajan je i način na koji su oni međusobno sarađivali na tom Sajmu i potpuno nesebično pomagali jedni drugima da se prikažu u najboljem svetlu. Ali, na pres konferenciju posvećenoj toj temi došla su četiri novinara, a vest je objavljena u dnu neke nevažne strane. Nažalost. A ta tema je izuzetno važna jer treba pokazati na koji se način srpske kompanije takmiče kao i da je to apsolutno neophodno za prosperitet svih građana. Šta vam treba Novinske agencije prenele su da ste na beogradskoj pres konferenciji izjavili da smo svi u Srbiji previše obuzeti privatizacijom? Privatizacija nije odgovor za sve. Nije bitno u čijem je vlasništvu neka kompanija. Pitanje je da li je ona konkuretna, da li ostvaruje zaradu, da li su joj proizvodi dobri, donosi li novac i da li dobro plaća radnike. Nebitno je da li je državna ili privatna, već koliko je dobra. Ali, treba reći da privatno vlasništvo obično poboljšava šanse da će neka kompanija biti bolja. Svetska banka i MMF su vam obećali da će sve biti dobro ukoliko privatizujete, demokratizujete, stabilizujete i liberalizujete. I pogrešili su. Greše. Jedino što je potrebno da uradite jeste da napravite velike i odlične kompanije. Ali, velike kompanije ne padaju sa neba.

Harold Laski THE SOCIALIST TRADITION IN THE FRENCH REVOLUTION 1930 Retko Lepo očuvano Socijalistička tradicija u francuskoj revoluciji Harold Joseph Laski (30 June 1893 – 24 March 1950) was an English political theorist and economist. He was active in politics and served as the chairman of the British Labour Party from 1945 to 1946 and was a professor at the London School of Economics from 1926 to 1950. He first promoted pluralism by emphasising the importance of local voluntary communities such as trade unions. After 1930, he began to emphasize the need for a workers` revolution, which he hinted might be violent.[3] Laski`s position angered Labour leaders who promised a nonviolent democratic transformation. Laski`s position on democracy-threatening violence came under further attack from Prime Minister Winston Churchill in the 1945 general election, and the Labour Party had to disavow Laski, its own chairman.[4] Laski was one of Britain`s most influential intellectual spokesmen for Marxism in the interwar years.[citation needed] In particular, his teaching greatly inspired students, some of whom later became leaders of the newly independent nations in Asia and Africa. He was perhaps the most prominent intellectual in the Labour Party, especially for those on the hard left who shared his trust and hope in Joseph Stalin`s Soviet Union.[5] However, he was distrusted by the moderate Labour politicians, who were in charge[citation needed] such as Prime Minister Clement Attlee, and he was never given a major government position or a peerage. Born to a Jewish family, Laski was also a supporter of Zionism and supported the creation of a Jewish state.[6] Early life[edit] He was born in Manchester on 30 June 1893 to Nathan and Sarah Laski. Nathan Laski was a Lithuanian Jewish cotton merchant from Brest-Litovsk in what is now Belarus[7] and a leader of the Liberal Party, while his mother was born in Manchester to Polish Jewish parents.[8] He had a disabled sister, Mabel, who was one year younger. His elder brother was Neville Laski (the father of Marghanita Laski), and his cousin Neville Blond was the founder of the Royal Court Theatre and the father of the author and publisher Anthony Blond.[9] Harold attended the Manchester Grammar School. In 1911, he studied eugenics under Karl Pearson for six months at University College London (UCL). The same year, he met and married Frida Kerry, a lecturer of eugenics. His marriage to Frida, a Gentile and eight years his senior, antagonised his family. He also repudiated his faith in Judaism by claiming that reason prevented him from believing in God. After studying for a degree in history at New College, Oxford, he graduated in 1914. He was awarded the Beit memorial prize during his time at New College.[10] In April 1913, in the cause of women`s suffrage, he and a friend planted an explosive device in the men`s lavatory at Oxted railway station, Surrey: it exploded, but caused only slight damage.[11] Laski failed his medical eligibility tests and so missed fighting in World War I. After graduation, he worked briefly at the Daily Herald under George Lansbury. His daughter Diana was born in 1916.