Priredio: Vladimir Dimitrijević: KIJUK: MUDRA PTICA LJUBAVI, tvrdi povez 234strane, izdavač: Catena Mundi drugo izdanje BeogradZbornik radova i sećanja o jednom od najznačajnijih srpskih intelektualaca novijeg doba, polihistoru Predragu R. Dragiću Kijuku, koji je umro početkom 2012. godine. Autor niza značajnih autorskih knjiga, kao i antologije srpske srednjovekovne i renesansne poezije na engleskom, priređivač „Katene mundi“, ovom knjigom postaje bliži svima koji tragaju za savremenim nosiocima autentične kulturne politike.

Knjiga Ptica u Suncu: osnovi kineske civilizacije, na poseban način uvodi čitaoce u temelje kineske civilizacijske matrice. Preko „plodova zemlje“ (kamen, bunar i pirinač), „darova“ (vazduh/dah/energija, pet kosmičkih usmerenja, čaj), „mitskih slika“ (voda i zmaj, vatra i feniks, šara i šaman), „veština i umeća“ (disanje, središta sobe, igre veići i borenja) i „knjiga“ (Klasična knjiga mena, Lao Ci, Konfucija injegovih Beseda), otvara se lepeza kineski tema oko kojih se plete sve što je osnova kineske duhovnosti. Tu se igra Vaseljeneispoljava kroz preplitanje jina i janga, koji virovito u svoj kovitlac uvlače sve. Neko to vidi kao svetlo, a neki kao tamu. Oni nešto skrivaju, a nešto i otkrivaju.

SAVEZ UBICA-Maks Galo Beograd - 2010. 370 strana Knjiga u PERFEKTNOM stanju Stanje```10``` ---------------------⭐️ plava ptica

ĐILASOVI ODGOVORI-Momčilo Cemović Svetlostkomerc/Beograd 1997. 177 strana, ilustr. tvrd povez sa zlatotiskom Knjiga je NOVA --------------------------- Plava ptica

SRBIJICO DUŠO GORKA , Dragutin Paunić , Milija Đorđević Narodna knjiga Beograd ,1988.god., priče solunaca , tvrd povez,ćirilica,ilustrovano, 383 strane, D.Pavlović OSAM GODINA VOJEVANJA, P.Marković PREKO SAVE I NATRAG, D.Radojković SRBIJICO, DUŠO GORKA, D.Maslać DA USTAVIMO SILU, J.Dojkić BOLNIČARKA SRPSKE VOJSLE, D.Milenović NA KAJMAKČALANU, S.Kovačević VOZ SE SJURI U NIŠAVU, M.Obardović NASUKALA SE LAĐA... plava ptica

NENAD SIMIĆ DUHOVI SRBALJA Pogovor - Dragan Jovanović Danilov Izdavač - Zlatno runo, Beograd Godina - 2020 174 strana 21 cm Edicija - Biblioteka Otačastvo ISBN - 978-86-89717-34-1 Povez - Broširan Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: Prolog Zaveštanje kneginje Milice Pripovest o pogibiji kneza Lazara i vojvode Miloša Obilića Glava srpskoga vožda Proboj hrabrosti Vunene čarape Treći ustanak Srba Ich bin draza Mihailovich Izvor vode žive Slovo o junaku Blagoju Jovoviću Od vojvode Stevana Sinđelića do majora Milana Tepića Prozor Grumen zemlje Pustinožitelj Rajska ptica Vitez vremena našeg Epilog `Knjiga Duhovi Srbalja, Nenada Simića je svojevrsna oda hrabrosti i časti srpskome rodu, pisana nadahnuto i sa puno ljubavi prema otadžbini. Može se okarakterisati kao knjiga istorijskih priča o srpskim junacima i znamenitim ličnostima, ali istovremeno, to je i poema, koje sve ove zapise objedinjuje pod ideju srpskog viteškog koda, od najstarijih dana, pa do naših dana. Izdvaja se od drugih knjiga sa sličnom tematikom, svojim stilom, ali i jakom porukom koja je važna u ovo nemilo doba. Široj čitalačkoj javnosti, Nenad Simić je poznat po svojoj knjizi Samuraji – odjeci ratničkog sna (istorija i filozofija ratničke klase).` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.

Stanje: Odlično - Kao novo Naslov: Hrvati stekliši - trilogija Autor: Mirko Rapaić Izdavač: Vedes, mek povez, latinica, 24 cm, 207 str. _____ Krv je moje svjetlo i moja tama. Blaženu noć su meni iskopali Sa sretnim vidom iz očinjih jama; Od kaplja dana bijesni oganj pali Krvavu zjenu u mozgu, ko ranu. Moje su oči zgasle na mome dlanu. Sigurno još su treperile ptice U njima, nebo blago se okrenu; I ćutio sam, krvavo mi lice Utonulo je s modrinom u zjenu; Na dlanu oči zrakama se smiju I moje suze ne mogu da liju.

