ETIKA ISLAMA.. PRIKLADAN ODGOVOR ZA ONOGA KO TRAŽI DJELOTVORAN LIJEK Stanje kao na slikama.. Tvrd povez.. Fleke sa strane,prelomljeni-izgužvani listovi u gornjem ćošku. Više nego čitljiva i pregledna i unutra fino očuvana. Izdanje 2005 godine,516 strana.. Izuzetna i retka knjiga

Izdavač: Svetosavska književna zajednica, Beograd Biblioteka Posebna izdanja, knjiga 2 Predgovor i prevod: Srboljub Miletić Povez: broširan Broj strana: 120 Sadržaj priložen na slici. Veoma dobro očuvana. Jednog dana, pre ili kasnije, niko ne zna tačno kada, crkve i religije će se ujediniti. U tom haosu laži će čak i izabrani biti u opasnosti da izgube svoj put. To će biti doba Antihrista. Kako i kada će Antihrist doći, niko ne može da kaže. Ne zna se ni koliko njih će biti u stanju da ga prepoznaju, jer će on doći kao dobrotvor čovečanstva. Za sada možemo sa sigurnošću reći samo jednu stvar: svi ovi pokreti prema ujedinjenju nacija i crkava, svi ovi kompromisi i svo ovo uniformisanje čovečanstva postepeno činjeno pod parnim valjkom tehnološke kulture, priprema put za dolazak Antihrista. Ovakav razvoj čovečanstva, prema kriterijumu sveta je divan. Ali, prema hrišćanskom kriterijuumu vodi ka uništenju. Ovo ne iznenađuje i ne plaši hrišćane. Oni znaju da je svet sam sebe osudio. Zato Hristos nije htio da se moli za svet. „Ne molim se za svet.“ Knez ovoga sveta je đavo i on je „čovekoubica od početka.“ Smrt će zateći svet na vrhuncu njegove slave, na vrhuncu njegove samoobmane, na samitu kule vavilonske, kada će čovek biti u zenitu svoga starog pokušaja da postane bog svojom ličnom moći, bez Boga. Kada Sin Čovečiji dođe, naći će čoveka u punoj slavi svoje satanske opsednutosti. Bog ne traži od hrišćana da spasu svet. Svaki pokušaj od strane hrišćana da promjene smer u kome se svet sada kreće bio bi uzaludan i smešan. Svet je brod koji tone i on tone zato što mu je sama struktura pokvarena. Bog ne traži od hrišćana da spasu brod, već da spasu koliko god mogu brodolomnika. Nova Nojeva barka, Hristova crkva, plovi blizu mesta brodoloma. Svako ko hoće da se spase od vode mora da potraži utočište u njoj. Ali, da bi našao utočište, čovek mora da se odrekne sveta, ne toliko geografski, koliko suštinski. „Zato iziđite između njih i odvojte se, govori Gospod, i ne dohvatajte se do nečistote, i ja ću vas primiti.“ (K-96)

Arhimandrit Zaharija Zaharu je naš savremenik i sadašnji duhovnik manastira Sv. Jovana Krstitelja u Eseksu u Engleskoj. On je učenik i duhovni nastavljač asketske i bogoslovske prakse prepodobnog starca Sofronija Saharova, učenika Sv. Siluana Atonskog, odnosno, duboke i drevne molitveno-asketske tradicije Pravoslavne Crkve. Skriveni čovek srca je knjiga koja predstavlja niz duhovnih izlaganja o mestu srca u duhovnom životu hrišćanina. Pošto je, po rečima Hristovim, Carstvo Božije u nama, onda je srce bojno polje našeg spasenja. Svaki duhovni podvig i sav trud duhovnog čoveka usmeren je na to da očisti srce od prljavštine, i da ga sačuva čistim pred Gospodom. Srce je „hram“ istinskog susreta čoveka i Boga. Ljudsko srce „traži znanje“, i umno i božansko, i ne može da nađe pokoja dok Gospod slave ne dođe i ne useli se u njega. U rečima oca Zaharije čitalac će naći reči iz samog jezgra drevnog predanja Crkve, na takav način i sa takvim smislom izrečene, kako mi danas obično nigde ne čujemo. Nauka koju svedoči otac Zaharije prenosi duhovnu misao i poruke Svetih Otaca Crkve, od davnina pa sve do dvojice svetih staraca koji su praktično savremenici našeg doba – Sofronija Esekskog i Siluana Atonskog. Strana: 189 Povez: tvrdi Pismo: ćirilica Format: 21,5 cm

Strana: 394 Povez: tvrdi Pismo: ćirilica Format: 19,5 cm Umno–srdačna molitva je, uz Svetu Liturgiju, samo srce Pravoslavne Crkve. Konkretan i praktično primenljiv udžbenik molitvenog tihovanja, sa čistih svetogorskih izvora, najzad i na našem jeziku. Knjiga koja će postati sastavni deo Vašeg molitvenog pravila. Isusova molitva je krvotok Crkve, vetar koji razgoni iskušenja, tiho pristanište za uznemirena srca, zaštita od demona i njegovih zamki. Ako je istina (a jeste!) da naš život zavisi od naših pomisli onda je Isusova molitva zlatni put ka postizanju sklada u životu i nebeskog mira u pomislima. Savremeni monasi odvraćaju se od trezvenoumlja i srdačne molitve iz tog razloga što veliki protivnik satana, uznapredovavši u ovom poslednjem veku više nego u prethodnim, nastoji ne samo da zanavek izbriše sećanje na ovu tešku, ali spasonosnu nauku, nego i da uništi čak i usrdno izvršavanje sabornih molitvi i pojanja u crkvi. Međutim, kako do svršetka veka neće iščeznuti izabranici Božiji (ako ne i proroci nove blagodati) koji podstiču druge na podražavanje i dostizanje delatne i sozercateljne vrline, sastavljena je i ova knjiga kao dušekorisna i kao ona koja pokreće na vrlinski i blagočestiv život. Čitanje ove knjige u stanju je da iz svake duše protera dremež – porod beslovesnih i niskih strasti, a takođe i malodušnost i bojažljivost i da pobudi božanstvenu želju, da pomogne napredovanje u dostizanju savršenstav rasta Hristovog i Cartsva nebesekog koje se, prema nepogrešivoj reči Spasiteljevoj, nalazi u nama i unutar nas. Neka niko u ovoj knjizi ne traži skladnu kompoziciju i lepu rečenicu, jer je izlaganje u njoj nevešto. Korist, međutim, ne dolazi od veštine komponovanja, nego od pomisli istine. Sveto Predanje Crkve od Istoka podrazumeva skladno spajanje liturgijskog i podvižničkog, saborne i lične molitve. I saborna i lična molitva ne mogu se zamisliti bez one najkraće i najdejstvenije, Isusove molitve: Gospode Isuse Hriste, Sine Božiji, pomiluj me grešnog. Tom molitvom vekovima se spasavaju i ljudi u svetu, i najveći čudotvorci po manastirima i pustinjama. Isusova molitva je krvotok Crkve, vetar koji razgoni iskušenja, tiho pristanište za uznemirena srca, zaštita od demona i njegovih zamki. Ako je istina (a jeste!) da naš život zavisi od naših pomisli – onda je Isusova molitva zlatni put ka postizanju sklada u životu i nebeskog mira u pomislima…

Autor - osoba Nikolaevna Sokolova, Mariя, 1899-1971 Naslov Trud ikonopisca / M. N. Sokolova ; prevod Vladimir Nacik Vrsta građe priručnik Jezik srpski Godina 2005 Izdavanje i proizvodnja Kraljevo : Manastir Žiča - Duhovni centar Sv. Vladike Nikolaja, 2005 Fizički opis 255 str. : ilustr. ; 20 cm Drugi autori - osoba Nacik, Vladimir (Broš.) O ikoni… Ikona – to je knjiga o veri. Jezikom linija i boja ona otkriva dogmatsko, moralno i liturgijsko učenje crkve. I što je čistiji i uzvišeniji život hrišćanina, utoliko je njegovoj duši pristupačniji jezik ikone. Ikona je, pre svega, sveti predmet. Lik koji je na njoj izobražen imenuje se, po pravilu crkve – Natpisom. Time se ukazuje poštovanje onom ko je na njoj izobražen, ikona se uzdiže do svog prvoobraza i postaje okriljena blagodaću njegovom, jer pri nedostojnom, nemarnom odnosu prema ikoni, vređa se ne živopis, već onaj čije je ime dobila, njen prvoobraz. Zato ikonopisac početnik pogotovo, mora da bude prožet dubokim poštovanjem prema ikonopisanju i da ga prihvati kao sveto delo. Takođe je neophodno da se oseti poštovanje prema onim ljudima, koji su u toku prošlih vekova uložili trud u tom poslu, koji su uspeli da iskažu smisao ikone. Među njima mi prepoznajemo pre svega Svetog apostola i jevanđelistu Luku, a posle njega bilo je i veliki broj ikonopisaca među svetim ljudima i ocima crkve. Ikona i jeste molitva, likovno izražena, i ona se poima, uglavnom, kroz molitvu. Ona je i namenjena samo verujućem koji joj molitveno prilazi. Njeno naznačenje je da podržava molitvu, i zato ikonopisac, baveći se tim delom, ne sme da zaboravi na molitvu. U ikoni će molitva mnogo toga bez reči da objasni, da učini razumljivim, bliskim, da ukaže na istinsku duhovnost, na neospornu istinu. Greši onaj, ko u ikoni traži spoljašnju dopadljivost. Crkveno stvaralaštvo se odlikuje u nekoliko drugačijim poimanjem lepote. Lepota duhovna je iznad telesne, i cilj hrišćanskog života je u uspinjanju ka prvoistočniku lepote – Bogu. Ikona, smatra crkva, može da bude urađena crkveno, samo „čistim rukama“, pa zato pomesni stoglavi sabor ruske crkve nalaže ikonopiscu da sačuva moralna pravila. On mora da bude: smiren , blage naravi, da uvažava delo kojim se bavi, ne sme da bude praznorečiv, podsmešljiv, nametljiv, zavidljiv, pijanica, otimač, ubica; mora posebno i sa punom opreznošću da čuva duševnu i telesnu čistotu, i kako priliči živopiscima, da često odlazi duhovnim ocima i da se u svemu s njima savetuje, da se ispoveda, i po njihovom savetu i učenju da živi u postu, molitvi i smirenom odricanju. Sabor nalaže „Da se s najvećom brižljivošću slika obraz Gospoda našeg Isusa Hrista, i Prečiste Majke Božije, i svetitelja po liku, i po podobiju, i u skladu s onim što čini suštinu vere, i po najboljim uzorima drevnih ikonopisaca; a nikako da slikaju po sopstvenim uobraženjima i ličnim nagađanjima o onome što je božansko.“ Ako pak neko od učenika počne „da živi ne po pravilima zaveta, već u nečistoći, pijanstvu i izgredništvu, takve od ikonopisnog dela svakako treba udaljiti i zabranjivati im da se toga dotiču, bojeći se kazanog: Neka je proklet čovek, koji tvori delo gospodnje s nebrižljivošću (jer. 48,10).“ Seljane pak i neznalice, koji su do sada slikali ikone, ne učivši da razumeju sveti sadržaj obraza ikone i sveti karakter tog posla, nego to čine samovoljno i neznalački, treba strogo kazniti, ali im i dozvoliti da uče kod dobrih majstora; pa kome Bog da tu premudrost, taj neka i slika, a onome kome ne da, neka se potpuno okane tog posla, kako se ime Božije zbog lošeg slikanja ne bi ružilo, a „Bog neka im oprosti, jer ne znaju šta čine“. Takav je zavet moskovskog sabora svim ikonopiscima. Tekst preuzet iz knjige „Trud ikonopisca“ – Monahinja Julijanija SADRŽAJ I. MONAHINJA JULIANIJA (Marija Nikolajevna Sokolova), 1899–1981 G. Životopis ... 9 II. UPUTSTVO ZA IKONOPISCE POČETNIKE 1. Ikonopiscu početniku 47 2. Ikonopis je umetnost zasnovana na predanju 53 3. Ikonopisna veština 62 ETAPE IKONOPISANJA: Izbor osnove i njena obrada 62 Priprema daske za grundiranje 71 Proces nanošenja grunda na dasku 76 Izravnavake (glačanje) grunda 82 Grundiranje „platnene daske“ – tabletke 82 Crtež. Precrt. Izvornici. Zlaćenje. Sloj boje 86 Premazivanje olifom 138 PRILOZI: Lik Spasitelja. Njegov spoljašnji izgled prema najstarijem dokumentu 143 Spoljašnji izgled i moralna uzvišenost Presvete Bogorodice 146 Opis u ikonopisu prihvaćenih izobražavanja odeće 148 III. BOGOSLOVSKI ČLANCI 1. Crkva - Telo Hristovo 153 2. U čemu je istinska svetost članova Svete Crkve 162 3. Vid duhovni 169 4. Ikona je bogoslovlje obrazom izraženo 175 5. Istorija ikonografije obraza Vaskrsenja Hristovog 181 6. Ikonografija izobražena Silaska Svetog Duha na Apostole 190 7. Pravoslavna ikona 198 PRILOZI Precrti ikona 205 Radovi iz albuma M. I. Sokolove (1929. god.) 244 Spisak izobražena Svetih, koji su dati u prilozima 256 MG55

Vjera i nevjera: Problem naših dana i Misterij naših duša / Mijo Škvorc Zagreb 1982. Tvrd povez, zaštitni omot, 709 strana. Knjiga je odlično očuvana V8 ČEMU KNJIGA O VJERI I NEVJERI? Da vjera i nevjera ne opsjedaju čovjeka otkad je čovjek, ne bi bilo ove knjige. No to duhovno svjetlo i sjena još uvijek postavljaju pitanja i traže odgovor. Ova knjiga nije zaobišla nijednoga teretnog pitanja. Pokušava pružiti bar donekle prihvatljiv odgovor. Vjera je, znamo, transcendentna vrijednost. Ne domišlja se niti se izrađuje isključivo u ljudskom duhu. Pruža je Bog i prihvaća čovjek. Zato je pitanje vjere obrazloženo ponajprije s te strane s izvorne strane sa strane Božje. Vjera je osvijetljena kao stvarnost nevezana uz filozofiju i znanstveno istrazivanje, s vlastitim područjem, vidicima i zakonitošću. Budući da vjera znači životvorni susret s Bogom, utječe božanskom snagom na čovjekovo područje života i rada. Knjiga se zaputila u sve te krajeve — misaonog istraživanja, moralnih zasada, religioznih intuicija, kulture i umjetnosti, svjedočenja i obraćenja. Pokazano je koliko je vjera držala čovjeka nad ponorima zla, kako mu je rješavala strašne muke vezane uz problem smrti. Uza sve to, knjiga nije htjela da bude neka školska apologetika, ni propovjednički kompendij. Ona iznosi osobno razmišljanje, potpomognuto mnogim velikim i uspjelim srcima, vjernicima i svecima, učiteljima i objaviteljima. Vjera nije uvijek nezamračeno sunce. Često je skriva mračan oblak nevjere. Trebalo je i o nevjeri iznijeti nekoliko ispravnih misli. Zato je pojava ateizma, izrasla u svesvjetski problem, gotovo u novovjeki misterij povijesti, zauzela drugu polovicu knjige. Pred ljude naših i budućih dana treba iznijeti samu genezu i korijenje nevjere. Njezin dinamizam i slabost. Njeno širenje i utjecaj. Kako se ateizam rađa iz raznih motiva, to se i nudi u raznim oblicima. Obrađen je i pučki — neobrazloženi ateizam, i ateizam znanosti, i ateizam filozofije, čak i ateizam religije (budizam). Ateizam je pojava isključivo čovjekova, kao i vjera. Obračun s Bogom kao i vjera. Stoga je ateizam stavljen pred sve probleme i misterije ljudskog opstanka kao i vjera. Mora dati kakav-takav odgovor i na ona pitanja od kojih najradije bježi, kao što je pitanje zla, grijeha, neuspjeha i smrti. O svemu tome u knjizi je riječ. Premda je djelo tematikom prilično široko, nije iscrpno. Još uvijek ostaje prilično nepregledana i neobrađena tla. No ovo što čitateljima nudimo, bratski je pokušaj da ih razumijemo, da ih kao ljude prihvatimo, da zajedno pitamo, da tražimo i bar nešto sigurno odgo vorimo. Knjiga nije školski priručnik. Ne mora se čitati strogim redom. Za ponekog čitatelja bit će dobro da počne s kojim lakšim poglavljem. Na primjer s prikazom vjere ili nevjere u književnosti i umjetnosti. Velikani stvara nja mogu nas potaknuti da dalje tragamo za blagom što su ga sami pronašli ili izgubili, makar mi toga ne znali prikazati poput njih. čini se da naše vrijeme ne zazire od težih djela. Kad je noć zamagljenija, potrebna su jača svjetla. Kad je bolest opasnija, nije naodmet opasnija operacija. Zato i za ovo vrijeme, duhovno i duševno neishranjeno, neće biti naodmet pružiti — da reknemo s Papinijem — ne sitne kolačiće, nego kruh od kile. I na kraju molba: neka nitko ne osjeti čitajući ovu knjigu bilo što protiv sebe, nego uvijek nešto za sebe! Bude li potrebno štogod u životu izmijeniti, neka to bude nabolje! A onda čovjek ne žali ni truda ni suza.