[10] Career[edit] Academic career[edit] In 1916, Laski was appointed as a lecturer of modern history at McGill University in Montreal and began to lecture at Harvard University. He also lectured at Yale in 1919 to 1920. For his outspoken support of the Boston Police Strike of 1919, Laski received severe criticism. He was briefly involved with the founding of The New School for Social Research in 1919,[12] where he also lectured.[13] Laski cultivated a large network of American friends centred at Harvard, whose law review he had edited. He was often invited to lecture in America and wrote for The New Republic. He became friends with Felix Frankfurter, Herbert Croly, Walter Lippmann, Edmund Wilson, and Charles A. Beard. His long friendship with Supreme Court Justice Oliver Wendell Holmes Jr. was cemented by weekly letters, which were later published.[14] He knew many powerful figures and claimed to know many more. Critics have often commented on Laski`s repeated exaggerations and self-promotion, which Holmes tolerated. His wife commented that he was `half-man, half-child, all his life`.[15] Laski returned to England in 1920 and began teaching government at the London School of Economics (LSE). In 1926, he was made professor of political science at the LSE. Laski was an executive member of the socialist Fabian Society from 1922 to 1936. In 1936, he co-founded the Left Book Club along with Victor Gollancz and John Strachey. He was a prolific writer and produced a number of books and essays throughout the 1920s and the 1930s.[16] At the LSE in the 1930s, Laski developed a connection with scholars from the Institute for Social Research, now more commonly known as the Frankfurt School. In 1933, with almost all the Institute`s members in exile, Laski was among a number of British socialists, including Sidney Webb and RH Tawney, who arranged for the establishment of a London office for the Institute`s use. After the Institute moved to Columbia University in 1934, Laski was one of its sponsored guest lecturers invited to New York.[17] Laski also played a role in bringing Franz Neumann to join the Institute. After fleeing Germany almost immediately after Adolf Hitler`s rise to power, Neumann did graduate work in political science under Laski and Karl Mannheim at the LSE and wrote his dissertation on the rise and fall of the rule of law. It was on Laski`s recommendation that Neumann was then invited to join the Institute in 1936.[18] Teacher[edit] Laski was regarded as a gifted lecturer, but he would alienate his audience by humiliating those who asked questions. However, he was liked by his students, and was especially influential among the Asian and African students who attended the LSE.[15] Describing Laski`s approach, Kingsley Martin wrote in 1968: He was still in his late twenties and looked like a schoolboy. His lectures on the history of political ideas were brilliant, eloquent, and delivered without a note; he often referred to current controversies, even when the subject was Hobbes`s theory of sovereignty.[19] Ralph Miliband, another of Laski`s student, praised his teaching: His lectures taught more, much more than political science. They taught a faith that ideas mattered, that knowledge was important and its pursuit exciting.... His seminars taught tolerance, the willingness to listen although one disagreed, the values of ideas being confronted. And it was all immense fun, an exciting game that had meaning, and it was also a sieve of ideas, a gymnastics of the mind carried on with vigour and directed unobtrusively with superb craftsmanship. I think I know now why he gave himself so freely. Partly it was because he was human and warm and that he was so interested in people. But mainly it was because he loved students, and he loved students because they were young. Because he had a glowing faith that youth was generous and alive, eager and enthusiastic and fresh. That by helping young people he was helping the future and bringing nearer that brave world in which he so passionately believed.[20] Ideology and political convictions[edit] Laski`s early work promoted pluralism, especially in the essays collected in Studies in the Problem of Sovereignty (1917), Authority in the Modern State (1919), and The Foundations of Sovereignty (1921). He argued that the state should not be considered supreme since people could and should have loyalties to local organisations, clubs, labour unions and societies. The state should respect those allegiances and promote pluralism and decentralisation.