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Žabe je komedija atinskog dramaturga Aristofana, prvi put izvedena 405. godine pre nove ere. Predmet komedije jeste Atina, pri kraju Peloponeskog rata, između pobede kod Arginuskih ostrva 405. godine pre nove ere i konačnog sloma godinu dana kasnije kod Egospotama. Prema tumačenju Radmile Šalabalić ideja sadržana u komediji odnosi se na napore pesnika da ukaže Atinjanima na mogući izlaz, spas od potpune propasti u ratu sa Spartom. Aristofan izlaže ideju da za Atinjane spas nije više ni u miru, ni u ratu već u povratku idealima prošlosti, idealima iz vremena pobeda na Maratonu i Salamini koje simbolišu na literarnom planu Eshilovi tragički junaci. Spas je u propuštenom: da su se držali načela mere i pravičnosti ne bi ni došlo do atinskog imperijalizma i beskrajnog ratovanja. Na drugom značenjskom planu, Aristofanova komedija predstavlja prvu detaljnu i obrazloženu književnu kritiku u savremenom značenju. Njegove procene ciljeva poezije, preporuke i kritike imaju vrednost ozbiljne teorije. Ona je prvi prilog književnoj estetici u svetskoj književnosti (Drojzen). Sam naslov parodira sofističko nadgovaranje, odnosno aristokratsko-oligarhijsko intelektualno blebetanje i demokratsko-demagoško glasno kreketanje. Aristofan (grč. Αριστοφανης; rođen oko 445. p. n. e. u Atini, umire oko 385. p. n. e.)[1] najznačajniji je predstavnik stare atičke komedije. Jedanaest od njegovih četrdesetak predstava je skoro kompletno sačuvano. One pružaju najvrednije primere žanra komične drame poznate kao „stara komedija” i koriste se za njegovo definisanje, zajedno sa fragmentima dvanaestak izgubljenih predstava Aristofana i njegovih savremenika. O njegovom životu zna se malo. Rodio se u Atini od oca Filipa i majke Zenodore. Komedije je počeo pisati vrlo mlad, ali nije ih prikazivao pod svojim imenom, nego pod imenima komičkih pesnika Kalistrata i Filonida. Iz stihova u Aharnjanima[3] zaključuje se da je živeo na Egini ili da je tamo imao imanje, ali ni to nije sigurno. S obzirom na to da je 427. pne. sebe smatrao previše mladim da sam prikaže predstavu,[4] njegovo rođenje se može smestiti negde između 455. i 445. pne. Umro je oko 385. pne. Spominju se tri njegova sina: Ararot, Nikostrat i Fileter, koji su svi takođe bili komediografi. Aristofanova mladost i zrelost padaju u doba dugotrajnog peloponeskog rata (431‒404. pne.), koji često daje okvir u kome se odigrava radnja njegovih komada. Aristofan je jedini komediograf od kojeg je sačuvano nekoliko komedija. Napisao je 44 komedije od kojih je sačuvano 11: Aharnjani Vitezovi Oblakinje Ose Mir Ptice Lisistrata Tesmoforijazuse Žabe Eklesijazuse Plut Njegove su komedije obično dobijale nazive po onome što je hor prikazivao (Zolje, Oblakinje, Žabe, Ptice). Aharnjani, Vitezovi i Žabe osvojile su prvu nagradu na takmičenjima dok su Zolje, Mir i Ptice, osvojile drugu. Za ostale komedije nisu sačuvane didaskalije. Aristofan je bio angažovan pisac, neposredan i oštar u svojoj kritici. Okrenut je savremenim događajima i zbivanjima, i poznatim ličnostima. Njegove komedije su društveno-politički tendenciozne. On izlaže podsmehu i poruzi društvene izopačenosti: demagogiju koja svojim obećanjima obmanjuje narod, nesavesnost sudija, neznanje kod većanja, lakoumnost, nepostojanost, denuncijanstvo, šovinizam. Rat, demagogiju, sofistiku i Euripida kao književno-psihološkog izdanka sofistike smatrao je krivcima za teško stanje u kome se država nalazila. Po njemu sofistika je svojim agnosticizmom, individualizmom, revizijom svih dotadašnjih etičkih, društvenih i političkih postulata predstavljala idejnu osnovu i teorijsku pozadinu demagogije i ratne histerije, neposrednih krivaca za stanje u kojem se država nalazila. Komediografski rad Aristofana poklapa se sa klasnom i političkom borbom za vreme Peloponeskog rata (431 – 404. p. n. e.). Njegov rad je okrenut u potpunosti savremenim događajima i političkim zbivanjima pa će u skladu s tim i njegove komedije odražavati klasni antagonizam njegova vremena zasnovan na suprotstavljenim interesima. Aristofan je osuđivao one stranke, trgovaca bogataša i trgovaca aristokrata, demokratski orijentisane, koje su se zalagale i podržavale produžetak rata, koji im je obećavao monopol u trgovini i bogaćenje. Samim tim zauzimao je stranu aristokrata zemljoposednika koji su trpeli najveću štetu od ratnih razaranja i bili protiv rata. Zapravo, najtragičnija žrtva tog rata bio je atički seljak. Taj sitni atički zemljoposednik, čija je egzistencija bila u najvećoj meri ugrožena višedecenijskim ratom, biće kod Aristofana najčešće glavni lik i glas razuma. Aristofan je na strani tog sitnog zemljoposednika, koji je najveći teret podnosio u Peloponeskom ratu, te su neopravdane ocene kasnijih ispitivača da je Aristofan bio antidemokrata i prooligarhijski nastrojen. Zalažući se za mir i prekid rata sa Spartom, osuđujući rat i ratnu histeriju, u svojim komedijama razvija ideju pacifizma, koja je nepoznata čovečanstvu pre i posle njega sve do 20. veka n. e. Radnja njegovih komedija veoma često je apsurdna, neverovatna, smešna, ali u isto vreme prožeta realnošću. Njegove likove, koji su smešne karikature, prosti lakrdijaši, pokreću prava, realna osećanja: pohlepa, ambicija... Od nekih modernih ispitivača (među njima Tojfel), Aristofan je ocenjivan kao konzervativan, prooligarhijski nastrojen, pristalica bogataša, nazadan, kao neko ko prezire narod, mrzi demokratiju, oprečna ličnost koja u isto vreme se zalaže za religioznost i ismeva bogove. Ovakvom mišljenju su se suprotstavili B. Kajbel, I. I. Tolstoj, A. Leski, M. Đurić. Aristofan je kao komediograf kritikovao one društvene izopačenosti koje će na kraju dovesti i do potpunog sloma Atine. On je u demokratiji kritikovao demagogiju, u sofistici prazno dokazivanje, kod Euripida rušenje tradicionalnog morala, ne nudeći neki bolji zauzvrat. Može se sa velikom sigurnošću pretpostaviti zašto Aristofan nije pisao komedije protiv ekstremnih oligarha. Pisanje komedija protiv njih bilo bi samoubistvo. Osuđivao je svojim radom rat imajući na umu da se prava demokratija može razviti samo u miru. Dela Aristofana prožeta su tradicionalizmom. On kritikuje reformatore i one koji se zalažu za novine naročito u obrazovanju i vaspitanju. U komediji Oblaci dao je karikaturalni prikaz Sokrata kao sofiste po kojem je moguće svaku istinu izvrnuti i iz svake situacije izići kao pobednik, čak i kada po svim merilima nismo u pravu. Ismejavao je strast Atinjana za parničenjem u Zoljama. U komediji Žabe nadmeću se Eshil i Euripid za prvenstvo u tragičkoj umetnosti. Aristofan kritikujući Euripida kao lošeg pesnika, istovremeno daje prvu obrazloženu i detaljnu kritiku u savremenom smislu reči. To ga čini i svojevrsnim začetnikom književne kritike. Njegova komedija Ptice predstavlja svojevrsnu satiričnu utopiju o traganju za zemljom u kojoj se može najsrećnije živeti. Tu će zemlju izgraditi ptice ni na nebu ni na zemlji. Tako će svojom satiričnom utopijom biti daleki preteča piscima negativne utopije.

