ISBN: 9788651509059 Broj strana: 278 Pismo: Ćirilica Povez: Tvrd Format: 21×22 cm Godina izdanja: 2014 Izdavač: Prometej, Novi Sad Kada je krajem novembra 2013. godine u Pragu počela Konferencija Srba u Evropi, prvi put se posle dve i po decenije javno i stručno progovorilo o sudbini srpskog naroda na istočnim prostorima Starog kontinenta. Predstavnici srpskih zajednica iz gotovi svih evropskih država, a posebno sa prostora nekadašnje Istočne Evrope, stavljena iza zavese komunizma, govorili su u prestonici Češke o najmanje 200.000 Srba koji danas žive u Sloveniji, Mađarskoj, Bugarskoj, Rumuniji, Letoniji, Litvaniji, Slovačkoj, Češkoj, Poljskoj, Gruziji, Azerbejdžanu, Estoniji, Belorusiji, Moldaviji, Ukrajini i Ruskoj Federaciji. Domaćin konferencije Udruženje Srba u Češkoj na ovaj način je uspelo ne samo da održi Dane srpske kulture u Pragu već i da otvori priču o istoriji doseljavanja i opastanka srpskog naroda u državama koje su sve do početka devedesetih pripadale sovjetskom bloku i Jugoslaviji. U vreme komunizma zbog hladnog rata se malo znalo o Srbima u SSSR-u, ČSSSR-u, Poljskoj, Bugarskoj, Ukrajini, koja tada nije postojala kao država, a i u samoj Rumuniji. Rušenjem Berlinskog zida i otvaranjem sveta iz čelične zavese, pokrenut je novi točak istorije, iza kog su se otkrili i tragovi srpskog naroda u zemljama Istočne Evrope. Paradoks ovog istorijskog procesa bivstvovanja Srba na istoku Evrope je u tome što je ovaj narod bio zaboravljen u kolevci i zavičaju iz kog je potekao i krenuo u svet. Taj prostor iza Karpata, koji je pripadao ruskom carstvu i komunističkoj imperiji, gde su Srbi nastali i živeli u praistoriji nazivan je Veliko srpsko otočestvo. Taj naziv mu zbog doseljavanja, odnosno povratka Srba u taj zavičaj i danas priliči. Ljudi imaju običaj da kažu kako se točak istorije okreće. Ta mudrost se verovatno delom odnosi i na istorijske tokove i kretanja srpskog naroda, koji je sa severa Starog kontinenta sišao na jug, a potom se polako vraćao iza Karpata u parotadžbinu Starih Slovena. U petom i šestom veku Stari Sloveni su potisnuti od istočnih osvajača, prvo naselili područje između Odre i Labe, zatim Češku, Moravsku, veliki deo današnje Austrije, Panoniju i Balkansko poluostrvo. Srbi su kao pleme slovenskog naroda živeli severoistočno iza Karpata, na izvorima i gornjem toku reka: Visle i Odre, Dnjestra i Buga, i u zapadnom delu dnjeparskog kraja. Kako tvrdi kijevski istoričar E. V. Šiškin, pravi preci Srba su živeli na ukrajinskoj zemlji u ranom srednjem veku, i to u Bojkiji, koja se nalazi na zapadu Ukrajine. Bojkija se prostire na razvođu reka crnomorskog i baltičkog sliva. Na severu zahvata gornji tok Sana, pritoke Visle, na jugoistoku porečje Dnjestra, do ušća Lomnice, na jugu do Teresve, pritoke Tise. Na zapadu se prostire do reke Už. Skoro u celini, Bojkija se danas nalazi u Ukrajini, a sasvim mali deo je na tromeđi sa Slovačkom i Poljskom. Srbi u Zahumlju su znali da govore da je „njihov knez od Visle“. Ukrajinski istoričari V. M. Meljnik i E. V. Šiškin, u radu „Najranija etnička istorija Južnih Slovena“, na osnovu podataka koje daje Konstantin Porfirogenit, zaključuju „da se iz postojbine nije iselila sva masa srpskog stanovništva, već je na Karpatima