Autor - osoba Milutinović, Kosta N., 1909-1998 = Milutinović, Kosta N., 1909-1998 Naslov Vojvodina i Dalmacija : 1760-1914 / Kosta Milutinović Ostali naslovi La Voivodine et la Dalmatie de 1760. a 1914. Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1973 Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Institut za izučavanje istorije Vojvodine, 1973 (Novi Sad : Prosveta) Fizički opis VI, 394 str. ; 24 cm Zbirka Monografije / Institut za izučavanje istorije Vojvodine ; ǂknj. ǂ4 (Pl.) Napomene Napomene i bibliografske reference uz tekst [Résumé] Registar. Predmetne odrednice Vojvodina -- Dalmacija -- 1760-1914 Dalmacija -- Vojvodina -- 1760-1914 Vojvodina -- Boka Kotorska -- 1760-1914 Boka Kotorska -- Vojvodina -- 1760-1914 Austro-Ugarska -- Pokrajne -- Istorija -- 1760-1914 Posveta Koste Milutinovića na predlistu. Donji deo knjige kao da je nekad bio ovlažen, ali nema mirisa memle. Inače dobro očuvano, bez pisanja, podvlačenja. PREDGOVOR U ovoj knjizi obrađeni su društveno-politički i kulturno-prosvetni odnosi Vojvodine i Dalmacije od sredine XVIII veka, kada je Dositej Obradović prvi inicirao veze između Vojvodine i Dalmacije, pa sve do početka prvog svetskog rata, koji predstavlja prekretnicu u istorijskom razvoju jugoslavenskih naroda. Budući da je Boka Kotorska od pada Mletačke Republike (1191) pa sve do propasti Habsburške Monarhije (1918) činila jednu političko-administrativnu celinu sa Dalmacijom i slala svoje poslanike u Dalmatinski sabor i Austrijski parlament, to su u ovoj knjizi obuhvaćeni i odnosi između Vojvodine i Boke Kotorske, iako je ova u tokovima svoga istorijskog razvoja imala mnogo specifičnosti, različitih od razvoja Dalmacije. Kao crvena nit, kroz ćelu ovu knjigu provlače se dva osnovna pitanja, koja čine okosnicu u piščevom obrađivanju postavljene problematike. To su međunacionalni i međuverski odnosi, sa posebnim osvrtima na Vojvodinu i Dalmaciju, dve jugoslavenske pokrajine na periferiji Habsburške Monarhije u kojima su ovi odnosi baš s obzirom na pretenzije susednih država bile od posebnog značenja u tokovima njihovog istorijskog razvoja. О među-nacionalnim odnosima u Dalmaciji postoji iscrpna i dokumentovana knjiga Rade Petrovića Nacionalno pitanje u Dalmaciji u XIX stoljeću, u kojoj je pretežno obrađeno razdoblje od 1860. do 1880. godine. О međunacionalnim odnosima u Dalmaciji postoje i specijalne studije i rasprave Viktora Novaka, Grge Novaka, Ferda Čulinovića, Vase Bogdanova, Dinka Foretića i drugih. О međunacionalnim odnosima u Vojvodini takođe je dosta pisano, iako još ne postoji nijedno veće sintetičko delo kao što je knjiga Rade Petrovića о Dalmaciji. U istorijskoj literaturi о nacionalnim problemima u Vojvodini ističu se studije i rasprave lovana Skerlića, Nikole Radojčića, Vase Stajića i Vase Čubrilovića. О međuverskim odnosima pisano je malo i nedovoljno, i to većinom i klerikalnih pozicija. Zbog toga je u ovoj knjizi najveća pažnja posvećena širem izučavanju i svestranijem osvetljavanju međuverskih odnosa, koji su ti tokovima istorijskog razvoja imali velikog uticaja na razvoj međunacionalnih odnosa i u Vojvodini i u Dalmaciji. Posebna pažnja posvećena je klerikalizmu, pravoslavnom i katoličkom, koji su u podjednakoj meri zaoštravali međuverske suprotnosti, raspaljivali religiozni fanatizam i vrlo negativno uticali na raspirivanje šovinističkih strasti. Isto tako iscrpno obrađena je i borba građanske klase, naročito njenoga levoga