Autor: Živomir Spasić Izdavač: `Svetlost`, Kragujevac Broj strana: 332 Pismo: Ćirilica Povez: Tvrd Format: 21 cm Prilozi istoriji grada i okoline Grad Kragujevac se nalazi u centralnom delu Srbije, sedište je šumadijskog okruga. Područje grada prostire se na površini od 835 km², okružen obroncima planina Rudnik i Crni Vrh, a dolinom reke Lepenice otvoren je prema dolini Velike Morave. Pretpostavlja se da je Kragujevac kao naseljeno mesto postojao i pre Nemanjićke države. Kragujevac je prvi put spomenut u turskom popisnom defteru iz 1476. godine kao `Kragujfoča`, bivši trg sa 32 kuće. Ime je dobio po ptici kraguj (vrsti jastreba) koja je u srednjem veku korišćena za lov, a danas zauzima počasno mesto na gradskom grbu. Po mnogo čemu ovaj grad možemo nazvati „prvim u Srbiji“ – bio je prva prestonica moderne srpske države (1818-1841), u njemu su osnovane: 1833/1835. prva gimnazija u Srbiji kao i Licej, 1838, preteča Univerziteta u Beogradu, prvi sud (1820. godine), prvo pozorište („Knjažesko – srbski teatar“ 1835. godine), prve novine (“Novine srbske”), muzička formacija (“Knjažesko – srbska banda”), prva apoteka, galerija slika, muzej, biblioteka… Tvrd povez sa zaštitnim koricama. Na drugoj i trećoj slici priložen deo sadržaja.

Од 1948. до 1953. године трајала је дуга сахрана парламентарне демократије. А славуји авангардне и модерне уметности? Необуздани критичари грађанске демократије, боеми, галамџије, писци безбројних манифеста? Где су они били? Писање и објављивање уметничких манифеста разних „изама“ сада је претворено у кривично дело подривања државе. Пошто није било манифеста, није могло бити ни расправа о манифестима. Пошто није било манифеста, ни расправа, певана је поезија. Каква поезија? Поезија јединог и обавезног „изма“ – социјалистичког реализма. И певали су је готово сви, са чудесним изузетком Јарослава Сајферта. Једино се он усудио да у збирци из 1950. године, објављеној под насловом „Песма о Викторки“ /јунакиња романа Божене Њемцове/ саопшти алузивне стихове: Јер сваком ћутке смрт у сусрет полази, и немилосрдна, марљиво жање. Не одмара се, и не чека, и као да ништа није било наставља даље. У листу Творба зачуо се одмах злослутни глас песника Ивана Скале, који је оптужио песника Сајферта: „У празној љуштури формалне вештине отеловљује Сајферт своју равнодушност према животу радних људи, свој нихилизам грађанина, своје одбацивање савремености... Сајферт завиди птицама на њиховој песми и крилима... Он не види и не жели да види крила која расту нашем радном човеку у лету ка социјалистичкој будућности. Сајферт хоће да између редова Викторке сугерише читаоцу како у нашем новом свету људског дружења нема љубави и среће. Каже на једном месту: „А људи људима желе зло“. Наравно, сам Иван Скала желео је само добро Јарославу Сајферту, иако су тада због сличних оптужби летеле главе, јер како је певао Сајферт, „смрт... немилосрдна, марљиво жање“. K230

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Josip Vidmar (Ljubljana, 14. oktobar 1895 — Ljubljana, 11. april 1992), kritičar, esejista, dramaturg, akademik, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SR Slovenije i junak socijalističkog rada. Od aprila 1945. do marta 1953. godine obavljao je funkciju predsednika Prezidijuma NR Slovenije. Josip Vidmar rođen je 14. oktobra 1895. godine u Ljubljani. Nakon završetka gimnazije u rodnom gradu, 1914. godine upisao se na Visoku tehničku školu u Pragu, gde je bio mobilizovan u austrougarsku vojsku. Od 1915. do 1918. godine nalazio se u zarobljeništvu u Rusiji. Posle rata studirao je u Beču, Pragu, Parizu i Zagrebu, a diplomirao je u Ljubljani. Godine 1934. postao je dramaturg Narodnog kazališta u Ljubljani gde je delovao do 1942. godine. Tada je prešao u ilegalnost, jer je učestvovao u organizovanju Društva prijatelja Sovjetskog Saveza i bio jedan od osnivača Osvobodilne fronte, osnovane 29. aprila 1941. godine u njegovom stanu. Drugo zasedanje AVNOJ-a u Jajcu. U prvom redu, sleva nadesno, sede Josip Broz Tito, Josip Vidmar, Edvard Kocbek, Josip Rus i Moša Pijade. Bio je član Izvršnog odbora Osvobodilne fronte, a od 14. januara 1943. do 27. aprila 1953. godine njegov predsednik. Kao njegov delegat, učestvovao je na Drugom zasedanju AVNOJ-a, na kojem je u ime slovenačke delegacije predložio da se Josipu Brozu Titu dodeli titula maršala Jugoslavije. 19. februara 1944. godine u Črnomlju je bio izabran za predsednika Slovenačkog narodnooslobodilačkog veća (SNOV), a 1945. godine za predsednika Veća naroda Narodne skupštine FNR Jugoslavije, funkcija na kojoj je ostao sve do 1953. godine. Od aprila 1945. do marta 1953. godine bio je predsednik Prezidijuma Narodne skupštine Slovenije i član Prezidijuma Savezne narodne skupštine do 1952. godine. Osim političkih, obavljao je i mnoge društvene funkcije. Bio je redovni profesor za teoriju drame na ljubljanskoj Akademiji za igralsko umetnost od 1945. do 1950. godine, od 1949. član, a od 1950. do 1964. godine direktor Instituta za literaure pri Slovenačkoj akademiji nauka i umetnosti (sl. Slovenska akademija znanosti in umetnosti). Od 1952. do 1976. godine bio je predsednik SAZU. Godine 1966. izabran je za počasnog doktora nauke o književnosti Ljubljanskog univerziteta. Bio je poslanik u Republičkoj i Saveznoj skupštini, radio je u Nacionalnom komitetu za mir, Glavnom odboru Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i SSRN Slovenije, te u Savezu komunista Jugoslavije. Vršio je odgovorne funkcije i u Savezu književnika Jugoslavije i u Sterijinom pozorju. Umro je 11. aprila 1992. godine u Ljubljani. Književni rad Josip Vidmar je još za vreme studija počeo da se bavi književnošću, književnom istorijom i i kritikom. Sarađivao je u gotovo svim slovenačkim časopisima, od kojih su neki „Novi zapiski“, „Ljubljanski zvon“, „Dom in svet“ i „Modra ptica“. Osim časopisa „Trije labodi“ 1922, od 1925. godine pokrenuo je i gotovo sam ispunjavao „Kritiku“ sve do 1927. godine. Kao dramaturg ljubljanske „Drame“ pisao je o pozorišnim i pozorišno-književnim problemima. Vidmarova predratna kritičko-esejistička aktivnost bila je okarakterizovana rehabilitovanjem kritičke misli, koja je posle Frana Levstika i Ivana Cankara zapala u krizu. U svome polemičkom kritikovanju borio se protiv reakcionarne katoličke misli, koja je katolički nazor postavljala iznad umetničkih postulata i šibao „naprednjake“ (liberali, demokrati), koji su hteli da slovenaštvo utope u jugoslovenštini. Njegovo najznačajnije delo, koje se dotiče odbrane slovenačkog identiteta za vreme Šestojanuarske diktature je brošura „Kulturni problemi slovenaštva“, izdana 1932. godine. Kao pozorišni kritičar borio se protiv negativističkih i nihilističkih pogleda na svet, pisao je svoje eseje i razmišljanja, koja po svojoj idejnoj i estetičkoj vrednosti predstavljaju vrhunac slovenačke književnosti.