ostao veliki broj Srba, odnosno Bojki. Preostali u karpatskim gorama, Beli Srbi i Bojki su ušli kao etnička komponenta u početku u rusinski, a zatim u ukrajinski elemenat istočnog slovenstva“. – Da se Bojkija u ranom srednjem veku zvala i Bela Srbija, odnosno Srbija – piše Ljubivoje Cerović – svedoči i naziv njenog zapadnog dela, prema Tisi, koji se vekovima nazivao Srpska zemlja, a sada Sribna, odnosno Srebrna zemlja. O bliskosti stanovnika Bojkije u Ukrajini sa Srbima na Balkanskom poluostrvu govori u svojim antropološkim radovima ukrajinski naučnik V. B. Bunak.. Već jedanaest vekova Srbi se sele širom planete od matice do tuđine i natrag. Tako prepoznajemo četiri grupe Srba, koji su živeli na prosotrima Starog kontinenta i vremenom se delili, ali nisu gubili svoj nacionalni identitet. Istoričari prepoznaju Srbe Bojki, Kavkaske Srbe, Lužičke Srbe i Srbe na Balkanskom poluostrvu. Seobe su bile i ostale neraskidivi deo istorije srpskog naroda, jer su Srbi u staro doba bili nomadi, čergari i hajduci. Narod stalno u pokretu za boljim uslovima života i opstanka. Najveće migracije Srbi su imali na prostorima Balkana i jugoistočne Evrope, na kojima je proces formiranja država bio neprestano praćen ratovima i pokretanjem naroda. Čitav vek i po je protekao u tim seobama Starih Slovena ka jugu Evrope. Na današnjoj teritoriji Srbije, pre dolaska Slovena, živeli su Iliri i Tračani. Sloveni su se na jugu Starog kontinenta pojavili zajedno sa Avarima, u najezdi plemena koja je nastala posle pada i podele Rimskog carstva. Srpski narod, čije se ime prvi put na tlu današnje Grčke pominje još 610. godine, doselio se na Balkan sa Starim Slovenima. Kretali su se iz severnih stepa iz Karpata na topli jug Evrope i probili se sve do granica Azije. I danas u judejskoj pustinji postoji manastir Svetog Save, koji svedoči o prisutnosti srpskog bića i duše. Srbi su zaustavljeni ispred Carigrada 626. godine, kada im je vizantijski car Iraklije dozvolio da se nasele oko Soluna. Kako je zabeležio car Konstantin Porfirogenit, po jednom narodu, verovatno najvećem i najjačem, iz tog slovenskog bratstva, Srbima, oblast oko Soluna je tada i dobila ime Servija. Na prostoru današnje Srbije ovaj narod se pominje 822. godine. Čitav taj proces bio je, može se danas reći, prvi veliki talas seobe Srba sa severa Evrope na jug. Vladarski sin knez Dervan koji je doveo Srbe na prostor između Dunava i planine Balkan, zapisano je u istoriji, umro je pre 680. godine. Tom rodu pripadali su i arhonti, prvi srpski knezovi Višeslav, Radoslav, Prisogoj i Vlastimir, koji su se pokoravali carevima Vizantije. Srbi su u devetom veku primili hrišćanstvo, a kada je knez Vlastimir porazio bugarskog kana Presija, oglasio je ujedinjenje srpskih plemena, stvaranje srpske vojske i države na teritoriji Raške. Sledećih deset era srpski narod je proživeo na Balkanu stvarajući svoje države i novu otadžbinu. Kada se točak istorije okrenuo, Srbi su počeli da se vraćaju u prastari zavičaj, na sever Evrope. U istoriji je ostala najviše upamćena seoba 60.000 Srba u Ugarsku, koju je vodio patrijarh Arsenije Treći Čarnojević u leto 1690. godine. Ova četvrta seoba je trajala četrdesetak dana, a Srbi su naselili Mađarsku, Austriju, Hrvatsku, Rumuniju, Sloveniju