Autor - osoba Bhaktivedanta Svami Prabhupada, A. Č. Naslov Bhagavad-gita : kakva jeste : sa izvornim sanskritskim stihovima, latinskom transliteracijom, srpskohrvatskim sinonimima, prevodom i detaljnim tumačenjima / Śri Śrimad A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada ; [s engleskog preveo Aleksandar Todorović] Vrsta građe knjiga Ciljna grupa odrasli, opšte (lepa književnost) Jezik hrvatski Godina 1990 Izdanje Potpuno, prerađeno izd. Izdavanje i proizvodnja [Zagreb] : Garuda, 1990 (Rijeka : Tiskara Rijeka) Fizički opis XV, 879, [16] str. : ilustr. u boji ; 22 cm Drugi autori - osoba Todorović, Aleksandar = Todorović, Aleksandar Zbirka Dela Śri Śrimad A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupade (karton) Napomene Prevod dela: Bhagavad-gita as it is Tiraž 15.000 Registri. Predmetne odrednice Hinduizam Original od A. C. Bhaktivedanta Svami Šrila Prabhupada, original neizmenjena Bhagavad Gita Kakva Jeste iz 1982 god.prva štampa u Indiji 500 primeraka. Bhagavad-Gita (u prevodu Pesma Boga) je hinduistički spis od 700 stihova na sanskritu i deo je epa „Mahabharata” (poglavlja 23-30, šeste knjige). „Gita” je napisana u vidu narativa između Arđune, sina kralja Pandua i božanstva Krišne, koji je u ulozi njegovog vodiča i kočijaša. Na početku „ispravnog rata” (Dharma Yudhha) između Pandava i Kurava, Arđuna je ispunjen moralnom dilemom zbog nasilja i smrti koje će rat prouzrokovati. On razmišlja da li da se odrekne svoje uloge i traži Krišnin savet, čiji saveti i diskurs čine srž ovog spisa. Krišna ga savetuje da ispuni svoju ratničku dužnost da bi postigao darmu kroz nesebičnu akciju. Ovaj dijalog obuhvata šire teme poput duhovnih i etičkih dilema, kao i filozofskih pitanja koja nemaju veze s ratom koji im je inspiracija. „Gita” predstavlja sintezu hinduističkih učenja o darmi, teističkih učenja o bakti, kao i učenja o mokši. Spis previđa četiri puta do duhovnosti - džnana, bakti, karma i radža jogu. „Gita” je analizirana na različite načine. Bez obzira na to, predstavlja jedan od napoznatijih hinduističkih tekstova sa jedinstvenim uticajem na sve hinduističke sledbenike. Poziv na nesebičnu akciju, koji je jedan od bitnih segmenata ovog spisa, inspirisao je mnoge vođe tokom Indijskog pokreta za nezavisnost, poput Bal Gangadhar Tilaka i Mahatme Gandija. Gandi je na „Gitu” gledao kao na `duhovni rečnik`. Nomenklatura „Gita” u naslovu ovog spisa označava pesmu. Duhovne vođe i učenjaci su interpretirali drugu reč u naslovu na različite načine kao „Božju pesmu`, prema teističkim učenjacima, te kao „Pesmu Gospoda”, „Božansku pesmu”, „Nebesku pesmu” prema ostalima. Autorstvo U Indijskoj tradiciji „Bhagavad-Gita”, kao i ceo ep „Mahabharata” predstavljaju delo mudraca Vjase čije je puno ime Krišna Dvajpajana, a zovu ga i Veda-Vjasa. Jedna od hinduističkih legendi kaže da ga je Vjasa izgovarao dok je Ganeša, božanstvo nalik na slona, slomio jednu od svojih surli i da je tako nastao i „Gita” i Mahabharata”. Učenjaci smatraju da je Vjasa simboličan ili mitski autor ovog spisa, jer je istovremeno nosilac Veda i Purane, spisi za koje se zna da potiču iz drugih perioda. Sama reč označava onog ko je kompilator, aranžer, a takođe je i prezime koje postoji u Indiji. Postoji viđenje da su u pitanju različite osobe istog prezimena. Vivekananda, hinduistički monah i vedista iz 19. veka, tvrdi da je ovo delo, iako staro, bilo nepoznato tokom indijske istorije do 8. veka naše ere, kada ga je Adi Šankara proslavio zapisujući komentare za njega, koji su brzo postali poznati. On čak tvrdi da je delo njegovo, ali je to pobijeno jer je jasna razlika između njegovih komentara i prethodnog teksta, kao i zbog toga što su ideje ovog dela u skladu s idejama koje datiraju pre ovog perioda. Johanes Bjutenen, koji se bavio Indijom i njenim kulturno-istorijskim nasleđem i ovim epom, smatra da je „Gita” veoma uspešno filozofski i konekstualno ukombinovana u „Mahabharatu”, te da nije u pitanju tekst koji je ovom epu pridodat. „Gita” je spis koji je osmišljen tako da doprinese vrhuncu i rešenju darmičke dileme rata. Prema Aleksusu Mekleudu, nemoguće je da autorstvo „Gite” svedemo na jednog autora i vrlo je verovatno da je delo nastalo pod uticajem više autora. Artur Bašam deli mišljenje s njim, koji navodi da ih je bilo minimum troje. Dokaze ovoj tvrdnji on nalazi u smeni filozofskih stihova sa teističkim. Period nastanka Ne postoji konsenzus oko toga koji je period nastanka „Gite”. Učenjaci se slažu da se taj period može svesti na oonaj između 5. veka pre nove ere do 2. veka pre nove ere, sa tim da većina naginje ka 2. veku pre nove ere. Ovoj struji se priklanja Bjutenen. S druge strane, Artur Bašam tvrdi da je delo moralo nastati u periodu kada su se preispitivale vrednosti rata, i kada se dešavao povratak monaškom životu i vrednostima. On ovaj period vidi nakon ere uspona budizma, te smatra da je delo nastalo u 3. veku pre nove ere. Oni koji se bave lingvistikom (Vintrop Serdžant) zaključuju da je ovo delo napisano na jednom od klasičnih oblika sanskrita, te da predstavlja njegov rani varijetet. Ovakvom analizom opet se dolazi do 2. ili 3. veka pre nove ere. Kompozicija i značaj „Bhagavad-Gita” je jedno od najpoznatijih hinduističkih dela sa posebnim značajem zbog panhinduističkog delovanja. Ovo delo predstavlja najsveobuhvatniju kulturno-religijsku hinduističku pripadnost. Ona u svojim redovima inkorporira različite religijske tradicije. Sinteza obuhvata kako filozofski tako i socio-religijski pristup. Spis se uzdržava od predlaganja jednog jedinog puta ka duhovnosti. Vrlo otvoreno vrši sintezu različitih načina života, harmonišući potragu za znanjem (jnana), akcijom (karma) i posvećenošću (bhakti). Takođe, bavi se i pitanjem od čega se sastoji ispravan put ka oslobođenju od ciklusa ponovnog rađanja (moksha) „Bhagavad-Gita” predlaže izbegavanje ili-ili pogleda, već akcenat stavlja na razumevanje i razmatranje svih puteva: život zemljoposednika koji je posvećen obavezama i profesiji, askete koji ga se odriče, kao i život posvećenog teiste - svi imaju šansu da dostignu mokšu. Ovo je pre svega zbog uverenja da svaki pojedinac ima različit temperament i naklonosti (guna). Pojedinac bez obzira na svoj životni put treba da teži da uradi ono što je ispravno jer je sam tako odlučio bez razmišljanja o dobitima, posledicama, rezltatima. Želje, sebičluk i razmišljanje na ovaj način mogu pojedinca udaljiti od darmičke akcije i duhovnog života. Delo tvdi da postoji Bog u svakome i da je on sredstvo za postizanje duhovne slobode i oslobađanja ako mu se pojedinac posveti u služenju. Pored tri spomenuta puta (koja odgovaraju upražnjavanju specifičnih jogi), postoji još jedan put - meditacija (raja yoga). Svi ovi putevi vode istom cilju. Rukopisi Dijalog između Krišne i Arđune „Bhagavad-Gita” je deo šeste knjige epa „Mahabharate”, sastoji se od 18 poglavlja (od 23. do 40.) i vrlo često se izučava nezavisno od epa čijeg je deo. Ovi spisi postoje u raznim indijskim rukopisima. Uprkos tome, smisao je retko promenjen i postoji vrlo malo varijacija između različitih rukopisa. Stari spis je imao 745 stihova, ali se 700 njih smatra istorijskim standardom. Sadržaj „Bhagavad-Gita” je dijalog između Arđune i Krišne, pred početak Kurukšetru rata u epu „Mahabharate”. Dve ogromne vojske su se našle s ciljem da unište jedna drugu. Pandavski princ Arđuna pita svog kočijaša i savetnika Krišnu da ih odveze u centar bitke da bi mogao dobro da osmotri obe vojske i sve one koji jedva čekaju rat. Vidi da su neki od onih na suprotnoj strani njegovi rođaci, dragi prijatelji i učitelji. On ne želi da se bori sa njima niti da ih ubije i zato ga obuzimaju osećanja nemoći i očaja pred bitku. Stoga se okreće Krišni u želji da opravda rat, reši moralne i filozofske dileme, donese odluku i uradi ispravnu stvar. Neka od pitanja koja se izdvajaju tokom ovog dijaloga jesu: Ko smo mi? Kako bi trebalo da živimo naše živote? Kako bi trebalo da se ponašamo u ovom svetu? Teme Prema Serdžantu glavne teme ovog spisa su „smisao života, kriza identiteta, ljudska duša, ljudski temperament i načini duhovne potrage” Božija priroda - „Bhagavad-Gita” usvaja koncept Boga kao apsolutne realnosti - Bramana. Spis ga prikazuje kako apstraktnog tako i kao personalizovanog Boga, potonjeg u formi Krišne, ali nigde ne pravi jasnu razliku između ova dva sem u konotaciji da jedan biva gde prestaje drugi. Priroda sopstva - spis prihvata koncept atmana kao fundamentalni koncept. Koncept označava svojstvo bića da unutar njih postoji trajno sopstvo, istinska suština. Cilj je spoznati i shvatiti ovo sopstvo odbacujući one segmente koji se vezuju za telo i materijalni svet poput „moje” i „ja”. „Gita” podrazumeva postojanje čiste, postojane, nepromenjive i ultimativne istinske suštine. Priroda sveta - svet se vidi kao prolazan, sva tela i materije nestalne. Sve što čini prirodu predstavlja proces koji postoji, ali ima svoj kraj. Rađa se, raste, sazreva, propada i umire. Ova prolaznost se označava terminom maja. Braman-atman - centralni deo ovog spisa jeste ispitivanje jednakosti između ova dva pojma i onoga što oni predstavljaju. U spisu se smatra da su sve suštine živih bića iste, ali da nisu istovetne sa Božijom, mada se Bog nalazi u svima nama. Sredstva ka Bogu - su četiri vrste joge, koje se međusobno ne isključuju. Karma joga - ovaj put nam govori o neophodnosti akcije, ali ona ne treba da prati duhovne zapovesti ako je vezana za lične dobiti i ako želi nagradu. Akcija je valja preduzeti nakon što je stečeno adekvatno znanje da bi se sagledala potpuna perspektiva onoga što bi akcija trebalo da bude. Put ka prava akcija urađenoj kako treba imala bi oblik molitve i vid karma joge radi dostizanja nesebične akcije. Moguće ju je ostvariti i posvećujući celokupno delovanje Bogu, i predavanje celokupnosti svoga fizičkog i duhovnog bića Njemu. Bakti joga - definisana kao put voljenog posvećivanja, čežnje, predaje, poverenja i obožavanja. Bakti u ovom spisu ne podražumeva odricanje od akcije, već opodražumeva ispravnu akciju ka predanosti pojedinčevoj darmi. Nakon spisa, određeni naučnici nagađaju da je on prouzrokovao popularizaciju ovog puta, jer je on bio svima dostupan. Džnana joga - predstavlja put ka znanju, mudrosti, i direktnoj realizaiji Bramana. Cilj jeste dostizanje samoralizacije. Ovaj put, prema spisu, najčešće slede intelektualci. Ovaj put je posebno drag Krišni, ali vrlo težak. Sinteza joga-radža joga - Neki je vide kao četvrti put, dok je drugi vide kao sintezu bakti i karma joge. Asketizam, odricanje i ritualizam - delo smatra da asketski život nije rešenje, kao ni povlačenje. Predlaže poteru za aktivnim životom gde se pojedinac samovoljno odriče u samom sebi onoga što smatra da će mu pomoći u dostizanju sopstvene darme, bez željenja i potrage za ikakvim nagradama videvši lično odricanje sopstvenom Bogu za viši cilj. Darma – darma je termin s mnogostrukim značenjem. Prvo značenje je „ispravnost”, a na osnovu toga možemo izvesti značenja poput dužnosti, društvenih normi, prava, klasa, rituala i kosmosa samog i toga kakve stvari treba da budu u ovim dimenzijama. Prema nekim naučnicima, koncept darme se odnosi na Arđunu i njegovu ratničku dužnost pre svega i zašto mora da se bori. Prvo pominjanje darme se dešava u prvom stihu, te nam je stoga jasno zašto je ova tema toliko značajna za ovo delo. Samo polje borbe je shvaćeno kao borbe darme - istine i ispravnosti. Alegorija rata – pouka ovog dela se čitaocu prenosi usred bitke. Neki naučnici vide ovu postavku kao alegoriju za rat koji se vodi unutar nas samih u cilju ovladavanja sobom da bi se iz ovog života izašlo kao pobednik. Promocija ispravnog rata i dužnosti – neki naučnici u ovom delu vide promociju vojničke klase i dužnosti da se ratuje sa hrabrošću i ne vide u ovoj postavci samo alegoriju. Neki od pripadnika Indijskog pokreta za nezavisnost su u ovom delu pronalazili motivaciju za otpor Britanskoj imperiji. Mokša-oslobađanje – u ovom delu je vidljivo dualističko i teističko viđenje mokše, kao samoostvarenja. Delo se uglavnom bazira na odnosu sopstva s personalizovanom vizijom Boga. Put znanja, posvećenosti i besciljne akcije je ponuđena Arđuni kao spektar opcija. Kombinacija se nudi čitaocu kao put do mokše. Uticaj Premijer Indije, Narendra Modi, vidi „Bhagavad-Gitu” kao jedan od najvećih Indijskih poklona svetu. Poklonio je primerak predsedniku SAD Baraku Obami prilikom posete 2014. godine. Ovo delo ima veliki krug obožavatelja među poznatim političarima, naučnicima i piscima poput Gandija, Radjarda Kiplinga, Oldusa Hakslija, Hermana Hesea, Roberta Openhajmera, Henri Dejvida Toroa, Karla Junga, Ralfa Voldo Emersona, Nehrua. MG89 (L)