Prosveta, 1969. Broj strana: 495, 48 strana s tablama Format: 21x14 Povez: tvrd potpis ISTINA O MOME ŽIVOTU , Đorđe Karađorđević (1887-1972), Dobio je ime prema svome pradedi — Crnom Đorđu (Karađorđu), osnivaču dinastije i vođi Prvog srpskog ustanka. Na njega je imao neukrotivu i neobuzdanu narav. Često je išao na Adu u ribarenje sa svojim profesorom matematike i velikim prijateljem Mikom Alasom. Njegova preka narav dovodi ga u mnoge neprilike, bio je u neprijateljstvu sa Pašićem, Apisom i oficirom Petrom Živkovićem. Za razliku od njega, Petrov mlađi sin Aleksandar imao je mnogo više diplomatskog duha i taktike i bio je Pašićev miljenik. Jedan događaj bio je preloman za Đorđev život — smrt njegovog posilnog (tj. poslužitelja) Kolakovića. Jednom u besu prestolonaslednik Đorđe ga je udario jako nogom u stomak, od bolova i povreda sluga je posle nekoliko dana umro. Ovaj događaj izazvao je veliku buru u srpskoj, a naročito u Austrougarskoj štampi, pa je zbog svega toga i svoje griže savesti dobrovoljno ponudio abdikaciju 14/27. marta 1909. godine. Novi prestolonaslednik postao je Aleksandar koji tada dolazi iz Petrograda... format 13,5 x 20,5 cm , tvrd povez , zlatotisak, ćirilica, 495 strana, Porodica kralja Petra je živela na Cetinju kod kralja Nikole u periodu 1883—1894. Tada je u Srbiji na vlasti bila dinastija Obrenović i oni su na Cetinju, na neki način, bili u političkom izbeglištvu. Ovde su rođena sva Petrova i Zorkina deca, a porodičnu sreću prekinula je prerana smrt kneginje Zorke. Posle Zorkine smrti, Petar sa decom odlazi u Ženevu 1894. gde su u ulici Monetije 10 živeli sledeće 4 godine. Princ Đorđe je išao u vojnu školu u carskoj Rusiji, bio je to Kadetski korpus cara Aleksandra II. Često je tada od svojih drugova kadeta skrivao svoje vladarsko poreklo, tj. da mu je deda crnogorski knjaz Nikola čije su dve ćerke, Đorđeve tetke bile udate u Rusiji za članove carske porodice. Njegovo školovanje ovde prekinuo je Majski prevrat 1903. kada je u Srbiji ubijen kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena kraljica Draga. Odlučeno je da novi kralj bude knez Petar Karađorđević, koji je tada živeo u Ženevi. Od 1903. Đorđe je imao titulu prestolonaslednika, kao najstariji kraljev sin. Roman počinje opisom autorovog hapšenja 2. maja 1925. godine, a onda se nastavlja hronološkim opisom njegovog života od djetinjstva na Cetinju, na dvoru njegovog djede kralja Nikole I, do aprila 1941. godine, kad su ga njemački okupatori Srbije oslobodili iz izolacije u lječilištu za duševno oboljele u Toponici kod Niša. Roman počinje rečenicom: `Bilo je jutro, drugog maja 1925. godine, kada sam se probudio u svom stanu u Beogradu, u Jevremovoj ulici`, a završava rečenicom: `- Zar je trebalo da ceo jedan narod ... narod čiji sam i ja sin, izgubi slobodu - da bih je ja stekao?` Jednogodišnje zatočeništvo princa Đorđa Karađorđevića u Lovačkom dvorcu u Tikvešu, koji je tada bio u sastavu kraljevskog dobra Belje, opisano je u poglavljima `Sve staro, samo - rešetke nove` (406-427) i `U predsoblju pakla` (428-442). Na tabli između stranica 448. i 449. objavljena je i fotografija s potpisom: `Stari lovački dvorac na Belju, u kojem je princ Đorđe bio u zatočenju godinu dana`. Belje Kad govori o prvom mjestu svog zatočeništva, princ Đorđe ne spominje ni Baranju, ni Tikveš, nego samo Belje, Lovački dom, Lovački dvorac, beljski park, beljske šume, beljski zatvor i beljsku stanicu (na kojoj je, ulazeći sporednim ulazom na malo udaljeni kolosek, ukrcan u vagon iz dvorskog željezničkog parka, kojim je prebačen u Toponicu). Uspoređujući svoje tamnovanje na Belju i u Toponici, princ piše: `Zatvor u Toponici teži je od beljskog zatvora. Istina, imam komfor, na koji nisu navikli ostali zatvorenici. Udobno sam smešten, hrana je dobra, posluga su mi bolničari i žandarmi. U drugom delu paviljona smeštena je straža: jedan oficir i šest žandarma. Stražari se smenjuju, uvek su po dvojica pred vratima moje sobe. Na svim prozorima su rešetke.` `Ovde mi je sloboda više uskraćena. Na Belju sam imao ogroman park i mogao sam da šetam u pratnji čuvara po velikom prostranstvu punom stoletnog drveća. Toponica ima manju šumu, pogdegde koje drvo, usamljeno i bez mnogo hlada. Dvorište je skučeno i osim sunca, koje za toplih dana prosto bije u prozore, mogu da vidim još jedino - nebo. Nema mnogo ni ptica, i one kao da beže iz ove atmosfere, u kojoj caruje mrtvilo.