i došli do Češke. Srbi koji su u ovom talasu preplavili Evropu udarili su temelje srpske zajednice, koja je u narednom periodu neprestano rasla, a mnogo ređe i opadala. Četiri decenije kasnije, Srbi su se opet, peti put, pomerili prema istoku; ovog puta u Rusiju, Ukrajinu, Slovačku, Belorusiju, Moldaviju. Računa se da je tada unutar bečkog carstva pokrenuto 100.000 Srba prema istoku, od čega je oko 10.000 Srba otišlo u Rusiju i Ukrajinu. Oni su formirali dva naselja: Novu Serbiju i Slavjano-Serbiju. Među ovim Srbima bilo je pripadnika našeg naroda iz Bosne, Dalmacije i Crne Gore. Tako je carska Rusija opet postala veliko srpsko otečestvo. Srbi su potom imali devet velikih seoba. A današnja deseta seoba, nazvana migracija raseljenih i izbeglih sa fakultetskim diplomama, traje i danas. Nažalost, i kao oslobodioce, ali i kao osvajače, iseljene Srbe su vekovima u susednim državama monarhisti, fašisti i komunisti tretirali kao neprijatelje i zato su bili žrtve njihove politike. To je bio razlog što su u kasnijim decenijama Srbi nestajali s tih prostora, bilo da su asimilovani ili potpuno uništeni kao narod. Novi milenijum, označen u bivšim istočnim prosovjetskim zemljama tranzicijom i demokratizacijom otvorio je pitanje nacionalnih manjina, a time i Srba. Pokazalo se da to nekadašnje veliko srpsko otečestvo zahvata prostor od Jadranskog mora preko Balkanskog poluostrva i centralne Evrope do Crnog mora i Vladivostoka. Zato i vredi pokušati da se opišu kratke istoriju života Srba nekad i sad severno od Balkana, gde je naš narod našao svoje novo utočište. Autor, Na Aranđelovdan 2013.

KAHLA za RK MITIĆ - Četiri dezertna tanjira (1931-1945) Dimenzije Prečnik: 17 cm Visina: 2 cm Ukupna težina: 670 g Sitni tragovi pribora na dnu. Zlatna boja na rubu delimično je izbledela. Prvi žig na dnu: Troroga kruna iznad talasastih linija, unutar kruga. Fabrika „Kahla AG“ u nemačkom gradu Kahla koristila je žig na predmetima za izvoz između 1931. i 1945. godine. Drugi žig na dnu: МИТИЋ (polukružno, ispod žiga „Kahla AG“) Za velike proizvođače porcelana nije bilo neobično da svojim žigovima dodaju i žig velikih poručilaca, naročito trgovačkih kuća, hotela, željezničkih i brodskih kompanija. Verovatno se tako i ovaj žig predratne beogradske Robne kuće Mitić našao zajedno sa žigom nemačkog proizvođača porcelana. Fabriku porcelana u gradu Kahla, u istočnom delu Nemačke, osnovao je Christian Eckardt 1844. godine, sa 20 radnika. Fabrika se brzo razvijala i do 1914. postala je jedan od najvećih proizvođača porcelana u Nemačkoj. Uprkos ekonomskoj krizi, fabrika jer napredovala, pre svega zahvajući popularnosti svog kuhinjskog posuđa kobaltno plave boje sa „Zwiebelmuster“ motivom. Posle Drugog svetskog rata Kahla je u početku radila kao sovjetsko akcionarsko društvo, a od 1952. godine kao preduzeće u državnom vlasništvu. 1961. godine izgrađena je nova fabrika, sa modernom tehnologijom tunelskih peći. Proizvodi su izvoženi u preko 30 istočno i zapadnoevropskih dražava, i fabrika je postala centar industrije porcelana Istočne Nemačke. Do 1979. godine « VEB Vereinigte Porzellanwerke Kahla » zapošljavala je 18.000 radnika u 17 pogona sa središtem u Kahli. Fabrika je privatizovana 1991. godine, ali je već 1993. godine morala da objavi bankrot. 