Autor - osoba Bhaktivedanta Svami Prabhupada, A. Č. Naslov Bhagavad-gita : kakva jeste : sa izvornim sanskritskim stihovima, latinskom transliteracijom, srpskohrvatskim sinonimima, prevodom i detaljnim tumačenjima / Śri Śrimad A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada ; [s engleskog preveo Aleksandar Todorović] Vrsta građe knjiga Ciljna grupa odrasli, opšte (lepa književnost) Jezik hrvatski Godina 1990 Izdanje Potpuno, prerađeno izd. Izdavanje i proizvodnja [Zagreb] : Garuda, 1990 (Rijeka : Tiskara Rijeka) Fizički opis XV, 879, [16] str. : ilustr. u boji ; 22 cm Drugi autori - osoba Todorović, Aleksandar = Todorović, Aleksandar Zbirka Dela Śri Śrimad A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupade (karton) Napomene Prevod dela: Bhagavad-gita as it is Tiraž 15.000 Registri. Predmetne odrednice Hinduizam Original od A. C. Bhaktivedanta Svami Šrila Prabhupada, original neizmenjena Bhagavad Gita Kakva Jeste iz 1982 god.prva štampa u Indiji 500 primeraka. Bhagavad-Gita (u prevodu Pesma Boga) je hinduistički spis od 700 stihova na sanskritu i deo je epa „Mahabharata” (poglavlja 23-30, šeste knjige). „Gita” je napisana u vidu narativa između Arđune, sina kralja Pandua i božanstva Krišne, koji je u ulozi njegovog vodiča i kočijaša. Na početku „ispravnog rata” (Dharma Yudhha) između Pandava i Kurava, Arđuna je ispunjen moralnom dilemom zbog nasilja i smrti koje će rat prouzrokovati. On razmišlja da li da se odrekne svoje uloge i traži Krišnin savet, čiji saveti i diskurs čine srž ovog spisa. Krišna ga savetuje da ispuni svoju ratničku dužnost da bi postigao darmu kroz nesebičnu akciju. Ovaj dijalog obuhvata šire teme poput duhovnih i etičkih dilema, kao i filozofskih pitanja koja nemaju veze s ratom koji im je inspiracija. „Gita” predstavlja sintezu hinduističkih učenja o darmi, teističkih učenja o bakti, kao i učenja o mokši. Spis previđa četiri puta do duhovnosti - džnana, bakti, karma i radža jogu. „Gita” je analizirana na različite načine. Bez obzira na to, predstavlja jedan od napoznatijih hinduističkih tekstova sa jedinstvenim uticajem na sve hinduističke sledbenike. Poziv na nesebičnu akciju, koji je jedan od bitnih segmenata ovog spisa, inspirisao je mnoge vođe tokom Indijskog pokreta za nezavisnost, poput Bal Gangadhar Tilaka i Mahatme Gandija. Gandi je na „Gitu” gledao kao na `duhovni rečnik`. Nomenklatura „Gita” u naslovu ovog spisa označava pesmu. Duhovne vođe i učenjaci su interpretirali drugu reč u naslovu na različite načine kao „Božju pesmu`, prema teističkim učenjacima, te kao „Pesmu Gospoda”, „Božansku pesmu”, „Nebesku pesmu” prema ostalima. Autorstvo U Indijskoj tradiciji „Bhagavad-Gita”, kao i ceo ep „Mahabharata” predstavljaju delo mudraca Vjase čije je puno ime Krišna Dvajpajana, a zovu ga i Veda-Vjasa. Jedna od hinduističkih legendi kaže da ga je Vjasa izgovarao dok je Ganeša, božanstvo nalik na slona, slomio jednu od svojih surli i da je tako nastao i „Gita” i Mahabharata”. Učenjaci smatraju da je Vjasa simboličan ili mitski autor ovog spisa, jer je istovremeno nosilac Veda i Purane, spisi za koje se zna da potiču iz drugih perioda. Sama reč označava onog ko je kompilator, aranžer, a takođe je i prezime koje postoji u Indiji. Postoji viđenje da su u pitanju različite osobe istog prezimena. Vivekananda, hinduistički monah i vedista iz 19. veka, tvrdi da je ovo delo, iako staro, bilo nepoznato tokom indijske istorije do 8. veka naše ere, kada ga je Adi Šankara proslavio zapisujući komentare za njega, koji su brzo postali poznati. On čak tvrdi da je delo njegovo, ali je to pobijeno jer je jasna razlika između njegovih komentara i prethodnog teksta, kao i zbog toga što su ideje ovog dela u skladu s idejama koje datiraju pre ovog perioda. Johanes Bjutenen, koji se bavio Indijom i njenim kulturno-istorijskim nasleđem i ovim epom, smatra da je „Gita” veoma uspešno filozofski i konekstualno ukombinovana u „Mahabharatu”, te da nije u pitanju tekst koji je ovom epu pridodat. „Gita” je spis koji je osmišljen tako da doprinese vrhuncu i rešenju darmičke dileme rata. Prema Aleksusu Mekleudu, nemoguće je da autorstvo „Gite” svedemo na jednog autora i vrlo je verovatno da je delo nastalo pod uticajem više autora. Artur Bašam deli mišljenje s njim, koji navodi da ih je bilo minimum troje. Dokaze ovoj tvrdnji on nalazi u smeni filozofskih stihova sa teističkim. Period nastanka Ne postoji konsenzus oko toga koji je period nastanka „Gite”. Učenjaci se slažu da se taj period može svesti na oonaj između 5. veka pre nove ere do 2. veka pre nove ere, sa tim da većina naginje ka 2. veku pre nove ere. Ovoj struji se priklanja Bjutenen. S druge strane, Artur Bašam tvrdi da je delo moralo nastati u periodu kada su se preispitivale vrednosti rata, i kada se dešavao povratak monaškom životu i vrednostima. On ovaj period vidi nakon ere uspona budizma, te smatra da je delo nastalo u 3. veku pre nove ere. Oni koji se bave lingvistikom (Vintrop Serdžant) zaključuju da je ovo delo napisano na jednom od klasičnih oblika sanskrita, te da predstavlja njegov rani varijetet. Ovakvom analizom opet se dolazi do 2. ili 3. veka pre nove ere. Kompozicija i značaj „Bhagavad-Gita” je jedno od najpoznatijih hinduističkih dela sa posebnim značajem zbog panhinduističkog delovanja. Ovo delo predstavlja najsveobuhvatniju kulturno-religijsku hinduističku pripadnost. Ona u svojim redovima inkorporira različite religijske tradicije. Sinteza obuhvata kako filozofski tako i socio-religijski pristup. Spis se uzdržava od predlaganja jednog jedinog puta ka duhovnosti. Vrlo otvoreno vrši sintezu različitih načina života, harmonišući potragu za znanjem (jnana), akcijom (karma) i posvećenošću (bhakti). Takođe, bavi se i pitanjem od čega se sastoji ispravan put ka oslobođenju od ciklusa ponovnog rađanja (moksha) „Bhagavad-Gita” predlaže izbegavanje ili-ili pogleda, već akcenat stavlja na razumevanje i razmatranje svih puteva: život zemljoposednika koji je posvećen obavezama i profesiji, askete koji ga se odriče, kao i život posvećenog teiste - svi imaju šansu da dostignu mokšu. Ovo je pre svega zbog uverenja da svaki pojedinac ima različit temperament i naklonosti (guna). Pojedinac bez obzira na svoj životni put treba da teži da uradi ono što je ispravno jer je sam tako odlučio bez razmišljanja o dobitima, posledicama, rezltatima. Želje, sebičluk i razmišljanje na ovaj način mogu pojedinca udaljiti od darmičke akcije i duhovnog života. Delo tvdi da postoji Bog u svakome i da je on sredstvo za postizanje duhovne slobode i oslobađanja ako mu se pojedinac posveti u služenju. Pored tri spomenuta puta (koja odgovaraju upražnjavanju specifičnih jogi), postoji još jedan put - meditacija (raja yoga). Svi ovi putevi vode istom cilju. Rukopisi Dijalog između Krišne i Arđune „Bhagavad-Gita” je deo šeste knjige epa „Mahabharate”, sastoji se od 18 poglavlja (od 23. do 40.) i vrlo često se izučava nezavisno od epa čijeg je deo. Ovi spisi postoje u raznim indijskim rukopisima. Uprkos tome, smisao je retko promenjen i postoji vrlo malo varijacija između različitih rukopisa. Stari spis je imao 745 stihova, ali se 700 njih smatra istorijskim standardom. Sadržaj „Bhagavad-Gita” je dijalog između Arđune i Krišne, pred početak Kurukšetru rata u epu „Mahabharate”. Dve ogromne vojske su se našle s ciljem da unište jedna drugu. Pandavski princ Arđuna pita svog kočijaša i savetnika Krišnu da ih odveze u centar bitke da bi mogao dobro da osmotri obe vojske i sve one koji jedva čekaju rat. Vidi da su neki od onih na suprotnoj strani njegovi rođaci, dragi prijatelji i učitelji. On ne želi da se bori sa njima niti da ih ubije i zato ga obuzimaju osećanja nemoći i očaja pred bitku. Stoga se okreće Krišni u želji da opravda rat, reši moralne i filozofske dileme, donese odluku i uradi ispravnu stvar. Neka od pitanja koja se izdvajaju tokom ovog dijaloga jesu: Ko smo mi? Kako bi trebalo da živimo naše živote? Kako bi trebalo da se ponašamo u ovom svetu? Teme Prema Serdžantu glavne teme ovog spisa su „smisao života, kriza identiteta, ljudska duša, ljudski temperament i načini duhovne potrage” Božija priroda - „Bhagavad-Gita” usvaja koncept Boga kao apsolutne realnosti - Bramana. Spis ga prikazuje kako apstraktnog tako i kao personalizovanog Boga, potonjeg u formi Krišne, ali nigde ne pravi jasnu razliku između ova dva sem u konotaciji da jedan biva gde prestaje drugi. Priroda sopstva - spis prihvata koncept atmana kao fundamentalni koncept. Koncept označava svojstvo bića da unutar njih postoji trajno sopstvo, istinska suština. Cilj je spoznati i shvatiti ovo sopstvo odbacujući one segmente koji se vezuju za telo i materijalni svet poput „moje” i „ja”. „Gita” podrazumeva postojanje čiste, postojane, nepromenjive i ultimativne istinske suštine. Priroda sveta - svet se vidi kao prolazan, sva tela i materije nestalne. Sve što čini prirodu predstavlja proces koji postoji, ali ima svoj kraj. Rađa se, raste, sazreva, propada i umire. Ova prolaznost se označava terminom maja. Braman-atman - centralni deo ovog spisa jeste ispitivanje jednakosti između ova dva pojma i onoga što oni predstavljaju. U spisu se smatra da su sve suštine živih bića iste, ali da nisu istovetne sa Božijom, mada se Bog nalazi u svima nama. Sredstva ka Bogu - su četiri vrste joge, koje se međusobno ne isključuju. Karma joga - ovaj put nam govori o neophodnosti akcije, ali ona ne treba da prati duhovne zapovesti ako je vezana za lične dobiti i ako želi nagradu. Akcija je valja preduzeti nakon što je stečeno adekvatno znanje da bi se sagledala potpuna perspektiva onoga što bi akcija trebalo da