Hiljadugodišnja istorija bajkovite crkve Arača u,nekorištene. Autor:Janoš Vajda. Izdavač:Torda 2007. Format:21cm x 15cm. Broj Strana: strane,ilustrovana,mek povez. Usred Banata, u sirotištu, napuštena crkva Puszta nosi zastavu mađarske svesti Mađara Turde, turske Beče i Beodre, ali sjajna zvezda Tokom ovih vekova očuha, hram Araka mogao je samo videti svoju tužnu sudbinu. Gledao je bezbožnike koji su nosili svoje kamenje, cigle, ali Bog nije dopustio njegovo potpuno uništenje, bdeo je nad njegovim hramom. Hrišćanski ugarski kraljevi smatrali su hrišćanske crkve važnim, koje su održavane radi jačanja hrišćanske vere. U slavno doba naših velikih kraljeva, crkva Araka je proglasila hrišćansku veru među Mađarima koji žive ovde u ovom regionu. Bilo bi dobro da su današnji mađarski „kraljevi“ toliko važni za Pustinjsku crkvu Mađara koji ovde žive, koja zrači porukom naših prethodnika da smo ovde u ovom regionu hiljadu godina, moramo ostati ovde, ostaju u našoj mađarskoj emocionalnoj hrišćanskoj veri.prošlost sa sadašnjošću u čijim zidovima nova generacija ulazi u staru veru i moramo učiniti sve što možemo da ostanemo ovde sa nama. Crkva divljine je nasleđe koje nas obavezuje da volimo svoju domovinu, da poštujemo istorijsku prošlost i da čuvamo tradicije našeg naroda. Crkva Puszta u Aracu je nosilac zastave, simbol i svetlost očiju sve manjih Mađara ovde, o čemu se mora brinuti za buduće generacije. Naše reči pomoći moraju čuti oni koji su za to kompetentni, jer ako to ne učinimo, nestaćemo zajedno sa ovom regijom zajedno sa crkvom Puszta. Na mestu gde stoji crkva Puszta, KSI. od svog osnivanja početkom 16. veka. Sve do okupacije sredinom 19. veka, delovala je arapska crkva. Međutim, ova crkva u Araku je tokom pet vekova nekoliko puta menjala svoj imidž. Kada je osnovan, bio je jednobrodni, zatim je dozidan toranj, zatim je za mnogo godina pregrađen u monumentalnu trobrodnu crkvu, koju su srušili Kumani i koja je vekovima ležala u ruševinama, a zatim je obnovila kraljica Elizabeta. Arakova crkva, a zatim i aradska Pusztatska crkva, vaskrsela je nekoliko puta u poslednjih hiljadu godina, poput ptice feniksa, i uspela je nekoliko puta da je obnovi. Molimo Svemogućeg Boga da još hiljadu godina predstavi crkvu Araka - crkvu Puszta, kako bi se mogla više puta obnavljati, da ima koren za mađarski narod koji ovde živi, za koji se možete držati.

Hiljadugodišnja istorija bajkovite crkve Arača u,nekorištene. Autor:Janoš Vajda. Izdavač:Torda 2007. Format:21cm x 15cm. Broj Strana: strane,ilustrovana,mek povez. Usred Banata, u sirotištu, napuštena crkva Puszta nosi zastavu mađarske svesti Mađara Turde, turske Beče i Beodre, ali sjajna zvezda Tokom ovih vekova očuha, hram Araka mogao je samo videti svoju tužnu sudbinu. Gledao je bezbožnike koji su nosili svoje kamenje, cigle, ali Bog nije dopustio njegovo potpuno uništenje, bdeo je nad njegovim hramom. Hrišćanski ugarski kraljevi smatrali su hrišćanske crkve važnim, koje su održavane radi jačanja hrišćanske vere. U slavno doba naših velikih kraljeva, crkva Araka je proglasila hrišćansku veru među Mađarima koji žive ovde u ovom regionu. Bilo bi dobro da su današnji mađarski „kraljevi“ toliko važni za Pustinjsku crkvu Mađara koji ovde žive, koja zrači porukom naših prethodnika da smo ovde u ovom regionu hiljadu godina, moramo ostati ovde, ostaju u našoj mađarskoj emocionalnoj hrišćanskoj veri.prošlost sa sadašnjošću u čijim zidovima nova generacija ulazi u staru veru i moramo učiniti sve što možemo da ostanemo ovde sa nama. Crkva divljine je nasleđe koje nas obavezuje da volimo svoju domovinu, da poštujemo istorijsku prošlost i da čuvamo tradicije našeg naroda. Crkva Puszta u Aracu je nosilac zastave, simbol i svetlost očiju sve manjih Mađara ovde, o čemu se mora brinuti za buduće generacije. Naše reči pomoći moraju čuti oni koji su za to kompetentni, jer ako to ne učinimo, nestaćemo zajedno sa ovom regijom zajedno sa crkvom Puszta. Na mestu gde stoji crkva Puszta, KSI. od svog osnivanja početkom 16. veka. Sve do okupacije sredinom 19. veka, delovala je arapska crkva. Međutim, ova crkva u Araku je tokom pet vekova nekoliko puta menjala svoj imidž. Kada je osnovan, bio je jednobrodni, zatim je dozidan toranj, zatim je za mnogo godina pregrađen u monumentalnu trobrodnu crkvu, koju su srušili Kumani i koja je vekovima ležala u ruševinama, a zatim je obnovila kraljica Elizabeta. Arakova crkva, a zatim i aradska Pusztatska crkva, vaskrsela je nekoliko puta u poslednjih hiljadu godina, poput ptice feniksa, i uspela je nekoliko puta da je obnovi. Molimo Svemogućeg Boga da još hiljadu godina predstavi crkvu Araka - crkvu Puszta, kako bi se mogla više puta obnavljati, da ima koren za mađarski narod koji ovde živi, za koji se možete držati.

Katalonski hroničar, član zloglasne katalonske družine („kompanije“), Ramon Muntaner u Katalonskom pohodu na istok daje nam izuzetan i dragocen prikaz događaja s početka XIV veka koji su potresli Vizantijsko carstvo i zadugo ostali u sećanju njegovih žitelja i potomaka. Reč je o odlomku iz duže Hronike, koji se zbog svoje posebnosti i važnosti već gotovo stotinu godina objavljuje zasebno kako u Španiji, tako i u drugim zemljama. Ovaj izvor je posredno važan i za našu nacionalnu istoriju, jer osvetljava događaje koji su vezani za pljačkanje Svete Gore i Hilandara i remećenje odnosa moći na Balkanu tog doba. Ramon Muntaner je rođen 1265. godine u Peraladi (severna Katalonija). Veoma mlad napušta rodno mesto i odlazi najpre na Balearska ostrva i Siciliju. Potom kao plaćenik odlazi sa Rožerom de Florom i katalonskom družinom u Carigrad, Malu Aziju i Grčku, gde boravi od 1302. do 1307. godine. Njegova družina će najpre ratovati u korist vizantijskog cara Andronika II protiv Turaka u Maloj Aziji, ali će se uskoro okrenuti protiv njega i postati opasna pretnja za carstvo, pljačkati i ubijati njegovo stanovništvo. Nakon povratka sa pohoda, ili „ekspedicije“ na istok, u kom je on, prema njegovom opisu bio neka vrsta generala-intendanta u okviru družine, započinje mirnodopsku karijeru. U periodu od 1309. do 1315. godine, u ime Frederika Sicilijanskog, bio je upravitelj mavarskog ostrva Đerba. Godine 1315. se vraća u Kataloniju kao deo pratnje mladog Jakoba (Đaumea) II, budućeg kralja Majorke, i potom zauzima relativno visoke položaje u administrativnom sistemu aragonske krune. Poslednje decenije života proveo je u Valensiji i na Balearima. Njegova Hronika pokriva period od 1205. do 1328, a njeno pisanje započinje 1325. godine. Umro je na Ibici 1336. godine kao „vitez“ i ugledan čovek. „Jer takav užas mogao se videti tada, kada je bila pustoš Svete Gore od ruke protivnika. Jer ovi bezbožni narodi: Fruzi, Turci, Jasi, Tatari, Mogovari i Katalani, i ostali mnogoimeniti narodi, došavši tada na Svetu Goru, mnoge svete hramove ognjem upališe i sve njihovo sabrano bogatstvo razgrabiše i zarobljenike odvedoše u ropstvo, a ostali njihovi ostaci skončavahu od najljuće smrti gladi. Ne beše ko će ih pogrepsti, no se zverovi i ptice nebeske hranjahu od njihova tela.“ Danilov učenik, Život arhiepiskopa Danila Drugog

