Dvosoban apartman sa obezbedjenim parkingom u A Bloku, Novi Beograd. Apartman na dan KOALA 01 je povoljno rešenje ukoliko tražite prenoćište na Novom Beogradu. Stan se nalazi u novom naselju A Blok i pogodan je za porodicu ili manju grupu gostiju. U blizini su naselja Savada i Belvil, kao i šoping centar Delta City. Poslovni centar Airport City je na par stanica autobusom. Rečni splavovi na Savskom keju dostižni su nakon kraće šetnje kroz stare blokove. Iz susednih ulica Jurija Gagarina i Omladinskih brigada dostupno je nekoliko linija tramvaja i autobusa. Most na Adi i Beogradski Sajam su na deset minuta vožnje. Na par koraka je apoteka, Shop&GO market, fitnes studio i dečije igralište. Na ručak ili večeru možete otići u lokalne restorane kao što su Bemata, Osteria, Despacito i drugi. Budući da je ovo apartman sa garažom, privatni parking je moguć uz manju doplatu.

Lux dvosoban apartman na Zvezdari za dve osobe Stižete u Beograd iz pravca jugoistoka i tražite povoljan smeštaj za dvoje? Predlažemo noćenje u zvezdarskom naselju Zeleno brdo, gde se nalazi stan na dan Bulevard 452. Sportski centar Olimp i nedavno izgrađeni poslovno-stambeni kompleks Aviv Park su važni lokalni orijentiri. Šire okruženje čine naselja Mirijevo i Konjarnik, kao i Zvezdarska šuma. Blizu su Maxi diskont, Lidl megamarket i prodavnice sportske opreme, tako da je snabdevanje više nego zadovoljavajuće. U obližnjem restoranu Konoba Bulevar možete pronaći specijalitete domaće kuhinje. Jedna od lokalnih zanimljivosti je Moto klub Singidunum. Što se tiče saobraćajnih veza, do magistralnog puta E-75 lako se možete spustiti preko Ustaničke ulice.

Superioran stan u naselju Belvil za četvoro posetilaca na Novom Beogradu. Tražite apartmanski smeštaj za četvoro na Novom Beogradu? Naselje Belvil je uvek pogodno za ovu vrstu aranžmana jer nudi nudi brojne prateće sadržaje poput uređenih parkova, dečijih igrališta i trim staza. Ugostiteljska ponuda zadovoljava visoke kriterijume, tako da kvalitetan obrok možete pronaći u restoranima Texas, Lavina ili Constantin. Što se tiče lokalnih orijentira, pomenimo Rusku školu i šoping centar Delta City koji je udaljen stotinak metara. Nova naselja A Blok i Savada su u neposrednoj blizini. Biznis centar Airport City je na dve stanice autobusom. Savski kej pruža mnogostruke opcije za zabavu, a dostižan je nakon petnaest minuta pešice. Sava Centar, TC Ušće i strogi centar Beograda su na 10-15 minuta javnim prevozom. Budući da je ovo apartman sa garažom, privatni parking je omogućen uz manju doplatu.

KAPITEN je standardan apartman u Belvilu, sa spavaćom sobom, terasom i parking mestom u zajedničkoj garaži. Prima četvoro. Ugnežđen na desetom spratu jednog od četrnaest belvilskih solitera, KAPITEN je još jedan moderni salonac u jednom od najboljih naselja u Beogradu, sa odvojenom spavaćom sobom, terasom i parking mestom u garaži. Kupatilo u KAPITENU ima kadu, kuhinja je u potpunosti opremljena, a vesela kombinacija boja ga čini izuzetno prijatnim za boravak. Aranžman spavanja je 2+2, odnosno dvoje na uganoj garnituri koja se rasklapa u dnevnoj sobi, a drugo dvoje na bračnom ležaju u spavaćoj. Uprkos novim modernijim naseljima koja niču u komšiluku, Belvil je i dalje prvi izbor korporativnog smeštaja u Beogradu i zasigurno jedan od tri prva izbora za kratkoročni smeštaj na Novom Beogradu. Samo naselje ima mnoštvo sadržaja (koji uključuju i čitav šoping mol - Delta Siti), a izvrsno je pozicionirano u odnosu na glavne gradske saobraćajnice, autoput i u krajnjem savski kej koji nudi svoju plejadu zanimljivih mesta za izlazak. Uz KAPITEN dobijate i parking mesto u podzemnoj garaži zgrade, pa ukoliko tražite apartman u Belvilu, nema razloga da ga ne uzmete u razmatranje.

ALTINA je simpatičan stan na dan sa đakuzijem u naselju Altina. Ugnežđen na 4 spratu zgrade na periferiji Zemuna, ALTINA je nov i lepo uređen stan na dan sa đakuzijem, koji se prostire na četrdesetak kvadrata površine, uz veliku i lepo uređenu terasu koja mu pripada. U pitanju je klasičan jednosoban stan sa dnevnim boravkom otvorenog koncepta, odvojenim kupatilom, u kome je prostor predviđen za spavaću sobu preinačen u romantičnu spa oazicu za do dve osobe. Sam dnevni boravak ima ugaonu garnituru koja se rasklapa u udoban ležaj za dvoje pa ona vrši funkciju spavaće sobe. Kuhinjski prostor je iznenađujuće izdašan za nešto što je u suštini čajna kuhinja, a kao graničnik između nje i ostatka dnevne sobe stoji i simpatičan pult za obedovanje sa dve barske stolice. Kupatilo takođe ne odudara od ostatka stana: lepo, renovirano, moderno sa tuš kabinomi sušačem za peškire. Spa prostor apartmana je zbilja dopadljiv. Lepa pravougaona đakuzi hidromasažna kada nalazi se ispod namenski preuređenog prostora koji je nalik na mali oltar; tu su ogledalo, mirisne soli, pa čak i mala Budina statueta, dok se na suprotnom zidu nalazi manji dodatni televizor, koji kompletira uživanje. Apartman ima i veliku terasu koja se prostire čitavom širinom apartmana i gleda na narastajuće krovove Altine. Lokacija ni u kom slučaju ne spada u turistički atraktivne, ali svakako može biti interesantna onima koji žele malo raskalašniji smeštaj na obodu Zemuna. U blizini čak dva autoputa, sa sasvim dovoljno sadržaja u okruženju, ALTINA može poslužiti i kao zgodno mesto za prenoćište ili duži odmor za one koji samo prolaze kroz Beograd. S druge strane, njegova osnovna namena – spa prostor, je takva da se zbog nje i putuje. Cenovno je pozicioniran među višom srednjom klasom apartmana u Beogradu, u skladu sa onime što nudi. Stoga ako ste tražili stan na dan sa đakuzijem u Zemunu, ALTINA je jedan od retkih i dobrih izbora.

MONDRIJAN je apartman u Belvilu sa odvojenom spavaćom sobom. Prima četvoro MONDRIJAN je još jedan standarno dobar stan na dan u Belvilu sa terasom i mogućnošću iznajmljivanja podzemne garaže. Strukturalno, sve funkcionalne celine apartmana su razdvojene (spavaća, dnevna, trpezarija i kupatilo), a dobro opremljena i prohodna kuhinja je u centru apartmana. Dobro je opremljen za duže boravke pošto ima veš mašinu i sasvim dovoljno garderobera za sva 4 gosta. Aranžman spavanja je 2+2; dvoje na bračnom krevetu u spavaćoj, a drugo dvoje na velikom trosedu koji se raskplapa u dnevnoj sobi. Ima i lepu, zatvorenu terasu sa setom za sedenje, a za one koji dolaze sopstvenim kolima, postoji mogućnost iznajmljivanja podzemne garaže (doplata je 5 eura na dan). Inače apartman je solidno uređen, sa umerenim brojem ukrasnih detalja koji ga čine prijatnim za boravak. Belvil je lokacija broj jedan za korporativni smeštaj u Beogradu, no može biti zanimljiv širokom dijapazonu gostiju. Porodice će svakako ceniti blizinu Ade Ciganlije u letnjim mesecima, kao i šoping Mol Delta Siti, a ni grupe prijatelja na gradskom odmoru neće biti razočarane onime što ovaj kraj grada ima da ponudi. Sve u svemu ako ste tražili stan na dan u Belvilu za do četiri osobe, MONDRIJAN je jedan od izbora sa kojim je malo verovatno da ćete se pokajati.

GAGA je nov i lepo uređen apartman u novobeogradskom naselju Savada. Ima odvojenu spavaću sobu, veliku terasu i parking-mesto u podzemnoj garaži uključeno u cenu. U pitanju je dvosoban stan od skoro pedeset kvadrata sa lepo uređenim enterijerom i kapacitetom da smesti četiri odrasle osobe. Čine ga malo predsoblje sa ugradnim ormanima, lepo kupatilo sa kadom i veš mašinom, izdvojena i pomalo skučena spavaća soba i dnevni boravak u čijem je sklopu delimično pregrađena kuhinja. Stan ima i izuzetno lepu terasu koja se prostire čitavom njegovom širinom i šarmatan set za sedenje za dve osobe. Aranžman spavanja je 2+2, odnosno dve osobe na bračnom ležaju u spavaćoj sobi, a druge dve na impozantnoj, crnoj, ugaoanoj garnituri koja se rasklapa u dnevnoj sobi. Kuhinja je vanredno dobro opremljena - osim funkcionalnosti koju garantuje mnoštvo kvalitetnih aparata i estetski momenat je impresivan. Dizajn enterijera je savremen, paleta boja inovativna, a različiti tipovi svetla kompletnom stanu daju posebno veseo duh. Kada svemu ovome dodate i garažno mesto čije je korišćenje uključeno u cenu, GAGA se može svrstati u red visoke srednje klase apartmana u Beogradu. Nedostatak prostora u spavaćoj sobi, bez sumnje nadomešta opremljenost, koja GAGU čini pogodnom i za produžene boravke. Ako ste tražili kompletan stan na dan u Savadi, onda je apartman GAGA definitivno to. Mnoštvo komercijalnih i uslužnih delatnosti u okruženju učiniće da sve svoje potrebe tokom boravka možete namiriti u radijusu od 500 metara, uključujući i noćni provod (za koji je zadužen Savski kej na kraju ulice, krcat splavovima). Delta Siti šoping mol je na par minuta hoda i predstavlja pravi mikro-kosmos komercijalne zabave. Inače, zahvaljujući blizini bitnih saobraćajnica do centra grada će vam biti potrebno manje od 10 minuta vožnje, sosptvenim kolima ili nešto više nekom od brojnih linija gradskog prevoza koje ordiniraju u blizini. Cena dnevnog najma je dosta visoka i varira u zavisnosti od broja gostiju, pa vas savetujemo da pogledate detaljan cenovnik pre bukiranja.

JULIJA je moderno uređen dvosoban stan na dan u Belvilu. Prima četiri osobe. Lepo opremljen, sa modernim nameštajem, JULIJA pruža sve što i većina ostalih stanova na dan u Belvilu: odvojenu spavaću sobu, kupatilo sa kadom i veš mašinom, dobro opremljenu kuhinju u dva niza i prostran dnevni boravak sa trpezarijom. Predviđen je za četiri osobe: dve mogu deliti bračni ležaj u spavaćoj sobi, dok druge dve mogu spavati na trosedu koji se rasklapa u dnevnoj sobi. Za odlaganje stvari postoji zaista dovoljno mesta (veliki garderober u predsoblju). Strukturom i opremljenošću bi mogao jednako da odgovara i poslovnim ljudima i porodicama i maloj grupi prijatelja na gradskom odmoru. JULIJA se nalazi nedaleko od Delta Sitija, što je dobra pozicija i za sam Belvil. Apartman ima nadzemni parking, za goste koji dolaze svojim vozilom. Za one koji pak nemaju automobil na raspolaganju, razni vidovi gradskog prevoza (autobusi, tramvaji, pa čak i BeoVoz) obezbeđuju dobru vezu sa svim ostalim delovima grada. Belvil ima mnoštvo sadržaja, ali i neposredno okruženje poput Savskog keja neretko može da iznenadi. Sve u svemu ako tražite stan na dan u Belvilu za četiri osobe sa parkingom, JULIJA je jedan od izbora.

MAKAO je apartman sa zasebnom spavaćim sobom i parkingom, lociran na Novom Beogradu, u naselju Belvil. Prima četiri osobe. MAKAO je još jedan apartman u Belvilu koji se izdaje po sistemu stan na dan i u svom opisu ima sve što biste i očekivali od smeštaja na ovoj popularnoj novobeogradskoj lokaciji. U pitanju je dvosoban stan (odnosno stan sa odvojenom spavaćom sobom) sa fizički odvojenom kuhinjom i kupatlom i standardnim dnevnim boravkom otvorenog koncepta. Najpre, treba reći da smešta do četiri osobe: dve na bračnom ležaju u spavaćoj, a dve na lepoj ugaonoj garnituri koja se rasklapa. U standardizovanom tipu kupatila za stan ove veličine, nadograđen je zaštitni panel na kadu (što znatno olakšava tuširanje) i veš mašina. Kuhinja pored podrazumevane aparture, uključuje i mašinu za pranje sudova. Spavaća soba je suštinski proširena na malu potpuno zatvorenu terasu na kojoj je smešten veliki ormar sa klizećim vratima. Ovu funkcionalnost će više ceniti gosti koji su nepušači (pošto su kod apartmana ove strukture, pušači su ti koji koriste terasu). Dizajn enterijera je moderan, sa svedenim formama u prijatnoj, umirijućoj paleti boja. Ovaj stan na dan u Belvilu ne bi bio to što jeste da nema i svoj sopstveni parking. Dakle, sve što je potrebno za udoban kraći, ali i srednjeročni i duži boravak je tu. Belvil je sam po sebi najstandardizovanija lokacija za one koji naginju iznajmljivanju servisiranih apartmana. Pored mnoštva uslužnih delatnosti koje čine da maletene ne morate da izađete iz naselja tokom boravka - apoteka, menjačnica, restorana, specijalizovanih prodavnica, galerija, pa čak i domova zdravlja – tu je i fantastični Delta Siti (šoping mol koji je neretko i razlog dolaska u Beograd). Savski kej sa promenadom splavova koji rade danonoćno je na svega desetak minuta hoda, a trominutna vožnja rečnim taksijem će vas dovesti i do beogradskog mora (Ade Ciganlije). Sve u svemu ukoliko tražite kvalitetan smeštaj u Belvilu, MAKAO je jedan od boljih izbora.

SAHARA je stan na dan u Belvilu sa odvojenom spavaćom sobom, terasom i parkingom čije je korišćenje uključeno u cenu. Prima do četiri odrasle osobe. SAHARA je još jedan stan na dan u Belvilu, sa odvojenom spavaćom sobom, terasom i parkingom. Dnevni boravak potpuno je odvojen od kuhinje, sobe i kupatila, a u njemu se nalaze udobna ugaona garnitura, trpezarija za četvoro, garderober duž celog zida i izlaz na terasu. U drugom delu stana ređaju se kupatilo sa kadom i mašinom za veš, kuhinja i spavaća soba sa bračnim ležajem i još jednim ormarom. Aranžman spavanja je 2+2 (dvoje na bračnom krevetu i dvoje u dnevnom boravku). Naselje Belvil je, iako postoji već deceniju, izuzetno dobro održavan i uređen prostor za boravak i život. Slobodno ga možemo nazvati centrom Novog Beograda, jer je vremenom, osim postojanja šoping mola Delta Siti, u njega preseljeno mnogo sadržaja iz drugih delova grada: restorana, turističkih agencija, kompanija, butika... Do centra grada je dobro povezan i gradskim prevozom, tako da gosti koji ne dolaze svojim automobilom mogu brzo i lako da dođu i do drugih delova Beograda. Parking mesto je uračunato u cenu, a ono može biti nadzemno ili podzemno, u zavisnosti od raspoloživosti. Sve u svemu, ukoliko tražite kvalitetan smeštaj u Belvilu za četiri osobe, apartman SAHARA bi svakako trebalo uzeti u obzir.

KARMIN je apartman za četiri osobe u Belvilu sa delimično odvojenom spavaćom sobom i terasom. Gostima je na raspolaganju i parking mesto. U pitanju je standardan jednoiposoban stan na dan u Belvilu, koji je jednostavnim, ali pametnim, rešenjem pretvoren u praktično dvosoban stan. Ima poptuno opremljenu odvojenu kuhinju, kupatilo sa kadom (na kojoj je stakleni panel) i veš mašinom, dnevnu sobu sa izdvojenom trpezarijom i gotovo potpuno odvojenu spavaću sobu čiji pregradni zid čini ogroman kombinovani garderober. On se prostire od poda do plafona i ima refleksivne površine, pa samim tim i povećava osećaj prostranstva. A pošto apartmani u Belvilu inače imaju veoma visoke plafone, imaćete doživljaj pravog “modernog salonca”. S estetske strane, apartman karakterišu svedeni oblici, lepa kombinacija boja i pametan izbor ukrasnih detalja, te je izuzetno prijatan za boravak. Aranžman spavanja je 2+2. Rezidencijalni kompleks Belvil na Novom Beogradu je skoro čitavu deceniju uzor za kulturu stanovanja u 21 veku. Profesionalno i pritom besprekorno održavanje zajedničkih prostorija i okoline, mnoštvo komercijalnih sadržaja u okruženju (koji uključuju i Šoping Mol Delta Siti)i uslužnih delatnosti, čine da maltene ne morate da napuštate granice kompleksa da biste namirili najrazličitije potrebe. One željne izlazaka ili sportske rekreacije, obradovaće blizina Savskog Keja sa njegovom plejadom splavova (koji su svojevrstan beogradski brend) i naravno Ade Ciganlije od koje ih deli samo vožnja “rečnim taksijem”. Korišćenje parking je uračunato u cenu najma, tako da ako tražite lep apartman u Belvilu, nema razloga da i KARMIN ne uzmete u razmatranje.

MAROKO je lep, prostran dvosoban apartman u Belvilu sa terasom i sopstvenim parkingom. Može da primi četiri osobe. MAROKO je lep i prilično prostran dvosoban apartman u Belvilu, jednako dobar za kraći, srednji ili duži rok. Standardnu belvilovsku postavku za stanove od šezdeset i pet kvadrata površine dodatno proširuju visoki plafoni i vrata i prozori, a raspored prostorija dovodi do maksimalne iskorištenosti prostora i neuobičajenog komfora. Stan čine četiri odvojene prostorije: velika dnevna soba u kojoj je garnitura za sedenje i prostorno odvojena trepazarija za četvoro; prohodna kuhinja sa svom neophodnom aparaturom i dve radne površine; solidno kupatilo sa kadom i veš mašinom i spavaća soba sa bračnim ležajem noćnim stočićima i dodatnim televizorom. Predviđen je da primi četvoro koji spavaju u aranžmanu 2+2. Iz dnevne sobe se može izaći i na omanju otvorenu terasu, na kojoj je mali baštenski set za sedenje i lep pogled na tržni centar Delta Siti. Prednosti Belvila za kratkoročni najam su brojne, posebno ako tražite smeštaj na Novom Beogradu: blizu je Savski kej sa svojom plejadom splavova. Ovo je posebno korisno u letnjim mesecima, pošto vam je tokom sezone kupanja potrebno samo još par minuta rečnim taksijem do beogradskog mora - Ade Ciganlije. Parking mesto je uključeno u cenu najma. Zato, ako vam treba komforan smeštaj za četiri osobe u Belvilu, MAROKO je vrlo dobar izbor.