bude. Put ka prava akcija urađenoj kako treba imala bi oblik molitve i vid karma joge radi dostizanja nesebične akcije. Moguće ju je ostvariti i posvećujući celokupno delovanje Bogu, i predavanje celokupnosti svoga fizičkog i duhovnog bića Njemu. Bakti joga - definisana kao put voljenog posvećivanja, čežnje, predaje, poverenja i obožavanja. Bakti u ovom spisu ne podražumeva odricanje od akcije, već opodražumeva ispravnu akciju ka predanosti pojedinčevoj darmi. Nakon spisa, određeni naučnici nagađaju da je on prouzrokovao popularizaciju ovog puta, jer je on bio svima dostupan. Džnana joga - predstavlja put ka znanju, mudrosti, i direktnoj realizaiji Bramana. Cilj jeste dostizanje samoralizacije. Ovaj put, prema spisu, najčešće slede intelektualci. Ovaj put je posebno drag Krišni, ali vrlo težak. Sinteza joga-radža joga - Neki je vide kao četvrti put, dok je drugi vide kao sintezu bakti i karma joge. Asketizam, odricanje i ritualizam - delo smatra da asketski život nije rešenje, kao ni povlačenje. Predlaže poteru za aktivnim životom gde se pojedinac samovoljno odriče u samom sebi onoga što smatra da će mu pomoći u dostizanju sopstvene darme, bez željenja i potrage za ikakvim nagradama videvši lično odricanje sopstvenom Bogu za viši cilj. Darma – darma je termin s mnogostrukim značenjem. Prvo značenje je „ispravnost”, a na osnovu toga možemo izvesti značenja poput dužnosti, društvenih normi, prava, klasa, rituala i kosmosa samog i toga kakve stvari treba da budu u ovim dimenzijama. Prema nekim naučnicima, koncept darme se odnosi na Arđunu i njegovu ratničku dužnost pre svega i zašto mora da se bori. Prvo pominjanje darme se dešava u prvom stihu, te nam je stoga jasno zašto je ova tema toliko značajna za ovo delo. Samo polje borbe je shvaćeno kao borbe darme - istine i ispravnosti. Alegorija rata – pouka ovog dela se čitaocu prenosi usred bitke. Neki naučnici vide ovu postavku kao alegoriju za rat koji se vodi unutar nas samih u cilju ovladavanja sobom da bi se iz ovog života izašlo kao pobednik. Promocija ispravnog rata i dužnosti – neki naučnici u ovom delu vide promociju vojničke klase i dužnosti da se ratuje sa hrabrošću i ne vide u ovoj postavci samo alegoriju. Neki od pripadnika Indijskog pokreta za nezavisnost su u ovom delu pronalazili motivaciju za otpor Britanskoj imperiji. Mokša-oslobađanje – u ovom delu je vidljivo dualističko i teističko viđenje mokše, kao samoostvarenja. Delo se uglavnom bazira na odnosu sopstva s personalizovanom vizijom Boga. Put znanja, posvećenosti i besciljne akcije je ponuđena Arđuni kao spektar opcija. Kombinacija se nudi čitaocu kao put do mokše. Uticaj Premijer Indije, Narendra Modi, vidi „Bhagavad-Gitu” kao jedan od najvećih Indijskih poklona svetu. Poklonio je primerak predsedniku SAD Baraku Obami prilikom posete 2014. godine. Ovo delo ima veliki krug obožavatelja među poznatim političarima, naučnicima i piscima poput Gandija, Radjarda Kiplinga, Oldusa Hakslija, Hermana Hesea, Roberta Openhajmera, Henri Dejvida Toroa, Karla Junga, Ralfa Voldo Emersona, Nehrua. MG144 (L)

jeromonah Sava Janjic - Ekumenizam i vreme apostasije Eparhija raskoprizrenska, Prizren, 1995. Mek povez, 108 strana. RETKO! S A D R Ž A J EKUMENIZAM U VREME APOSTASIJE JERES NAD JERESIMA POČECI EKUMENIZMA CARIGRADSKA ENCIKLIKA IZ 1920. GODINE SERGIJANIZAM U RUSKOJ CRKVI SVETSKI SAVEZ CRKAVA EKUMENIZAM PATRIJARHA ATINAGORE — „VREME DOGMATA JE PROŠLO“ PATRIJARH DIMITRIJE – NA STRANPUTICI SVOGA PRETHODNIKA APOSTOLI EKUMENIZMA SPEKTAKLI SVETSKOG SAVEZA CRKAVA KOKETIRANJE SA ISLAMOM I DRUGIM RELIGIJAMA PARLAMENT SVETSKIH RELIGIJA SINKRETISTIČKA PAPAZJANIJA – KANBERA 1991. GLASOVI SAVESTI I OBRAČUNI SA NJIMA NASTAVAK APOSTASIJE NOVI VASELJENSKI PATRIJARH VARTOLOMEJ EKUMENISTIČKA (TRAGI)KOMEDIJA NA UPSALI UNIJA SA MONOFIZITIMA PATRIJARH DIODOR NA BRANIKU PRAVOSLAVNA SABOR U CARIGRADU – 1993. G. PAPISTIČKA EKLISIOLOGIJA CARIGRADA TEŽNJE ZA REORGANIZACIJOM DIJASPORE UNIJA U BALAMANDU – POBEDA VATIKANSKE DIPLOMATIJE PAPIZAM KAO „SESTRINSKA CRKVA“ OBRAČUN SA SVETOGORSKIM ZILOTIMA A ŠTA KAŽU KANONI SVETIH SABORA? CILJEVI EKUMENIZMA ŠTA ČINITI? Sava (svetovno Dragutin Janjić; Dubrovnik, 6. decembar 1965) pravoslavni je arhimandrit i iguman Manastira Visoki Dečani. Rođen je 1965. godine u Dubrovniku. Rođen je u porodici oca Srbina i majke Hrvatice. Još kao dete sa porodicom se preselio u Trebinje, gde je proveo period školovanja i mladosti, završio osnovnu i srednju školu. Studirao je engleski jezik na Beogradskom Univerzitetu. U manastir Crna Reka došao je 1989. godine. Tu je proveo nekoliko godina. Zajedno sa ostalim bratstvom prešao je u manastir Dečane, sa željom da povrate duhovni ugled ove zadužbine kralja Stefana Dečanskog. Rukopoložen je u čin jerođakona 4. juna 1992. godine, a 8. januara 1993. u čin jeromonaha. Po manastirskom poslušanju, počev od 1994. godine bavi se informacionim tehnologijama. Uspeo je da Crkvu približi novoj tehnici. Zahvaljujući njemu tokom čitave NATO agresije i kosovske krize svet je imao informacije koje se nisu mogle naći na drugom mestu. Nakon toga bio je sekretar vladike raško-prizrenskog Artemija. Zajedno s njim i Momčilom Trajkovićem putovao je tokom 1998. i 1999. godine svetom pokušavajući svetskim državnicima da objasni istinu o stanju na Kosovu i Metohiji. Bio je član SNV Kosova i Metohije. Godine 2011. je na predlog episkopa raško-prizrenskog Teodosija izabran za igumana manastira Visoki Dečani. Ekumenizam ili vaseljenizam (grč. οικουμενισμός – „ekumenizam, vaseljenizam, ekumenstvo, vaseljenstvo“) je eklisiološki pojam kojim se označavaju težnje, nastojanja i pokreti usmereni ka zbližavanju, saradnji, pomirenju i jedinstvu hrišćanskih crkava. Pojam je proistekao iz prvobitnog koncepta o hrišćanskoj ekumeni, odnosno hrišćanskoj vaseljeni, kao opštoj zajednici svih hrišćana. Dok se međureligijski dijalog odnosi na sve religije, ekumenizam je dijaloški napor unutar hrišćanskih crkava. Za razliku od unijaćenja (na primer, odvajanje od Pravoslavne crkve radi uključivanja u Katoličku crkvu), u ekumenizmu se naglašava ravnopravan dijalog među hrišćanskim konfesijama, ono što je pojedinim crkvama zajedničko i ide se za potvrdom duhovnoga i moralnog poslanja Hristove Crkve. Ekumenizam je nastao u 19. veku unutar protestantskih crkava (ekumenski pokret). Unutar Katoličke crkve zagovornici ekumenizma u 19. veku su bili: J. H. Njuman, D. Mercier, J. J. Štrosmajer, a u 20. veku benediktinci iz Čevetohena u Belgiji, dominikanski centar Istina u Parizu, a svojim ekleziološkim radovima dominikanac Kongar. Nakon Drugog vatikanskog koncila (1962–1965) Katolička crkva je prihvatila osnovna načela ekumenizma i načelno je odustala od daljeg unijaćenja. (Dekret 2. Vat. Sabora: Unitatis redintegratio 1964) Razvoj ekumenskog pokreta Počeci Počeci ekumenskog pokreta stavljaju se u 1805. godinu, kada se protestantski, baptistički misionar Viljem Keri (engl. William Carey) založio za osnivanje „opšteg udruženja“ svih hrišćanskih veroispovesti. Ovaj zahtev je nastao tokom njegovih misionarskih aktivnosti u Africi, kada je na delu uvideo slabost hrišćanstva usled njegovih unutrašnjih podela. Crkve koje su delovale misionarski, počele su sa osnivanjem različitih društava, sve u cilju usklađivanja njihovog misionarskog delovanja. U to vreme osnovana su u Londonu udruženja „YMCA“ („Hrišćansko udruženje za mlade muškarce“). „YMCA“ je 1894. imalo oko deset hiljada odeljenja po celom svetu, sa četiri miliona članova. Uskoro su osnovana i ženska udruženja. Ema Roberts je tako osnovala kružok za molitveno ujedinjenje, a gospođa Kinerd je u Londonu organizovala dobrotvorno društvo za pomoć mladim ženama. Ta dva društva su se ujedinila 1897. i dobila naziv „YWCA“ („Hrišćansko udruženje za mlade žene“). Ove organizacije su delovale na principima humanističkih doktrina. Krajem 19. veka osnovana je i „Svetska studentska hrišćanska federacija“ (engl. World Sudent Christian Federation). Valja pomenuti da je 1864. godine osnovano udruženje „Jevanđelska alijansa“, a 1914. je osnovana „Svetska alijansa za unapređenje internacionalnog prijateljstva preko Crkava“. Može se smatrati da su ovakva udruženja predstavljala začetak budućeg ekumenskog pokreta. Godine 1854. osnovan je ekumenski savet. Tokom vremena, rad ovog saveta je doprineo da 1910. dođe do skupa u Edinburgu (engl. Edinburgh) u Škotskoj, što predstavlja zvanični početak ekumenskog pokreta. Ovde je i pojam ekumenizma po prvi put upotrebljen u njegovom sadašnjem značenju. Želja je bila da se izbegne pojam „internacionalni“ koji sobom implicira nacionalnu podeljenost dok pojam „ekumenski“ (prema istočnom izgovoru grčkog „ikumenski“) ukazuje na sveukupnost bez podela. Konferencija u Edinburgu bila je naslovljena „Međunarodna misionarska konferencija“ (engl. International Missionary Conference). Na ovoj konferenciji je ustanovljeno stalno povereništvo koje je trebalo da usklađuje ekumenske aktivnosti u skladu sa predlozima i idejama koje su se na skupu pojavile. Jedno od tih povereništva imalo je naziv „Život i rad“ (engl. Life and Work). Za njega se posebno zalagao luteranski episkop iz Upsale Natan Zoderblom (engl. Nathan Soderblom) (1866–1931). Ovo povereništvo je imalo za cilj da rešava pitanja odnosa crkava prema društvu. Godine 1925. u Stokholmu je održana konferencija ove organizacije pod nazivom „Opšta hrišćanska konferencija Života i rada“ (engl. Universal Christian Conference of Life and Work) na kojoj je bilo reči o međunarodnim odnosima kao i o društvenom i ekonomskom životu viđenom iz hrišćanske perspektive. Veliki doprinos radu pokreta „Život i rad“ (engl. Life and Work) dao je luteranski arhiepiskop Sederblum (engl. Soderblom), kasniji dobitnik Nobelove nagrade za mir. Donosimo odlomak iz Zvaničnog izveštaja sa ove konferencije u kome se apeluje na poslušnost Bogu koji želi jedinstvo hrišćana: „Ako pravednost vaša ne bude veća od pravednosti književnika i fariseja nećete ući u carstvo Božje. Crkva veoma mnogo sluša čoveka a veoma malo Boga... Da bismo čuli glas Božji neophodno je da se molimo.