1994. godine Günther Raithel, nekadašnji član upravnog odbora Rosenthal-a, kao većinski akcionar reosnovao je firmu pod nazivom « KAHLA/Thüringen Porzellan GmbH. ». Proizvodni pogoni su modernizovani, proizvodnja reorganizovana, a 2000. godine porodica Raithel otkupila je od države preostale deonice i fabrika je u potpunosti prešla u porodično vlasništvo. Danas, Kahla je jedna od najmodernijih i najinovativnijih kompanija za proizvodnju porcelana u Evropi. Srpski trgovac VLADA MITIĆ je do Prvog svetskog rata imao pamuklijaško-jorgandžijsku radnju u Nišu. Godine rata proveo je u Solunu, gde je početkom rata otišao na svadbeno putovanje. Tu ga je prihvatio trgovac Josif Alkalaj, kao stručnog za rad na liferaciji pamuklija, a po zaduženju srpske vlade radio je i pamuklije za srpsku vojsku. Pre povratka u Srbiju pazario je mušku i žensku odeću, na čijoj je prodaji dobro zaradio. Posle Prvog svetskog rata Mitić je došao u Beograd gde je najpre imao ortačku radnju na veliko. U to vreme, Beograd je imao tek nešto više od 300.000 stanovnika, ali je brzo ekonomski napredovao i pretvarao se u evropsku metropolu. Novo gradsko stanovništvo stvaralo je i prestoničku modu, što je Mitić dobro procenio, i otputovao u Milano, u tada poznate fabrike tekstila. Dopremio je prepun vagon robe, koja je rasprodata u rekordnom roku, posle čega je odlučio da zakupi zgradi u Knez Mihajlovoj ulici, s prizemljem i tri sprata. Robna kuća “Mitić” zvanično je otvorena 1919. godine. Mitić je ogromne sume novca ulagao u marketing. Preko pola miliona dinara odlazilo je na razne kampanje, što je u ono vreme bilo dovoljno novca za izgranju pristojne trospratne zgrade. Isprva, Mitić se oslanjao na dnevnu štampu gde su slike različitih artikala, sa cenama ispisanim u „oblačićima“, ispunjavale čitave stranice novina. Reklamni plakati su se zatim preselili i na ulice: velika bela platna visila su na prometnijim raskrsnicama i mamile na sezonske rasprodaje. A kad su se krajem ’30-tih godina prošlog veka pojavili „Pragini“ autobusi, počelo se s reklamiranjem na 4 točka: drvene table su stajale po celoj dužini autobuskih krovova a natpis “Mitić i brat” pozivao je Beograđane u najveću prestoničku robnu kuću. U godinama pred Drugi svetski rat radnja je imala oko 340 zaposlenih. Zbog uvođenja kupovine na otplatu za državne činovnike on je među njima nazvan “činovničkom majkom”. Kasnije je kupovina na otplatu odobravana i drugim građanima. Poznato je da je pomagao svojim radnicima dajući im beskamatne kredite i novčanu pomoć u raznim neprilikama. Pomagao je i Beogradski Univerzitet. Mitić je 1935. godine kupio restoran “Rudničanin” na Slaviji, nameravajući da na tom mestu sagradi veliku robnu kuću koja bi imala 14 spratova i za dva metra nadvisila palatu “Albanija”. Gradnja je započela neposredno pred Drugi svetski rat, iako su Mitića pojedini oprezniji saradnici, naslućujući nevolje, savetovali drugačije – da pokupi iz banke sav novac i sa porodicom se skloni u Švajcarsku, što on nije prihvatao. Tokom rata nastavio je da radi, šaljući svojim zaposlenima I članovima njihovih porodica pomoć, ukoliko su stradali u ratnim operacijama ili su završili u zarobljeništvu. Sve što je