FATIMA MERNISI SNOVI O ZABRANJENOM VOĆUMeki povezIzdavač LagunaIzvanredna knjiga, beskrajno dobronamerna. Moralnu strogost ublažava razumevanjem, slikajući veran portret sveta koji malo ko na Zapadu može razumeti.Washington Post`Fatima Mernisi kao da niže ogrlicu od priča očaravajućih poput Šeherezadinih.`Elle“Rođena sam 1940. godine u haremu u Fesu, marokanskom gradu...” Ovako Fatima Mernisi počinje svoju egzotičnu, raskošnu pripovest o detinjstvu iza gvozdene kapije porodičnog harema. U Snovima o zabranjenom voću ona prepliće vlastite uspomene sa snovima i sećanjima žena koje su je okruživale u mladosti – žena koje su, u nemogućnosti da kroče u spoljni svet, taj svet tkale u svojoj mašti. Snovi o zabranjenom voću je provokativna knjiga o devojčici koja se suočava s tajnom prostora i vremena, pola i seksa u muslimanskom svetu.Fatima Mernisi ubraja se među vodeće pisce islamskog sveta. Po zanimanju profesor sociologije, predaje na Univerzitetu Muhamed V u Rabatu, Maroko.Fatema (ili Fatima) Mernisi (arapski: فاطمة مرنيسي‎; 1940 – 30. novembar 2015) bila je marokanska feministička spisateljica i sociolog. Nakon teškog detinjstva provedenog u tradicionalnoj haremskoj izolaciji u rodnom Maroku, Mernisi biva podstaknuta i inspirisana potlačenošću žena u muslimanskom svetu i konzervativnim stavovima verskih dogmi i učenja. Postaje jedna od najvećih pobornica za ženska prava i slobode i kao akademik biva priznata i uvažavana širom sveta. Preminula je u bolnici u Rabatu 30. novembra 2015. godine.BiografijaMernisi je rođena u zemljoradničkoj porodici srednjeg sloja u Fesu 1940. godine. Iako je odrasla u donekle privilegovanom okruženju, zaštićena od siromaštva koje su mnogi njeni vršnjaci proživljavali, Fatemino detinjstvo je prolazilo u okviru ograničenog haremskog života. Kao mlada devojka, Mernisi je živela u formalnom haremu u svom domu u Fesu, kao i u seoskom haremu, koji je pripadao baki sa majčine strane. Za razliku od zapadnih shvatanja jedne takve zajednice, kao mesta bluda i zadovoljstava za muškarce, Mernisi je podignuta u haremu tradicionalnog duha, gde su sa njom živele dalje rođake i koji je bio zamišljen kao mesto gde će biti zaštićene od ostalih muškaraca i javnih sfera. Nakon jednog takvog perioda, ispunjenog ograničenjima, tugom i željom za slobodom Fatema je postala svesna frustrirajuće izolacije u kojoj je egzistirala i osetila je da među ženama kojima je okružena postoji osećaj konekcije za zajedničke patnje i za međusobnu solidarnost. Tema haremskog života i diskriminacija žena u islamskim zemljama postaju glavne teme njene naučne sociološke delatnosti. Stekla je osnovno obrazovanje u Kuranskim školama, dok je više obrazovanje stekla u ženskoj školi, osnovanoj od strane Francuskog protektorata.[1] 1957. godine studirala je Političke nauke na Sorboni u Parizu i na Univerzitet Brandejs u Sjedinjenim Američkim Državama odlazi na doktorske studije, nakon što je dobila stipendiju.[2] Nakon što je doktorirala, vraća se u Maroko na Univerzitet Muhameda Petog u Rabatu i predavala je u periodu između 1974. i 1981. sociološke predmete kao što su metodologija, porodična sociologija i psihosociologija. Takođe je radila kao gostujući profesor na Univerzitetu Harvard i na Univerzitetu Kalifornije (Berkliju). Međunarodno poznata je postala kao islamska feministkinja.[3]Mernisi se intenzivno bavila Islamom i ženskom ulogom u islamskim državama, analizirajući istorijski razvoj islamskog učenja i njegove moderne manifestacije. Kroz detaljno istraživanje prirode Muhamedovog nasleđa, ona otvoreno sumnja u validnost hadisa (kazivanja i tradicije koje mu se pripisuju) i, pored toga, u potlačenost žena koju ona vidi u Islamu, ali ne i u Kuranu. [3] Obimno je pisala o životu unutar harema i o seksualnom polu u javnim i privatnim sferama.[4] Doprinela je komadom `Ćerka trgovca i suptanov sin` antologiji Sestrinstvo je globalno: Međunarodni ženski pokret antologije (1984), koji je izdat od strane Robin Morgan.[5][6]Najviše se bavila sociološkim temama, boraveći u Maroku. Nekoliko puta u kasnim sedamdesetim i ranim osamdesetim godinama prošlog veka, sprovodila je intervjue sa ciljem da pradstavi stavove o ženama koji su tada preovladavali. Takođe se bavila sociološkim istraživanjima za UNESKO, Međunarodnu organizaciju rada, kao i za tadašnju marokansku vlast.