KIVI je apartman na dan u Belvilu sa odvojenom spavaćom sobom, terasom i parkingom. Može da primi pet osoba. U pitanju je dvosoban stan od skoro šezdeset kvadarta sa odvojenom spavaćom sobom, kupatilom sa kadom, prohodnom belvilskom kuhinjom u dva reda sa hodnikom na jednom i trpezarijom na drugom kraju, a sve njih povezuje dnevna soba. Njoj je, pored standardnog sedećeg dela dodat i jedan ležaj, pa se u KIVIJU može smestiti čak pet osoba – dve na bračnom ležaju u spavaćoj, dve na trosedu koji se rasklapa i jedna na već pomenutom krevetu. Ovo ga čini jednim od najpovoljnijih apartmana u Belvilu u našoj ponudi, a zasigurno povoljnim apartmanom na dan u Belvilu za pet osoba tim pre što je kompletno opremljen za duže boravke (veš mašina, dovoljno prostora za odlaganje stvari, parking mesto uključeno u cenu, itd.). Međutim kao što to obično biva povećana funkcionalnost i povoljnost utiču nepovoljno na estetiku, koja je ionako prosečna. Belvil je začetnik modernih rezidencijalnih kompleksa na Novom Beogradu (a može se reći i Beogradu uopšte), a to se ne odnosi striktno na kvalitet gradnje, već na opšte ustrojenje i održavanje nakon izgradnje. Pored mnoštva uslužnih delatnosti koje operišu u okviru samog kompleksa tu je i čitav tržni centar (čuveni Delta Siti), dok se nedaleko od naselja se nalazi i leva obala Save, odnosno sada već etablirani Savski Kej sa nepreglednim nizom splavova – restorana i klubova na kojima se može pronaći ponešto za svačiji ukus. Stoga ako ste tražili povoljan apartaman na dan u Belvilu za pet osoba sa parkingom, KIVI ne smete propustiti.

MARGARETA je potpuno nov apartman na Novom Beogradu, u naselju Belvil, pored Delta sitija. Ima zasebnu spavaću sobu, terasu i parking i može da primi četiri osobe. Iako se to može reći za gotovo sve apartmane u Belvilu, MARGARETA je još jedan “stan na dan” bez mane u ovom novobeogradskom naselju. Nov, komforan i praktičan, ima zaista sve što Vam može zatrebati tokom boravka u Beogradu. Osim velike dnevne sobe, sa fantastično ljupkim enterijerom, na raspolaganju su vam malo kupatilo sa tuš kabinom, spavaća soba sa bračnim ležajem i garderoberom, potpuno opremljena i izuzetno svetla kuhinja i velika ostava, koja je ujedno i vešernica. U dnevnoj sobi postoji veliki ugradni ormar, tako da sa odlaganjem stvari nećete imati baš nikakvih problema. Spušteni plafoni, suptilne nijanse ružičaste i ganc-nova tehnika neće nikoga ostaviti ravnodušnim. Kada tome dodate i obeleženo parking mesto u podzemnoj garaži zgrade, prosto nema razloga da četiri (ženske) osobe koje žele da budu smeštene na Novom Beogradu, ne odaberu ovaj fantastični apartman. Osim njega uz dnevnu doplatu od 5 eura možete dobiti i zatvoreni garažni boks. Novobeogradski Belvil predstavlja i jedan od najsofisticiranijih rezidencijalnih kompleksa u Beogradu. Vrhunsko održavanje čitavog naselja prati mnoštvo zanimljivih sadržaja, a najinteresantniji od njih je svakako čuveni šoping mol Delta Siti. Poseban kuriozitet lokacije, u proletnjim i letnjim mesecima, predstavlja i deset minuta udaljen Savski kej sa šaradom različitih splavova. Osim toga, odatle ide i rečni taksi do Ade Ciganlije, pa se može reći da vam je provod zagarantovan. Sve u svemu, ukoliko tražite lep moderan i pomalo ženstven apartman u Belvilu, MARGARETA je pravi apartman za Vas.

LUNA je lep i prostran dvosoban apartman u Belvilu sa terasom i sopstvenim parking mestom. Udoban je smeštaj za četiri osobe. LUNA je još jedan moderni salonac, u najsofisticiranijem stambenom kompleksu u Beogradu. Smešten na trinaestom spratu, ovaj stan ima odvojenu spavaću sobu, kuhinju i kupatilo sa jedne i lepu dnevnu sobu sa izlazom na terasu sa druge strane. Između njih se nalazi hodnik sa ugradnim garderoberima koji ih spaja. Dopadljiva ugaona garnitura u dnevnoj sobi se rasklapa u ležaj za dvoje, tako da, sa bračnim krevetom u spavaćoj sobi, u apartmanu može boraviti ukupno četiri osobe. Raspored soba je praktičan i maksimalno iskorišćava dnevnu svetlost. Svaka prostorija je korektno opremljena (npr. kupatilo ima kadu i veš mašinu), a u čitavom stanu preovlađuje paleta prijatnih nijansi purpurne, što dodatno utopljava atmosferu. Gosti na raspolaganju imaju i parking mesto. Ustoličen kao preferirana opcija korporativnog smeštaja, Belvil ima mnogo toga da ponudi i onima koji nisu iz tog miljea. Pored Delta Sitija koji je svojevrsna meka potrošačkog društva i lokali u okviru samog naselja imaju šta da ponude “kupoholicima”. Osim toga, Savski kej i Ada Ciganlija su Vam na svega desetak minuta šetnje, tako da lokacija može biti interesantna i onima koji su došli u provod. Do centra grada, veza je dobra i gradskim prevozom, jer desetak linija autobusa i nekoliko tramvaja staju na obodima naselja (vožnja traje otprilike petnaestak minuta). Sve u svemu, ukoliko tražite kvalitetan smeštaj na Novom Beogradu za četvoro, apartman LUNA u Belvilu bi svakako trebalo uzeti u obzir.

OLGA je lep, nov, dvosoban apartman na Novom Beogradu, u naselju BELVIL. Ima pristojnu terasu i može da primi četiri osobe. Dostupnost garaže proveriti prilikom pravljenja rezervacije. Ako postoji ijedna smeštajna varijanta u okviru rezidencijalnih kompleksa u Beogradu koja je bliska servisiranim apartmanima i standardizaciji, to je svakako Belvil. Apartman OLGA u tom smislu ne narušava visoko postavljen standard te u svojih četrdeset i pet kvadrata upotrebljive životne površine smešta uistinu prijatan I kvalitetan ambijent za kratkoročni boravak. U pitanju je jednoiposoban stan sa odvojenom spavaćom sobom, kuhinjom i ostavom, i dnevnim boravkom otvorenog koncepta , modernog enterijera i dobre opremljenosti. Aranžman spavanja je standardnih 2+2, odnosno dvoje na bračnom ležaju u spavaćoj a dvoje na ugaonoj garnituri koja se rasklapa u dnevnom boravku. Jedino što bi se u ambijentu moglo okarakterisati kao skromno je kupatilo sa tuš kadom ali čak I ono ne narušava opšti dobar utisak. Garderober u spavaćoj sobi je relativno mali ali za odlaganje prtljaga možete koristiti i ostavu. Apartman je smešten u najbolje održavanom novobeogradskom bloku, Belvilu. Naselje vrvi od interesantnih komercijalno-kulturnih sadržaja, uključujući tu i sada već čuveni Delta Siti šoping mol. Na svega petnaestak minuta od Savskog keja i Ade Ciganlije, u komšiluku poslovnih košnica i nekih dvadesetak minuta od centra grada, OLGA je pozicionirana jednako dobro i za poslovne i za turističke posete. Kada tome dodate i potencijalnu mogućnost korišćenja parking mesta u garaži zgrade, jasno je da ukoliko tražite apartman na dan u Belvilu za četvoro, sa OLGOM ne možete da pogrešite.