prethodnih godina stekao, počelo je da se rasipa kada je rat priveden kraju. Posleratna vlast je Mitiću, osim parcele za izgradnju solitera, uzela i svu privatnu imovinu. Osuđen je na oduzimanje nacionalne časti i godinu i po dana zatvora pod optužbom da je “sarađivao sa neprijateljem, prodajući njemu robu, a uskraćivao i izgladnivao običan narod”. Rehabilitovan je 2009. godine. Još dugo godina nakon toga Mitić je živeo u velikoj bedi, u malom stanu koji mu je jedino ostavljen. Do danas, posle mnogih urbanističkih ideja i konkursa, posle svih pokušaja da se plac na Slaviji, na kojem je Mitić planirao da izgradi soliter, privede nekoj nameni, prostor između Beogradske i Ulice srpskih vladara ostao je prazan – poznat kao “Mitićeva rupa”. Prodaju se bez držača za tanjire. (112/32-31/100-kp/1032)

KAHLA za RK MITIĆ - Šest poludubokih tanjira (1931-1945) Dimenzije Prečnik: 22,5 cm Visina: 2,5 cm Ukupna težina: 1740 g Sitni tragovi pribora na dnu. Zlatna boja na rubu delimično je izbledela. Prvi žig na dnu: Troroga kruna iznad talasastih linija, unutar kruga. Fabrika „Kahla AG“ u nemačkom gradu Kahla koristila je žig na predmetima za izvoz između 1931. i 1945. godine. Drugi žig na dnu: МИТИЋ (polukružno, ispod žiga „Kahla AG“) Za velike proizvođače porcelana nije bilo neobično da svojim žigovima dodaju i žig velikih poručilaca, naročito trgovačkih kuća, hotela, željezničkih i brodskih kompanija. Verovatno se tako i ovaj žig predratne beogradske Robne kuće Mitić našao zajedno sa žigom nemačkog proizvođača porcelana. Fabriku porcelana u gradu Kahla, u istočnom delu Nemačke, osnovao je Christian Eckardt 1844. godine, sa 20 radnika. Fabrika se brzo razvijala i do 1914. postala je jedan od najvećih proizvođača porcelana u Nemačkoj. Uprkos ekonomskoj krizi, fabrika jer napredovala, pre svega zahvajući popularnosti svog kuhinjskog posuđa kobaltno plave boje sa „Zwiebelmuster“ motivom. Posle Drugog svetskog rata Kahla je u početku radila kao sovjetsko akcionarsko društvo, a od 1952. godine kao preduzeće u državnom vlasništvu. 1961. godine izgrađena je nova fabrika, sa modernom tehnologijom tunelskih peći. Proizvodi su izvoženi u preko 30 istočno i zapadnoevropskih dražava, i fabrika je postala centar industrije porcelana Istočne Nemačke. Do 1979. godine « VEB Vereinigte Porzellanwerke Kahla » zapošljavala je 18.000 radnika u 17 pogona sa središtem u Kahli. Fabrika je privatizovana 1991. godine, ali je već 1993. godine morala da objavi bankrot. 1994. godine Günther Raithel, nekadašnji član upravnog odbora Rosenthal-a, kao većinski akcionar reosnovao je firmu pod nazivom « KAHLA/Thüringen Porzellan GmbH. ». Proizvodni pogoni su modernizovani, proizvodnja reorganizovana, a 2000. godine porodica Raithel otkupila je od države preostale deonice i fabrika je u potpunosti prešla u porodično vlasništvo. Danas, Kahla je jedna od najmodernijih i najinovativnijih kompanija za proizvodnju porcelana u Evropi. Srpski trgovac VLADA MITIĆ je do Prvog svetskog rata imao pamuklijaško-jorgandžijsku radnju u Nišu. Godine rata proveo je u Solunu, gde je početkom rata otišao na svadbeno putovanje. Tu ga je prihvatio trgovac Josif Alkalaj, kao stručnog za rad na liferaciji pamuklija, a po zaduženju srpske vlade