[7] U isto vreme, Mernisi je doprinela periodikama i drugim publikacijama, pišući članke o ženama u Maroku i Islamu sa savremene, kao i sa istorijske tačke gledišta.Godine 2003., Mernisi je nagrađena Nagradom Princa od Asturije zajedno sa Suzan Zontag.[8]Fatema je bila predavač na Univerzitetu Muhameda Petog u Rabatu i akademik- istraživač na univerzitetskom Institutu za naučna istraživanja.[9] Preminula je u Rabatu 30. novembra 2015. godine.[10]ZaostavštinaNjena prva monografija `Pod velom`, objavljena je 1975. godine.[11] Ponovno izdanje je objavljeno u Velikoj Britaniji 1985. godine i u SAD 1987. "`Pod velom"` je postao klasik, naročito u polju antropologije i sociologije žena u arapskom svetu, na Mediteranu i u muslimanskim zajednicama. Njena najpoznatija knjiga "`Veo i muška elita: feministička interpretacija Islama"`, je kvazi-istorijska studija uloga Muhamedovih žena. Prvi put je objavljena na na francuskom jeziku 1987, a prevedena je na enleski jezik 1991. godine. Za "`Boreći se sa svakodnevnom bitkom: Intervjui sa marokanskim ženama"` (1991), razgovarala je sa radnicama, seoskim ženama, vidovnjakinjama, služavkama, ženama- intelektualcima, i na osnovu toga napisala je knjigu, koja ju je još više uzdigla kao autora i sociologa. 1994. godine objavila je svoje memoare "`Snovi greha: Bajke o haremskom devojaštvu"` (U SAD-u je knjiga originalno nazvana "`Unutar harema: Bajke o marokanskom devojaštvu"`.).[12][13] U delu `Pod velom` ispituje razlike između zapadnih i tradicionalnih muslimanskih koncepcija ženske seksualnosti i pola. Za razliku od tradicionalnih zapadnih stavova o ženama kao inferiornim i pasivnim, Mernisi tvrdi da mnogi muslimanski učenjaci i istoričari prikazuju žene kao aktivne i kao da poseduju određenu seksualnu agresivnost. Ona tvrdi da su nošenje vela i domaća izolacija nastali iz želje za kontrolisanjem potencijalne pretnje po društveni poredak od strane nepoznate, mistične ženske seksualnosti. Dajući sve od sebe da uzdigne vitalnu ulogu žena u ranom islamskom svetu, Mernisi definiše i opisuje veliki broj istaknutih kraljica, supruga i majki od osmog veka nove ere, pa sve do današnjih dana u delu "`Zaboravljene kraljice Islama"`. Još više biva podstaknuta svojim idejama kada je Benazir Buto, odabrana na izborima u Pakistanu 1988. za Premijera države. To je bio prvi put u istoriji da žena bude jedan od glavnih lidera neke postkolonijalne muslimanske države. Tada je Fatema dokumentovala život ove veoma značajne osobe i čvrsto se zalagala protiv stanovišta da muslimanske žene nikada nisu igrale važniju političku ulogu. Pored toga, ona smatra da je istorija o ženskoj političkoj participaciji od strane Muslimana i zapadnog sveta podjednako zanemarena. Međutim, za prve korake ka poboljšanju te situacije, muslimanski svet se mora zaista okrenuti demokratiji i mora preispitati svoje vrednosti i perspektivnu delatnost. Mernisi smatra da se to mora započeti dekonstrukcijom muslimanskih mitova i verskih dogmi, kao i iskorenjivanjem verskog fundamentalizma.KritikeNajpoznatija Fatemina objavljena knjiga jeste `Pod velom` i ona se smatra pionirskim radom koji je otvorio put za feminističke stavove u islamu i za diskusiju o ženskim pravima u muslimanskim zajednicama. Delo `Veo i muška elita` je poprimilo pomešane kritike, za raliku od prethodnih analitičkih radova. Jedna grupa kritičara ju je hvalila za pažljivo iščitana dela islamskih principijelnih tekstova i njihovu pravilnu analizu i primenu, dok joj je druga grupa zamerala na objektivnoj slici Muhamedovih stavova, pogleda i ponašanja prema ženama. Za razliku od njenih istorijskih i analitičkih radova, Fatemini memoari `Snovi greha` su privukli veliku svetsku pažnju i kroz njene žive portrete haremskog života i potlačenosti žena u arapskom svetu, najviše su do izražaja došli njeno kompleksno razumevanje islamskih stavova i duboko ukorenjenih feminističkih ubeđenja.Citati Fateme Mernisi`Da sam se rodila dve godine ranije, ne bi mi bilo dozvoljeno da idem u školu i obrazujem se. Rodila sam se u pravo vreme.``Lepota je u koži. Čuvaj je, operi je, stavi parfem i obuci najbolju odeću koju imaš, čak i kada nema posebne prilike. Osećećeš se poput kraljice. Koža je politička. I zašto bi nam imam naredio da je sakrivamo?``Biti zaleđen u pasivnoj poziciji objekta čija egzistencija zavisi od posednikovog oka, pretvara obrazovanu modernu ženu sa Zapada u haremsku robinju.``Ljute žene su taoci svog besa. Ne mogu mu se odupreti, niti pobeći, niti same sebe osloboditi.`2/2