“ Anglikanski episkop Čarls Henri Brent (Chales Henry Brent) najviše se zalagao za povereništvo Vera i Poredak (Faith and Order), koje se bavilo teološkim pitanjima, pre svega onim koje su predstavljale uzrok podela među hrišćanima. U Lozani je 1927. održana konferencija Vere i Poretka (Faith and Order), koja je predstavljala početak redovnih sastanaka na kojima su se razmatrala dogmatska pitanja uz učešće različitih hrišćanskih crkava. U Edinburgu je 1937. održana još jedna konferencija na kojoj je prisustvovalo pet nezvaničnih posmatrača Katoličke Crkve. Na ovoj konferenciji je izrečena tvrdnja koja i do danas ostaje važeća u ekumenskom pokretu: „doktrina razdeljuje a služenje ujedinjuje“. Ova dva tela imala su i različite pristupe. Dok je povereništvo „Život i Rad“ bilo inspirisano liberalnom teologijom i Američkim pokretom Social Gospel, i bavilo pre svega društvenim i haritativnim problemima, povereništvo „Vera i Poredak“ se bavilo prevashodno teološkim pitanjima, i svoju inspiraciju je nalazilo u dijalektičkoj teologiji. Ono se posebno zalagalo za postizanje napretka na doktrinarnom planu. Ipak, iako su se njihovi metodi i prioriteti razlikovali, njihovi ciljevi su ipak bili isti. Na kraju je postignuta saglasnost da i jedan i drugi metod - socijalna uloga hrišćanstva i doktrinarna pitanja - imaju svoju važnost na putu postizanja jedinstva među hrišćanima. Godine 1912. stvoren je i treći ekumenski pokret koji je nosi naziv „Internacionalni savet misija“. On je stvoren sa ciljem koordinacije misijskih društava. Svetski savet crkava Tako su se ove dve organizacije spojile i – 1938. godine u Utrehtu - nastao je Svetski savet crkava (World Council of Churces – WCC). Pored toga, organizacija Vera i Poredak je nastavila da postoji i kako posebno telo. Nakon konferencije koja je održana u mestu Santijago Di Kompostelo u Španiji, 1993. godine, 2004. je održana i konferencija u Kuala Lumpuru u Maleziji. Razmatrano je stanje ekumenskog pokreta i njegov razvoj od prve konferencije organizacije Vera i Poredak do danas. Danas ogrankom Vera i Poredak upravlja komisija od 120 članova. Predstavnici Pravoslavne crkve u današnjem sastavu su Arhiepiskop Albanski Anastasios, profesor Jovan Krisavgis iz Grčke pravoslavne Crkve Amerike, inače profesor na visokoj teološkoj školi Svetog Krsta, zatim episkop Ilarion (Alfejev) iz Ruske pravoslavne crkve, o. Heiki Hutunen (Heikki Huttunen) iz Finske, Mitropolit mar Grigorije Johana Ibrahim iz Antiohijske Patrijaršije, o. dr Viorel Jonita (Viorel Ionita) i dr Mihael Tit iz Rumunske PC, dr Roman Juriga iz Pravoslavne crkve Češke i Slovačke, o. Jan Kulazuk iz Poljske, Makarije Arhiepiskop Kenije i Irinupolisa, o. Mihail Naim iz Antiohijske Patrijaršije, sveštenik dr Predrag Puzović iz Srpske pravoslavne crkve, Vladimir Šmali iz RPC, Konstac Tarasar iz Pravoslavne crkve Amerike, Nakon osnivanja SSC je trebalo da održi prvu opštu skupštinu 1941. godine. Međutim, pošto je otpočeo rat, ovaj događaj je odložen za kasnije. Prva skupština je održana tek 1948. „Vera i Poredak“ i Život i Delovanje“ ušle su u SSC. U SSC je oformljen centralni odbor koji svakih šest do sedam godina organizuje jedan opšti skup. Na tim skupovima se potvrđuje volja članica da nastave svoje delovanje u SSC a određuju se i smernice za budući rad. 1952. godine carigradski patrijarh Atinagora izdao je encikliku u kojoj poziva sve poglavare pomesnih pravoslavnih crkava da se pridruže Svetskom savezu crkava. Već od 1952. pojedine pravoslavne crkve počele su da se uključuju u SSC, a 1955. g. Vaseljenska patrijaršija šalje svoje stalne predstavnike u centralu SSC, u Ženevi. Godine 1959. centralni komitet SSC se sastaje na Rodosu sa predstavnicima svih pravoslavnih crkava. 1964. godine patrijarh Atinagora se susreo rimskim papom u Jerusalimu. Susret pape Pavla VI i patrijarha Atinagore u Jerusalimu bio je prvi susret poglavara Rima i Carigrada u poslednjih 526 godina, tačnije od susreta u Ferari između patrijarha Josifa II i pape Evgenija IV. Pošto su zajednički pročitali molitvu Oče naš, izmenili celiv mira i zajednički blagoslovili narod, na kraju je patrijarh darivao papu arhijerejskom panagijom, sa predstavom Gospoda kao učitelja, simbolom episkopske časti pravoslavnih jerarha. 7. 12. 1965. godine Carigrad i Rim ukidaju uzajamne anateme iz 1054. godine. „Imamo mnoge razlike, kažu. Koje? Filiokve? Pa, on postoji još od 7. veka, a Crkve se nisu razdvojile. Primat i nepogrešivost? Šta se to nas tiče! Neka svaka crkva drži svoje običaje. Ako to želi Katolička crkva neka to drži. Ali vas pitam, gde je ta nepogrešivost danas, kada papa ima stalni petnaestočlani savet koji odlučuje... Teološki dijalog neće doneti rezultate. Nismo spremni i trebaće nam vekovi. Samo je jedan dijalog moguć - dijalog ljubavi.” – Vaseljenski patrijarh Atinagora Od 1971. SSC ima tri ogranka koje međusobno usklađuje centralni odbor. Prvi ogranak nosi naziv „Vera i svedočanstvo“. U njenom okviru dela i organizacija „Vera i Poredak“ koja se bavi doktrinarnim pitanjima. Drugi ogranak se naziva „Pravednost i služenje“ i bavi se praktičnim problemima u odnosima crkava članica i prema svetu. Treći ogranak je „Odgoj i obnova“. On se bavi pitanjem obrazovanja. Od 24. jula do 10. avgusta 1983. u Vankuveru je održan veliki skup Svetskog saveza crkava. Služena je protestantska misa kojoj je prisustvovalo oko 3.500 hrišćana iz raznih krajeva sveta. Službu je služio arhiepiskop kenterberijski Robert Ransi sa dve sveštenice, dok su pravoslavni, rimokatolici i monofiziti učestvovali u proiznošenju jektenija. Od 7–20. februara 1991. godine u Kanberi, u Australiji, održan je 7. Generalna konferencija SSC. Na njoj su pored predstavnika brojnih protestantskih crkava, učestvovali i predstavnici svih pomesnih pravoslavnih crkava (osim jerusalimske Patrijaršije koja je istupila iz SSC) kao i predstavnici Vatikana na čelu sa kardinalom Edvardom Kasidijem. Na ovom skupu je usvojen jedan veoma zanimljiv dokument pod imenom „Jedinstvo crkve kao opštenje: Dar i poziv“. SSC upućuje ovaj dokument kao apel svim crkvama kako bi prihvatile sedam osnovnih teza „u cilju punog vidljivog jedinstva“: međusobno priznanje krštenja prihvatanje Nikejsko-carigradskog Simvola vere kao zajedničkog izraza apostolske vere evharistijsko opštenje međusobno priznavanje sveštenstva zajedničko svedočenje evanđelja zajedničko delovanje u cilju očuvanja mira i poretka u svetu omogućavanje parohijama i zajednicama da izraze na odgovarajući način lokalni stepen postojećeg opštenja. Različiti pristupi hrišćanskom jedinstvu Pravoslavna crkva i ekumenizam Pravoslavna crkva je od samog početka uzela značajno učešće u radu ekumenskog pokreta. Jedan od najznačajnijih dokumenata je enciklika Carigradske patrijaršije iz 1920: U enciklici se, između ostalog, kaže: „Naša crkva smatra zbližavanje među crkvama i njihova prisnost nisu isključeni zbog doktrinarnih razlika koje među njima postoje. Prema našem mišljenju takvo približavanje je veoma poželjno i neophodno. Ono može biti korisno na mnogo načina za stvarne interese svake pojedinačne crkve i čitavog hrišćanskog tela, a takođe i za pripremanje i napredovanje prema blagoslovenom jedinstvu koje će se ostvariti u budućnosti u skladu sa voljom Božjom.“ Valja pomenuti da je naročit doprinos učestvovanju Pravoslavnih u ekumenskom pokretu dao i German Tiatirski. Smatra se da je on izradio nacrt navedene enciklike iz 1920. Kao ilustraciju njegovog stava, navodimo deo iz njegovog izlaganja sa konferencije u Lozani održane 1927: „Iako Pravoslavna crkva smatra jedinstvo u veri primarnim uslovom ponovnog uspostavljanja jedinstva crkva, ona odbacuje teoriju ekskluzivnosti prema kojoj jedna crkva, smatrajući sebe kao jedinu istinitu Crkvu, insistira da oni koji traže jedinstvo sa njom moraju ući u nju“. German dalje navodi Sv. Fotija Carigradskog kao uzor mogućeg puta ka jedinstvu i citira deo iz njegovog pisma papi Nikoli prvom: „U slučajevima kada se neslaganje javlja po pitanjima koja nisu stvar vere, i kada ta pitanja ne pokazuju neposlušnost bilo kom opštem ili katoličanskom (= sabornom) autoritetu, čovek sposoban da rasuđuje biće u pravu kada zaključi da ne greše ni oni koji te stvari prihvataju ni oni koji ih ne prihvataju“. U nastavku German zaključuje da je slaganje potrebno samo u stvarima koje se tiču vere, tj. u stvarima koje su presudne za veru. On postavlja pitanje, koje su to stvari, i predlaže da se na ovo pitanje ne da odmah odgovor ali napominje da je „to već određeno u starim simvolima i odlukama sedam vaseljenskih sabora. Sledstveno, učenje drevne i nepodeljene Crkve prvih osam vekova, slobodno od svakog pitanja koje nema direktne veze onim u šta verujemo, mora i danas predstavljati osnovu ponovnog ujedinjenja Crkava.“ Srpska Pravoslavna Crkva (SPC) je danas partner u teološkom i ekumenskom dijalogu svim verskim zajednicama sveta, posebno Katoličkoj Crkvi. Godine pristupanja pravoslavnih crkava: Carigradska patrijaršija – Carigrad, avgust 1947. Aleksandrijska patrijaršija – Egipat 1948. Antiohijska patrijaršija – Damask, decembar 1946. i 1952. Jerusalimska patrijaršija – decembar 1946, i 1961. Ruska patrijaršija – Nju Delhi, 1961. Srpska patrijaršija – Beograd 1965. Rumunska patrijaršija – Nju Delhi 1961. Kiparska crkva, Nikozija, novembar 1946. Grčka crkva – Atina 1947. Poljska pravoslavna crkva – Nju Delhi 1961. Gruzijska pravoslavna crkva – Pariz 1962. Čehoslovačka crkva – Ženeva 1966. Američka pravoslavna crkva – Evanston 1954. Japanska pravoslavna crkva – Ženeva 1973. Pravoslavna antiohijska arhiepiskopija u Americi – Evanston 1954. Rimokatolička crkva i ekumenizam Rimokatolička Crkva još uvek zvanično ne učestvuje u radu SSC, ali učestvuje u mnogim ekumenskim inicijativama na zbližavanju crkve. Pre sredine devetnaestog veka, učešće Rimokatoličke crkve u ekumenskom pokretu nije bilo zamislivo. Papa Pije IX je u svojoj enciklici Syllabus of Errors (1864) osudio modernizam. Papa Pije XI je u encilkiki Mortalium Animos (1928) osudio duh ekumenizma koji je izrastao na protestantskim osnovama, i pozvao sve hrišćane na povratak zajedništvu sa Rimskom Crkvom. Pre toga je, 1848. objavio encikliku „In suprema Petri Apostoli Sede“, u kojoj je pozivao Pravoslavne da priđu Rimskoj Crkvi. Njen autoritativni stil, i poziv na „povratak“ u Rimsku Crkvu izazvali su negodovanje i odbacivanje od strane Pravoslavnih. Slično je prošao i njegov poziv „Arcano Divinae Provindentiae consilio“ od 1868. pisan u istom tonu. Iako je zvanični stav bio ovakav, već krajem 19. veka vođeni su nezvanični razgovori između pojedinih Anglikanskih i Rimokatoličkih teologa u kojima su sa Anglikanske strane učestvovali laik Čarls L. Vud (Charles L. Wood) i lord Halifaks (Halifax) a sa Katoličke kardinal Desir Jozef Marcir (Desire Joseph Mercier). Oni su se bavili pitanjem mogućnosti obnavljanja jedinstva među ovim Crkvama. Otac Pol Džejms Votson (Paul James Wattson) i mati Lurana Meri Vajt (Lurana Mary White) osnovali su Anglikanski red Franciskanskih monaha i sestara društva za jedinstvo (1898), čiji je cilj bio promovisanje jedinstva među hrišćanima. Oni su i u narednim godinama nastavili sa svojim naporima. Već 1908, u mnogim protestantskim crkvama bila je prihvaćena „Oktava Molitve“ za ujedinjenje hrišćana, promovisana od strane ovog bratstva. Papa Lav XIII je pokazao posebno interesovanje za jedinstvo hrišćana mada ga je on video kao vraćanje odeljenih hrišćana u Katoličku Crkvu. Tako se on u svojoj besedi o Sv. Kirilu i Metodiju, 1880. obratio Slovenima enciklikom „Grande munus christiani nominis propagandi“ naglašavajući brigu Pape za Slovene. Papa je ovde posebno istakao svoju žarku želju za postizanjem jedinstva sa Istočnim Crkvama. Godine 1894. Papa Lav XIII je u apostolskom pismu „Praeclara gratulationis“ ponudio Pravoslavnim Crkvama ujedinjenje sa Rimom, koji su one odbile. I ovaj papa je poput svog prethodnika, mogućnost jedinstva video u povratku Pravoslavnih i drugih u Rimokatoličku Crkvu. U tom smislu je čak naredio da se iskuje medalja koja je sa prednje strane imala njegov lik sa natpisom „Pontifex maximus“, a na suprotnoj je stajao natpis „Da bude jedno stado i jedan pastir“. Početkom 20. veka na patrijarškom tronu u Konstantinopolju