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Svetozar Ćorović (Mostar, 29. maj 1875 — Mostar, 17. april 1919) bio je jedan od poznatijih srpskih pripovjedača iz hercegovačkog kraja. Svetozar Ćorović rodio se 29. maja 1875. godine u Mostaru, gdje je završio osnovnu i trgovačku školu.[2] Od 1887. godine objavljivao je radove u mnogim listovima i časopisima: Golub, Neven, Bosanska vila, Luča, Otadžbina i Brankovo kolo. Bio je aktivan član mostarskog društva „Gusle“.[2] Ogledao se i u drugim književno-kulturnim aktivnostima: urednik kalendara Neretljanin (1894, 1895), pokretač i urednik (prva tri godišta) časopisa Zora (1896—1901), član redakcije i saradnik opozicionog lista Narod (1907). Za vrijeme aneksione krize 1908. izbjegao je u Italiju.[1] U bosanski sabor za poslanika je bio izabran 1910.[1] Po izbijanju rata 1914. je uhapšen, odveden u taoce, potom mobilisan i kao vojnik poslan u Mađarsku. Teško bolestan vratio se u Mostar 1917. godine. Svetozar Ćorović umro je u Mostaru 17. aprila 1919. godine. Umro je od bolesti koju je dobio u austrijskim logorima i internacijama, u kojima je proveo prve tri godine Prvog svjetskog rata. Njegov brat je Vladimir Ćorović, srpski istoričar.[3] Djela Fotografija objavljena u časopisu Vardar 1912. godine. Pisao je mnogo: objavio je desetak knjiga pripovjedaka, skoro isto toliko romana i nekoliko drama. Od pojedinačnih djela izdvajaju se romani „Majčina sultanija” (1906) s neobičnim likom palanačke kaćiperke u središtu, „Stojan Mutikaša” (1907), gdje je ispričana istorija čovjeka koji od siromašna seoskog dječaka postaje velik trgovac, zelenaš i poganac, i „Jarani” (1911), u kojima je prikazan muslimanski živalj Hercegovine u nemirna vremena uoči prestanka turske vlasti. Ćorović je vješt pripovjedač, piše lako i brzo, njegovo je pripovijedanje jednostavno i prirodno, kompozicija kako u kratkim tako i u dužim formama spretna, motivi dobro odabrani, radnja sigurno vođena. Njegova najpoznatija djela su: „Ženidba Pere Karantana” (1905), „Majčina sultanija” (1906), „Stojan Mutikaša (1907), „U ćelijama” (1908), „U mraku” (1909), „Jarani” (1911), „Zulumćar” (1913), „Kao vihor” (1918); pripovijetke („Bogojavljenska noć”, „Prijatelji”, „Pod pećinama”, „Na vodi”, „Na Vaskrs”) i najzad nekoliko pozorišnih komada: dvije šaljive igre „Poremećen plan” i „Izdaje stan pod kiriju” (1899) i aktovke „On”, „Adembeg”, „Ptice u kavezu” i „Povratak”

Hiljadugodišnja istorija bajkovite crkve Arača u,nekorištene. Autor:Janoš Vajda. Izdavač:Torda 2007. Format:21cm x 15cm. Broj Strana:82 strane,ilustrovana,mek povez. Usred Banata, u sirotištu, napuštena crkva Puszta nosi zastavu mađarske svesti Mađara Turde, turske Beče i Beodre, ali sjajna zvezda Tokom ovih vekova očuha, hram Araka mogao je samo videti svoju tužnu sudbinu. Gledao je bezbožnike koji su nosili svoje kamenje, cigle, ali Bog nije dopustio njegovo potpuno uništenje, bdeo je nad njegovim hramom. Hrišćanski ugarski kraljevi smatrali su hrišćanske crkve važnim, koje su održavane radi jačanja hrišćanske vere. U slavno doba naših velikih kraljeva, crkva Araka je proglasila hrišćansku veru među Mađarima koji žive ovde u ovom regionu. Bilo bi dobro da su današnji mađarski „kraljevi“ toliko važni za Pustinjsku crkvu Mađara koji ovde žive, koja zrači porukom naših prethodnika da smo ovde u ovom regionu hiljadu godina, moramo ostati ovde, ostaju u našoj mađarskoj emocionalnoj hrišćanskoj veri.prošlost sa sadašnjošću u čijim zidovima nova generacija ulazi u staru veru i moramo učiniti sve što možemo da ostanemo ovde sa nama. Crkva divljine je nasleđe koje nas obavezuje da volimo svoju domovinu, da poštujemo istorijsku prošlost i da čuvamo tradicije našeg naroda. Crkva Puszta u Aracu je nosilac zastave, simbol i svetlost očiju sve manjih Mađara ovde, o čemu se mora brinuti za buduće generacije. Naše reči pomoći moraju čuti oni koji su za to kompetentni, jer ako to ne učinimo, nestaćemo zajedno sa ovom regijom zajedno sa crkvom Puszta. Na mestu gde stoji crkva Puszta, KSI. od svog osnivanja početkom 16. veka. Sve do okupacije sredinom 19. veka, delovala je arapska crkva. Međutim, ova crkva u Araku je tokom pet vekova nekoliko puta menjala svoj imidž. Kada je osnovan, bio je jednobrodni, zatim je dozidan toranj, zatim je za mnogo godina pregrađen u monumentalnu trobrodnu crkvu, koju su srušili Kumani i koja je vekovima ležala u ruševinama, a zatim je obnovila kraljica Elizabeta. Arakova crkva, a zatim i aradska Pusztatska crkva, vaskrsela je nekoliko puta u poslednjih hiljadu godina, poput ptice feniksa, i uspela je nekoliko puta da je obnovi. Molimo Svemogućeg Boga da još hiljadu godina predstavi crkvu Araka - crkvu Puszta, kako bi se mogla više puta obnavljati, da ima koren za mađarski narod koji ovde živi, za koji se možete držati.