OVAJ IZUZETAN KOMPLET JE KUPLJEN OD IZDAVACA-` Clio`-Beograd ORIGINALNO IZDANJE,TVRDI POVEZ U KUTIJI, STANJE-OCENA JE PERFEKTNO(5+)-RASPRODAT TIRAZ KOMPLETA 1)-prvi tom TEME I DILEME- bar-kod:9788671024709 2)-drugi tom ETNONACIONALIZAM- bar-kod:9788671024716 3)-treći tom METAPSIHIJATRIJA-bar-kod:9788671024723 4)-četvrti tom U POTRAZI ZA IDENTITETOM PSIHIJATRIJE-bar-kod:9788671024747 ISBN:1) 978-86-7102-470-9 ; 2) 978-86-7102-471-6 ; 3) 978-86-7102-472-3 ; 4) 978-86-7102-474-7 IZDANJEAutor:Kecmanović Dušan Izdavač:` Clio`-Beograd Broj stranica:440+516+497+620 Godina izdanja:2014 Dimenzije:17x23 cm Mesto izdavanja:Beograd Pismo:Latinica Stanje:Odlično-STANJE-OCENA JE PERFEKTNO(5+) Povez:Tvrdi sa kutijom Ostali naslovi koji sadrže ključne reči: Psihijatrija Ostali naslovi iz oblasti: Psihologija Izabrana dela I-IV Kecmanović Dušan Dušan Kecmanović: Izabrana dela I-IV 1. Teme i dileme, 440 str. 2. Etnonacionalizma, 516 str. 3. Metapsihijatrija, 497 str. 4. U potrazi za identitetom psihijatrije, 620 str. Tekstovi uvršteni u IZABRANA DELA objavljeni su tokom poslednje četrdeset i tri godine. Osim novih tekstova, autor je za ovu prigodu revidirao i proširio neke od objavljenih tekstova. Sledeći glavna područja svog interesa, profesor Kecmanović je IZABRANA DELA (više od dve hiljade stranica) podielio u četiri toma: ---------------------------------------------------------------------- I-U prvom tomu, koji nosi naslov TEME I DILEME esejistički su uobličena njegova zapažanja o životu i ljudima, o pojavama koje su zaokupljale njegovu pažnju: odnos emigranata prema novoj sredini i zemlji porekla, izvori zaziranja od psihijatara, rad kao cilj i sredstvo psihijatrijske terapije, depresivni realizam, duševni poremećaj kao metafora, značenje straha i druge. ---------------------------------------------------------------------- II-ETNONACIONALIZAM je tema drugog toma, koji je tako i naslovljen, a tekstovi u njemu posvećeni su analizi nacionalnog karaktera. ---------------------------------------------------------------------- III i IV Treći i četvrti tom bave se pitanjima psihijatrije. METAPSIHIJATRIJA počinje velikim tekstom o duševnom poremećaju i nastavlja se razmatranjem teza kritičara psihijatrije o dekonstrukciji ludila i kolektivnoj psihozi. ---------------------------------------------------------------------- IV-Spornim stranama psihijatrije posvećen je četvrti tom naslovljen U POTRAZI ZA IDENTITETOM PSIHIJATRIJE. U njemu su tekstovi o etičkim pitanjima, duševnoj bolnici, socijalnoj psihijatriji, o razlici između somatskih bolesti i duševnih poremećaja, o stigmi duševnog poremećaja, o greškama koje je Frojd pravio, o budućnosti psihijatrije. ---------------------------------------------------------------------- I-U prvom tomu, pod naslovom TEME I DILEMA, svoja zapažanja o životu i ljudima, o pojavama koje su zaokupljale njegovu pažnju: odnos iseljenika prema novoj sredini i zemlji porekla, izvori sramežljivosti kod psihijatara, posao kao cilj i sredstva psihijatrijske terapije, depresivni realizam, mentalni poremećaj kao metafora, značenje straha i drugo. II-ETNONACIONALIZAM je tema drugog TOMA koji je tako i naslovljen, a tekstovi u njemu posvećeni su analizi nacionalnog karaktera. III i IV-Treći i četvrti TOM -delo bave se pitanjima psihijatrije. METAPSIHIJATRIJA započinje velikim tekstom o duševnom poremećaju i nastavlja se raspravom o tezama kritičara psihijatrije o dekonstrukciji ludila i kolektivne psihoze. Četvrti TOM pod naslovom U POTRAZI ZA IDENTITETOM PSIHIJATRIJE posvećen je spornim stranama psihijatrije. Sadrži tekstove o etičkim temama, duševnim bolnicama, socijalnoj psihijatriji, razlici između somatskih bolesti i psihičkih poremećaja, stigmi psihičkih poremećaja, pogreškama koje je Freud činio i budućnosti psihijatrije. O AUTORU: Dušan Kecmanović(Beograd, 1942 – Sidnej, 2014.) Do 1992. godine bio je redovni profesor psihijatrije i političke psihologije na Univerzitetu u Sarajevu kada se preseljava u Australiju gde do kraja života nastavlja svoj psihijatrijski rad. Bio je profesor po pozivu na Medicinskom fakultetu u Beogradu i član Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. Autor je 23 naslova, od kojih su dva objavljena u Sjedinjenim Američkim Državama. Brojne generacije studenata i dalje uče iz udžbenika koje je napisao ili priredio. Objavio je više od 200 tekstova u stručnim časopisima i jedan je od najcitiranijih autora na prostoru bivše Jugoslavije. Iz sadrzaja: Izabrana dela trebalo bi da pokažu ono što je oduvek trebalo da nam bude jasno – da smo imali, na dohvat ruke, u svojoj jezičkoj tradiciji, jednog vunderkinda, koji je napredovao radeći više od bilo koga, postavljajući, pri tom, najtemeljnija pitanja svoje struke, a možda i društva u celini, i inspirišući, istovremeno, optimizam, elan i entuzijazam u saradnicima, čitaocima i slušaocima. Dušan Kecmanović je spajao u sebi literarni i filološki dar sa višedecenijskim kliničkim iskustvom, radnom energijom koja je mogla delovati neograničeno, neobuzdanom čitalačkom glađu, humanom zainteresovanošću za hiljade pacijenata koji su dolazili iz četrdesetak zemalja sa raznih strana sveta. dr Aleksandar Dimitrijević, urednik edicije Imago i docent na Odeljenju za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Duša i oblici IZABRANA DELA DUŠANA KECMANOVIĆA Na samom početku vlastitog predgovora svojim izabranim djelima (Clio, Beograd, 2014) Dušan Kecmanović je zabilježio: `Obično su dva osnovna razloga zašto se izdaju izabrana djela. Ili se autor približava životnoj dobi kada treba da napravi rezime onoga što je do sada učinio, ili je do sada dosta toga uradio, pa želi da napravi izbor koji će čitaocima pružiti uvid u ono što autor smatra da je posebno značajno za njegovo stvaralaštvo i u njegovom stvaralaštvu. Kod mene su se stekla oba ova razloga.` Kecmanovićeva izabrana djela koja je objavila izdavačka kuća Clio sastoje iz četiri toma; prvi nosi naslov Teme i dileme, drugi se zove Etnonacionalizam, trećem je ime Metapsihijatrija, dok posljednji ima naziv U potrazi za identitetom psihijatrije. Na kraju već pomenutog autorskog predgovora, Kecmanović veli: `Koristim priliku da se najsrdačnije zahvalim piscima pogovora: Stevanu Tontiću, Todoru Kuljiću, Vladanu Starčeviću, Slobodanu Logi i Miri Jakovljeviću.` Jasno je, dakle, da se sam Kecmanović unaprijed dogovorio s budućim autorima pogovora. Stevan Tontić je svoj tekst napisao u decembru 2013. godine, no svi ostali su svoje tekstove završili nakon što je Dušan Kecmanović iznenada preminuo 6. aprila 2014. u Sidneju, u Australiji gdje je živio od 1993. RAČUN SVODEĆI: Kao svojevrstan apendiks četvrtom tomu izabranih djela, Dušan Kecmanović je objavio i kratkuSkicu za intelektualnu autobiografiju. Ona se danas, i u kontekstu ovih raskošno (tehnički) uređenih knjiga, čita i kao svojevrsno svođenje računa. Iako je njegova smrt bila iznenadna i naprasna, način na koji je prije smrti uspio da sačini `rezime i izbor` iz vlastitog stvaralaštva podsjeća ponešto na ono poslovično balkansko `pripremanje na smrt` ne samo u filozofskom kontekstu nego više u kontekstu egzistencijalne svakodnevice, kao kad u stanu mrtvog čovjeka pronađu kovertu s pripremljenim novcem za plaćanje pogreba. Ima takođe neke simbolike i u činjenici da je Kecmanović umro baš 6. aprila, na dan grada Sarajeva za koji je bio vezan cijelog života i u kojem je proveo njegov najveći dio. I inače se iz pomenute Skice za intelektualnu autobiografiju iščitava porodična priča važna za istoriju Sarajeva, Bosne i Jugoslavije. Djed sa očeve strane koji se zvao Dušan i po kom je unuk dobio ime bio je sveštenik i političar, senator u Kraljevini Jugoslaviji i jedan od osnivača Jugoslavije 1918. Njegov brat Vojislav Kecmanović - Đedo bio je ljekar, učesnik NOB-a, prvi predsjednik ZAVNOBIH-a, član predsjedništva AVNOJ-a i prvi predsjednik prezidijuma Bosne i Hercegovine. Ilija Kecmanović, sin senatora Dušana i otac psihijatra Dušana, bio je čuveni istoričar književnosti, direktor sarajevske Narodne biblioteke i sekretar bosanske redakcije Enciklopedije Jugoslavije. Ilijini sinovi Nenad i Dušan došli su takođe do izuzetno istaknutih pozicija u javnom životu Sarajeva i Bosne i Hercegovine: Nenad je bio rektor Univerziteta u Sarajevu i član Predsjedništva, a Dušan je bio član Akademije nauka i umjetnosti BiH. Izabran je 1990. godine i u to je vrijeme bio njen najmlađi član. Svoju prvu knjigu (Između normalnog i patološkog), Dušan Kecmanović je objavio 1973. godine. Narednih sedamnaest godina – od te knjige do njegovog izbora u ANU BiH – bile su Periklovo doba Sarajeva i Bosne i Hercegovine. Tom usponu, zlatnim godinama cijelog jednog svijeta Kecmanović je dao veliki doprinos. Samo godinu-dvije dana kasnije taj svijet se raspao. (NE)OBIČNE PRIČE: O raspadu tog svijeta ponajviše govori prva knjiga izabranih djela Teme i dileme. Ona je takozvanoj laičkoj publici najpristupačnija i žanrovski je najhibridnija. Neki od tekstova u njoj su čista književnost. To su stvarne i istinite životne priče, pravi romani na dlanu koji samo čekaju nekog da ih raspiše. Na osam stranica Jedne obične priče Kecmanović zipuje tragediju raspada Jugoslavije sa odjecima koji se šire cijelim svijetom. Vrijedi to ukratko prepričati: Janja i Mijo su se sreli tokom školovanja u Beogradu i vjenčali su se iz ljubavi. Ona je bila Srpkinja iz Benkovca, on Hrvat iz Bugojna. Poslije završetka školovanja, odlaze živjeti u Bugojno. Početkom rata, Janja sa malim sinom odlazi u Srbiju, u Belu Crkvu kod nekih daljih rođaka. Nekoliko mjeseci kasnije, vraća se u roditeljsku kuću u Benkovac. Tamo uskoro počinje da ima problema zbog braka s Hrvatom, a prozivaju je i zbog djeteta koje je kao takvo `polu-Hrvat`. Uskoro prelazi u Knin, a poslije Oluje stiže u Srbiju. Tamo je upoznala čovjeka za kog se preudala. (U međuvremenu je i Mijo izbjegao u Švedsku gdje se ponovo oženio, Hrvaticom iz Dervente.) Sa novim mužem Janja emigrira u Australiju. Tamo će u jednom trenutku postati Kecmanovićeva pacijentica. U Australiji je živjela lijepo, sve dok je nije uznemirila činjenica da joj se sin počeo zabavljati sa muslimankom iz Libana koja je od njega tražila da primi islam. Janja mu kaže da ako pređe na islam, mora da napusti kuću. On je raskinuo tu vezu, mada mu je to teško palo, pa se Janja smirila. Ima još takvih priča o konkretnim sudbinama iz rata koje Kecmanoviću često posluže za ilustraciju nekog psihološkog ili psihijatrijskog fenomena. Takva je priča o Draganu, Srbinu iz Sarajeva kod koga Kecmanović primijećuje nešto što naziva `inverznim etnonacionalizmom`. Komentarišući Draganovu `ostrašćenu srbomržnju` Kecmanović kaže: `Naravno, moglo se dobro argumentovati stanovište da je Miloševićev režim najveći krivac za nedavni rat na Balkanu, da je srpska strana, pogotovo na početku rata, kada je bila nesrazmjerno dobro naoružana, počinila najveća zlodjela. No, jedno je nastojanje da se koliko-toliko objektivno sagleda šta se zapravo odigravalo na prostoru druge Jugoslavije od kraja osamdesetih do sredine devedesetih godina, uz sva moguća subjektivna zastranjivanja uslovljena prije svega obimom ličnog i porodičnog stradanja, a drugo je krajnje pristrasno optuživanje samo jedne strane za sva zlodjela počinjena u ratu, sa dodatnim zaključkom o urođenom zlu jednog naroda, njegovoj genocidnosti i slično.` O SARAJEVU: Možda i najbolji tekst u ovoj knjizi zove se Dugo putovanje kroz noćkoje predstavlja autobiografski izvještaj o četiri mjeseca koja je Kecmanović proveo u opsjednutom Sarajevu, zatim o izlasku i putovanju preko (tadašnje) Herceg-Bosne, a zatim Splita i Zagreba te Mađarske do Beograda, potom pokušaje zaposlenja u Beogradu i naposljetku odlazak u izbjeglištvo u Australiju. Naročito je dobar i dragocjen Kecmanovićev izvještaj o vremenu koje je proveo u gradu pod opsadom. Kao neko ko je i sam mjesecima bio izložen snajperskim hicima i artiljerijskim granatama, Kecmanović osjeća `silan bijes prema ljudima koji su uništavali grad i ljude u njemu`. S druge pak strane, doživljava i nekoliko iskustava koja počinju da mu ukazuju na to `da je Sarajevo vjerovatno bilo, ali da više nije njegov grad`. Kecmanović je svjedočio tome kako su Sarajevom zavladale lokalne harambaše i rutinskoj sumnjičavosti spram Srba te provokacijama i prijetnjama kojima su bili izloženi samo zbog svoje nacionalne pripadnosti. U tom smislu, Kecmanovićevo svjedočenje podriva dva dominantno proširena a međusobno suprostavljena narativa o opsadi Sarajeva koji postoje u srpskoj javnosti. Onaj prvi po kojem nikakve opsade nije ni bilo, nego su, eto, muslimani sami sebe granatirali, već neko vrijeme je sveden na zabran opskurnih šovinističkih glasila. Postoji, međutim, i drugi narativ, uzrokovan mješavinom zloće i neznanja, a koji zabranjuje da se uopšte govori o stradanju sarajevskih Srba jer je to tobože desničarski i šovenski, mada je upravo takav stav inverznonacionalistički. Komedijant slučaj je htio da sam upravo u vrijeme pisanja ovog teksta naišao na divan primjer te vrste. U Novostima, zagrebačkom tjedniku srpske manjine, književni kritičar i politički analitičar Saša Ćirić piše o romanu Sabo je stao Ota Horvata i na jednom mjestu veli: `Sabo je apolitičan narator, ali nije nepristrasan, pominje ‘egzodus Srba sa Ilidže pred muslimanskom vojskom’ posle rata, kao i granatiranje zgrade u kojoj tokom rata boravi majka A., ali ne pominje ko je grad granatirao. Pitanje je čiju je perspektivu u ovom poglavlju preneo, porodice A., svog miljea ili (i) svoju ličnu.` O zloćudnoj tuposti ovoga pasusa vrijedilo bi napisati veliku analizu, no ovdje nam se valja zadovoljiti tek skicom. Horvat u svom romanu priča, između ostalog, o granatiranju u rano jutro 9. februara 1994. godine (samo četiri dana, dakle, poslije prvog masakra na Markalama) tokom kojeg je jedna granata pogodila kuća na Ilidži u kojoj je živjela majka osobe sa inicijalom A, pokojne supruge naratora romana. Ne ulazeći uopšte u pitanje dokumentarne istinitosti cijele priče (mada se po svemu čini da je autentična), pošto je kuća bila na Ilidži koju je u to vrijeme kontrolisala Vojska Republike Srpske, granatu o kojoj je riječ po svoj prilici je ispalila Armija BiH; odnosno, kolokvijalno govoreći, granata nije bila `srpska` nego `muslimanska`. Moguće je da Ćirić ne zna da je tokom opsade dijelove Sarajeva (Grbavicu, Vraca, Ilidžu itd.) kontrolisala Vojska Republike Srpske, moguće je da mu je nezamislivo da je u tom ratu i Armija BiH imala nekog oružja (makar i mnogo manje) pa da je iz tog oružja ponekad (makar i mnogo rjeđe, ubijajući mnogo manje civila) zapucala, ali je beskrajno odvratno da zbog svog neznanja i (moralne) tuposti optužuje drugog čovjeka, njegov `milje` i porodicu mrtve žene za `političku pristrasnost` i izobličenu `perspektivu` što u ovom slučaju maltene znači saučestvovanje u ratnom zločinu. Da i ne pominjem širi kontekst gdje se u novinama srpske nacionalne manjine u Hrvatskoj pripadnik srpske većine u Srbiji, analitičar koji je u cvijetu mladosti, u svojim kasnim tridesetim, otkrio sve čari borbe protiv nacionalizma, ostrvljuje na pripadnika mađarske nacionalne manjine u Srbiji, trenutno gastarbajtera na Zapadu, s optužbom da je srpski nacionalista jer su ga pokvarili otrovni srpski milje i mrtva mu žena Srpkinja. Dragocjenost Kecmanovićeve proze je i u tome što djeluje kao lijek protiv raznih `ćirića`. STRUČNA SUPERIORNOST: Kad smo već kod fenomena etnonacionalizma, njemu je posvećen čitav drugi tom Kecmanovićevih izabranih djela. U ovoj knjizi, najviše pažnje je posvećeno psihologiji etnonacionalizma. Znalačkim i stručnim stilom, ali pitko, Kecmanović piše o socijalno-psihološkim osnovama etnonacionalizma, etnonacionalizmu kao skupu predrasuda i ideologiji, o tematskim karakteristikama etnonacionalističke ideologije, o pokornosti i etnonacionalizmu (pominjući, naravno, čuvene Milgramove eksperimente), zatim o agresivnosti i agresiji kao karakteristikama nacionalizma (pozivajući se na Lorenca, Frojda i Froma), o ulozi religije i autoritarnosti (uz kritiku čuvene Adornove studije). U pravu je zaista Todor Kuljić kada kaže da je Kecmanović ovom knjigom izvršio `socijalno-psihološku demonumentalizaciju etnonacionalizma` (vidi `Vreme` 1216-1217). U Metapsihijatriji, trećem tomu svojih izabranih djela, Kecmanović se bavi `konceptualnim osnovama psihijatrije`. Iako više usmjerena na stručnu javnost, knjiga će biti izuzetno zanimljiva i zainteresovanim laicima. Baveći se različitim definicijama duševnog poremećaja, analizirajući baštinu Mišela Fukoa kao `prethodnika kritičke psihijatrije`, Kecmanović dolazi do fenomena antipsihijatrije i postpsihijatrije. Uz obilje ilustrativnih primjera, Kecmanović nam pokazuje fluidnost pojma `sumanutosti` ističući da i duševno zdravi ljudi mogu da imaju sumanute ideje kao i slušne halucinacije, recimo. U posljednjem poglavlju bavi se tezama o mogućnosti `kolektivnog ludila` od ideje o `ludim narodima` do famoznog `ludila udvoje` (folie a deux), tako dragog piscima trilera. U izvrsnom pogovoru, Slobodan Loga kontekstualizuje važnost psihijatrijskih uvida Kecmanovićevih ne samo za bosanskohercegovačku, srpsku i jugoslovensku psihijatriju, nego i mnogo šire, potcrtavajući da je Kecmanović prvi na svijetu koristio izraz `metapsihijatrija`. Napokon, u posljednjoj knjizi U potrazi za identitetom psihijatrije, fokus je na filozofiji psihijatrije. Iako ponovo prvenstveno usmjerena na stručnu publiku, knjiga je u pojedinim poglavljima izuzetno intrigantna za sve iole upućene u humanističke nauke. Takvo je, recimo, polemično poglavlje koje se bavi `Frojdovim neuspjelim izletom u socijalnu psihologiju` odnosno `kritičkim čitanjem Frojdove knjige Psihologija mase i analiza ega`. U ovoj knjizi Kecmanović se bavi i etikom i moralom psihijatara, odnosno vezama između psihijatrije i politike. Na njenom kraju je već pomenuta Skica za intelektualnu autobiografiju zajedno sa iscrpnom autorovom bibliografijom. Tu nam se Kecmanović otkriva i kao poliglota skoro polihistorskih interesa. Zanimljiv je, recimo, njegov prevodilački doprinos. Još kao student preveo je knjigu izabranih Balzakovih priča pod naslovom Dvostruka porodica koja je izišla u više izdanja, između ostalog, i u kompletu Balzakovih izabranih djela u izdanju Otokara Keršovanija iz Rijeke. S francuskog je takođe prevodio Bernarda Grejthjuzena i Natali Sarot, a sa engleskog Herberta Markuzea. Na samom kraju, ali ne i najmanje važno, vrijedi još jedanput dati sve pohvale ovom Cliovom izdanju. S luksuznim tvrdim koricama, u elegantnoj kutiji, ovaj komplet predstavlja paradni primjer izdavačko-kulturnog događaja prvog reda. Takođe, nemoguće je ne primijetiti izuzetno lijep i njegovan jezik Kecmanovićev, stil eruditski, ali lako prohodan, na kome bi trebao da mu zavidi i veći dio ovdašnjih poslenika takozvane lijepe književnosti. Iako su mnogi od ovih tekstova pisani u Australiji, daleko od zavičaja, iz njih vibrira karakteristična (ijekavska) melodija tipično bosanskog narativnog talenta. Čitanje ovih knjiga potcrtava veličinu praznine koju je stvorio Kecmanovićev odlazak. Ipak, u njima je – i izvan svakog religijskog konteksta – sačuvan dio duše čovjeka koji je svoju životnu energiju decenijama trošio u liječenju duševnih poremećaja i čuvanju duševnog zdravlja. Muharem Bazdulj