nalazio se patrijarh Jeremija III. On je 1920. objavio encikliku u kojoj je pozivao pravoslavne da ostanu verni svom predanju ali i da budu otvoreni prema hrišćanima koji pripadaju drugim Crkvama. Vaseljenski patrijarh je 1920. u svojoj enciklici, nazvao hrišćane koji nisu Pravoslavni „rođacima“ koji su „deo doma Hristovog“. Papa Pije XI je pokazao veliko interesovanje za pravoslavlje. Od 1922. do 1939. on je objavio preko dvadeset dokumenata koji su se ticali pravoslavnih. Izvršio je i reorganizaciju Pontifikalnog Orijentalnog (Istočnog) Instituta, koji je bio osnovan 1917. godine. Između ostalih, osnovao je i rusku višu školu u Rimu. Od 1925. Benediktinsko udruženje je, molitvama i studijama, činilo značajne napore za prevazilaženjem podela među hrišćanima, naročito u odnosu prema Pravoslavnima. Od 1939. u Čevtognu je postojala kuća u kojoj su živele dve grupe monaha, Latina i Vizantijskog obreda koje su vršile bogosluženja jedna pored druge. Naročit doprinos Katoličkom prihvatanju ekumenskog pokreta dao je Iv Kongar (Yves Congar), koji je 1937. objavi knjigu „Podeljeno hrišćanstvo“. On je postavio temelje koji će svoje rezultate pokazati naročito na Drugom Vatikanskom Saboru. Kongar je u početku bio ućutkivan od strane Vatikana, da bi nakon ovog sabora, njegov stav preovladao. Godine 1932, Pjer Pol-Irinej Kuturijer (Pere Paul - Irenee Couturier) je sastavio koncept o trodnevnoj molitvi za jedinstvo hrišćana. Ova inicijativa se poklopila sa nedeljom molitve za hrišćansko jedinstvo (od 18. do 25. januara). On je inicirao i međukonfesionalni dijalog u manastiru Domb (Trappe des Dombes). Tu su se održavali redovni godišnji sastanci, a učesnici su postali poznati kao Dombska grupa. Oni su imali nezavisni status, ali su mnoge od njihovih ideja kasnije prihvaćene te su postale i zvanični dokumenti različitih. U svakom slučaju Rimokatolička crkva je bila prilično zatvorena prema ekumenskom pokretu, smatrajući ga protestantskim pokretom. Sebe je, pak, videla kao jedinu istinitu crkvu kojoj se ostali mogu samo priključiti i koja u suštini nema šta da promeni kod sebe ili prihvati od drugih. U tom smislu govori i enciklika Pija XI iz 1928. Mortalium animos koja osuđuje ondašnja ekumenska kretanja i nezvanične ali prilično duboke kontakte Katoličkih zvaničnika sa drugim hrišćanskim konfesijama. Ovaj stav je papa nešto ublažio dvadesetak godina kasnije. Godine 1949. objavljena je Instrukcija Sv. Oficija De motione oecumenica (Ekumesnki pokret), što je predstavljalo izvesno zvanično otvaranje. Sada je dopušten ravnopravan dijalog ovlašćenih sveštenih lica sa nekatolicima. Situacija se naročito promenila kada je za papu izabran Jovan XXIII. On je dugo godina službovao u Bugarskoj i Carigradu, gde je bio apostolski delegat. Službovanje među pravoslavnima je verovatno učinilo da on postane vatreni pobornik jedinstva hrišćana. Već nakon nekoliko meseci od početka svog pontifikata papa je 1959. najavio vaseljenski sabor. Sledeće godine je osnovao Sekretarijat za promovisanje hrišćanskog jedinstva (Secretariatus ad unitatem christianorum promovendam). Ovaj sekretarijat je nakon dve godine (1960) proglašen za jednu od komisija za pripremu budućeg sabora, te je tako još više dobio na značaju. Drugi vatikanski sabor je doneo dosta promena. Rimokatolička Crkva se u priličnoj meri otvorila za dijalog sa nekatolicima. U tom smislu su interesantna dva dokumenta: Dekret o ekumenizmu i Dekret o Istočnim katoličkim Crkvama. Dekretu o ekumenizmu Sabor se založio za istiniti dijalog jer bi „svako zataškavanje teškoća ili odstupanje od načela i verskih istina značilo ne dijaloški ekumenizam nego lažni irinizam, kompromis i neekumenizam“ (I, d). Ovom prilikom rimokatolička crkva je u više navrata definisala svoj stav prema nekatolicima. Kao ilustraciju navodimo deo sa samog početka trećeg poglavlja koji je naslovljen „Odnos između odeljene braće i Katoličke Crkve“. Tu se, između ostalog kaže da su tokom vekova nastajale razne nesuglasice te da su u raznim prilikama „znatne zajednice odvojene od punog zajedništva Katoličke crkve, i to katkad ne bez krivice ljudi sa obe strane. A oni koji se sada u takvim zajednicama rađaju i napajaju verom u Hrista ne mogu se optužiti za greh odeljenosti, pa ih Katolička Crkva grli bratskim poštovanjem i ljubavlju. Oni naime koji u Hrista veruju i koji su valjano primili krštenje, tvore neko, iako ne savršeno, zajedništvo sa Katoličkom Crkvom“. Svakako, i u ovom dokument je Katolička Crkva zadržala stanovište po kome se „samo u Katoličkoj Crkvi Hristovoj, koja je opšte pomagalo spasenja, može dosegnuti sva punoća spasonosnih sredstava“ (isto, d). Kao moto svoga ekumenizma Katolička Crkva uzima izraz Sv. Avgustina In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas (U bitnom jedinstvo, u nebitnom sloboda u svemu ljubav). Nakon Drugog vatikanskog sabora, Rimokatolička crkva je umnogome promenila svoj dosta tvrdi stav prema nekatolicima. Pomenute odluke ovog sabora otvorile su vrata dijalogu. Svakako, i u pomenutim dokumentima i u pristupu Katoličke crkve dijalogu još se primećuje dosta jaka nota ekskluzivnosti, tako da nisu bez ikakve osnove optužbe čak i nekih katoličkih teologa da je takav ekumenizam u stvari pokušaj uvođenja drugih hrišćana na mala vrata u Katoličku Crkvu, odnosno da je dotadašnji kruti stav samo zamenjen drugačijim rečima koje izražavaju istu veru – da je Rimokatolička Crkva jedina Crkva Hristova. U svakom slučaju, Drugi Vatikanski Sabor je otvorio vrata dijaloga – „Zato, ove odvojene Crkve i zajednice kao takve, premda verujemo da pate od nedostataka, ni na koji način nisu lišene značaja i važnosti u tajni spasenja“ (Unitatis redintegratio, 3). Apostasija (grč. αποστασία) je termin u religiji koji označava otpadništvo od vere, a time i crkve, i predstavlja jedan od najtežih grehova u većini religija. Apostasija u pravoslavlju Apostasija u pravoslavlju predstavlja odbacivanje Gospoda Isusa Hrista (prestanak verovanja u Njega kao Sina Božjeg, Iskupitelja i Spasitelja), i prelazak u neku drugu religiju, rodnoverje-neopaganizam, satanizam ili gubitak religije - ateizam, agnosticizam ili antiteizam. To odvajanje (temelji se na slobodnoj volji) od jedinstva sa Hristom, znači isključenje iz Crkve Hristove vidljivim aktom Crkvene vlasti, a koliko je to težak greh, objašnjava nam Sveti Pavle: „Kad neko prestupi Mojsijev zakon bez milosti umire u prisustvu dva ili tri svedoka. Koliko goru kaznu mislite da će zaslužiti onaj koji pogazi Sina Božijega i krv saveza, kojom je osvećen smatra nečistom i ogreši se ο Duha blagodati.` (Jev 10, 28–29). U Crkvenom pravu, apostasija označava otpadništvo, odmetanje, odstupanje, odvajanje, od Pravoslavne Vere i Crkve. Najteži prestup protiv Vere jeste kada se jedno kršteno lice odmetne (odrekne) te Vere i pređe u neke druge religijske skupine, čiji sledbenici ne priznaju Isusa Hrista za Sina Božjeg i Iskupitelja od greha, smrti i đavola. Svako odricanje od Vere čini prestup koji se označava tehničkim terminom: apostasija. Lice koje se odreklo Vere zove se apostata. Pripadnik Pravoslavne Vere, koji se samovoljno odrekne Hrišćanstva, postaje za Crkvu i Hrista, tuđ odnosno stran. Iako je ovim prestupom sam sebe osudio pred Crkvom i time se odrekao svih prava u njoj, ipak je Crkva takve apostate osuđivala i izricala im najtežu kaznu - kaznu isključenja iz Crkve (ekskomunikacija). Primera otpadništva od Hrišćanstva najviše je bilo u vreme progona Crkve i Hrišćana od strane rimskih vladara prva tri veka, za vreme Nerona, Trajana, Marka Aurelija, Decija Trajana, a naročito za vreme Dioklecijana, njegovih suvladara i najbližih naslednika (284–312). U periodu od 313. do 323. gonjenje je bilo ređe. Iako su po vestima savremenika stotine hiljada hrišćana izginule kao žrtve ovog gonjenja, ipak hrišćanstvo nije oslabljeno, nego je samo sjajno manifestovalo svoju nepokolebljivu veru u Gospoda Hrista. Zbog velikih mučenja tokom ovih progona, mnogi mučenici nazvani su velikomučenicima. Međutim, bilo je i hrišćana koji su bili maloverni, te su se pod različitim pritiscima odricali svoje prave Vere, i prinoseći žrtve mnogobožačkim idolima, postajali su mnogobošci. U hrišćanskoj Crkveno-pravnoj literaturi, takvi „hrišćani“ nazivani su pali (grč. πάραπεπτωκότες) – 10. kanon Prvog vaseljenskog sabora. Pristup apostasiji u istoriji Apostasija je mogla biti svojevoljna, svesna, odn. namerna, kao kod poslednjeg rimskog mnogobožačkog cara Julijana (361–363); upravo zbog otpadništva od Hrišćanstva i nazvan je Apostat – Otpadnik (grč. Αποστάτης). Češći slučajevi apostasije bili su iz malodušnosti, odnosno straha. U početku gonjenja Hrišćanstva, mnogi hrišćani su se odricali Vere, i time sami sebe isključivali iz Crkve i gubili sva prava, a Crkvene vlasti su to, nažalost, samo morale konstatovati kao žalosnu činjenicu, odnosno kao veliki greh. Ali, apostata je i dalje živeo i to kasnije u hrišćanskoj državi, te je i u njoj takvoj gubio pojedina prava, jer je apostasija smatrana za javni prestup, i nije postojala zastarelost prestupa. U grčko-rimskoj carevini hrišćanska vera je postala u IV veku državnom verom, i od pripadanja toj veri zavisilo je za dotične uživanje odnosnih građanskih prava. Prelaz, otpadništvo iz iste vere u judejstvo ili mnogoboštvo, neznaboštvo podlegalo je kazni. U Teodosijevom Kodeksu (438) ceo sedmi naslov, titula XVI knjige govori isključivo ο apostasiji (De apostatis). Car Gracijan konstitucijom 381. godine lišava prava intestabiliteta (prava svedočenja pred sudom i pravljenja testamenta) svakog onog hrišćanina koji otpadne i pređe u neznaboštvo ili u judejstvo prema kaznama pri caru Konstanciju II. Pored intestabiliteta, apostate su potpadale i infamiji (gubitak građanskih prava ili gubitak pojedinih prava i povlastica u Crkvi), a u vreme cara Justinijana, polovinom 6. veka, takođe i izgonu iz države. Državni zakoni protiv apostata bili su na snazi za sve vreme dok je postojala Vizantijska carevina; isto kao što su slični zakoni važili za apostate uvek i u drugim hrišćanskim državama. Crkvene kazne za apostasiju određivale su se prema okolnostima pod kojima je ona učinjena, i prema tome da li je počinilac običan vernik, svetovnjak, laik ili je član crkvenog klira, tj. klirik. Prema svetim kanonima, Crkvene vlasti su apostate, koji su ostajali uporni u prestupu, kažnjavale i klirike i laike, isključenjem iz crkvene zajednice, tj. anatemom. Međutim, oni koji su otpadali od Vere bez prisile, tj. svojevoljno, pa su tražili oproštaj od Crkve, i da se ponovo vrate u krilo Crkvene zajednice, ako su bili svetovljaci, laici, odlučivani su od Svetog Pričešća za sav život, a ako su bili klirici, sveštenoslužitelji ili crkvenoslužitelji – isključivani su iz crkvene zajednice. Ako je prestup apostasije učinjen (a najčešće je tako bilo) iz straha, svetovnjak se kažnjavao na pokajanje i bez Svetog Pričešća za 12 godina, a svešteno lice, klirik, mogao je da zadrži čin i obeležja sveštenog lica ali bez prava na sveštenodejstvo (Apostolsko pravilo 62; 11. kanon Prvog vaseljenskog sabora; 1,2,3,4. kanon Ankirskog pomesnog sabora; i 73. pravilo Sv. Vasilija Velikog).