[21] Laski became a proponent of Marxism and believed in a planned economy based on the public ownership of the means of production. Instead of, as he saw it, a coercive state, Laski believed in the evolution of co-operative states that were internationally bound and stressed social welfare.[22] He also believed that since the capitalist class would not acquiesce in its own liquidation, the co-operative commonwealth was not likely to be attained without violence. However, he also had a commitment to civil liberties, free speech and association and representative democracy.[23] Initially, he believed that the League of Nations would bring about an `international democratic system`. However, from the late 1920s, his political beliefs became radicalised, and he believed that it was necessary to go beyond capitalism to `transcend the existing system of sovereign states`. Laski was dismayed by the Molotov–Ribbentrop Pact of August 1939 and wrote a preface to the Left Book Club collection criticising it, titled Betrayal of the Left.[24] Between the beginning of World War II in 1939 and the Attack on Pearl Harbor in 1941, which drew the United States into the war, Laski was a prominent voice advocating American support for the Allies, became a prolific author of articles in the American press, frequently undertook lecture tours in the US and influenced prominent American friends including Felix Frankfurter, Edward R. Murrow, Max Lerner, and Eric Sevareid.[25] In his last years, he was disillusioned by the Cold War and the 1948 Czechoslovak coup d`état.[10][16][23] George Orwell described him thus: `A socialist by allegiance, and a liberal by temperament`.[15] Laski tried to mobilise Britain`s academics, teachers and intellectuals behind the socialist cause, the Socialist League being one effort. He had some success but that element typically found itself marginalised in the Labour Party.[26] Zionism and anti-Catholicism[edit] Laski was always a Zionist at heart and always felt himself a part of the Jewish nation, but he viewed traditional Jewish religion as restrictive.[6] In 1946, Laski said in a radio address that the Catholic Church opposed democracy,[27] and said that `it is impossible to make peace with the Roman Catholic Church. It is one of the permanent enemies of all that is decent in the human spirit`.[28] In his final years he became critical of what he saw as extremism in Israel at the outbreak of the 1947-48 Civil War, arguing that they had not prevailed `upon an indefensible group among them to desist from using indefensible means for an end to which they were never proportionate.`[29] Political career[edit] Laski`s main political role came as a writer and lecturer on every topic of concern to the left at that time, including socialism, capitalism, working conditions, eugenics,[30] women`s suffrage, imperialism, decolonisation, disarmament, human rights, worker education and Zionism. He was tireless in his speeches and pamphleteering and was always on call to help a Labour candidate. In between, he served on scores of committees and carried a full load as a professor and advisor to students.[31] Laski plunged into Labour Party politics on his return to London in 1920. In 1923, he turned down the offer of a Parliament seat and cabinet position by Ramsay MacDonald and also a seat in the Lords. He felt betrayed by MacDonald in the crisis of 1931 and decided that a peaceful, democratic transition to socialism would be blocked by the violence of the opposition. In 1932, Laski joined the Socialist League, a left-wing faction of the Labour Party.[32] In 1937, he was involved in the failed attempt by the Socialist League in co-operation with the Independent Labour Party (ILP) and the Communist Party of Great Britain (CPGB) to form a Popular Front to bring down the Conservative government of Neville Chamberlain. In 1934 to 1945, he served as an alderman in the Fulham Borough Council and also the chairman of the libraries committee. In 1937, the Socialist League was rejected by the Labour Party and folded. He was elected as a member of the Labour Party`s National Executive Committee and he remained a member until 1949. In 1944, he chaired the Labour Party Conference and served as the party`s chair in 1945 to 1946.[21] Declining role[edit] During the war, he supported Prime Minister Winston Churchill`s coalition government and gave countless speeches to encourage the battle against Nazi Germany. He suffered a nervous breakdown brought about by overwork. During the war, he repeatedly feuded with other Labour figures and with Churchill on matters great and small. He steadily lost his influence.