radio je i pamuklije za srpsku vojsku. Pre povratka u Srbiju pazario je mušku i žensku odeću, na čijoj je prodaji dobro zaradio. Posle Prvog svetskog rata Mitić je došao u Beograd gde je najpre imao ortačku radnju na veliko. U to vreme, Beograd je imao tek nešto više od 300.000 stanovnika, ali je brzo ekonomski napredovao i pretvarao se u evropsku metropolu. Novo gradsko stanovništvo stvaralo je i prestoničku modu, što je Mitić dobro procenio, i otputovao u Milano, u tada poznate fabrike tekstila. Dopremio je prepun vagon robe, koja je rasprodata u rekordnom roku, posle čega je odlučio da zakupi zgradi u Knez Mihajlovoj ulici, s prizemljem i tri sprata. Robna kuća “Mitić” zvanično je otvorena 1919. godine. Mitić je ogromne sume novca ulagao u marketing. Preko pola miliona dinara odlazilo je na razne kampanje, što je u ono vreme bilo dovoljno novca za izgranju pristojne trospratne zgrade. Isprva, Mitić se oslanjao na dnevnu štampu gde su slike različitih artikala, sa cenama ispisanim u „oblačićima“, ispunjavale čitave stranice novina. Reklamni plakati su se zatim preselili i na ulice: velika bela platna visila su na prometnijim raskrsnicama i mamile na sezonske rasprodaje. A kad su se krajem ’30-tih godina prošlog veka pojavili „Pragini“ autobusi, počelo se s reklamiranjem na 4 točka: drvene table su stajale po celoj dužini autobuskih krovova a natpis “Mitić i brat” pozivao je Beograđane u najveću prestoničku robnu kuću. U godinama pred Drugi svetski rat radnja je imala oko 340 zaposlenih. Zbog uvođenja kupovine na otplatu za državne činovnike on je među njima nazvan “činovničkom majkom”. Kasnije je kupovina na otplatu odobravana i drugim građanima. Poznato je da je pomagao svojim radnicima dajući im beskamatne kredite i novčanu pomoć u raznim neprilikama. Pomagao je i Beogradski Univerzitet. Mitić je 1935. godine kupio restoran “Rudničanin” na Slaviji, nameravajući da na tom mestu sagradi veliku robnu kuću koja bi imala 14 spratova i za dva metra nadvisila palatu “Albanija”. Gradnja je započela neposredno pred Drugi svetski rat, iako su Mitića pojedini oprezniji saradnici, naslućujući nevolje, savetovali drugačije – da pokupi iz banke sav novac i sa porodicom se skloni u Švajcarsku, što on nije prihvatao. Tokom rata nastavio je da radi, šaljući svojim zaposlenima I članovima njihovih porodica pomoć, ukoliko su stradali u ratnim operacijama ili su završili u zarobljeništvu. Sve što je prethodnih godina stekao, počelo je da se rasipa kada je rat priveden kraju. Posleratna vlast je Mitiću, osim parcele za izgradnju solitera, uzela i svu privatnu imovinu. Osuđen je na oduzimanje nacionalne časti i godinu i po dana zatvora pod optužbom da je “sarađivao sa neprijateljem, prodajući njemu robu, a uskraćivao i izgladnivao običan narod”. Rehabilitovan je 2009. godine. Još dugo godina nakon toga Mitić je živeo u velikoj bedi, u malom stanu koji mu je jedino ostavljen. Do danas, posle mnogih urbanističkih ideja i konkursa, posle svih pokušaja da se plac na Slaviji, na kojem je Mitić planirao da izgradi soliter, privede nekoj nameni, prostor između Beogradske i Ulice srpskih vladara ostao je prazan – poznat kao “Mitićeva rupa”. Prodaju se bez držača za tanjire. (112/33-31/100-kp/1033)