Naslov Novi zavjet Gospoda našega Isusa Hrista / preveo Vuk Stef. Karadžić ; [priredili Vladimir Mošin, Dimitrije Bogdanović] Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 1974 Izdavanje i proizvodnja Beograd : Prosveta, 1974 (Beograd : Beogradski izdavačko-grafički zavod) Fizički opis 1202 str., [1] list sa slikom V. S. Karadžića, [24] str. s tablama : faks. ; 22 cm Drugi autori - osoba Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 = Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 Mošin, Vladimir Alekseevič, 1894-1987 = Mošin, Vladimir Alekseevič, 1894-1987 Bogdanović, Dimitrije, 1930-1986 = Bogdanović, Dimitrije, 1930-1986 Zbirka Sabrana dela Vuka Karadžića / [Prosveta, Beograd] ; ǂknj. ǂ10 (Pl.) Napomene Kor. stv. nasl.: Novi zavjet `Izdanje o stogodišnjici smrti Vuka Stefanovića Karadžića 1864-1964` --> str. 3 Str. 489-710: Vukov Novi zavjet / Vladimir Mošin Str. 713-1104: Napomene i objašnjenja / [Dimitrije Bogdanović] Str. 1107-1110: Beleška o ovom izdanju / D. B. Prema belešci na str. 1107, za osnovni tekst ovog kritičkog izd. uzeto je 1. bečko izd. iz 1847. Registri. Predmetne odrednice Karadžić, Vuk Stefanović, 1787-1864 -- `Novi zavjet` Sveto pismo -- Novi zavet MG82 (L) Vuk Stefanović Karadžić (Tršić, 6. novembar 1787 – Beč, 7. februar 1864) bio je prvi srpski lingvista u 19. veku, reformator srpskog jezika, sakupljač narodnih umotvorina i pisac prvog rečnika srpskog jezika. Vuk je najznačajnija ličnost srpske književnosti prve polovine XIX veka. Rođen u vreme zlo i mučno, u dane kada se činjaše da je skoro ugašen život srpskog naroda. Vuk je stao na snagu u vreme junačko. Stekao je i nekoliko počasnih doktorata. Imao je nekoliko braće i sestara koji su umrli. U tadašnje vreme se verovalo da je to zbog duhova i veštica. Posle smrti dosta njegove braće njegovi roditelji su mu dali ime Vuk da bi to ime oteralo duhove i veštice. Učestvovao je u Prvom srpskom ustanku kao pisar i činovnik u Negotinskoj krajini, a nakon sloma ustanka preselio se u Beč, 1813. godine. Tu je upoznao Jerneja Kopitara, cenzora slovenskih knjiga, na čiji je podsticaj krenuo u prikupljanje srpskih narodnih pesama, reformu ćirilice i borbu za uvođenje narodnog jezika u srpsku književnost. Vukovim reformama u srpski jezik je uveden fonetski pravopis, a srpski jezik je potisnuo slavenosrpski jezik koji je u to vreme bio jezik obrazovanih ljudi. Tako se kao najvažnije godine Vukove reforme ističu 1818, 1836, 1839, 1847. i 1852. Vuk Stefanović Karadžić je rođen 1787. godine u Tršiću blizu Loznice, u porodici u kojoj su deca umirala, pa je po narodnom običaju, dobio ime Vuk kako mu veštice i duhovi ne bi naudili. Njegova porodica se doselila iz Crne Gore iz Drobnjaka. Majka Jegda, devojački Zrnić, rodom je iz Ozrinića kod Nikšića. Pisanje i čitanje je naučio od rođaka Jevte Savića Čotrića, koji je bio jedini pismen čovek u kraju. Obrazovanje je nastavio u školi u Loznici, ali je nije završio zbog bolesti. Školovanje je kasnije nastavio u manastiru Tronoši. Kako ga u manastiru nisu učili, nego terali da čuva stoku, otac ga je vratio kući. Na početku Prvog srpskog ustanka, Vuk je bio pisar kod cerskog hajdučkog harambaše Đorđa Ćurčije. Iste godine je otišao u Sremske Karlovce da se upiše u gimnaziju, ali je sa 17 godina bio prestar. Jedno vreme je proveo u tamošnjoj bogosloviji, gde je kao profesor radio Lukijan Mušicki. Ne uspevši da se upiše u karlovačku gimnaziju, on odlazi u Petrinju, gde je proveo nekoliko meseci učeći nemački jezik. Kasnije stiže u Beograd da upozna Dositeja Obradovića, učenog čoveka i prosvetitelja. Vuk ga je zamolio za pomoć kako bi nastavio sa obrazovanjem, ali ga je Dositej odbio. Vuk je razočaran otišao u Jadar i počeo da radi kao pisar kod Jakova Nenadovića. Zajedno sa rođakom Jevtom Savićem, koji je postao član Praviteljstvujuščeg sovjeta, Vuk je prešao u Beograd i u Sovjetu je obavljao pisarske poslove. Kad je Dositej otvorio Veliku školu u Beogradu, Vuk je postao njen đak. Ubrzo je oboleo i otišao je na lečenje u Novi Sad i Peštu, ali nije uspeo da izleči bolesnu nogu, koja je ostala zgrčena. Hrom, Vuk se 1810. vratio u Srbiju. Pošto je kraće vreme u Beogradu radio kao učitelj u osnovnoj školi, Vuk je sa Jevtom Savićem prešao u Negotinsku krajinu i tamo obavljao činovničke poslove. Nakon propasti ustanka 1813. Vuk je sa porodicom prešao u Zemun, a odatle odlazi u Beč. Tu se upoznao sa Bečlijkom Anom Marijom Kraus, kojom se oženio. Vuk i Ana imali su mnogo dece od kojih su svi osim kćerke Mine i sina Dimitrija, umrli u detinjstvu i ranoj mladosti (Milutin, Milica, Božidar, Vasilija, dvoje nekrštenih, Sava, Ruža, Amalija, Aleksandrina). U Beču je takođe upoznao cenzora Jerneja Kopitara, a povod je bio jedan Vukov spis o propasti ustanka. Uz Kopitarevu pomoć i savete, Vuk je počeo sa sakupljanjem narodnih pesama i sa radom na gramatici narodnog govora. Godine 1814. je u Beču objavio zbirku narodnih pesama koju je nazvao „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“. Iste godine je Vuk objavio „Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu“, prvu gramatiku srpskog jezika na narodnom govoru. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesama pod imenom „Narodna serbska pesnarica“. Zbog problema sa knezom Milošem Obrenovićem bilo mu je zabranjeno da štampa knjige u Srbiji, a jedno vreme i u austrijskoj državi. Svojim dugim i plodnim radom stiče brojne prijatelje, pa i pomoć u Rusiji, gde je dobio stalnu penziju 1826. godine. U porodici mu je ostala živa samo kćerka Mina Karadžić. Sjedinjenjem Magistrata i Suda beogradskog u proleće 1831. godine, Vuk Karadžić je imenovan 29. marta 1831. za predsednika te institucije, što se u današnjim terminima smatra gradonačelnikom Beograda. Kao godina Vukove pobede uzima se 1847. jer su te godine objavljena na narodnom jeziku dela Đure Daničića „Rat za srpski jezik“, „Pesme“ Branka Radičevića, Njegošev „Gorski vijenac“ (pisan starim pravopisom) i Vukov prevod Novog zavjeta, ali Vukov jezik je priznat za zvanični književni jezik tek 1868, četiri godine nakon njegove smrti. Vukova smrt, opelo i sahrana Vuk je umro u Beču, 7. februara / 26. januara 1864. godine, popodne, `u Traunovoj kući, u Marokanskoj ulici, u Landštrasima`. „Primećujući da pisac najopsežnije monografije o Vuku, Ljubomir Stojanović, nije imao pri ruci nijedno svedočanstvo savremenika o Vukovoj smrti, Andra Gavrilović je skrenuo pažnju na dva članka Aleksandra Sandića u kojima je dat kraći opis samoga događaja. Međutim,ostalo je zaboravljeno da je Sandić još jednom, po treći put, nešto šire zabeležio svoja sećanja o tome kako je Vuk umro`. „Kada je umro – 26 januara 1864 godine – Vuk Karadžić bio je „oplakan od celog srpstva i celog učenog slovenskog sveta”. Na vest o smrti, Vuk Vrčević pisao je odmah Mini: „Ovo je prvi put u mome životu da Bam pišem, a koliko god je velika moja čast, tolika je dvostruka moja žalost što sad moram učastnik biti žalosti blagorodne duše vaše za izgubitak neumrlog vašeg oca a mojega najvećega prijatelja i nezaboravljenog blagodjetelja”. „Na pogrebu Vukovom, piše jedan suvremenik, bila je – razume se – sva omladina, a do groba na Sankt-Marksovom groblju nosili su Vuka ovi omladinci: filozof Aleksandar Sandić i pet medicinara: Đura Bastić, Isa Stojšić, Aleksandar (Šaca) Stepanović, Milan Jovanović (Morski) i ja. Na opelu održao je dugački govor Aleksandar Sandić, dugogodišnji Vukov prijatelj i pomoćnik u radu, a posle opela, u grčkoj kapeli, govorio je, tada još bečki student, Vladan Đorđević`. Govor mu je tom prilikom održao arhimandrit Gerasim Petranović. Posmrtni ostaci preneseni su u Beograd 12. oktobra 1897. godine i uz velike počasti sahranjeni u porti Saborne crkve, pored Dositeja Obradovića. Počasni je građanin hrvatske prestonice, grada Zagreba. Vukov rad Reforma ćirilice i rad na gramatici i rečniku Podstaknut Kopitarevim savetom da napiše i gramatiku narodnog jezika, Vuk se prihvatio ovog posla, za koji nije imao dovoljno stručne spreme. Ugledajući se na gramatiku slavenosrpskog jezika, koju je u 18. veku napisao Avram Mrazović Vuk je uspeo da završi svoje delo. Njegova gramatika koju je nazvao „Pismenica serbskoga jezika po Govoru prostoga naroda napisana“, izašla je u Beču 1814. Bez obzira na nesvršenost i nepotpunost, ovo delo je značajno kao prva gramatika govora prostoga naroda. Svestan nesavršenosti svoje Pismenice, Vuk je prihvatio primedbe Kopitara i drugih naučnih radnika, pa je uz prvo izdanje „Srpskog rječnika“ iz 1818. objavio i drugo, prošireno izdanje svoje gramatike. U rečniku je bilo 26.270 reči koje su se koristile u govoru naroda u Srbiji, Sremu i Vojvodini. Ovo drugo izdanje gramatike je nekoliko godina kasnije (1824) na nemački jezik preveo Jakob Grim. Osnovna vrednost Pismenice je bilo njeno radikalno uprošćavanje azbuke i pravopisa. Vuk je u njoj primenio Adelungov princip: „Piši kao što govoriš, a čitaj kao što je napisano.“ Raniji pokušaji, poput Save Mrkalja, su bili nesistematski i neuspeli. Vuk je smatrao da svaki glas treba da ima samo jedno slovo, pa je iz dotadašnje azbuke izbacio sve nepotrebne znakove, koja su se pisala iako nisu imala svojih glasova. Stara slova je podržavala Srpska pravoslavna crkva, koju je u njima videla neku vrstu veze kulture i pismenosti sa religijom. Vuk je stvorio nove znake tako što je pojedina slova spojio sa tankim poluglasom (l + ь -> lj, n + ь -> nj). Izgled slova đ je prihvatio od Lukijana Mušickog, dž je uzeo iz nekih starih rumunskih rukopisa, a ć iz starih srpskih rukopisa. Uzimanje slova j iz latinice su mu njegovi protivnici iz crkvenih krugova pripisivali kao najteži greh, uz optužbe da radi na pokatoličavanju srpskog naroda. Iz staroslovenske azbuke Vuk je zadržao sledeća 24 slova: A a B b V v G g D d E e Ž ž Z z I i K k L l M m N n O o P p R r S s T t U u F f H h C c Č č Š š Njima je dodao jedno iz latinice: J j I pet novih: Lj lj Nj nj Ć ć Đ đ Dž dž Izbacio je sledeća slova: Ѥ ѥ (je) Ѣ, ѣ (jat) І ї (i) Ѵ ѵ (i) Ѹ ѹ (u) Ѡ ѡ (o) Ѧ ѧ (mali jus) Ѫ ѫ (veliki jus) Ы ы (jeri, tvrdo i) Ю ю (ju) Ѿ ѿ (ot) Ѳ ѳ (t) Ѕ ѕ (dz) Щ щ (št) Ѯ ѯ (ks) Ѱ ѱ (ps) Ъ ъ (tvrdi poluglas) Ь ь (meki poluglas) Я я (ja) U početku Vuk nije upotrebljavao slova f i h. Slovo h je dodao u cetinjskom izdanju „Narodnih srpskih poslovica“ iz 1836. godine. Karadžić je 1839. godine izbacio jotovanje glasova d i t u srpskom književnom jeziku. Za drugo izdanje „Srpskog rječnika“ Vuk je prikupljao građu iz govora stanovništva Crne Gore, Dubrovnika, Dalmacije i Hrvatske. Ovo izdanje je objavljeno u Beču 1852. godine, i u njemu se našlo 47.427 reči. Ovo izdanje Rječnika na nemački je preveo Jakob Grim. Do kraja svog života Vuk je radio na daljem prikupljanju građe, ali ga je smrt sprečila da spremi i treće izdanje. To su tek 1898. godine učinila dvojica njegovih poštovalaca, Pera Đorđević i Ljubomir Stojanović. Borba za uvođenje narodnog jezika u književnost Tokom rada na gramatici, rečniku i izdavanju narodnih pesama, Vuk je počeo da se bavi pitanjem književnog jezika, koji je u njegovo vreme predstavljao haotičnu mešavinu. Stara srpska književnost razvijala se na srpskoj redakciji staroslovenskog jezika sve do početka 19. veka. U 18. veku došlo je do snažnog uticaja ruskih crkvenih knjiga na književni život Srba. Elementi ruskog jezika su sve više prodirali u dotadašnji crkveno-književni jezik i tako je stvoren veštački rusko-slovenski jezik, koji je u Vukovo vreme bio zvanični jezik crkve, škola i književnosti. Školovani ljudi učili su iz knjiga na starom jeziku, unoseći u njega elemente ruskog i srpskog narodnog jezika. Na taj način stvoren je slavenosrpski jezik, kojim se pisalo kako je ko znao. Takva nesređena situacija je bila osnova sa koje je Vuk krenuo u borbu protiv pisaca stare škole. Borba je počela Vukovom kritikom romana Usamljeni junoša 1815. i Ljubomir u Elisijumu 1817. Milovana Vidakovića. Kritika je bila usmerena na loše piščevo poznavanje jezika, koji je predstavljao nesređenu mešavinu imenskih i glagolskih oblika starog, slovenskog i narodnog jezika. Kako je Vidaković u to vreme bio najpopularniji srpski pisac, pa je ovakav Vukov napad izazvao buru u književnoj javnosti. Pored Vidakovića, u polemici su učestvovali i Joakim Vujić, Lukijan Mušicki, Pavle Berić i Gliša Geršić. Crkva i njeni najviši predstavnici su prednjačili među Vukovim protivnicima. Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović, je već posle prvih Vukovih knjiga, dejstvovao preko budimskih vlasti da se onemogući štampanje knjiga. Stratimirović se posebno nije mirio sa Vukovom azbukom, zbog izbacivanja starih ćiriličnih slova i uvođenja slova J, smatrajući to napuštanjem pravoslavlja i pokatoličavanjem. Vuk je preveo Novi zavet na srpski 1819. godine i objavio ga, posle 27 godina pokušaja da dobije preporuku, pod naslovom Novi zavjet Gospoda našega Isusa Hrista. Pored srpske crkve, najveći Vukov protivnik je bio Jovan Hadžić, osnivač i predsednik Matice srpske i jedan od najobrazovanijih Srba tog vremena. Hadžić, koji je u početku bio Vukov saradnik, ali su se kasnije razišli po pitanjima jezika, je 1837. počeo polemiku sa Vukom Karadžićem. U spisu „Sitnice jezikoslovne“, Hadžić je dao uputstva za rad budućim gramatičarima. Vuk je potom napisao svoj „Odgovor na sitnice jezikoslovne“, u kom je zamerio Hadžiću na slabom poznavanju narodnog jezika i neprincipijelnosti u pisanju. Vukov odgovor je bio oštar, pa je Hadžić nastavio polemiku napisavši nekoliko članaka i brošura („Utuk I“, „Utuk II“, „Utuk III“...). Polemika između Karadžića i Hadžića je trajala skoro deceniju, a Karadžić je odneo pobedu tek 1847. godine. 