Lepo očuvano za svoje godine Kao na slikama 1910 Nikola I Petrović Njegoš (Njeguši, 7/19. oktobar 1841 — Antib, 2. mart 1921) bio je knjaz Crne Gore u periodu 1860—1910. i kralj u periodu 1910—1918. iz dinastije Petrović Njegoš. Nikola I Petrović Njegoš Nicholas I of Montenegro.jpg Kralj Nikola I Petrović Njegoš Puno ime Nikola Mirkov Petrović Njegoš Datum rođenja 19. oktobar 1841. Mesto rođenja Njeguši Crna Gora Datum smrti 2. mart 1921. (79 god.) Mesto smrti Antib Francuska Grob Dvorska crkva na Ćipuru (od 1. oktobra 1989. godine)[a] Dinastija Petrovići Njegoši Otac Mirko Petrović Njegoš Majka Anastasija Martinović Supružnik Milena Petrović Njegoš Potomstvo Jelena Savojska, Zorka Karađorđević, Milica Nikolajevna Romanov, Anastasija Stana Nikolajevna, Danilo Petrović Njegoš, Ana od Batenberga, Mirko Petrović Njegoš, Vjera Petrović Njegoš, Petar Petrović Njegoš, Ksenija Petrović Njegoš Knjaz Crne Gore Period 13. avgust 1860 — 28. avgust 1910. Prethodnik Danilo Petrović Njegoš Kralj Crne Gore Period 28. avgust 1910 — 26. novembar 1918. (u egzilu do smrti 1921.) Naslednik Danilo Petrović Njegoš Naslijedio je na crnogorskom prijestolu svog strica, knjaza Danila. Za vrijeme njegove vladavine Crna Gora je Berlinskim sporazumom 13. jula 1878, poslije Crnogorsko-turskog rata, dobila međunarodno priznanje i znatno teritorijalno proširenje. Dalja teritorijalna proširenja Crne Gore uslijedila su nakon balkanskih ratova (1912—1913). Nikola I je reformisao državnu upravu, ustanovio Ministarski savjet, osavremenio vojsku, Opštim imovinskim zakonikom udario temelj pravnom sistemu i otvorio vrata stranim investicijama. Godine 1905. je Nikola I oktroisao Ustav Knjaževine Crne Gore nakon čega je i sazvana Narodna skupština. Nikola je vladao autokratski, zbog čega je u Crnoj Gori stekao brojne neprijatelje. On je lično bio veliki pristalica srpstva i želeo je ujedinjenje Srba i drugih Južnih Slovena. Međutim, bio je ogorčeni protivnik Karađorđevića. Nekon Majskog prevrata iz 1903. godine i gašenja dinastije Obrenović, poznato je da je knjaz Nikola Petrović širio uticaj na političare iz Kraljevine Srbije. U tom periodu otvoreno je iskazivao pretenzije da bude kralj tzv. Kraljevine Srbije i Crne Gore. U borbi za presto između dinastija Petrovića Njegoša i Karađorđevića na kraju je pobedila dinastija Karađorđević. Pošto je 1918. godine stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca na čelu sa dinastijom Karađorđević i zvanično je prestalo suparništvo dve dinastije. U Prvom svjetskom ratu je objavio rat Austrougarskoj. Kraljevina Crna Gora je pružila otpor austrougarskoj invaziji, ali je morala kapitulirati januara 1916. Kralj Nikola se sa Vladom i Dvorom sklonio u Francusku, u egzil iz kojeg se nikada nije vratio. Poslije završetka rata zbačen je sa vlasti na Podgoričkoj skupštini. Uprkos vojnim (Božićna pobuna i crnogorski komiti koji je potrajao do 1929. godine) i pokušajima crnogorske diplomatije na Pariskoj konferenciji, Crna Gora nije uspjela povratiti svoj međunarodno-pravni suverenitet izgubljen krajem 1918. ujedinjenjem sa Kraljevinom Srbijom. Kralj Nikola I je umro izolovan u emigraciji, a sahranjen je u ruskoj crkvi u Sanremu, Italija. Njegovi posmrtni ostaci i ostaci njegove supruge kraljice Milene Petrović Njegoš su 1989, uz najviše državne počasti, vraćeni i sahranjeni na Cetinju, u Dvorskoj crkvi na Ćipuru. Kralj Nikola I ogledao se i u književnosti. Najpoznatiji radovi su mu pjesma Onamo, `namo! i drama Balkanska carica. Biografija Uredi Mladost Uredi Nikola se rodio u selu Njeguši, odakle je porijeklom vladajuća dinastija Petrović Njegoš. Njegov otac, Mirko Petrović Njegoš je bio čuveni crnogorski vojvoda i stariji brat knjaza Danila, koji nije imao muškog nasljednika. Nikolina majka Stana Petrović-Njegoš bila je rodom iz poznate porodice Martinovića. Vojvoda Mirko je vjerio svog sina dok je Nikola imao 12 godina za šestogodišnju Milenu Vukotić, kćerku bogatog vojvode Petra Vukotića, bliskog Mirkovog prijatelja sa kim je zajedno ratovao tokom pedesetih godina 19. vijeka. Dvojica prijatelja su odlučila da učvrste prijateljstvo brakom svoje djece.[1] Nikola, koji je od djetinjstva učen ratničkim vještinama, rijetko je viđao svoju buduću suprugu, pošto je proveo dio svog djetinjstva u Trstu u domu Kustića, iz kog je poticala kneginja Darinka, Danilova supruga i Nikolina strina. Kneginja Darinka je bila veliki frankofil, pa je na njeno insistiranje potencijalni nasljednik poslat na školovanje u Licej Luja Velikog u Parizu. Nakon Danilovog ubistva u Kotoru 1860. vojvoda Mirko je odbio crnogorski prijesto, pa je knjaževska titula prešla na Nikolu. Nikola je još uvijek bio u Parizu kada je primio vladu 13. avgusta 1860. u 19. godini života. Ubrzo se razbolio od upale pluća i bio je na samrti.[2] Kada se oporavio, odlučeno je da se Nikola i Milena što prije vjenčaju kako bi Crna Gora dobila nasljednika. Milenin otac je otputovao u Sankt Peterburg i obavijestio je ruskog cara Aleksandra II o predstojećem vjenčanju. Vjenčanje je održano u Vlaškoj crkvi na Cetinju u novembru 1860. Knjaz Crne Gore Uredi Knjaževska standarta Nikole I Petrovića Njegoša Crnogorski glavari su dugo vremena smatrali Crnu Goru posljednjim neosvojenim ostatkom srednjovjekovnog Srpskog carstva i centrom oko kojeg će se to carstvo obnoviti. Uspostavljanje autonomne Kneževine Srbije unutar Osmanskog carstva je Crnoj Gori dalo važnog saveznika, ali i rivala za primat u borbi za oslobađanje drugih oblasti naseljenih Srbima. Crna Gora se nalazila na periferiji Balkanskog poluostrva, dok se bogatija i razvijenija Srbija nalazila u centru. Takođe, Beograd je bio bolji izbor za prijestonicu ujedinjene srpske države, od zabačenog Cetinja.[3] Medalja za rat sa Turskom 1862. Odmah po stupanju na vlast kneza Nikole na Cetinje je došao Vuk Stefanović Karadžić, sa porukom srbijanskog kneza Mihaila Obrenovića Crnoj Gori, o zajedničkim oslobodilačkim aktivnostima protiv Turske. Prvih godina upravljao je uz pomoć i saradnju svoga oca, vojvode Mirka. Nikola je nastavio da pomaže otpor hercegovačkih plemena pod Lukom Vukalovićem, nadajući se da će Crna Gora imati koristi od tog ustanka. Godine 1862. poveo je za oslobođenje Hercegovine prvi rat sa Turskom. Rat je bio težak za Crnu Goru, jer velike sile nisu podržavale Nikoline ambicije. Turska vojska predvođena Omer-pašom Latasom je 1862. nanijela Crnogorcima težak vojni i politički poraz. Intervencija velikih sila (Francuske i Rusije) je spriječila tursko osvajanje Cetinja.[4] Crna Gora je morala da prihvati jurisdikciju Turske nad nekim dijelovima svoje teritorije. Posljedice ovog poraza su imale veliki uticaj na buduću strategiju Crne Gore.[5] Prije ovog debakla, Nikola je podržavao politiku crnogorske državnosti svoga prethodnika kneza Danila. Sada se okrenuo politikama Petra I Petrovića Njegoša i Petra II Petrovića Njegoša za stvaranje novog srpskog carstva, a sebe je smatrao za legitimnog carskog naslijednika.[6] Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Načertanije knjaza Nikole i knjaza Mihaila 1866. godine. Knez Mihailo Obrenović je poslao u Crnu Goru svog izaslanika Milana Piroćanca da predloži crnogorskom knezu savez Srbije i Crne Gore. Knez Nikola i vojvoda Mirko su tražili punu vojnu saradnju i to odmah, dok je srbijanska strana željela samo usaglašavanje odbrambene politike, plašeći se austrijske intervencije. Sporazum je sklopljen 23. septembra 1866. uprkos protivljenju vojvode Mirka. Dvije kneževine su se sporazumijele da neprestano rade na oslobađanju i ujedinjenju srpskog naroda, podstrekivanjem oružanih pobuna u graničnim dijelovima Osmanskog carstva. Sporazum je takođe predviđao da će crnogorski knez pripojiti svoju kneževinu Srbiji i priznati kneza Mihaila za vrhovnog vladara, dok će on biti drugi po redosledu nasljeđivanja.[7] Nijedna strana nije u potpunosti poštovala sporazum, jer su i za Petroviće-Njegoše i Obrenoviće dinastički interesi bili preči. To nepridržavanje sporazuma će izazvati prikriveno i dugo neprijateljstvo dvije dinastije.[7] Dvorac Nikole I, danas muzej Knez Nikola je 1867. godine napisao tekst za himnu Kneževine Crne Gore - Onamo, `namo! koju je komponovao jedan slovenački kompozitor po uzoru na pjesmu boraca Garibaldija za vrijeme njegovih borbi za ujedinjenje Italije. Onamo, `namo! je predstavljala borbu srpskoga naroda za staru slavu carstva protiv Osmanskog carstva i povratak kosovskih svetilišta kao što su Visoki Dečani. Himna nije postala državna himna Kneževine Crne Gore zbog svog isuviše provokativnog teksta, ali je postala narodna himna. Nikola I je bio član Ujedinjene omladine srpske tokom njenog postojanja (1866—1871).[8][9] Nakon što je organizacija zabranjena u Kneževini Srbiji i Austrougarskoj, knez Nikola, Marko Miljanov, Simo Popović, Mašo Vrbica i Vaso Pelagić su na Cetinju 1871. osnovali Družinu za oslobođenje i ujedinjenje srpsko.[10][11][12] Knez Nikola je 1867. godine posjetio francuskog cara Napoleona III u Parizu, a 1868. i Rusiju, gdje ga je ruski car Aleksandar II primio sa širokim počastima. Sa carem Aleksandrom II još više je ojačao veze koje su sa Rusijom utvrdili njegovi preci. Boravio je i na dvorovima u Berlinu i Beču. Znatno se zbližio sa ruskom carskom porodicom. Po povratku s puta otpočeo je živi rad na preuređenju države. Uredio je vojsku, koja mu je bila prva briga; otvorio je po zemlji sudove i škole. Osnovao je Danilovgrad kao prvo planski projektovano naselje u Crnoj Gori. Ruski car i carica su ulagali u obrazovni sistem Crne Gore i poslali velike isporuke opreme i municije za Cetinje. Nakon što je učvrstio vlast, 1869. godine je izbio Bokeljski ustanak u Krivošijama zbog uvođenja opšte vojne obaveze u Austrougarskoj. Iako je potajno pomagao ustanicima, knez Nikola je zvanično zauzeo neutralan stav i spriječavao je šire učešće Crnogoraca u ustanku. 1874. poštanska marka Crne Gore. Knez Nikola je 17. oktobra 1870. proglasio pesmu Ubavoj nam Crnoj Gori za zvaničnu himnu Kneževine Crne Gore. Kada su okolnosti dozvoljavale, knez Nikola je pokušao da se poziva na panslavizam, ali i da taktizira. Isto tako Rusija je podržavala Crnu Goru onda kada je to bilo u njenom interesu. Tako je 1871. odobrio izlaženje prvih crnogorskih novina Crnogorac, čiji je službeni vlasnik bio knežev sekretar Jovan Sundečić, a glavni urednik Simo Popović. U tim novinama Popović je pisao članke kojima je zagovarao ujedinjenje srpstva i oštro napadao Austrougarsku i Osmansko carstvo, zbog čega su one bile zabranjene u tim državama. Rusija je istovremeno pristupila u Ligu tri cara sa Austrougarskom i Njemačkom. Tako su novine često ulazile u sukob sa knezom Nikolom, koji je morao da taktizira iz političkih razloga. Stoga su ove novine 1873. zamijenjene umjerenijim Glasom Crnogorca, koji će do kraja svog izlaženja biti poluslužbeni glasnik crnogorske vlade.[13] Crnogorsko-turski rat Uredi Detaljnije: Crnogorsko-turski rat (1876—1878) Proglas Crnogorcima za rat sa Turcima 1876. na Vidovdan Knjaževska proklamacija Hercegovcima od juna 1876. Godine 1876, u zajednici sa Srbijom, sa kojom je knjaz Nikola još za vrijeme kneza Mihaila sklopio savez, Crna Gora je 2. jula 1876. objavila Turskoj rat za ujedinjenje i oslobođenje srpskoga naroda, podstaknuta ustankom u susjednoj Hercegovini. Crnogorci su odnijeli nekoliko brzih pobjeda nad Turcima u bitkama kod Vučjeg Dola, na Fundini i kod Nikšića. Nakon ulaska Rusije u rat, pozicija Crne Gore se činila sigurnom, što je Crna Gora iskoristila da zauzme Bileću, Bar, Ulcinj i Podgoricu. Sanstefanskim mirom iz marta 1878. Crna Gora je utrostručila svoju teritoriju i udvostručila stanovništvo.[14] Međutim, velike sile su na Berlinskom kongresu juna i jula 1878. poništile odredbe Sanstefanskog mira. Austrougarska je naročito težila da ograniči crnogorsko proširenje. Na kraju je teritorija Kneževine Crne Gore proširena dva puta, dobila je izlaz na Jadransko more i priznata joj je nezavisnost. Kako bi zadržao luku Bar, knjaz Nikola je morao da prihvati teške austrougarske zahtjeve iz Člana 29: da ograniči broj plovila u barskoj luci, da zabrani izgradnju ratnih brodova, da dozvoli Austrougarskoj ratnoj mornarici da patrolira crnogorskim vodama i da traži dozvolu od Austrougarske da gradi puteve i pruge u novoosvojenim krajevima. Još gore, Austrougarska je okupirala Hercegovinu, čije pripajanje Crnoj Gori je knezu Nikoli bio cilj još od dolaska na vlast, kao i uzvišenje Spič kojim je ugrožavala Bar.[14] Autokratski vladar Uredi Božo Petrović Njegoš, dugogodišnji predsjednik vlade Knjaz je bio autokratski vladar. Njegovi glavni savjetnici su bili dvanaest senatora koje je birao sam knez, obično iz redova plemenskih starješina. Senat je istovremeno bio i sud.[15] Knjaz Nikola je sazvao plemensku skupštinu na Cetinju za 2. april 1879. na kojoj je odlučeno da državna uprava reformiše ukidanjem Senata i ustanovljenjem Državnog savjeta, Ministarskog savjeta i Velikog suda. Za prvog predsjednika Ministarskog savjeta izabran je knežev rođak Božo Petrović Njegoš.[16] Knjaz je postavljao članove Državnog savjeta koje je delovalo kao zakonodavno telo. Država je podijeljena na 12 nahija, a one dalje na kapetanije i opštine. Na čelu kapetanija nalazili su se kapetani, koji su imali i administrativnu i sudsku ulogu.[15] Nikoline mjere centralizacije Crne Gore i njegovo odstupanje od starinskih metoda donošenja odluka savjetovanjem sa plemenskim starješinama ih je otuđilo od knjaza. Sa knjazom su se sukobili Marko Miljanov, Jole Piletić, Peko Pavlović, Mašo Vrbica i drugi.[16] Knjaževina Crna Gora nakon 1881. Porta je podstakla Arbanase na otpor i po njenom nagovoru jula 1878. stvorena je Prizrenska liga s osnovnim ciljem da spriječi ustupanje Plava i Gusinja Crnoj Gori (Boj na Novšiću, Boj na Murini). Ovaj dio Crne Gore ostao je u granicama turske carevine još naredne 33 godine do zvanične objave rata Turskoj 1912.[17] Knez Nikola 1882. Od 1881. pa do balkanskih ratova nastalo je dugo doba mira. Okružen sa tri strane Austrougarskom, knez Nikola je malo šta mogao uraditi na spoljnom planu. Ovo vrijeme je knjaz Nikola umio iskoristiti da Crnu Goru upravom i mirnim radom uzdigne na stepen drugih evropskih država, na koji su je podigle pobjede njene vojske u ratnim vremenima. Opštim imovinskim zakonikom iz 1888. udaren je temelj pravnom sistemu i otvorena su vrata stranim investicijama. Uprkos proširenju, osnovni problem države je bio taj da nije imalo dovoljno obradive površine da prehrani svoje stanovništvo. Osnovna djelatnost je bila stočarstvo, a dvije trećine izvoza je otpadalo na stočarske proizvode. Uvozili su se žitarice i tekstil. Većina stanovništva je živjela u ekstremnom siromaštvu, zbog čega se selila u Srbiju ili u Ameriku. Finansijska osnova države ostala je i dalje ruska pomoć.[15] Proširenje teritorije i međunarodno priznanje privukli su i strani kapital, prvo austrougarski, a kasnije najviše italijanski, pa se u zemlji formiraju prva industrijska preduzeća, što je uslovilo razvoj saobraćaja i povezivanje starih i novooslobođenih teritorija.[18] Radio je u svim pravcima kulturnog razvića. Podizao je škole, gradio puteve, otvarao nove varoši, izdavao korisne zakone, sređivao državnu upravu zavođenjem ministarstava i podsticao privredni i trgovinski polet i opštu radinost. Opštem privrednom i društvenom napretku doprinosili su ugledni naučni i kulturni poslenici iz Srbije, Vojvodine, Dalmacije, Bosne i Hercegovine, koji su na poziv kneza Nikole dolazili i stvarali u Crnoj Gori.[19] Ipak, Crna Gora je i dalje bila u ogromnom zaostatku za savremenim civilizacijskim tokovima toga vremena.[18] Teški i dugotrajni rad na narodnom i državnom dobru olakšale su mu jaka volja i žica poezije, koja ga je učinila popularnim srpskim pjesnikom. Knjaz Nikola je prisustvovao krunisanju ruskog cara Aleksandara III u Moskvi 1883.[20] Najveća mu je briga bila vojska, koju je, pomoću Rusije, podigao naoružanjem i obukom na visinu savremenih zadataka i potreba i organizovao je po ruskom uzoru.[15] Rodbinskim vezama sa stranim dvorovima pribavio je Crnoj Gori još veće poštovanje i pojačao u velikoj mjeri njen ugled. Knjaz Nikola je imao koristi od rivalstva Obrenovića i Karađorđevića. Između Milana Obrenovića i njega je vladala uzajamna odbojnost, naročito od kada se Milan 1882. proglasio kraljem Srbije.