KORDUN - OD VOJNE GRANICE DO REPUBLIKE SRPSKE KRAJINE 1881-1995. Urednik - Momčilo Pavlović Izdavač - Institut za savremenu istoriju, Beograd Godina - 2018 750 strana 25 cm Edicija - Biblioteka Studije i monografije ISBN - 978-86-7403-227-5 Povez - Tvrd Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja SADRŽAJ: PREDGOVOR UVOD BILJANA STOJIĆ - KORDUN - OD RAZVOJAČENJA DO UJEDINJENJA (1881-1918) Saobražavanje razvojačene Krajine zakonima Banske Hrvatske Kućne zadruge Demografska slika Korduna Politički život (1883-1905) Politička previranja (1906–1914) Srpska pravoslavna crkva Školstvo Zdravstvene prilike Stočarstvo i poljoprivreda Počeci industrijskog razvoja Razvoj novčanih zavoda Banje i ljekoviti izvori Čitaonice, kulturna društva i svakodnevni život Kordun u Prvom svjetskom ratu Rat u pozadini Na frontovima Na putu ka ujedinjenju ALEKSANDAR LUKIĆ - KORDUN U JUGOSLOVENSKOJ KRALJEVINI (1918–1941) Politički život na Kordunu 1918–1929. Politički život na Kordunu 1929–1935. Politički život na Kordunu 1935-1941. Privreda, zdravstvo i školstvo na Kordunu 1918–1941. NEBOJŠA STAMBOLIJA - KORDUN U DRUGOM SVJETSKOM RATU (1941–1945) Aprilski rat i okupacija zemlje Uspostavljanje i organizacija ustaške vlasti Ustaški zločini i narodni ustanak na Kordunu u 1941. godini Genocidno zakonodavstvo i prvi ustaški masovni zločini Ustanak Formiranje komande za Kordun i Baniju Ustaška ofanziva na sjeverni Kordun decembra 1941. Kordun u ratnoj 1942. godini Ustaška ofanziva na slobodnu teritoriju Korduna u proljeće 1942. Formiranje brigada i prve borbe Formiranje i prve akcije Osme kordunaške divizije Kordun u ratnoj 1943. godini Kordun u ratnoj 1944. i 1945. godini i oslobođenje Kordun u prvoj polovini 1944. godine ,,Kordunaški proces` Kordun u drugoj polovini 1944. godine Ratna 1945 godina i završne borbe za oslobođenje Posljedice rata DRAGOMIR BONDŽIĆ - KORDUN U SOCIJALISTIČKOJ JUGOSLAVIJI (1945-1990) Kordun u socijalističkoj Jugoslaviji i Hrvatskoj: Politički, geografski i demografski okviri 1945-1990. Jugoslavija i Hrvatska 1945–1990. Kordun – prostor: teritorijalno-administrativne podjele 1945–1990. Kordun – ljudi: broj i struktura stanovništva 1945–1990. Kordun od Drugog svjetskog rata do 60-ih godina Kordun 1945: posljedice rata i nova vlast Kolonizacija i agrarna reforma Život na Kordunu 40-ih godina Ideologija, prosvjeta, kultura i crkva krajem 40-ih godina Političko stanje i problemi na Kordunu 1945–1950 Politički, privredni i društveni razvoja Korduna od početka 50-ih do početka 60-ih godina Prosvjeta i kultura na Kordunu od početka 50-ih do početka 60-ih godina Kordun od 60-ih godina do Građanskog rata Društveno-ekonomsko zaostajanje Korduna 60-ih godina Posjeta Josipa Broza Tita Kordunu oktobra 1967. – tok i posljedice Odjeci političke krize krajem 60-ih i početkom 70-ih na Kordunu Privredni i kulturni razvoj Korduna od kraja 60-ih do kraja 80-ih godina Izgradnja političkog sistema samoupravljanja na Kordunu 70-ih godina Politička, društvena i ekonomska kriza 80-ih godina Čuvanje tradicija NOB-a na Kordunu MILAN GULIĆ - KORDUN U RATU 1991–1995 Političke prilike na Kordunu pred raspad SFRJ (1989–1990) Kordun i stvaranje Srpske Krajine (1990–1991) Teritorijalna odbrana na kordunu (1991-1992) Teritorijalna odbrana Vrginmost Teritorijalna odbrana Vojnić Teritorijalna odbrana Slunj Kordunaške brigade Teritorijalne odbrane Jugoslovenska narodna armija na KORDUN (1991-1992) Oružani sukobi na Kordunu u drugoj polovini 1991. godine Borbe oko Topuskog Zločin na Koranskom mostu Oružana dejstva prema kupi i Karlovcu Borbe oko Slunja Teritorijalno-administrativno uređenje Korduna (1991-1995) Vrginmost Vojnić Karlovac-Krnjak Duga Resa Ogulin Slunj Policija i pravosuđe Mirovna inicijativa i dolazak Zaštitnih snaga Ujedinjenih nacija na područje Korduna (1991-1992) Organizacija Srpske vojske Krajine na području Korduna (1992-1995) Prilike na Kordunu od januarskog udara na Krajinu do Zagrebačkog sporazuma o prekidu vatre (1993–1994) Januarski i septembarski udari na Krajinu 1993. godine Političke i ekonomske prilike na Kordunu Izbori u Republici Srpskoj Krajini Zagrebački sporazum Privredni potencijali kordunaških opština u ratu 1991–1995. Zdravstvene i socijalne ustanove Ratna bolnica Petrova gora Banjsko lečilište Topusko Domovi zdravlja Školski sistem na području KopyHa 1991-1995. Kultura, informisanje i sport Srpsko pravoslavno omladinsko društvo „Sveti Sava“, Karlovac Srpsko kulturno društvo,,Sava Mrkalj“, Topusko Srpsko kulturno društvo,Milan Radeka`, Karlovac Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“ - Pododbor „Dr Gajo Petrović“, Karlovac Društvo srpsko-ruskog prijateljstva, Vojnić Centar za informisanje i kulturu, Slunj Memorijalni park,,Petrova gora“ Ostale kulturne ustanove Radio stanica „Glas Petrove gore“ Informativni centri Sport Srpska pravoslavna crkva na Kordunu 1991-1995. Dešavanja u Zapadnoj Bosni i njihov značaj za Kordun i Krajinu Izbjeglice iz zapadne Bosne Oružana dejstva na bihaćkom ratištu Nedozvoljena trgovina Ratna 1995. Agresija Hrvatske na Zapadnu Slavoniju maja 1995. godine Vidovdanska smotra Agresija Hrvatske na zapadni dio Republike Srpske Krajine avgusta 1995. godine Zločini nad Srbima na Kordunu tokom i poslije agresije hrvatskih snaga MILANA LJUBIČIĆ, VLADIMIR VULETIĆ - KORDUNAŠI VAN KORDUNA - KORDUN (N)I OVDJE (H)I TAMO