[33] In 1942, he drafted the Labour Party pamphlet The Old World and the New Society calling for the transformation of Britain into a socialist state by allowing its government to retain wartime central economic planning and price controls into the postwar era.[34] In the 1945 general election campaign, Churchill warned that Laski, as the Labour Party chairman, would be the power behind the throne in an Attlee government. While speaking for the Labour candidate in Nottinghamshire on 16 June 1945, Laski said, `If Labour did not obtain what it needed by general consent, we shall have to use violence even if it means revolution`. The next day, accounts of Laski`s speech appeared, and the Conservatives attacked the Labour Party for its chairman`s advocacy of violence. Laski filed a libel suit against the Daily Express newspaper, which backed the Conservatives. The defence showed that over the years Laski had often bandied about loose threats of `revolution`. The jury found for the newspaper within forty minutes of deliberations.[35] Attlee gave Laski no role in the new Labour government. Even before the libel trial, Laski`s relationship with Attlee had been strained. Laski had once called Attlee `uninteresting and uninspired` in the American press and even tried to remove him by asking for Attlee`s resignation in an open letter. He tried to delay the Potsdam Conference until after Attlee`s position was clarified. He tried to bypass Attlee by directly dealing with Churchill.[16] Laski tried to pre-empt foreign policy decisions by laying down guidelines for the new Labour government. Attlee rebuked him: You have no right whatever to speak on behalf of the Government. Foreign affairs are in the capable hands of Ernest Bevin. His task is quite sufficiently difficult without the irresponsible statements of the kind you are making ... I can assure you there is widespread resentment in the Party at your activities and a period of silence on your part would be welcome.[36] Though he continued to work for the Labour Party until he died, he never regained political influence. His pessimism deepened as he disagreed with the anti-Soviet policies of the Attlee government in the emerging Cold War, and he was profoundly disillusioned with the anti-Soviet direction of American foreign policy.[21] Death[edit] Laski contracted influenza and died in London on 24 March 1950, aged 56.[21] Legacy[edit] Laski`s biographer Michael Newman wrote: Convinced that the problems of his time were too urgent for leisurely academic reflection, Laski wrote too much, overestimated his influence, and sometimes failed to distinguish between analysis and polemic. But he was a serious thinker and a charismatic personality whose views have been distorted because he refused to accept Cold War orthodoxies.[37] Blue plaque, 5 Addison Bridge Place, West Kensington, London Columbia professor Herbert A. Deane has identified five distinct phases of Laski`s thought that he never integrated. The first three were pluralist (1914–1924), Fabian (1925–1931), and Marxian (1932–1939). There followed a `popular-front` approach (1940–1945), and in the last years (1946–1950) near-incoherence and multiple contradictions.[38] Laski`s long-term impact on Britain is hard to quantify. Newman notes that `It has been widely held that his early books were the most profound and that he subsequently wrote far too much, with polemics displacing serious analysis.`[21] In an essay published a few years after Laski`s death, Professor Alfred Cobban of University College London observed: Among recent political thinkers, it seems to me that one of the very few, perhaps the only one, who followed the traditional pattern, accepted the problems presented by his age, and devoted himself to the attempt to find an answer to them was Harold Laski. Though I am bound to say that I do not agree with his analysis or his conclusions, I think that he was trying to do the right kind of thing. And this, I suspect, is the reason why, practically alone among political thinkers in Great Britain, he exercised a positive influence over both political thought and action.