[3] Tri godine kasnije udao je svoju najstariju kćerku Zorku za Karađorđevog unuka i Milanovog rivala Petra Karađorđevića. Neko vrijeme, par je živio na Cetinju, gdje su rođeni prinčevi Đorđe i Aleksandar. Pored Zorke, Nikola je imao još pet kćeri, i sve ih je udao u poznate evropske dinastije. Princeze Anastazija i Milica su se udale za ruske velike vojvode Nikolu Nikolajeviča i Petra Nikolajeviča iz dinastije Romanov i predstavljale su Crnu Goru na ruskom dvoru.[21] Princeza Stana se udala za vojvodu Johana od Lojhtenberga. Princeza Jelena je postala kraljica Italije, žena kralja Vitorija Emanuela III. Jedan od trojice njegovih sinova, princ Danilo se oženio 27. jula 1899. vojvotkinjom Milicom od Meklenburg-Štrelica. Ovi brakovi su mnogo doprinijeli poboljšanju međunarodnoga položaja Crne Gore, a kralj Nikola je bio zapamćen kao tast Evrope. Orden Petrović-Njegoš povodom 200 godina Dinastije 1896. Večernje novosti 15. juna 1896. su pisale o sastanku kneza Nikole i kralja Aleksandra u Beogradu Knez Nikola je 1883. godine posjetio osmanskog sultana u cilju izmirenja Knjaževine Crne Gore i Osmanskog carstva. Od tada su crnogorsko-osmanski odnosi mirni. 1896. održava svečano označavanje 200-godišnjice vladavine dinastije Petrovića Njegoša. Odnosi Srbije i Crne Gore, pokvareni rivalstvom Milana i Nikole, popravili su se Nikolinom posjetom Srbiji na Vidovdan 1896. Prije nego je posjetio kralja Aleksandra, knez Nikola je otišao u Moskvu na krunisanje cara Nikolaja II. Otuda je pri povratku otputovao u Beograd u pratnji svoje svite. Kralj ga je imenovao za komandanta IX pješadijskog puka. Nikola se nadao „orođavanju” sa mladim kraljem preko svoje kćeri Ksenije, jer se bivša kraljica Natalija, vrlo često za nju raspitivala. Naredne 1897. godine, na Đurđevdan, krsnu slavu Petrovića-Njegoša, kralj Aleksandar je posjetio Cetinje, iako je kralj Milan iz Beča pokušavao osujetiti ovaj put. Godine 1897. izbio je grčko-turski rat. Knjaz Nikola je ostao po strani. Maja 1898. Nikola je posjetio britansku kraljicu Viktoriju u Vindzorskom zamku. Ovim diplomatskim uspjesima knjaz Nikola je znatno podigao međunarodni ugled Crne Gore. Jubilej 40-godišnjeg vladanja knjaza Nikole 1900. Dok su kraljevi Milan i Aleksandar živjeli skandaloznim, luksuznim i rasipničkim životom, dotle je knjaz Nikola želio da preuzme moralno vođstvo među Srbima. Zbog toga je 1902. oženio svog sina Mirka Natalijom Konstantinović, iz porodice bliske Obrenovićima. Kakve god uspjehe da je imao, oni su bili kratkoročni, kao i njegovi snovi da na prijesto Srbije dovede sebe ili nekog od svojih sinova. Ubistvo kralja Aleksandra i kraljice Drage u Majskom prevratu, koje je izvršila grupa oficira predvođena Dragutinom Dimitrijevićem Apisom i postavljanje Petra Karađorđevića za kralja Srbije zapečatili su Nikoline želje.[3] Nikoli je to sve teško palo, pošto je Srbija Karađorđevića umjesto Crne Gore postala novi ljubimac Rusije na Balkanskom poluostrvu. Knez Nikola je kao ruski saveznik objavio rat Japanu. Međutim usled velike geografske udaljenosti, učešće Crne Gore u rusko-japanskom ratu je bilo samo simbolično, jer je time iskazivala svoju zahvalnost Rusiji zbog pomoći u ratu protiv Turske. Crnogorski vojnici su se nalazili u neznatnom broju u vojnim jedinicama ruske vojske. Ustav iz 1905. Uredi Detaljnije: Izbori u Crnoj Gori 1905., Nikoljdanska skupština, Nikoljdanski ustav i Narodna skupština Knjaževine Crne Gore Pozorište „Zetski dom“ u kome je sazvana skupština i proglašen Ustav Crne Gore 1905. U unutrašnjoj politici knjaz Nikola je bio previše svojevoljan i netrpeljiv i, uprkos nekim uspjesima, otuđio je od sebe veliki dio svojih saradnika, crnogorskih glavara i gotovo svu narodnu inteligenciju, školovanu u Beogradu.[22][23] Majski prevrat i uspostavljanje stabilnog parlamentarnog poretka u Srbiji je dovelo do rasta političkog prestiža Srbije. U tim okolnostima opozicija je tražila uspostavljanje ustavne vladavine i ujedinjenje Srbije i Crne Gore. U Rusiji car Nikolaj II je poslije poraza u rusko-japanskom ratu i Ruske revolucije bio prinuđen da donese ustav. U takvim okolnostima knjaz Nikola se odlučio za prelaz na ustavnu vladavinu i sazove ustavotvornu skupštinu.[24] Dao je zemlji ustav 6. decembra 1905. poznat pod nazivom Nikoljdanski ustav jer je donet na Svetog Nikolu. Knez Nikola nije htio da preda vlast; prvi crnogorski Ustav mu je ostavio neograničenu vlast. Prema ustavu, knez je imao pravo da odobrava zakone, da predlaže zakone, da postavlja ministre i izdaje dekrete. Dio članova skupštine je postavljao knez, a ostatak je biran na izborima. Narodna skupština je imala pravo da diskutuje o zakonima i predlaže budžet.[22] Za prvog predsednika Ministarskog savjeta po donošenju ustava knez je imenovao Lazara Mijuškovića. Darivanjem ustava narodu 1905. knez Nikola nije izmijenio i prirodu režima svoje lične vladavine. Nikola je jasno stavio do znanja da ne želi političke stranke i bilo kakvu opoziciju. Davanje Ustava 1905. nije mnogo popravilo uzajamno nepovjerenje. Knez Nikola 1906. Uprkos Nikolinim mjerama predostrožnosti, skupština izabrana 1906. je pokušala da mu se suprotstavi. Narodna skupština je postala scena žestokih obračuna pristalica i protivnika kneza Nikole. Uslijedio je niz kratkoročnih političkih saveza, smjenjivanje vlada i stvaranje ogorčenog političkog rivalstva. Protivnici kneza su predvođeni kneževim rođakom Šakom Petrovićem Njegošem organizovani u Klub narodnih poslanika i u narodu su bili prozvani klubašima. Klubaši su podržavali tiješnje veze sa Srbijom i jugoslovensku ideju. Ne čekajući da joj novoizabrana skupština izglasa nepovjerenje, Mijuškovićeva vlada je podnijela ostavku u novembru 1906. Mandat za sastavljanje vlade knez je povjerio klubašu Marku Raduloviću. U drastičnim obračunima političkih protivnika režim najčešće nije birao sredstva, ali ni opozicija. Radulović je februara 1907. podnio ostavku. Mandat za sastav nove povjeren je Andriji Radoviću, kojeg je knez Nikola, za razliku od prethodnika Radulovića, smatrao svojim čovjekom, odanim i poslušnim.[25] Klubaši su u februaru 1907. osnovali Narodnu stranku, prvu političku stranku u Crnoj Gori. Kako bi se uspostavila protivteža u Skupštini, skupštinska manjina koja je okupljala od kneževe konzervativne pristalice je organizovana u Pravu narodnu stranku, u narodu poznatu kao pravaši. Predvodio ih je Lazar Mijušković.[26] Da bi napravio balans, knjaz je predložio dvjema strujama da obrazuju koalicionu vladu, što većina (klubaši) nije prihvatila, a vlada Andrije Radovića je podnijela ostavku. Novu vladu, aprila 1907, obrazovao je Lazar Tomanović, porijeklom iz Boke, koji nije pripadao nijednoj političkoj grupaciji u skupštini. Jula 1907. knez je raspustio Crnogorsku narodnu skupštinu, zabranio rad Narodnoj stranci i izlaženje lista Narodna misao.[23] Narodna stranka je odlučila da bojkotuje izbore 1907. zbog kneževih loših odnosa sa Srbijom. Neki klubaški prvaci su bili hapšeni, poput Lazara Sočice, dok su mnogi klubaši, poput Andrije Radovića i Marka Dakovića emigrirali. Kulminaciju takvog stanja predstavljaju Bombaška i Vasojevićka afera, čije će se posljedice u političkom životu Crne Gore osjećati i kasnije. Bombaška afera 1907. i Vasojevićka afera 1909. svoj epilog su dobile na sudskim procesima u Cetinju i Kolašinu, na kojima su protivnici režima osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne. Na sudskom procesu u Kolašinu osuđeni na smrt koji su bili u rukama vlasti su i strijeljani. Iako postoje pojedine uzročno-posljedične veze između Bombaške i Vasojevićke afere, to su dva odvojena istorijska događaja koji nemaju podudarnosti, osim opšteg političkog konteksta. Aneksiona kriza Uredi Detaljnije: Aneksiona kriza Proklamacija Crnogorcima povodom aneksije Bosne i Hercegovine Austrougarski monarh Franc Jozef je 6. oktobra 1908. formalno proglasio aneksiju Bosne i Hercegovine. Odnosi izmjeđu Cetinja i Beča su ubrzo došli do granice pucanja. Neko vrijeme se činilo da se kriza može riješiti samo ratom.[27] Knez Nikola je iskoristio Aneksionu krizu i djelovao je kao da je on neosporni vođa svih Južnih Slovena.[26] Knez Nikola je unaprijed doznao za predstojeću aneksiju iz ruskih krugova. Njegova prva reakcija izrečena austrougarskom poslaniku na Cetinju je bila umjerena; kralj je žalio zbog aneksije, ali je zatražio kao kompenzaciju dio Hercegovine u cilju očuvanja dobrosusjedskih odnosa. Austrougarski poslanik je razuvjerio Nikoline želje, ponudivši za crnogorsko održavanje dobrosusjedski odnosa izmjenu Člana 29. Ovaj prijedlog nije odobrovoljio kneza Nikolu. U obraćanju crnogorskom narodu, Nikola je biranim riječima osudio aneksiju kao kršenje odredaba Berlinskog kongresa.[28] Odnosi Crne Gore i Srbije su bili zategnuti od Bombaške afere, ali je zajednička strepnja natjerala dvije vlade da se izmire. Kralj Petar je oklijevao da se izmiri sa svojim tastom, ali je ipak uslišio želju svog ministra spoljnih poslova Milovana Milovanovića. Milovanović je predložio da dvije zemlje djeluju „zajedno, rame uz rame, kao pravi sinovi jedne porodice“ u cilju ostvarivanja autonomije Bosne i Hercegovine, podjeli Novopazarskog sandžaka i ukidanju Člana 29. Milovanović je 8. oktobra na Cetinje poslao Jovana Jovanovića kao specijalnog izaslanika srbijanske vlade, čime je pokrenut proces ponovnog približavanja.[29] Isto tako, knez Nikola je poslao u Beograd brigadira Janka Vukotića, kraljičinog rođaka, da pregovara o crnogorsko-srbijanskom savezu. Vukotić je u Beogradu sklopio ofanzivno-defanzivni savez Crne Gore i Srbije protiv Austrougarske po kom su dvije države podijelile interesne sfere u Bosni i Hercegovini i obavezale se da će jedna drugoj priteći u pomoć u slučaju rata protiv Austrougarske. Vukotićeva misija je bila prvi opipljivi znak poboljšanja odnosa dvije države, izazvan u cijelosti austrougarskom politikom.[30] Kralj Crne Gore Uredi Krunisanje za kralja Uredi Krunisanje kralja Nikole i proglašenje Kraljevine Crne Gore. (u Cetinju na Veliku Gospojinu, 1910) Knjaževska proklamacija od 28. avgusta 1910. Kraljevska standarta Nikole I Petrovića-Njegoša Tokom 1909. knez Nikola je pokrenuo niz diplomatskih akcija sa ciljem internacionalizacije crnogorskog pitanja. Pozvao je italijansku, francusku i austrougarsku flotu da uplove u Bar. Nekoliko oficira ovih flota je posetilo kneza Nikolu na Cetinju. Svi oficiri su otišli iz Crne Gore sa utiskom da će se na pedesetu godišnjicu vladavine Nikola krunisati za kralja.[31] To je nagovijestio sam Nikola u svojem novogodišnjem obraćanju. Pitanje Nikolinog krunisanja za kralja je bilo tema pisanja srbijanskih i crnogorskih novina početkom 1910. U većini srbijanskih medija mogućnost Nikolinog krunisanja za kralja je primljena negativno. Postavljalo se pitanje da li će Nikolin zet, kralj Petar, posjetiti ceremoniju, što bi bilo znak da Srbija priznaje proglašenje Crne Gore za kraljevinu. Predsjednik srbijanske vlade i vođa Narodne radikalne stranke Nikola Pašić je smatrao da bi Nikolino krunisanje sukobilo dinastije Petrovića-Njegoš i Karađorđevića i dovelo do podjele srpstva u dva suprotstavljena tabora.[32] Vlada Crne Gore je čekala neko vrijeme pre iznošenja zvaničnog saopštenja o organizovanju proslave pedesete godišnjice. Aprila 1910. stvoren je organizacioni odbor na čelu sa mitropolitom crnogorskim Mitrofanom Banom. Dan pre početka proslave, Cetinje je prvi put osvijetljeno električnom energijom. U krugu šire rodbine: veliki knez Nikolaj Nikolajevič Romanov, knez Franc Batenberg, princeza Vjera, princeza Ksenija, prestolonasljednik Danilo, princ Mirko, princ Petar, Milica Petrović Njegoš, kneginja Ana Batenberg, kraljica Jelena, kraljica Milena, kralj Nikola, velika kneginja Milica Romanov, kralj Viktor Emanuel, princeza Natalija, princeza Jelena Karađorđević, kneginjica Marina Petrovna Nikolajevič i prestolonasljednik Aleksandar Karađorđević. Srbijansku delegaciju su predvodili, Nikolin unuk prestolonasljednik Aleksandar, ministar odbrane Stepa Stepanović, načelnik generalštaba Radomir Putnik i komandant 9. pešadijskog puka 9. divizije nazvane po knezu Nikoli, i još nekoliko oficira. Kraljeva unuka, princeza Jelena Karađorđević je došla na obilježavanje godišnjice kao privatno lice.[32] Na pedesetu godišnjicu svoje vladavine, knez Nikola se 28. avgusta 1910. proglasio kraljem, u skladu sa peticijom iz Narodne skupštine. U isto vrijeme je postao počasni feldmaršal ruske vojske. Trodnevnoj svečanosti krunisanja prisustvovali su bugarski kralj Ferdinand sa sinom Borisom, italijanski kralj Vitorio Emanuele sa kraljicom Jelenom, knez Franc Jozef Batenberg, grčki prijestolonasljednik Konstantin, ruski veliki kneževi Petar i Nikola Nikolajevič sa suprugama velikim kneginjama Milicom i Anastasijom. Pretvaranjem Kneževine u Kraljevinu crnogorski vladar je računao na podizanje ličnog prestiža i ugleda dinastije Petrovića-Njegoša, a na drugoj strani poboljšavanje svog „poljuljanog“ ugleda usled obračuna sa političkim protivnicima apsolutizma.[33] Balkanski ratovi Uredi Detaljnije: Balkanski ratovi i Crna Gora u Balkanskim ratovima Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Kraljevska proklamacija od 7. oktobra 1912.. Kralj Nikola sa prinčevima Danilom i Mirkom trijumfalno ulazi u Skadar 30. aprila 1913. Kralj Nikola I se ubrzo okrenuo protiv Osmanskoga carstva za vrijeme Istočnog problema, kako bi zadao poslednji udarac Osmanlijama u Evropi. Stupio je 1912. godine u savez sa ostalim pravoslavnim hrišćanskim monarhijama Balkana — Srbijom, Grčkom i Bugarskom i do 1913. godine Crna Gora je znatno proširila svoje teritorije. Crnogorska vojska spojila se sa Vojskom Kraljevine Srbije i podijelila Sandžak, prodrla ka Kosmetu zauzevši Metohiju i napredovala u Skadarski sandžak. Kralj Nikola je prkosio Velikim silama i opsjeo Skadar, uprkos činjenici da su Velike sile blokirale obalu Crne Gore. Oko 10.000 crnogorskih boraca je poginulo osvajajući Skadar od Osmanskih snaga pod vođstvom Esad-paše. Dalja učešća u Balkanskim ratovima, crnogorska vojska je prošla kao dio Srpske vojske. Iste godine je Bukureštanskim mirom uspostavljen novi poredak na Balkanu. Uprkos crnogorskim vojnim uspjesima, Crna Gora je morala predati veliki broj teritorija, uključujući i Skadar, novostvorenoj Albaniji zbog zalaganja Austrougarske i drugih velikih sila. Tokom i nakon Balkanskih ratova odnosi Rusije i Crne Gore bili su zategnuti. Kralj se zamjerio Rusiji zbog njene nespremnosti da podrži crnogorske zahtjeve u vezi sa Skadrom, kao i odbijanjem Rusije da pomogne u isplati crnogorskih ratnih troškova.[34] Nikola je pokazao svoje nezadovoljstvo ruskim ponašanjem u zahtjevu carici Aleksandri da zatvori Djevojački institut na Cetinju, koji je osnovala carica Marija, iako je četiri godine ranije hvalio institut kao centar slovenske kulture.[34] Kraljevina Crna Gora poslije Balkanskih ratova. Na unutrašnjoj politici, ovo je bilo vrijeme kada je politička opcija ujedinjenja sa Srbijom dobila na značaju. Među narodom, vojskom, političkim krugovima i u vladi ideja o ujedinjenju je bila jaka.[35] Uzaludni napori oko zauzimanja Skadra su dodatno poljuljali ugled kralja Nikole i njegovih sinova, ali je siromaštvo i zaostalost Crne Gore i dalje bio glavni razlog ideje za ujedinjenjem. [35] Ideja ujedinjenja je najjače zagovornike imala u Jovanu Đonoviću i Todoru Božoviću, a potencijalnog vođu u Andriji Radoviću.[36] Novoizabrana Narodna skupština je u potpunosti podržavala bliske veze sa Srbijom[37], a spoljna politika vlade Janka Vukotića je bila smišljena tako da se u potpunosti oslanjala na saradnju sa Srbijom.[37] Prvi svjetski rat Uredi Detaljnije: Prvi svetski rat i Crna Gora u Prvom svetskom ratu Kralj Nikola sa svojim Načelnikom Štaba, Božidarom Jankovićem, na Vetrenom Mlinu. U Prvom svjetskom ratu, kralj Nikola je prvi ponudio pomoć Srbiji da odbiju Austrougarsku sa Balkanskog poluostrva, uprkos pokušajima Beča da Crna Gora ostane po strani.[38] Kralj Nikola je 6. avgusta 1914. u kraljevskom proglasu optužio Austrougarsku da je dug vremenski period opstruisala srpski nacionalni razvoj i radila protiv interesa Južnih Slovena.