1847. Godina 1847. je godina Vukove pobede, i godina u kojoj je konačno dokazao da je srpski narodni jezik jedini pravi jezik Srba, tj. da je slavenoserbski jezik mešavina ruskoslovenskog i srpskog narodnog jezika bez čvršćih pravila. Te godine izdate su četiri knjige Vuka i njegovih saradnika: prevod „Novog zavjeta“ sa crkvenoslovenskog na srpski jezik, autor:Vuk rasprava o jeziku „Rat za srpski jezik i pravopis“, Đuro Daničić, „Pesme“,Branka Radičevića „Gorski vijenac“ Petra Petrovića Njegoša Izdavanjem „Gorskog vijenca“, dokazano je da se i najveća filozofska dela mogu pisati čistim srpskim narodnim jezikom. Od 1814. do 1847. godine Vukova pobeda nije bila izvesna. Iako je njegov rad naišao na odobravanje evropskih filologa i lingvista, on je među samim Srbima imao žestoke protivnike, koji su mu prigovarali da njima ne treba prosti, govedarski jezik. Slamajući protivnike u polemikama i štampajući srpske narodne umotvorine, kojima se oduševljavala cijela Evropa, pa čak i najveći evropski pesnik toga vremena Nijemac Gete, Vuk je svojim protivnicima sve više dokazivao da nisu u pravu. Istovremeno je dobijao sve više pristalica među mlađim srpskim književnim i kulturnim radnicima. Do Vukove pobede 1847. dolazi upravo zahvaljujući mladom pokoljenju intelektualaca. Te godine su objavljena gore navedena dela kojima je dokazano da se na prostom narodnom jeziku može pisati kako poezija, filozofija tako i sama Biblija, čiji prevod ne zaostaje ni za jednim prevodom na drugi jezik. Delo Đure Daničića je dokrajčilo višegodišnju Vukovu polemiku sa njegovim glavnim protivnikom Jovanom Hadžićem i potpuno opravdalo Vukovu reformu srpske azbuke i pravopisa. Iako je Vukova reforma ove godine postala stvarnost, trebaće dvadeset i jedna godina da se u Srbiji zvanično prihvati Vukov pravopis. Njegoš o Vukovoj redakciji srpskog jezika Njegoš svjedoči i potvrđuje svoju saglasnost Vukovom prevodu `Novog zavjeta` na srpski jezik (prihvata Vukovu redakciju srpskog jezika)- Beč, 9. oktobra 1833. g.: „SVJEDODŽBA - Kojom mi doljepotpisani svjedočimo da je poznatog srpskog spisatelja g. Vuka Stefanovića Karadžića prevod ’Novog zavjeta’ na srpski jezik čist i pravilan i da je naša volja i želja da se pomenuti prevod na svijet izda na polzu jezika i duševno spasenije srpskog naroda ... Potpis :vladika crnogorski i brdski Petar Petrović” Sakupljanje narodnih umotvorina Na beleženju narodnih umotvorina Vuk je počeo da radi odmah po poznanstvu sa Kopitarom. Kopitar je gajio veliku ljubav prema slovenskim narodima, interesujući se naročito za narodne pesme, a nemački kulturni radnici, koji su u svojoj zemlji sakupljali starine i izučavali narodnu prošlost, bili su mu bliski prijatelji. U Beču je Vuk 1814. štampao zbirku narodnih pesama nazvanu „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“, u kojoj se našlo oko 100 lirskih i 6 epskih pesama. Ovo je bio prvi put da se jezik prostog naroda pojavio u štampi. Iduće godine je izdao drugu zbirku narodnih pesma pod imenom „Narodna serbska pesnarica“, sa oko stotinu lirskih i 17 epskih pesama, koje je zabeležio po Sremu, kod Mušickog u Šišatovcu, Zemunu, Pančevu, Sremskoj Mitrovici i Novom Sadu. U ovoj zbirci su se našle pesme koje su ispevali Tešan Podrugović i Filip Višnjić. Kopitar je u stranim listovima pisao o srpskoj narodnoj poeziji, pa čak i prevodio na nemački jezik. Među zainteresovanim za srpski jezik našli su se Nemac Johan Volfgang Gete i braća Grim. Nova izdanja narodnih pesmama izašla su 1823. i 1824. u Lajpcigu i 1833. u Beču. Nova izdanja počela su izlaziti u šest knjiga od 1841. Zbog velikih štamparskih troškova peta i šesta knjiga su se pojavile tek 1862. i 1864. Posle velikog uspeha sa narodnim pesmama, Vuk je počeo da radi na sakupljanju svih vrsta narodnih umotvorina. Prva zbirka pripovetki „Narodne srpske pripovijetke“ su se štampale 1821. u Beču. U ovom izdanju se našlo 12 pripovedaka i 166 zagonetki. Godine 1853, u Beču je izašlo novo izdanje pripovedaka, koje je Vuk posvetio Jakobu Grimu. Vukova kćerka Mina je sledeće godine prevela pripovetke na nemački jezik. Beleženje narodnih poslovica je išlo paralelno sa sakupljanjem pesama i pripovedaka. Zbog intervencije mitropolita Stratimirovića, bečke vlasti nisu dozvolile izdavanje zbirke bez dozvole budimskih vlasti. Kako je Vuk u to vreme boravio u Crnoj Gori, na Cetinju je 1836. štampao „Narodne srpske poslovice“ koje je posvetio vladici Petru II Petroviću Njegošu. Posle ovog izdanja Vuk je za života objavio još jedno izdanje poslovica. Sakupljanje narodnih običaja Specifičan život srpskog naroda za vreme vladavine Turaka, izolovan od savremenosti, učinio je da se arhaična patrijarhalna verovanja i običaji u njemu dugo očuvali. Stoga je Vuk Karadžić predano radio na opisivanju narodnog folklora. „Srpski rječnik“ je pružio prve bogate opise običaja i verovanja naroda. Tumačeći pojedine reči, Vuk je unosio i opise. Istoriografski rad Pored rada na reformi srpskog jezika i prikupljanju narodnih umotvorina, Vuk Karadžić se bavio i istoriografskim radom. Kao učesnik Prvog srpskog ustanka, Vuk je spremio ogroman materijal o događajima sve do 1814, kao i o vladavini kneza Miloša Obrenovića. Godine 1828. je objavio rad „Miloš Obrenović knjaz Serbiji“. Od obilne građe o Prvom srpskom ustanku, Vuk je izdao samo jedan deo „Praviteljstvujušči sovjet serbski...“, u kom je opisao najvažnije bitke iz Prvog srpskog ustanka i neslogu između srpskih starešina. Najistaknutije vođe Prvog srpskog ustanka Vuk je opisao u nekoliko istorijskih monografija. Tu su obuhvaćeni Hajduk Veljko Petrović, Miloje Petrović, Milenko Stojković, Petar Dobrnjac, Hadži Ruvim i drugi. Konačno, Vuk je poznatom nemačkom istoričaru Leopoldu Rankeu dao materijal o Prvom srpskom ustanku, prema kojoj je Ranke kasnije napisao svoje delo „Srpska revolucija“ (nem. Die serbische Revolution). Vukov uticaj Filološki rad U prvoj polovini 19. veka, uz pomoć tadašnjih vrhunskih filologa, kao što su braća Grim i austrijskih državnih vlasti koje je predstavljao Jernej Kopitar, Vuk Stefanović Karadžić je reformisao srpsku ortografiju i pravopis, praveći veliki rez između dotadašnje slavenosrpske kulture i novog standarda. Karadžićeva kapitalna dela, među kojima se ističu prvo izdanje „Srpskog rječnika“ (1818), drugo, znatno prošireno (1852), te prevod „Novoga zavjeta“ (1847), postavili su temelje za savremeni standardni srpski jezik, a znatno su uticala i na oblik savremenog standardnog hrvatskog jezika, ponajviše u fazi hrvatskih vukovaca ili mladogramatičara. Osnovna načela Karadžićeve reforme se mogu sažeti u tri tačke: izjednačavanje narodnog i književnog jezika, tj. insistiranje na folklornim jezičkim oblicima, za koje se smatralo da su pouzdan vodič zabeležen u narodnim pesmama i poslovicama; prekid sa svim starijim oblicima srpske književnosti i pismenosti i novo utemeljenje standardnog jezika bez oslona na tradiciju; i, novoštokavski folklorni purizam, što se ogledalo u čišćenju jezika od crkvenoslavizama koji su identifikovani kao ruskocrkvena naplavina koja ne odgovara glasovnoj i gramatičkoj strukturi srpskog jezika. Na tehničkom nivou, Karadžićeva reforma se manifestovala u novoj srpskoj ćirilici u kojoj su izbačeni nepotrebni poluglasnici (ъ, ь), apsorbovani (upijeni) grafemi za lj, nj, dž koje je predlagao Sava Mrkalj (Vuk je gotovo u potpunosti preuzeo grafiju „narodnog“ pisanog idiolekta Gavrila Stefanovića Venclovića, monaha u manastiru Rači s kraja 17. i početka 18. veka), te uvedena grafema j iz (nemačke) latinice. Novi fonološki pravopis, primeren prozirnom idiomu kakav je srpski, zamenio je stariji tvorbeno-morfološki. Jezički supstrat je bila novoštokavska ijekavština (istočnohercegovačko-krajiško narečje), koju je Vuk Karadžić stilizovao delom i prema hrvatskim pisanim djelima (tjerati umesto ćerati, djevojka umesto đevojka, hoću umesto oću). Ali, zbog uticaja srpske građanske klase u Vojvodini i Srbiji, ta je reforma prihvaćena u nešto izmenjenom obliku: ijekavski refleks jata (ѣ) je zamenjen ekavskim (npr. dete umesto dijete). Srpski književni jezik ijekavskog refleksa jata ostao je u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, među Srbima i Hrvatskoj, kao i u narodnim govorima zapadne i jugozapadne Srbije. Nefilološki rad Vuk je pored svog najvećeg doprinosa na književnom planu, dao veoma značajan doprinos i srpskoj antropologiji u kombinaciji sa onovremenom etnografijom. Uz etnografske zapise ostavio je zapise i o fizičkim osobinama tela. U književni jezik je uneo bogatu narodnu terminologiju o delovima tela od temena do stopala. Treba napomenuti da se ovim terminima i danas koristimo, kako u nauci tako i u svakodnevnom govoru. Dao je, između ostalog, i svoje tumačenje veze između prirodne sredine i stanovništva, a tu su i delovi o ishrani, o načinu stanovanja, higijeni, bolestima, kao i o pogrebnim običajima. U celini posmatrano, ovaj značajni doprinos Vuka Karadžića nije toliko poznat niti izučavan. Nagrade Vuk je bio cenjen u Evropi: biran je za člana berlinske, bečke, petrogradske akademije nauka, primljen je za člana naučnih društava u Krakovu, Moskvi, Getingenu, Parizu i drugim gradovima. Odlikovan je od ruskog i habzburškog cara, od pruskog kralja, i Ruske akademije nauka. Dodeljeni su mu Orden knjaza Danila I,[15] Orden Svete Ane sa krunom, Orden crvenog orla i Orden Franca Jozefa. Godine 1861, dodeljena mu je titula počasnog građanina grada Zagreba. Pokrenuta je inicijativa da jedna ulica u Beču dobije njegovo ime. Miodrag Popović (Obradovce, Crna Trava, 16. oktobar 1920 – Beograd, 2005) je srpski bio istoričar književnosti, esejist, pesnik, pripovedač, romanopisac i profesor Univerziteta u Beogradu. Pre rata pripadao komunističkom pokretu, kao i njegov brat Milentije Popović. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Beogradu, 1939. godine. Studirao je na Medicinskom fakultetu u Beogradu i diplomirao na Filozofskom fakultetu 1951. godine. Bio je službenik Prosvetnog odeljenja INO Beograda, sekretar i član redakcije časopisa „Mladost“ i novinar u Radio Beogradu. Uhapšen po IB-u 16. oktobra 1949. i sproveden na Goli otok, potom u Rudnik „Kreka“, da bi 1. marta 1950. bio pušten na slobodu. Od oktobra 1950. radi kao bibliotekar u Univerzitetskoj biblioteci Svetozar Marković. Potom je (od 1955) asistent na Filozofskom fakultetu. Doktorira 1957. s tezom „Đura Jakšić do 1868. godine“. Od 1958. je naučni saradnik na Katedri za jugoslovensku književnost Filološkog fakulteta, pa vanredni profesor za predmet Jugoslovenska književnost (1964) i redovni profesor Nove jugoslovenske književnosti (1971). Penzionisan je 1. novembra 1980. godine. Rad i dela Njegovo kapitalno delo je „Istorija srpske književnosti – romantizam I–III“ (1968–1972), u kome temeljno analizira vreme i okolnosti nastanka značajnih dela srpske književnosti 19. veka i ističe njihove vrednosti sa današnjeg stanovišta. Na nov način je protumačio i prevrednovao delo većine srpskih romantičara (Vuk Karadžić, Sima Milutinović Sarajlija, Njegoš, Zmaj, Jakšić), dok je nekim piscima dao značajnije mesto nego što su ga do tada u književnosti imali (Đorđe Marković Koder, Prota Mateja Nenadović, Stojan Novaković). Sa velikim uvažavanjem napisao je obimnu monografiju o Vuku Karadžiću (1964) i kritički pisao o kosovskom mitu, smatrajući da svoje korene vuče iz paganskih obreda i da je svoj završni oblik dobio u vreme Prvog srpskog ustanka (Vidovdan i časni krst, 1976). Ove knjige su za njegova života doživele po tri izdanja u velikim tiražima. Pored studija i eseja, u časopisima je objavljivao pesme, pripovetke, putopise i satiričnu prozu. Monografije Vuk Stefanović Karadžić 1787–1864, Nolit, Beograd, 1964, Istorija srpske književnosti – romantizam I–III, Nolit, Beograd, 1968–1972, Romantizam I–III, drugo skraćeno i prerađeno izdanje, Nolit, Beograd, 1975, Istorija srpske književnosti – romantizam I i II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1985, Studije Jedna pesma i jedna epoha, članci i studije, Novo pokoljenje, Beograd, 1954, Đura Daničić, Nolit, Beograd, 1959, Traganje za trajnim, književno-istorijske studije, Nolit, Beograd, 1959, Đura Jakšić, Prosveta, Beograd, 1961, Vidovdan i časni krst, ogledi iz književne arheologije, Slovo ljubve, Beograd, 1976, Ogledi iz književne arheologije, 1977, Zatočenik pamćenja (lament), 1981, Jota (Srp duha nečastivog), Rad, Beograd, 1981, Pamtivek (Srpski rječnik Vuka St. Karadžića), 1983, 1985 Cetinjski bonik (o Njegošu), 1984, 1986, Poznice (memoarski eseji), Prosveta, Beograd, 1999. Roman Za jatom, 1955. Nagrade Nagrada Đorđe Jovanović 1972, Oktobarska nagrada Beograda, 1976. Sedmojulska nagrada, 1984. Vukova nagrada, 1987, „Geca Kon“, 2000. MG82 (L)