krila, protiv klera, koji je nastojao da se nametne za tutora političkim strankama i kod Srba i kod Hrvata. Autoru su, pored neobjavljene izvorne građe iz dalmatinskih i vojvođanskih istorijskih arhiva, bili od koristi radovi Dimitrija Ruvarca, Nikodima Milaša i Rajka Veselinovića iz istorije pravoslavne crkve u Vojvodini i Dalmaciji, i studije Natka Nodila, Viktora Novaka i Vinka Cecića iz istorije katoličke crkve u Dalmaciji. U toku dugogodišnjeg rada na prikupljanju građe i obrađivanju materijala za ovu knjigu, mnogi su svojom saradnjom, savetima i svesrdnim razumevanjem doprineli da ona bude napisana. Na prvom mestu autor duguje zahvalnost upravi Instituta za izučavanje istorije Vojvodine u Novom Sadu što je u toku poslednjih godina omogućila istraživački rad na ovoj problematici i uvrstila knjigu među svoja izdanja. Ne manju zahvalnost autor duguje stručnim recenzentima akademiku dr Petru Popoviću i profesoru univerziteta dr Vasiliju Krestiću, na korisnim primedbama i sugestijama, kao i redaktoru knjige, dr Čedomiru Popovu, docentu univerziteta, na intervencijama pri redigovanju. Autor se sa pijetetom seća dragocene pomoći koju su mu u pronalaženju dokumenata pružili pok. prof. Kosta Petrović, nekadašnji direktor Arhiva Srpske akademije nauka u Sremskim Karlovcima, i pok. dr Nikola Milutinović, nekadašnji saradnik Istorijskog arhiva AP Vojvodine. Duboku zahvalnost na učinjenim uslugama autor duguje dr Rajku Veselinoviću, direktoru Arhiva Srpske akademije nauka u Beogradu, dr Slavku Gavrilovića, profesora univerziteta u Novom Sadu, dr Fedoru Nikiću, profesoru univerziteta u penziji, mr Aleksandru Foriškoviću, sekretaru Naučnog veća Instituta za izučavanje istorije Vojvodine, zatim prof. Živojinu Boškovu, direktoru Rukopisnog odeljenja Matice srpske, sa njegovim saradnicima, i bibliotekarima Matice srpske, profesorima Ivanki Veselinov, Šonji Tišmi, Lazaru Ćurčiću i Savi Palančaninu. Posebnu zahvalnost autor duguje akademiku dr Grgi Novaku, predsedniku Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, dr Ivanu Iliću, direktoru Arhiva JAZU u Zagrebu; upravi Historijskog instituta JAZU u Dubrovniku i Biblioteke i arhive Valtazara Bogišića u Cavtatu, te dr Ivi Periću, direktoru gimnazije u Dubrovniku. Za vreme višegodišnjeg istraživanja u naučnim ustanovama Zadra autora su predusretljivošću i razumevanjem zadužili: dr Dinko Foretić, profesor Filozofskog fakulteta; dr Nada Beritić, direktor Naučne biblioteke, sa saradnicima; dr Vjekoslav Maštrović, direktor Instituta za historijske i ekonomske nauke JAZU, sa saradnicima; prof. Ante Usmiani, direktor Historijskog arhiva, sa saradnicima. Od sveg srca se zahvaljujem svojoj supruzi Olgi na svesrdnoj pomoći i razumevanju. K. M. Milutinović, Kosta, srpski istoričar (Pančevo, 21. I 1909 – Novi Sad, 31. III 1998). Diplomirao 1932. na Filozofskome fakultetu u Beogradu, gde je i doktorirao 1936. Pre i za II. svetskog rata radio kao gimnazijski profesor u Osijeku, Novome Sadu i Beogradu, a nakon rata u Arhivu Vojvodine (1948–49), potom kao kustos Vojvođanskoga muzeja (1949–60), profesor na Filozofskome fakultetu u Zadru (1960–68) te u Institutu za izučavanje istorije Vojvodine (1968–76). Bavio se istorijom južnoslavenskih naroda u novome veku. Glavna dela: Svetozar Miletić (1939), Socijalisti o ulozi Južnih Slovena u rešavanju istočnog pitanja (1959), Vojvodina i Dalmacija 1760–1914. (1973) i Štrosmajer i jugoslovensko pitanje (1976). MG 135