[39] Raspored i jačina crnogorske vojske, kao i njihova ofanzivna dejstva bila su određena željom kralja Nikole da zauzme Boku Kotorsku, jugoistočnu Hercegovinu i dijelove Dalmacije. Razvoj događaja je pokazao slabe strane ovog plana i nerealne želje kralja Nikole, što su kritikovale srbijanska i ruska vlada.[40] Stoga su srbijanska i crnogorska komanda avgusta 1914. pristupile izradi zajedničkog plana vojnih operacija i razmijenile delegate; brigadir Jovo Bećir je delegiran u srbijansku Vrhovnu komandu, a general Božidar Janković i pukovnik Petar Pešić u crnogorsku Vrhovnu komadnu. Osnovna ideja je bilo da dvije trećine crnogorske vojske u saradnji sa srbijanskom Užičkom vojskom izvede ofanzivu u istočnu Bosnu. Srbijansko-crnogorska ofanziva iz septembra 1914. se zaustavila pred Sarajevom i Vlasenicom. Ovaj prodor crnogorske i srbijanske vojske je izazvao radost u istočnoj Bosni, naročito među srpskim stanovništvom, i primorao generala Oskara Poćoreka da reorganizuje svoju vojsku i pokrene uspješan protivnapad. Bećir se nije dugo zadržao na mjestu crnogorskog delegata pri srbijanskoj vrhovnoj komandi, pošto je podnio ostavku 13. oktobra zbog jake težnje za pripajanjem Crne Gore Srbiji koja je vladala u srbijanskoj vojsci. Najglasniji među srbijanskim oficirima bili su članovi organizacije Crna ruka, a njihov vođa Dragutin Dimitrijević Apis imao je svoje planove za ujedinjenje, koje je uključivalo i ubistvo kralja Nikole u slučaju potrebe.[41][42] Srbijanska vlada se branila da je stav Crne ruke stav pojedinaca i da nije službena politika. Iako se čini da je kralj Nikola prihvatio ovakvo objašnjenje, nije imenovao novog crnogorskog delegata, već je ovlastio generala Božidara Jankovića za svog predstavnika pri srbijanskoj vrhovnoj komandi. Tako je Janković istovremeno bio načelnik crnogorske Vrhovne komande, srbijanski delegat u crnogorskoj Vrhovnoj komandi i crnogorski delegat u srbijanskoj Vrhovnoj komandi. Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Kraljevska proklamacija Hercegovcima, Bosancima i Dalmatincima od 1915.. Uspješna prva ratna godina je podigla međunarodni ugled Srbije. Prestiž Srbije je postao očigledan kako je srbijanska vlada odlučila da definiše svoje ratne ciljeve na sastanku u Nišu 7. decembra 1914. Dokument, poznat kao Niška deklaracija, izneo je potrebu posljeratnog ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca. Crna Gora je polako gurana na marginu procesa izgradnje posljeratne države, a ovaj potez Srbije podržavale su Rusija, Francuska i Ujedinjeno Kraljevstvo.[43] Kralj Nikola i njegovi najbliži saradnici su imali rezerve u pogledu ujedinjenja i pokušali su da osiguraju specijalan položaj za Crnu Goru u bilo kakvoj budućoj jugoslovenskoj državi. Nikolin emisar u SAD Jovan Matanović je predstavio trijalističko uređenje jugoslovenske države koju bi činile Srbija, Crna Gora i Hrvatska. Princ Danilo je ponudio da status Crne Gore u Velikoj Srbiji bude sličan statusu Kraljevine Bavarske u okviru Njemačkog carstva.[36] Vodeći nezavisnu spoljnu politiku, kralj Nikola je pokušao da konsoliduje svoju sve nesigurniju poziciju i osigura da Crna Gora sa njim na čelu budu na ravnoj nozi sa Srbijom. Stoga je predstavio posebne teritorijalne zahtjeve Crne Gore sve do ušća rijeke Maće u Albaniji i jadransku obalu do ušća Neretve ili Splita na sjeveru, cijelu Hercegovinu i dio Bosne. Nadao se mogućnosti da zajedno sa Italijom dejstvuje po Dalmaciji čim ona uđe u rat na strani Antante. Pokušao je da bude i vojno nezavisan imenujući brigadira Mitra Martinovića za svog specijalnog predstavnika u Rusiji. Krajem juna 1915, nakon što je srbijanska vojska zauzela dio sjeverne Albanije, kralj Nikola je, uprkos Jankovićevim protestima, naredio Starosrbijanskom odredu brigadira Radomira Vešovića da zauzme Skadar.[44][45] Janković je podnio ostavku i zamjenjen je pukovnikom Pešićem. Zauzimanje Skadra je oštetilo ugled kralja Nikole među savezničkim vladama. Od zauzimanja Skadra odnosi između Srbije i Crne Gore ušli su u novu fazu, koje je odlikovalo otvoreno neprijateljstvo komandnih struktura Srbije i Crne Gore i kritike sa srbijanske strane.[45] U avgustu 1915. kralj Nikola je izjavio Pešiću da do ujedinjenja može doći samo po njegovoj smrti, pod uslovom da Crna Gora i njena dinastija budu ravnopravne.[36] Istovremeno sa austrougarsko-njemačko-bugarskom ofanzivom na Srbiju počela je austrougarska ofanziva na Crnu Goru. U oktobru 1915. kralj Nikola nije dozvolio brojčano slabijoj crnogorskoj vojsci da se sa glavninom srbijanske vojske povuče na Jadransku obalu. Sandžačka vojska je štitila povlačenje srbijanske vojske boreći se protiv austrougarskih snaga kod Kalinovika, Klobuka i Foče, a 6. i 7. januara je odnijela pobjedu u Mojkovačkoj bici. Međutim, stanje na lovćenskom frontu je bilo drugačije. Austrougarska pješadija je bila šest puta brojnija, a sama Austrougarska je imala 12 puta više topova od Crne Gore.[46] U tako teškoj situaciji prvi put od početka rata sazvana je Narodna skupština, koja je primorala vladu Mila Matanovića na ostavku. Odlučeno je da bi Crna Gora trebalo da se ugleda na primjer Srbije, da borbom kupuje vrijeme za povlačenje. Kralj Nikola je jedva uspio da imenuje novu vladu Lazara Mijuškovića.[47] U decembru 1915. godine kralj Nikola je pokušao da pregovara sa Austrougarskom oko separatnog mira čime je izgubio kredibilitet pred silama Antante.[48] Austrougarska vojska je 6. januara pokrenula ofanzivu na Lovćen. Dva dana kasnije počela su dejstva sa ratnih brodova iz Tivatskog zaliva i Jadranskog mora.[49] Austrougarska Treća armija je uprkos jakom otporu 11. januara zauzela Lovćen. Takvo brzo austrougarsko napredovanje je davalo utisak slabog otpora i panika je zahvatila Crnu Goru, što je rđavo odjeknulo na ostalim frontovima. Nedostatak ratnog materijala je pojačalo rastrojstvo i slabilo uverenje u uspjeh otpora. Crnogorska Vrhovna komanda je 11. januara zatražila primirje, ali je austrougarska strana zahtijevala bezuslovnu kapitulaciju i predaju srbijanske vojske koja se još uvijek nalazila u Crnoj Gori.[49][47] Kralj Nikola je još jednom ponovio da je njegova namjera da se vodi odsudna bitka, ali kako do nje nije nikada došlo, pojavile su se sumnje da on samo sprečava zajedničko povlačenje crnogorske i srbijanske vojske.[47] Uprkos željama političara da se pristupi pregovorima, neki vojni zapovjednici, poput Janka Vukotića, tražili su borbu ili odstupanje prema Albaniji. Austrougarske snage su 13. januara ušle u Cetinje i prodorom duž primorja i kod Podgorice odsjekle odstupanje crnogorske vojske prema Albaniji. Crnogorska vlada je 16. januara pristala na bezuslovnu kapitulaciju, ali je odbila da preda srbijanske vojnike koji su se još uvijek nalazili u Crnoj Gori.[50] Kralj Nikola je 19. januara, ispostaviće se zauvijek, napustio Crnu Goru i izbjegao u Brindizi. U Crnoj Gori je ostao princ Mirko.[51] Crnogorska vojska je kapitulirala 25. januara 1916. što je de facto bio i kraj postojanja crnogorske države. Izbjeglištvo Uredi Detaljnije: Crnogorske Vlade u egzilu (1916—1922) U izbjeglištvu u Francuskoj 1916. Prvi red: kralj Nikola i kraljica Milena. Drugi red, sleva nadesno: princeza Vera, princeza Ksenija, princeza Milica (supruga knjaza Danila), M. Mijušković, predsednik Saveta, i knjaz Danilo, u Lionu. Nj. V. Kralj Nikola sa Ministrom Predsednikom Mijuškovićem u Bordou Kralj Nikola i kralj Viktor Emanuel u Francuskoj 1917. Kralj Nikola je iz Italije otputovao za Francusku, u Lion, a zatim ga je francuska vlada preselila u Bordo. Kralj Nikola je u maju prešao u parisko predgrađe Neji, a crnogorska vlada se ovamo preselila u avgustu 1916. Kralj i vlada su u Francuskoj nastavili da predstavljaju Crnu Goru, ali više nisu imali svoju vojsku, za razliku od srbijanske vlade.[51] Pitanje ujedinjenja Srbije i Crne Gore je pogoršano kako su obije vlade sada bile u izgnanstvu.[51] Kralj Nikola nije odobravao skupljanje dobrovoljaca za srbijansku vojsku među crnogorskim iseljenicima u Južnoj Americi koje je vodio Špiro Poznanović u ime srbijanske vlade.[52] Kralj Nikola je pokušao da konsoliduje svoju moć. Međutim, samo je u Italiji našao dovoljno podrške za svoje ciljeve, koja se protivila uspostavljanju jugoslovenske države. Francuska je podržavala ujedinjenje.[53] Položaj kralja se nije popravio, a ujedinjenje Crne Gore i Srbije je postalo glavna tema među crnogorskim emigrantima. Emigranti su bili podijeljeni u sve manji broj kraljevih pristalica i sve širu opoziciju. Zbog toga je kralju postalo sve teže da obrazuje stabilnu vladu. Zbog sukoba sa nekim članovima dinastije i na kraju samim kraljem, Lazar Mijušković je podnio ostavku, optuživši kralja da izaziva probleme koje će opstruisati ujedinjenje.[53] Vladu je zatim obrazovao Andrija Radović, kome je uspjelo da popravi položaj kralja i vlade. Međutim, upravo je Radović bio glavni zagovornik stava da je istorijska uloga Crne Gore završena. Predložio je da se najstariji muški članovi dinastija Petrović-Njegoš i Karađorđević smjenjuju na prijestolu ujedinjene države. Kralj je ponavljao da nije protiv ujedinjenja, ali je odugovlačio da odgovori na nekoliko zahtjeva svog premijera. Zbog toga je Radović podnio ostavku u januaru 1917. i zamijenjen je brigadirom Milom Matanovićem. Matanović je u ime cijele vlade upozorio kralja da je krajnje vrijeme da povede pregovore o ujedinjenju i da u narodu može doći do pobune zbog Nikolinog kolebanja. Kralj se oglušio o Matanovićeve prijedloge, pa je i on podnio ostavku. Zatim je kralj povjerio mandat Evgeniju Popoviću, konzulu u Rimu, koji je uživao italijansku podršku. Kralj Nikola je uspio da obezbijedi odanost ministara do kraja rata, ali on i njegove političke pristalice su izgubili svako povjerenje u narodu.[54] U međuvremenu su kraljevi protivnici osnovali Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje, koji je finasirala Srbija.[55] Na čelu odbora nalazio se Andrija Radović. Komitet je bio aktivniji i uspješniji od kralja i njegove vlade. Do početka 1918. postalo je jasno da je kralj izgubio sve svoje saveznike i izgubio naklonost svih velikih sila, izuzev Italije.[56] Kralj i vlada su vodili propagandni rat protiv Odbora, optužujući ih avgusta 1918. za veleizdaju Crne Gore i jugoslovenske ideje. Optužnicu protiv Odbora je u glasu Crnogorca potpisao ministar unutrašnjih poslova Niko Hajduković. Ona je predstavljala posljednji pokušaj spasavanja nezavisne Crne Gore i njene dinastije. Ovakva optužba protiv Radovića, glavnog zagovornika jugoslovenske ideje među Crnogorcima, naišla je na osudu britanskog ministarstva spoljnih poslova. Ova optužnica nije bila glavni razlog savezničkog napuštanja kralja Nikole, ali je predstavljala njegovu posljednju fazu.[56] Kraljevska proklamacija od 20. oktobra 1918. u Glasu Crnogoraca. U sljedeća dva mjeseca Centralne sile su poražene na Solunskom i Zapadnom frontu. Srbijanska vojska je preuzela kontrolu nad Crnom Gorom od Centralnih sila. Savezničke misije Srbije, Italije, Francuske, Ujedinjenog Kraljevstva i SAD su zadužene da privremeno okupiraju i uspostave kontrolu nad Crnom Gorom. Početkom oktobra 1918. započete su razne inicijative da formalizuju ujedinjenje kako se rat bližio kraju. Vlada Srbije je 15. oktobra osnovala Centralni izvršni odbor za ujedinjenje Srbije i Crne Gore, koji su činila po dva jaka zagovornika ujedinjenja iz Srbije i Crne Gore. Odbor je 25. oktobra u Beranama odlučio da sprovede nove izbore. Na izborima su učestvovale dvije liste, zelena i bijela. Zelenu listu su činili konzervativne pristalice kralja Nikole predvođene Špirom Tomanovićem koje su se zalagale za uslovno ujedinjenje. Bijelu listu su činile pristalice bezuslovnog ujedinjenja predvođene Gavrilom Dožićem. Bijeli su predstavljali kralja kao neprijatelja demokratije, izdajnika naroda i dinastičkih ciljeva. Izbori su održani 19. novembra 1918. Bijeli su pobjedili u svim mjestima, osim na Cetinju, dok su u Bijelom Polju, Plavu i Gusinju povjerenike izabrale lokalne zajednice. Rezultati izbora su postali očigledni i prije zvaničnog objavljivanja. U posljednjem pokušaju da zaštiti nezavisnu Crnu Goru, Italija je pokušala da zauzme Cetinje i proglasi obnovu crnogorske države. Napad je počeo iz Boke Kotorske, ali se italijanska vojska povukla zbog mogućnosti rata sa Srbijom i zbog pritiska Saveznika. Zbacivanje sa crnogorskog prijestola Uredi Detaljnije: Podgorička skupština Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Odluka Podgoričke skupštine od 26. novembra 1918.. Velika narodna skupština je konstituisana 24. novembra 1918. u Podgorici, a ne u prijestonici Cetinju. Skupština je 26. novembra 1918. optužila Nikolu za izdaju, zbacila ga sa prijestolja Kraljevine Crne Gore i ubrzo mu zabranila povratak u Crnu Goru. Istog dana Skupština je izglasala prisajedinjenje Kraljevini Srbiji. Odluka je izvršena nekoliko dana kasnije, 29. novembra. Vikizvornik ima izvorni tekst povezan sa člankom Kraljevska proklamacija od 15. januara 1919.. Zbačeni kralj i njegova vlada Crne Gore u egzilu su za ovo čuli od francuske obavještajne službe. Nikola je odbacio odluke skupštine, nazvavši je nezakonitom i pozivajući se na Nikoljdanski ustav. Pozvao je Crnogorce da ne prihvate ujedinjenje. Premijer Evgenije Popović je napisao protest velikim silama. Zeleni, predvođeni Krstom Popovićem i bivšim ministrom Jovanom Plamencem, uz podršku Italijana su promjenili svoje ciljeve u potpunu nezavisnost Crne Gore i na Božić 1919. podigli Božićnu pobunu. Međunarodna zajednica se usprotivila ustanku i srbijanska vojska je ugušila ustanak, razbivši pobunjeničke opsade Cetinja i Nikšića. Većina ustanika je amnestirana, ali neki su vodili gerilski otpor sve do 1926. Tokom Pariske mirovne konferencija, predstavnik crnogorskog kralja je pozvan da održi govor u kojem je protestovao zbog aneksije, ali za potpisivanje Versajskog mira, pozvani su samo projugoslovenski predstavnici Crne Gore. Na ovoj konferenciji priznata je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, ali je crnogorsko pitanje ostavljeno da se riješi kasnije zbog ustanka u Crnoj Gori. Smrt i sahrana van otadžbine Uredi Grobnica kralja Nikole i kraljice Milene u Sanremu Dvorska crkva na Cetinju u koju su 1989. preneseni posmrtni ostaci kralja Nikole Poslije Prvog svjetskog rata Crna Gora je ujedinjena sa ostalim zemljama Južnih Slovena u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Sve do smrti kralja Nikole Italija je pomagala njegove težnje za obnovom Kraljevine Crne Gore. Italija je podržavala crnogorsku izbjegličku vladu do kraja 1921, koja je upućivala memorandume Društvu naroda, protestujući zbog „izdaje Crne Gore od strane sila“.[57] Nikola je preminuo u Antibu 1921. Po želji njegove kćeri kraljice Jelene, sahranjen je u ruskoj crkvi u Sanremu.[58] Nezavisnost Crne Gore velike sile priznavale su sve do 1922. kada su sve prihvatile jugoslovensku vlast. Sahrana na Cetinju Uredi Detaljnije: Sahrana kralja Nikole na Cetinju Posmrtni ostaci kralja Nikole, kraljice Milene, princeza Ksenije i Vjere su preneseni iz crkava u San Remu (Italija) i Kanu (Francuska)[59] i 1. oktobra 1989. godine sahranjeni u Dvorskoj crkvi na Cetinju, uz najviše počasti.[60] Titule Književni rad Uredi Kovčezi kralja Nikole i kraljice Milene pokriveni srpskom trobojkom, po vlastitoj želji. U San Remu su počivali do 1989. godine kada bivaju vraćeni u otadžbinu. Spomenik kralju Nikoli u Podgorici Knjaz i kralj Nikola je uglavnom pisao rodoljubive pjesme, zatim epske spjevove i drame u stihu, među kojima je najpoznatija i najizvođenija Balkanska carica. Druge drame su mu bile Husein-beg Gradaščević i Knjaz Arvanit.[61][62] Bio je poznat i kao izuzetan besjednik. Pjesmu Onamo, `namo! ispjevao je 1866, neposredno poslije sklapanja saveza sa knezom Mihailom Obrenovićem za zajedničku borbu Srbije i Crne Gore za oslobođenje srpskog naroda od Turaka. Pjesma je zbog svojih oštrih riječi bila neprikladna za državnu himnu. Bila je narodna himna i himna nekih rodoljubivih društava. Umjesto nje, Crnogorska himna je postala pjesma Ubavoj nam Crnoj Gori, koju je napisao knežev sekretar Jovan Sundečić. Pjesmu Onamo, `namo! je Bogdan Popović unio u Antologiju novije srpske lirike (1911). Štampana je i u antologijama rodoljubive poezije Pesme domovini Trifuna Đukića (1938), kao i u drugim antologijama srpskog rodoljubivog pjesništva. Porodično stablo Porodica Vidi još Napomene Crnogorska knjizevnost Reference Literatura