[39] Laski had a major long-term impact on support for socialism in India and other countries in Asia and Africa. He taught generations of future leaders at the LSE, including India`s Jawaharlal Nehru. According to John Kenneth Galbraith, `the centre of Nehru`s thinking was Laski` and `India the country most influenced by Laski`s ideas`.[23] It is mainly due to his influence that the LSE has a semi-mythological status in India.[citation needed] He was steady in his unremitting advocacy of the independence of India. He was a revered figure to Indian students at the LSE. One Prime Minister of India[who?] said `in every meeting of the Indian Cabinet there is a chair reserved for the ghost of Professor Harold Laski`.[40][41] His recommendation of K. R. Narayanan (later President of India) to Nehru (then Prime Minister of India), resulted in Nehru appointing Narayanan to the Indian Foreign Service.[42] In his memory, the Indian government established The Harold Laski Institute of Political Science in 1954 at Ahmedabad.[21] Speaking at a meeting organised in Laski`s memory by the Indian League at London on 3 May 1950, Nehru praised him as follows: It is difficult to realise that Professor Harold Laski is no more. Lovers of freedom all over the world pay tribute to the magnificent work that he did. We in India are particularly grateful for his staunch advocacy of India`s freedom, and the great part he played in bringing it about. At no time did he falter or compromise on the principles he held dear, and a large number of persons drew splendid inspiration from him. Those who knew him personally counted that association as a rare privilege, and his passing away has come as a great sorrow and a shock.[43] Laski also educated the outspoken Chinese intellectual and journalist Chu Anping at LSE. Anping was later prosecuted by the Chinese Communist regime of the 1960s.[44] Laski was an inspiration for Ellsworth Toohey, the antagonist in Ayn Rand`s novel The Fountainhead (1943).[45] The posthumously published Journals of Ayn Rand, edited by David Harriman, include a detailed description of Rand attending a New York lecture by Laski, as part of gathering material for her novel, following which she changed the physical appearance of the fictional Toohey to fit that of the actual Laski.[46] Laski had a tortuous writing style. George Orwell, in his 1946 essay `Politics and the English Language` cited, as his first example of poor writing, a 53-word sentence with five negatives from Laski`s `Essay in Freedom of Expression`: `I am not, indeed, sure whether it is not true to say that the Milton who once seemed not unlike a seventeenth-century Shelley had not become, out of an experience ever more bitter in each year, more alien (sic) to the founder of that Jesuit sect which nothing could induce him to tolerate.` (Orwell parodied it with ` A not unblack dog was chasing a not unsmall rabbit across a not ungreen field.`) However, 67 of the Labour MPs elected in 1945 had been taught by Laski as university students, at Workers` Educational Association classes or on courses for wartime officers.[47] When Laski died, the Labour MP Ian Mikardo commented: `His mission in life was to translate the religion of the universal brotherhood of man into the language of political economy.`[48] Partial bibliography[edit] Basis of Vicarious Liability 1916 26 Yale Law Journal 105 Studies in the Problem of Sovereignty 1917 Authority in the Modern State 1919, ISBN 1-58477-275-1 Political Thought in England from Locke to Bentham 1920 The Foundations of Sovereignty, and other essays 1921 Karl Marx 1921 The state in the new social order 1922 The position of parties and the right of dissolution 1924 A Grammar of Politics, 1925 Socialism and freedom. Westminster: The Fabian Society. 1925. The problem of a second chamber 1925 Communism, 1927 The British Cabinet : a study of its personnel, 1801-1924 1928 Liberty in the Modern State, 1930 `The Dangers of Obedience and Other Essays` 1930 The limitations of the expert 1931 Democracy in Crisis 1933 The State in Theory and Practice, 1935, The Viking Press The Rise of European Liberalism: An Essay in Interpretation, 1936 US title: The Rise of Liberalism: The Philosophy of a Business Civilization, 1936 The American Presidency, 1940 Where Do We Go From Here? A Proclamation of British Democracy 1940 Reflections on the Revolution of our Time , 1943 Faith, Reason, and Civilisation, 1944 The American Democracy, 1948, The Viking Press Communist Manifesto: Socialist Landmark: A New Appreciation Written for the Labour Party (1948)[49] sloboda u modernoj državi politička gramatika