jako lepo očuvano EXTRA RETKO U PONUDI! Karl Marks REVOLUCIJA I KONTRAREVOLUCIJA U NEMAČKOJ 1914. Socijalistička knjižara Beograd Karl Hajnrih Marks (nem. Karl Heinrich Marx; Trir, 5. maj 1818 — London, 14. mart 1883) je nemački filozof enciklopedijskog uma, politički ekonomista, istoričar, novinar, sociolog, mislilac i najveći kritičar kapitalizma i teoretičar socijalističke misli, vođa radničkog pokreta i vodeća ličnost Prve internacionale. Rođen je u Triru u obrazovanoj porodici pravnika, posle gimnazije studirao je pravo u Bonu i Berlinu ali se paralelno bavio i filozofijom, političkom ekonomijom, istorijom, sociologijom, novinarstvom i umetnošću. U toku i nakon studija postao je član mladohegelovskog Doktor kluba. Doktorirao je u Jeni 1841. sa temom iz istorije filozofije: Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode. Bio je glavni urednik Rajnskih novina u Kelnu 1842. koje je pruska vlada ubrzo zabranila. U Parizu 1843. je pokrenuo Nemačko-francuske godišnjake i upoznao svog kasnijeg 40-godišnjeg prijatelja i saradnika Fridriha Engelsa. Nakon progona iz Francuske 1845. preselio se u Brisel. Tamo je sa Engelsom stekao priznanje za pisanje a njegova socijalno-politička orijentacija je sazrela. Pridružio se jednoj tajnoj levičarskoj grupi Savez pravednih u Londonu. 1848. je organizovao prvi Rajnski demokratski kongres u Nemačkoj i suprotstavio se pruskom kralju zbog raspuštanja pruske skupštine. Kada je prognan iz Nemačke i ponovo iz Francuske, konačno se preselio u London 1849. gde je proveo ostatak života. Radio je kao evropski dopisnik za Njujork tribjun (1851—62). Gotovo ceo život je proveo u emigraciji, (Francuska, Belgija, V. Britanija), često proganjan i u velikoj materijalnoj oskudici. Svestrano je učestvovao u osnivanju i političkom organizovanju radničkog pokreta u evropskim industrijskim centrima. U svojim delima stvorio je potpuno nov i originalan pogled na svet i društvo, novu interpretaciju svetske istorije i izložio analizu društvenih odnosa. Smatra se za jednog od osnivača moderne sociologije. Njegova misao svoje izvore ima u evropskom humanizmu, engleskoj političkoj ekonomiji, nemačkom klasičnom idealizmu i socijalnom utopizmu. Njegov pisani opus je impozantan; smatra se pojedinačnim piscem koji je izvršio najveći uticaj na svetsku istoriju. Teško je izdvojiti koje mu je delo najuticajnije. Iz interpretacija njegovih pogleda i teorijskog rada i pisanih dela izrastao je jedan od najdominantnijih pravaca u evropskoj i svetskoj filozofiji XX veka: marksizam. Neki smatraju da je njegovo najznačajnije delo „Kapital“ (prvo izdanje 14. septembar 1867), u kojem je praktično uspostavio i modernu političku ekonomiju kao nauku. Njegova anticipacija novog komunističkog društva delimično je izložena u Komunističkom manifestu (u čijem pisanju je učestvovao i Fridrih Engels). Osnovne ideje Manifesta će kasnije uticati na formiranje i širenje komunističkog pokreta, pojavu socijalističkih revolucija i razvoj socijalizma u svetu. Njegovi pogledi na bitna filozofska, sociološka, ekonomska i politička pitanja ovde su samo fragmentarno ocrtani izlaganjem njegove biografije. Karl Marks je rođen 5. maja u Triru, vrlo katoličkom gradu, u rajnskoj pokrajni, pruskom carstvu.[1][2], kao treće dete advokata Hajnriha Marksa i Henriete Presburg. Njegovi preci su već od XVII veka bili rabini u Triru, deda Mordehaj Marks Levi, bio je rabin od 1788. do 1804.[3][4] Samo prezime Marks bilo je od skoro prezime očeve porodice. Njihovo pravo prezime Halevi prešlo je u Levi a potom od Merc u germanizovano Marks. Brat njegovog oca, Samuel, je sve do smrti 1827. bio rabin. Deda njegove majke, Henriete Presburg, odnosno Presbrok, je takođe bio rabin u Nimegeu. Karlov otac se, u stvari, zvao Heršel ali je prilikom prelaska u hrišćanstvo (1816. ili 1817.?) to ime germanizovano u Hajnrih.[5] Karlov otac, Heršel Marks, bio je prvi u porodici koji je dobio sekularno obrazovanje. Da bi izbegao antisemitizam on se opredelio za luteranstvo koje je u katoličkom Triru bilo u manjini. Za Heršela je pripajanje Porajnja Pruskoj značilo profesionalnu katastrofu jer prema Proglasu pruskog cara Fridriha Vilhelma III od 11. mart 1812. koji je regulisao prava Jevreja zabranio im je da obavljaju određena zanimanja, naročito advokaturu. Karl, njegova braća i sestre kršteni su 26. avgusta 1824. u evanđelističkoj crkvi u Triru. Luteran Hajnrih Marks hteo je svojoj deci da pruži takvo vaspitanje i obrazovanje da njegova porodica bude jednaka sa drugim i ona nisu imala jevrejsko vaspitanje. Hajnrih je 1. oktobra kupio kuću za svoju mnogobrojnu porodicu od osmoro dece: Sofija (1816), Herman (1819), Henrieta (1820), Lujza (1821), Emilija (1822), Karolina (1824) i Eduard (1826). Do svoje dvanaeste godine Karl je išao u luteransku osnovnu školu. Ništa značajnije o njegovom detinjstvu se ne zna.[6][7] Rodna kuća Karla Marksa Njegov otac je postao javni tužilac 1821., bavio se sudskim poslovima, potom je postao pravni savetnik i svoju karijeru završio je kao predsednik trirske advokatske komore.[1][4] Heršel Marks postao je relativno bogat, i posedovao je nekoliko vinograda u Mozelu. Bio je i član jedne vrste rotari kluba koji se zvao Kasino klub. Bio je poznata i ugledna ličnost u Triru. Kao čovek prosvetiteljstva, Hajnrih je bio zainteresovan za ideje filozofa Imanuela Kanta i Voltera, učestvovao je u agitaciji za ustav i reforme u Pruskoj, koja je tada bila apsolutna monarhija.[8][4] Njegov uticaj na mladog Karla bio je velik. Maternji jezik njegove majke Henrijete bio je holandski. Loše je govorila nemački. Karl prema njoj nije gajio nežna osećanja, Henrijeta Presburg, bila je polupismena holandska Jevrejka, jer je mnogo vremena posvećivala svojoj porodici.[9][4] Poticala je iz prosperitetne poslovne porodice koja je kasnije osnovala kompaniju Filips. Njen brat, Marksov ujak, Bendžamin Filips bio je bogati bankar i industrijalac, od koga će Karl i Dženi Marks kasnije često tražiti pozajmice dok su bili u progonstvu u Londonu.[10] U oktobru 1830. Karl je započeo školovanje u gimnaziji Fridrih Vilhelm koja je nekada bila isusovački koledž. Gimnaziju je pohađao do 1835. Direktor gimnazije bio je Johan Hugo Vitenbah, Kantov učenik, profesor istorije, pisac i filozof, prijatelj Karlovog oca. Gimnazija je bila žarište političkog slobodoumlja a sam Vitenbah pripadao je grupi profesora privrženih idejama francuske revolucije. Vitenbah je zajedno sa Marksovim ocem bio jedan od predvodnika Kasino kluba. Na jednom od sastanaka oni su otpevali La Marseljezu i druge revolucionarne pesme. Nakon carevog pisma trirskom gradonačelniku usledilo je zatvaranje književnog kluba Kasino.[11][4] U godinama svog ranog intelektualnog formiranja mladi Karl je imao saznanja o francuskoj revoluciji, Deklaraciji o pravima čoveka i građanina, političkoj demokratiji i Kantovoj filozofiji pod uticajem svog oca i Johana Vitenbaha. Jedan od prvih nemačkih socijalista, Ludvig Gal, živeo je u Triru do 1832. Karl se u gimnaziji ipak nije bavio nikakvom političkom aktivnošću. Tajni vladin doušnik Nohl nije ga stavio na spisak osumnjičenih. Završni ispit u gimnaziji polagao je od 17. do 23. septembra 1835. Ispit se sastojao iz veronauke, prevoda jedne Horacijeve ode sa latinskog, jednog sastava o Avgustovom carstvu, po jednog prevoda odlomka iz Ilijade, Tukidida i Sofokla sa grčkog i jednog prevoda iz Monteskjeove knjige Razmatranja o uzrocima veličine i propasti Rimljana. Iz istorije je imao pitanja o Serviju Tuliju i zauzimanju Carigrada u Petom krstaškom ratu. Završni maturski pismeni rad je bio na nemačkom jeziku: Razmišljanja mladića prilikom izbora zanimanja. Ideje koje je mladi Karl izložio u tom radu bile su pod Kantovim uticajem i one se mogu sresti i u mnogim njegovim tekstovima iz zrelog doba. Tu zadaću je ocenjivao Vitenbah: ona sadrži veliko izobilje ideja, ali joj na mnogim mestima nedostaje jasnoće i preciznosti. Neki misle da se takva kritika može primeniti i na mnoge kasnije Marksove spise. Nakon primanja završnog svedočanstva provodi vreme duž obala Mosele, zanima se za devojke i zaljubljuje u svoju buduću suprugu Dženi fon Vestfalen. Njen mlađi brat, Edgar, je bio u istom razredu gimnazije sa Karlom. Njen otac, baron Ludvig fon Vestfalen, bio je vladin savetnik, takođe luteran i pripadnik Kasino kluba. Ludvig, čovek velike kulture i izuzetne intelektualne istančanosti je mladom Karlu otvorio nove intelektualne vidike, upoznao ga sa delom: Homera, Šekspira i Servantesa. Ti pisci će ostati sve do smrti njegovi omiljeni autori. Svom predragom očinskom prijatelju, poverljivom vladinom savetniku, g. Ludvigu fon Vestfalenu... kao svedočanstvo sinovske ljubavi Karl je, kasnije, posvetio i svoju doktorsku disertaciju. Roditelji i prijatelji mladog Karla zovu nadimkom Mohr. Nakon tajne veridbe odlazi na Univerzitet u Bon 17. oktobra 1835. da studira pravo. Prvi put napušta roditeljski dom. Van porodične sredine prepušten je samom sebi. Mladi Marks[uredi | uredi izvor] Marksova diploma Univerziteta u Bonu. Karl se po očevoj želji upisao na pravni fakultet ali je osećao da ga privlači umetnost, pesništvo i književnost.[12][13] U prvom semestru univerzitetske 1835-36. godine sluša predavanja iz šest predmeta, tri od njih nisu pravni predmeti: Grčko-rimska mitologija, Pitanja o Homeru i Istorija moderne umetnosti. Postao je član Trirskog kluba, (studenata iz Trira). Gubi zanimanje za svoju porodicu. Piše pesme a otac mu se brine zbog njegovih predavanja i da mu sin ne postane tričavi stihoklepac. U drugom semestru 1836. izabran je za predsednika kluba studenata iz Trira. Obilazio je kafane, dvorane za ples, provodio veseo život nemačkih studenata. Između studentskih klubova bilo je čestih prepirki i sukoba. Klubovi su se delili na studente buržuaskog porekla i klubove aristokratskih studenata. U jednom takvom sukobu koji je prerastao u stvarni dvoboj sa aristokratskim klubom Borusija-korps Marks je u maju 1836. bio lakše ranjen u desno oko.[14] Izdaci mladog studenta Marksa bili su pozamašni. Tokom drugog semestra je popustio u učenju i pokazao otvoreno pomanjkanje interesa za studij prava. U tom semestru jedino predavanje koje je bilo ocenjeno kao marljivo i pažljivo pohađano bilo je latinska književnost kod profesora A. V. Šlegela. Tema predavanja bila je Elegije Propercija, pesnika Avgustova veka. Pesnički kružok u koji je zalazio s političkog gledišta nije bio bezazlen, među članovima bio je i Karl Grin, budući socijalist, kasniji direktor nemačkog sedmičnog lista Vorwarts (Napred). Otac Hajnrih mu je 1. juna sasvim službeno javio da ga namerava prebaciti s Bonskog na Berlinski univerzitet, verujući da će se tamo urazumiti i uozbiljiti. U napomeni otpusnog svedočanstva Bonskog univerziteta pisalo je :zbog noćnog uznemiravanja i pijanstva bio je u jednodnevnom pritvoru. Nije bio osumnjičem da je bio član klubova koji su za studente zabranjeni. Karl se vratio u Trir i proveo u porodici svoj poslednji odmor. Svoje pesme posvetio je svojoj voljenoj Dženi fon Vestfalen. Na Univerzitet u Berlinu upisao se 22. oktobra 1836..[15][16] U Starolajpciškoj ulici br.1 iznajmio je skromnu sobu. Smatralo se da je univerzitet u pruskoj prestonici najbolji po izvrsnosti svojih profesora i ozbiljnosti studenata, hram rada. Carska cenzura bila je, takođe, izvrsna. Počinje da se bavi književnim radom, piše nekoliko poglavlja istorijskog romana, prvi čin tragedije a sve pod uticajem romantizma. U napisanom se osećao snažan uticaj Lesinga, Šilera i Getea. Prvi objavljeni tekstovi su mu bili poezija, u berlinskom nedeljniku Atenaum. Ubrzo prekida svoju književnu karijeru. U martu 1837. obavestio je Ludviga fon Vestfalena o veridbi sa njegovom ćerkom Dženi. Posećuje dva sata predavanja iz veronauke sedmično. Vrlo temeljno uči grčki i latinski, izučava Cicerona, Tacita, Horacija, Platona, Tukidida, Homera i Sofokla. Pohađa predavanja iz francuskog i hebrejskog. U njegovom programu iz prve godine tu su još sledeća gradiva: nemačka književnost, matematika, fizika i istorija. U oktobru 1837. poslao je ocu poslednje pesme koje je napisao. Nakon letnje duhovne slabosti po nagovoru lekara odlazi u selo Strelov, blizu Berlina. U tom selu je napisao filozofski dijalog Kleant ili o polaznoj tački i nužnom daljem kretanju filozofije. Sve pesme i skice za romane tu spaljuje. Otac ga obaveštava pismom 10. Frbruara 1838. da je teško bolestan i da je razočaran Karlovim trošenjem novca. Ugledu Berlina kao intelektualnog centra doprineo je Hegel koji je do svoje smrti 1831. tamo držao univerzitetsku katedru filozofije. Marks je mogao da oseti Hegelov posmrtni sjaj. Svi profesori, ipak, nisu bili Hegelovi učenici. Marks je da ispuni obećanje ocu upisao tri predmeta: Pandekta, kod istoričara prava Savinjija; Krivično pravo kod Eduarda Gansa, (vrlo uglednih profesora prava), i Antropologiju kod Stefensa. Savinji je bio jedan od glavnih teoretičara konzervativne istorijske pravne škole. Marks je marljivo pohađao Savinjijeva predavanja ali ne veoma marljivo kako je pisalo za predavanja Eduarda Gansa, Hegelovog učenika. U svom delu iz 1836. Gans piše o svojim susretima sa sensimonistima u vreme julske revolucije u Parizu. Moguće je u Marksovom delu naći čitave Gansove rečenice. U letnjem semestru 1837. Marks je slušao tri predavanja iz prava: Kanonsko pravo, Opšti nemački građanski postupak i Pruski građanski postupak. U zimu 1837-38. pohađao je samo predavanja iz Krivičnog postupka. U letnjem semestru 1838. upisao je tri predmeta: Logiku, Opštu geografiju i Prusko građansko pravo koje je slušao izvanredno vredno. Hegela je proučavao 1837. Čitao je filozofe Fihtea, Kanta i Bekona, i pravnike Savinjija i Tibauda. Uveo je običaj da u beležnice jezgrovito unosi sadržaje pročitanih knjiga. Čita Šelinga, Aristotela. Dok me držala zlovolja, navikao sam se da s kraja na kraj uranjam u Hegela, kako je to činio veliki broj njegovih učenika, zapiao je. Marks istrajava u studiranju prava i pismom obaveštava oca da želi da krene u sudije. 1837. je umro Marksov brat Eduard. Dženi fon Vesfalen Karl počinje da posećuje Doktorklub, koji je bio mesto gde su se skupljali filozofi, istoričari i teolozi koji su bili od njega mnogo stariji. U to vreme hegelovstvo je bila službena pruska filozofija. Hegelovi učenici su se delili na dve grupe: levica i desnica. Starohegelovci su se zalagali za izmirenje filozofije i religije. Opravdavali su hrišćanstvo i ulogu crkve. Branili su prusku državu. Hegelovska levica je naglašavala dijalektiku i nastojali su da je primene na područje ideja i stvarnost sveta. Odnosili su se kritički prema postojećoj religiji, hrišćanstvu i prema svakoj religiji, postojećoj pruskoj državi, i svakoj drugoj. Hegelovska levica je objedinila pokret političke opozicije u Prusiji koji se razvijao od julske revolucije 1830. Nespokojne zbog toga pruske vlasti su zabranile protivverske i protivpruske članke i tekstove. Habsburško carstvo pod Meternihom i dalje je vladalo srednjom Evropom. Izgledalo je da tadašnje rusko carstvo jača. Mladohegelovski pokret oblikovao se u takvom raspoloženju i okolnostima kao i misao mladog Marksa. Marks je bio u prilici da čuje sve rasprave poslehegelovskog razdoblja. Haleški godišnjaci koje je pokrenuo Arnold Ruge 1838. postali su mladohegelovski list. Doktorklub je okupljao nekoliko predstavnika hegelovske levice. Jedan od članova bio je Bruno Bauer, koji je na univerzitetu predavao teologiju. U klubu se pored filozofije raspravljalo o politici. Policijski izveštaji su, međutim, pisali da je razbludan život članova kluba. Deo novca Marks je trošio i na te pijanke. U polugodištu 1838-39. Marks je nastavio studiranje prava, međutim u letnjem semestru 1839. on napušta studij. Njegovo završno svedočanstvo sa studija sadrži ocenu samo iz jednog predmeta: O Isaiji, kod Brune Bauera. Odlučio je da bude filozof i da odbrani doktorat iz filozofije. U oktobru 1839. Bruno Bauer napušta Berlin i odlazi u Bon gde je imenovan za privatnog docenta na teološkom fakultetu. Bauer se nadao da će Marksu osigurati nastavničko mesto na Bonskom univerzitetu što ga je podstaklo da sastavi svoju tezu i proučavanje klasične grčke filozofije izloži u disertaciji. Godine 1840. u Prusiji je na vlasti bio Fridrih Vilhelm IV koji je bio još konzervativniji od svog prethodnika. U to vreme je novi ministar prosvete smenio Šelinga sa mesta rektora Berlinskog univerziteta. Po savetu Brune Bauera Marks tekst svoje disertacije:Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode predaje na Univerzitet u Jeni, koji se nalazio van pruske teritorije. Marks je 6. aprila 1841. poslao svoju tezu a 15. aprila 1841. dobio je svedočanstvo u kom je pisalo da je doktor filozofije. Odlučio je da napusti Berlin i odlazi u Porajnje, odlazi u Keln. Rajnske godine 1841—1843.[uredi | uredi izvor] Nakon kraćeg boravka u Kelnu i Triru u maju 1841. doktor Marks i Bruno Bauer planiraju da pokrenu časopis Arhiv ateizma. Bauer se vratio u Berlin, međutim, bio je smenjen sa svog položaja na Bonskom univerzitetu, na zahtev samog cara. To je značilo da se i za Marksa zatvaraju univerzitetska vrata. Grupa liberalnih pripadnika kelnske buržoazije osnovala je 15. decembra 1841. u formi deoničarskog društva Rajnske novine za politiku, trgovinu i industriju. Novine se pojavljuju 1. januara 1842. Marks je imao određeni uticaj na redakciju novina ali je bio nastanjen u Bonu i nije mogao da aktivno sudeluje u redakciji. 24. decembra je pruska vlada objavila Ukaz u kom preporučuje da se u štampi i u literaturi uguše sve kritike temeljnih verskih principa i uvrede morala i dobrih običaja. (3. marta 1842. preminuo je Ludvig fon Vestfalen.) Marks taj Ukaz kritikuje u svom članku: Bez slobode štampe sve druge slobode postaju iluzorne. U leto 1842. preminuo je njegov brat, Herman, i Marks je morao da se vrati porodici u Trir koja mu je uskratila materijalnu pomoć. Dana 9. avgusta Rajnske novine su objavile Marksov tekst Filozofski manifest istorijske pravne škole, njegova saradnja je postala redovna. U tom članku on kritikuje, svog bivšeg profesora, Savinjija, koji je od strane cara bio imenovan za ministra zakonodavstva. U leto 1842. mladohegelovski krug u Berlinu se reorganizovao i na mestu Doktor kluba pojavio se klub ’’Freien’’ (Slobodni). Tom klubu su pored Brune Bauera pripadali: Edgar Bauer, Eduard Mejen, Maks Štirner i Fridrih Engels. Posle poziva iz redakcije Rajnskih novina doktor Marks 15. oktobra 1842. napušta Bon i nastanjuje se u Kelnu da bi uređivao dnevne novine i sudelovao u raspravama Kelnskog kruga pokretača Rajnskih novina. Tih meseci Marks je čitao francuske socijalističke pisce: Šarl Furijea, Pjer Leroa, Viktora Konsiderana i Pjera Prudona. U Rajnskim novinama piše i Mozes Hes koji je 21. aprila 1842. objavio manifest francuskih komunista. Marks čita tek izašlu Prudonovu knjigu Šta je vlasništvo?. Augsburške novine su 15. oktobra 1842. kritikovale Rajnske novine i optužile ih za komunizam. Marks kao glavni urednik odmah je odgovorio i u svom članku pomenuo pre svega Prudonovo oštroumno delo svedočeći time o svom zanimanju za socijalistička pitanja. Novinarski posao naveo je Marksa da se vrlo detaljno zanima konkretnim pitanjima. Sastavio je niz članaka o raspravama u Rajnskoj zemaljskoj skupštini povodom krađe drva. Novi zakon je pooštrio mere protiv drvokradica. Tim povodom je u Porajnju na sudovima bilo 150.000 postupaka. Marks piše, pod uticajem Prudona, o vlasništvu kao krađi i smatra da je vlasništvo nastalo na tuđi račun. Marks je u to vreme odbio veliki broj članaka od berlinskog kluba Slobodnih koje je okvalifikovao kao misaono isprazne brbljarije u neozbiljnom stilu i mokrenje na stari način. Tako je njegov sukob s njima postao oštar. Istovremeno, cenzura ga svakodnevno nepoštedno osakaćuje i novine često jedva mogu da izađu. Smatrao je da je suština novina u obrazovanju publike. Bio je za kritiku religije, kao i Slobodni, ali i da se manje poigrava firmom ateizma... a da se njen sadržaj širi među narodom. Raskinuo je veze sa Brunom Bauerom i berlinski Slobodni smatraju da je oportunist. Prvi lični susret između Marksa i Engelsa bio je hladan. Marks je Engelsu izgledao sumnjiv zbog ljubaznosti prema vlasti. S druge strane, uspeh Rajnskih novina pruskoj vladi je bio razlog za nespokoj. Za manje od godinu dana broj stalnih pretplatnika popeo se sa 400 na 3400. Zbog stalnih pritisaka na redakciju od vlade zaduženih za cenzuru sam ministar za cenzuru je smatrao da se ton novina neosporno stišava. Međutim, Rajnske novine su objavile pisma o položaju mozelskih vinogradara. Vlada je onda zatražila da se objave i službene ispravke koje opovrgavaju argumentaciju mozelskog dopisnika koji govori o vampirima koji već dugo sišu krv. Marks je sastavio niz članaka o mozelskim vinogradarima koji žive u nečuvenoj bedi. U člancima on tvrdi da je za njihov teški položaj odgovorna vlada. Seriju njegovih članaka je zaustavila cenzura kod članaka: Zla koja pojedoše Mozele i Vampiri Mozela, koji su ostali neobjavljeni. Pruska vlada je nakon što je već zabranila da se distribuiraju Opšte lajpciške novine, najvažnije liberalne novine u Nemačkoj, zabranila na zahtev cara, Rugeove Nemačke godišnjake a nakon što su Rajnske novine 4. januara 1843. objavile članak protiv ruskog carskog apsolutizma 21. januara usledila je i zabrana Rajnskih novina. Do te zabrane je došlo posle protesta cara Nikole I kod pruskog ambasadora u Petrogradu a iza zabrane je stajao Fridrih Vilhelm IV, lično. Marks je tada zapisao:Ja sam se umorio od pretvaranja, gluposti, sirovog autoriteta i našeg prenemaganja, izvrtanja, okretanja leđa i preganjanja rečima. Vlada mi je, dakle, ponovo vratila slobodu. Zbog načina na koji se provodila cenzura Marks je 18. marta objavio da se povlači iz uredništva Rajnskih novina. Rajnske novine su prestale da izlaze 31. marta 1843. To razdoblje značilo je ozbiljnu prekretnicu u Marksovom životu, počeo je da se zanima ekonomskim problemima i otkriva francuski socijalizam. Ostao je bez mesečne zarade a bio se i razišao sa svojom porodicom; sve dok mu je majka bila živa nije imao pravo na porodičnu imovinu. Otišao je u Bad Krojcnah kod Majnca. Tamo se u evanđelističkoj crkvi 19. juna 1843. venčao sa svojom sedmogodišnjom verenicom Dženi od Vestfalenovih. Na venčanju u crkvi niko od Marksove rodbine nije bio prisutan a od Dženi bila je samo majka i polubrat Edgar. Karl, ateista, venčao se u luteranskoj crkvi a Dženini aristokratski rođaci, pijetisti, verovali su u gospoda na nebu i gospoda u Berlinu i nisu bili prisutni. Pred Karlom i Dženi bilo je 38 godina teškog života a one su počele medenim mesecom na slapovima Rajne, kraj Šafthauzena u Švajcarskoj. U Bad Krojcnahu Marksovi stanuju sve do odlaska u Pariz krajem oktobra 1843. Karl mnogo čita i piše. Proučava istoriju Francuske, sastavlja liste i indekse građe o raznim temama: plemstvu, izvršnoj vlasti, birokratiji, porodici, državnim staležima, društvenim slojevima, itd. Detaljno proučava francusku revoluciju, istoriju Engleske, Nemačke, Švedske i Sjedinjenih Država. Čita Rusoov Društveni ugovor, Monteskjeov Duh zakona, Makijavelijevu raspravu O državi. U to vreme počinje da otkriva ekonomiju i stiče istorijsko obrazovanje. Piše Prilog kritici Hegelove filozofije državnog prava, (pisan od marta do avgusta 1843. , a izdato tek 1927). Čita dva Fojerbahova dela: Suština hrišćanstva, objavljena u novembru 1841. i `Principi filozofije budućnosti, objavljeni 1843. Pored Fojerbaha na Marksa ponovo utiče Bruno Bauer. Nakon čitanja njegova dva članka: Jevrejsko pitanje i Sposobnost današnjih hrišćana i Jevreja da postanu slobodni, objavljena 1842. Karl u leto 1843. piše svoj Prilog jevrejskom pitanju. Marks se lično nije osećao kao Jevrej. Njegova pisma vrve antisemitskim refleksijama. Prilog jevrejskom pitanju je nesumnjivo antisemitski tekst. On piše:Koja je svetovna osnova Jevrejstva? Praktična potreba, sebičnost. Koji je svetovni kult jevrejstva? Trgovanje. Ko je njegov svetovni bog? Novac. Pa dobro! Emancipacija od trgovanja i novca, dakle od praktičnog stvarnog jevrejstva, bila bi samoemancipacija našeg vremena. Dalje piše: Jevrej se emancipovao na jevrejski način, ne samo tako što je prisvojio novčanu moć, nego što je pomoću njega i bez njega novac postao svetska sila, a praktični jevrejski duh praktičnim duhom hrišćanskih naroda, ...Novac je revnosni bog Izraelov, pred kojim ne sme da postoji nijedan drugi bog... Marks se zadovoljio tim da Jevreje označi kao metu i predloži ih za društveni progon. Ali, Marks šuti o progonstvu Jevreja kroz istoriju a žrtva je bio i njegov otac Heršel, on je u Prusiji morao da pređe u luteranstvo da bi zadržao posao. Međutim, Marks nije sam u tom mišljenju i socijalisti Furije i Prudon su napisali antisemitske tekstove. Jevrej je neprijatelj ljudskog roda. Tu rasu valja vratiti nazad u Aziju i iskoreniti je, pisao je Pjer Prudon u svom Dnevniku. Marksa sve više zanima i pitanje otuđenja. Pojavu otuđenja on vidi u religiji, politici i društvu i vezuje je za privatno vlasništvo. Izgrađujući i precizirajući svoju političku kritiku on sve više ulazi u socijalni sadržaj i pretpostavlja novu dimenziju, dimenziju ukidanja privatnog vlasništva a to je značilo bezobzirnu kritiku svega postojećeg. On nastoji da iznese istinu o društvenim odnosima. Karl i Dženi kreću u Pariz. U Pariz je porodica Marks stigla 11. oktobra 1843. Pariz 1843—1845.[uredi | uredi izvor] Po dolasku u Pariz porodica Marks se nastanila u predgrađu Sen Žermen gde su prebivali i mnogi nemački iseljenici. Arnold Ruge iznajmio je za njih stan u ulici Vaneu 23. Dženi Marks je bila u četvrtom mesecu trudnoće. U istoj ulici na broju 22 nalazilo se uredništvo Nemačko-francuskog godišnjaka. Karl je došao u milionsku metropolu čiju noviju prošlost je detaljno izučio. 1. maja Dženi je rodila ćerku. Ruge i Marks nisu uspeli u pronalaženju francuskih saradnika za Godišnjak. Francuski socijalisti od kojih su očekivali da će sarađivati pokazali su da su uznemireni ateističkim težnjama časopisa. Prvi i poslednji broj časopisa izašao je u martu 1844. U njemu je objavljen deo prepiske između Marksa i Rugea, dva Engelsova članka:Nacrt za kritiku nacionalne ekonomije, studija Položaj Engleske; Pisma iz Pariza Mozesa Hesa, Marksov Prilog jevrejskom pitanju i Uvod u Prilog kritici Hegelove filozofije prava. Marks je pisao:Religija je uzdah potlačenog stvorenja......Ona je opijum naroda... Fridrih Engels 1844. godine, u vreme kada je upoznao Marksa Nemačko-francuskih godišnjaka je nestalo tek što su se pojavili. Samog Rugea je uplašila komunistička orijentacija koju je uočio na stupcima, prvenstveno Marksovih članaka. Pruska vlada je zaplenila primerke na granicama i izdala nalog da se uhapse glavni urednici: Marks, Ruge i Hajne. Časopis je bio odšampan u 3000 primeraka i slabo se prodavao u Francuskoj a u Nemačkoj se nije mogao prodavati. Ruge je odustao od daljeg rada i ostavio Marksa bez sredstava. Upravo u to vreme Marks je otkrio političku ekonomiju. Na to je uticao Engelsov članak Nacrt za kritiku nacionalne ekonomije. Marks je zaključio da mora proučiti ekonomiste. I pored novčanih nevolja, oskudice i što mu se rodila ćerka, Marks je uronio u novo zanimanje – ekonomske studije. Između februara i avgusta sastavio je Ekonomsko-filozofske rukopise iz 1844. U njima opisuje vezu nacionalne ekonomije sa državom, pravom, moralom, građanskim životom. Marks u Parizu čita ekonomiste i od tada se više neće razdvajati od političke ekonomije. Prvi deo Rukopisa iz 1844 upravo je posvećen tumačenju odlomaka iz dela ekonomista: nadnica, profit od kapitala, zemljišne rente i otuđeni rad. Njegovo štivo iz 1844: Adam Smit :Istraživanje prirode i uzroka bogatstva naroda, Vilhelm Šulc:Kretanje proizvodnje, David Rikardo:O načelima političke ekonomije i oporezivanja... Nadnica se određuje neprijateljskom borbom između kapitaliste i radnika. Marks dolazi do definicije proletera, onog koji živi bez kapitala i zemljišne rente, jedino od rada i to jednostranog, apstraktnog rada. Marks uvodi nove pojmove u svoje mišljenje: proizvodne snage, proizvodni odnosi...; do kojih je došao asimilacijom građe i kroz analizu kretanja proizvodnje u Šulcovim radovima i analizom istorije engleske političke ekonomije. Reč proleterijat dolazi od latinske reči proles (potomstvo). Proleteri su u Rimu sačinjavali centuriju siromašnih građana koji su državi mogli ponuditi samo svoje potomstvo. Po Marksu, moderni proleter nije posedovao ništa osim svoje radne snage. Marks istražuje jeziv položaj radnika u svom vremenu. Sudelovao je na sastancima pariskih radnika. U Parizu je od 1834. postojao Savez prognanih koji je 1846. prešao u Savez pravednih. Bila je to piramidalna organizacija koja je organizovana kao tajno društvo. Obavestio je pismom Fojerbaha da su komunisti tog leta dva puta sedmično pohađali predavanja o njegovoj knjizi Suština hrišćanstva. (Marks je Savezu pravednih službeno pristupio 1847.) U izveštajima pruskog Ministarstva za unutrašnje poslove u Parizu pisalo je:Iznajmili su prostoriju i u njoj drže govore kojima otvoreno podstiču na ubijanje kralja, ukidanje svakog vlasništva, likvidiranje bogatih i vere, jednom rečju strahota. Ističe se da se okupi oko 30 a neretko i 100 do 200 Nemaca. Dok je boravio u Parizu Marks je bio veoma povezan sa pesnikom Hajnrih Hajneom. Sa Pjerom Prudonom je vodio mnogo rasprava i njihovo prijateljstvo je trajalo sve do Marksovog odlaska iz Pariza. Družio se sa Mihajlom Bakunjinom. Sa Engelsom je krajem 1844. napisao knjigu Sveta porodica ili Kritika kritičke kritike. Knjiga je izašla u februaru 1845. i bila je oštra kritika teza braće Bauer. Bauer hoće da tvorac istorije bude duh i negira ulogu mase u istoriji. Marks potom želi da se prihvati detaljnijih analiza razvoja političke ekonomije. Istovremeno pruskom caru je sve nesnosnije delovanje nemačkih revolucionara u francuskoj prestonici. Dana 3. avgusta 1844. objavljen je Bernaisov članak u ’’Vorwarts’’-u (Napredu) naslovljen Atentat na pruskog cara. To je izazvalo burnu reakciju pruskog ambasadora u Parizu. Tadašnji francuski ministar unutrašnjih poslova piše francuskom ministru inostranih poslova:Još danas možemo iz Francuske udaljiti one nitkove, a imaće muke da negde drugde izdaju svoje novine; to je istina. Članak je naprasit i gnusan. Progon mi se čini vrlo opravdan. Njih su trojica: odgovorni urednik g. Borštajn, dr Ruge i neki g. Marks... Francuski ministar odredio je 25. januar 1845. za progon nitkova. Karl Marks je dobio rešenje o proterivanju i saopšteno mu je da ima 24 sata da ode iz Francuske. Marksu je pošlo za rukom da dobije još osam dodatnih dana. Karl Marks se 1. februara 1845. kočijom odvezao u Lijež. U Briselu je bio 3. februara. Brisel, Marks komunist 1845—1847.[uredi | uredi izvor] Marks, Engels i Marksove ćerke Trir, Bon, Berlin, Keln, Bad Krojcnah, Pariz, pa Brisel i Belgija Leopolda I. Karl Marks je bez sredstava. 7. februara 1845. tražio je odobrenje da u Belgiji zasnuje mesto svog boravka. Belgijski ministar pravosuđa dao je nalog da Marks bude pod prismotrom jer je protiv njega u Prusiji bio izdat nalog za hapšenje. 22. februara Marks je potpisao obavezu:U svrhu dobivanja odobrenja za prebivanje u Belgiji, svojom čašću preuzimam obavezu da u Belgiji neću objaviti nijedno delo o dnevnoj politici. Zimi 1844-1845 Fridrih Engels piše Položaj radničke klase u Engleskoj. 22. februara Engels piše Marksu:Čim je stigla vest o expulsion, smatrao sam nužnim da odmah započnemo sa subskripcijom, kako bi komunistički raspodelili na sve nas posebne troškove, koje si ti imao. Engels predlaže Marksu da mu isplati svoja autorska prava za knjigu o Engleskoj. Tako on počinje Marksa novčano da ispomaže što će trajati i narednih godina. Marks je 1. februara potpisao ugovor sa izdavačem Laskeom za isključivo pravo objavljivanja njegove knjige Kritika politike i nacionalne ekonomije, trebalo je samo da je napiše. Za to delo nacrt su bili Ekonomsko-filozofski rukopisi koji nisu bili objavljeni. Od februara 1845. do marta 1848. gomila beleške o čitanju, petnaest beležnica sa više od šest stotina stranica iz Sismondi Studije o političkoj ekonomiji 1837, Istorija političke ekonomije Adolfa Blankija, Istorija političke ekonomije u Italiji J. Pekija 1830... područje Marksove lektire se još proširuje, proučava mašine, filozofiju manufaktura, P. Rosijeva Predavanja iz političke ekonomije Brisel, 1843. Nastanio se u jednom malom stanu u Briselu u ulici Pačeko br. 35. Tu piše svoje čuvene Teze o Fojerbahu. Marksov tekst sadrži jedanaest teza. Jedanaesta je najpoznatija:Dosada su filozofi samo različito tumačili svet a radi se o tome da se on treba promeniti. Marks promenu sveta smatra najvažnijom. To značajno i iz korena utiče na njegovo delovanje. U aprilu 1845. u Brisel je doselio Engels. Marks je preselio u ulicu Alijanse da bi bili bliže. Marks je u Briselu intenzivno čitao. U avgustu je Engels poveo Marksa u njegov prvi boravak u Engleskoj. Boravili su u Mančesteru i Londonu. Tamo su upoznali radnike iz organizacije trade-union vođe Saveza pravednih, određen broj čartista okupljenih oko lista ’’Northern Star’’ (Zvezda Severnjača). Marks je upoznao fond biblioteke u Mančesteru i British Museum. Sve to će koristiti u svom kasnijem istraživačkom radu. Njegova lektira u Engleskoj iz leta 1845. popisana je u tri beležnice. On se upoznaje sa kreditnim mehanizmima, kretanjem cena, demografskim evolucijama i određenim brojem dela iz političke ekonomije do kojih nije mogao doći u Briselu. 26. septembra rodila se njegova druga kćer, Laura. Krajem avgusta bio je opet u Briselu. Radio je sa Engelsom na novoj knjizi:Nemačka ideologija. Sastavljanje te knjige trajaće od septembra 1845. do avgusta 1846. A knjiga je odgovor Baueru i Štirneru na njihove kritike Svete porodice. Velik deo Nemačke ideologije posvećen je kritici knjige Maksa Štirnera Ego i njegovo vlasništvo. U toj knjizi njihova kritika obuhvata i Fojerbaha. ...nijednom od ovih filozofa nije uopšte palo na pamet da postave pitanje o vezi nemačke filozofije sa nemačkom stvarnošću, o vezi njihove kritike sa njihovom vlastitom materijalnom okolinom. Odatle polazi nagoveštaj Marks-Engelsovog shvatanja istorije sa proučavanjem odnosa između proizvodnih snaga, podele rada i različitih oblika vlasništva. Njihove formulacije kasnije će dobiti svoje ime istorijski materijalizam. Marksova filozofija postaje sve više ekonomizam. Poslednji značajan tekst u Nemačkoj ideologiji je napad na takozvani istinski socijalizam Karla Grina. Nakon putovanja u Englesku da bi ostali u vezi sa ’’Fraternal Democrats’’ (Bratskim demokratama) iz Londona i sa Londonskim udruženjem za obrazovanje nemačkih radnika Marks i Engels su osnovali Komunistički dopisni komitet. Bilo je to začinjanje Prve internacionale. 30. marta 1846. petnaestak komunista se sastalo u Marksovoj kući. Manifest komunističke partije, 1848.[uredi | uredi izvor] Prvo izdanje Manifesta Komunističke partije, štampano u Nemačkoj, 1848. godine Krajem 1847. Marks i Engels su počeli da pišu njihov najpoznatiji rad - program aktivnosti Saveza komunista. Zajedničko delo Marksa i Engelsa pisano je od decembra 1847. do januara 1848. godine, a prvi put je objavljeno 21. februara 1848. godine pod nazivom Komunistički manifest.[17] Komunistički manifest izložio je verovanja novog Saveza komunista. Više to nije bilo tajno društvo, Savez komunista je sada hteo da ciljeve i namere jasno prikaže široj javnosti.[18] Uvod Manifesta je jasno utvdio glavnu osnovu marksizma, da je `Istorija svih dosadašnjih društava istorija klasnih borbi.` [19] U nastavku se ispituju antagonizmi za koje je Marks tvrdio su nastali sukobom interesa buržoazije (bogata kapitalistička klasa) i proletarijata (radnička klasa). Polazeći dalje od toga, Manifest predstavlja argumente zašto je Savez komunista, za razliku od drugih socijalističkih i liberalnih političkih partija i grupa u to vreme, bio jedina partija koja je zaista delovala u interesu proletarijata i koja se zalagala za svrgavanje kapitalizma i uspostavljanje socijalizma.[20] Kasnije te godine, Evropa je doživela niz protesta, pobuna i nasilnih revolucija koji su poznati kao revolucija iz 1848. godine. [21] U Francuskoj, revolucija je dovela do svrgavanja monarhije i uspostavljanja Francuske Druge republike.[21] Marks je podržavao takve aktivnosti, a pošto je nedavno dobio značajno nasledstvo od svog oca, navodno koristi trećinu od toga da naoruža belgijske radnike koji su planirali revolucionarni ustanak.[22] Iako je istinitost ovih navoda sporna, belgijsko Ministarstvo pravde ga optužuje zbog toga i potom ga hapsi, a on je bio primoran da pobegne nazad u Francusku, gde je verovao da će biti bezbedan.[22][22] Keln 1848—1849, Marks revolucionar u vreme revolucije[uredi | uredi izvor] U nadi da će videti širenje revolucije u Nemačkoj, 1848. Marks se vratio u Keln, gde je počeo štampanje letaka pod naslovom Zahtevi Komunističke partije u Nemačkoj,[23] u kome se zalagao za samo 4 od 10 načela iz Manifesta, smatrajući da u Nemačkoj u to vreme, buržoazija mora prvo da zbaci feudalnu monarhiju i aristokratiju pre nego što proletarijat zbaci buržoaziju.[24] Dana 1. juna, Marks je počeo štampanje dnevnih novina `Neue Rheinische Zeitung`, a finansirao se nasledstvom svog oca. Novine su bile dizajnirane da prenesu vesti iz cele Evrope sa marksističkom interpretacijom događaja. Za vreme izdavanja ovih novina, Marks i drugi revolucionarni socijalisti su redovno maltretirani od strane policije, a Marks je čak i privođen u nekoliko navrata. Optuživan je za razne stvari, između ostalog za vređanje Glavnog javnog tužioca i za podsticanje oružane pobune, međutim, svaki put je bio oslobođen. U međuvremenu, Pruski parlament je raspušten, a kralj Fridrih Vilhem IV je uveo novi kabinet, koji je imao zadatak da sprovede kontra-revolucionarne mere i da ukloni levičarske i drugie revolucionarne elemenate iz zemlje.[25] Na osnovu ovoga, `Neue Rheinische Zeitung` su ubrzo ukinute i Marksu je naređeno da napusti zemlju 16. maja.[26][27] Marks se nakon ovoga vratio u Pariz, u kome je tada sprovođena oštra kontra-revolucije, a i vladala je velika epidemija kolere, pa je Marks ubrzo i odavde izbačen od strane gradskih vlasti, koje su ga smatrale velikom pretnjom. Sa suprugom Dženi, očekujući četvrto dete, i u nemogućnosti da se vrati u Nemačku ili Belgiju, u avgustu 1849. godine pronašao je utočište u Londonu.[28] Život i rad u Londonu[uredi | uredi izvor] Pisanje za New York Tribune Privatni i lični život[uredi | uredi izvor] [ikona] Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. Bibliografija[uredi | uredi izvor] Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode, (doktorska disertacija) (1841. izdata 1902.) Kritika Hegelove filozofije državnog prava (1843. izd. 1927) Prilog jevrejskom pitanju (1843) Pisma Rugeu iz 1843. Ekonomsko-filozofski rukopisi iz 1844. (1844. izd. 1932.) Sveta porodica ili Kritika kritičke kritike. Protiv Bruna Bauera i drugova, sa Engelsom. (1845) Teze o Fojerbahu (1845. izd. 1888, u Engelsovoj redakciji) Nemačka ideologija (1845. izd. 1932) Bijeda filozofije (1847) Manifesta komunističke partije (sa Engelsom) (1848) Najamni rad i kapital (1849) Klasne borbe u Francuskoj (1850) Adresa Centralnog komiteta Saveza komunista Osamnaesti brimer Luja Bonaparte (1852) Otkrića o istoriji diplomatije 18. veka Prilog kritici političke ekonomije (1859) Teorije o višku vrednosti (izd. 1905) Kapital. Kritika političke ekonomije, prva knjiga (1867) Kritika Gotskog programa (1875. izd. 1891.)