Uvod Ciljevi istraživanja Metodologija Život na Kordunu prije rata Izbjeglištvo i integracija Sjećanje na progon – Oluju i izbjeglištvo Progon i transgeneracijska trauma Kordun i sjećanjima i razmišljanjima Sjećanja i osjećanja Kordun bez Kordunaša Kordunaši bez korduna Može se ubiti ptica ali ne i njen let Zaključak IZVORI I LITERATURA SKRAĆENICE `Istorija Korduna je u minijaturi istorija srpskog naroda u Hrvatskoj, istorija suživota i surovih zločina, organizovanog egzistencijalnog otpora ustaškim divljim zločinima kroz partizanski otpor i stradanje. Demografija Korduna je, takođe, minijaturna slika naseljavanja i raseljavanja stanovništva, posebno srpskog - od Vojne granice, tog odbrambenog pojasa, preko zbegova od ubilačkih nasrtaja ustaša, sistematske kolonizacije preostalog popaljenog, ogolelog, oboselog i desetkovanog stanovništva na prostor Vojvodine posle Drugog svetskog rata, pa sve do brutalnog proterivanja od strane hrvatske vojske i policije 1995. uprkos činjenici da je Kordun bio uključen u područje pod zaštitom UN-a (UNPA - United Nations Protected Areas). Ovo proterivanje se u Hrvatskoj predstavlja kao oslobođenje i Korduna od „velikosrpske agresije` sa kojeg je srpsko stanovništvo izbeglo. Kao da su na Kordun došli i živeli neki drugi ljudi, okupatori, a ne autohtono srpsko stanovništvo, vekovima pomešano sa Hrvatima, koje se suprotstavljalo nacionalističkim i šovinističkim tendencijama razbijanja jugoslovenske države i stvaranja nezavisne Hrvatske. U etničkom čišćenju početkom i tokom avgusta 1995. godine od straha je pobeglo ili prote- rano gotovo celokupno srpsko stanovništvo sa prostora Severne Dalmacije, Like, Korduna i Banije koje je na tim područjima živelo vekovima i koje je nerazdvojivi činilac bogate istorije svih tih regiona. Vrednovanje istorijskih događaja može biti različito, ali činjenica da na ovom brdovitom prostoru danas tek u neznatnom procentu i u fragmentima živi srpsko stanovništvo, govori sama za sebe. Danas ne samo da nema Korduna- ša Srba, nego je i sam termin Kordun skrajnut iz javnog govora i zamenjen administrativnim pojmom Karlovačka županija. Danas Srba Kordunaša ima više na zapuštenim i zaraslim grobljima (Na Kordunu grob do groba) nego živih u pitomim mestima Korduna. Prognani i rasejani Kordunaši po zemaljskoj kugli sa sobom nose svoj identitet i svoja sećanja. Da bi se bolje razumela sadašnjost Korduna i udes Kordunaša, bila je potrebna elementarna rekonstrukcija istorijskih događaja i procesa na tom prostoru u poslednja dva veka i detektovanje uzroka koji su doveli do toga da danas na tom prostoru gotovo i da nema srpskog stanovništva. Napred navedene činjenice su presudno uticale da Institut za savremenu istoriju i Zavičajni klub Kordunaša iz Beograda krenu u jedan veoma ambiciozan projekat čiji je cilj bio izrada jednog istorijskog pregleda. Okupljeni tim istraživača krenuo je sa istraživanjima u svim relevantnim arhivskim institucijama u kojima bi se mogla naći istorijska građa. U toku naredne dve i po godine obavljena su istraživanja u arhivima u Republici Srbiji (Arhiv Jugoslavije, Arhiv Srbije, Vojni arhiv, Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti) i Republici Hrvatskoj (Hrvatski državni arhiv, Državni arhiv u Karlovcu, Hrvatski memorijalno-dokumentacijski centar Domovinskog rata), u kojima je pregledano preko 80 arhivskih fondova. Pored arhivske građe, konsultovano je i preko 600 objavljenih bibliografskih jedinica - zbornika objavljene istorijske građe, sećanja, naučnih i publicističkih knjiga, naučnih i novinskih članaka, enciklo pedijskih odrednica i dr. Nakon prikupljene građe i obavljenog istraživanja autori su pristupili pisanju i sredinom 2018. godine rukopis je doživeo svoju finalnu verziju. Uz zahvalnost autorima posebno hvala aktivnim članovima Zavičajnog kluba Kordunaša. Veliko hvala i recenzentima, a posebno porodici Stambolija, Veljku koji je lektorisao tekst i Nebojši Stamboliji koji je tehnički priredio rukopis za štampu. Ovaj rukopis predajemo naučnoj javnosti i, pre svega, Kordunašima gde god da se u svetu nalaze. Istraživački rezultati, ocene i zaključci su delo svakog pojedinog autora. Ovo je samo jedan od mogućih pogleda na istoriju i ukupnu prošlost Korduna i Kordunaša. Drugi autori će novim istraživanjima, posebno najnovijeg perioda, isticati druge činjenice i doći možda do drugačijih zaključaka. Polazeći do činjenice da je srpski narod u Hrvatskoj, posebno od trenutka razbijanja Jugoslavije, u tihom nestajanju i zatiranju tragova svog postojanja, ovim zbornikom podstičemo dalja istraživanja i dajemo naš skromni doprinos održavanju sećanja. Jer bez sećanja nema identiteta. (Momčilo Pavlović)` Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Ova klasična knjiga govori o ponovnom otkriću aleutskog kajaka (morskog kajaka) Georgea Dysona i njegovim dalekosežnim putovanjima svojim čamcima. George Dyson je znanstveni povjesničar, sin Freemana Dysona, brat Esther Dyson i unuk Sir Georgea Dysona. Kad mu je bilo šesnaest godina, otišao je živjeti u Britansku Kolumbiju u Kanadi kako bi se posvetio kajaku i pobjegao od očeve sjene. Dok je tamo živio u kućici na drvetu na visini od 30 metara. Autor je knjiga Projekt Orion: Atomski svemirski brod 1957.-1965. i Darwin među strojevima: Evolucija globalne inteligencije, u kojima je proširio premisu istoimenog članka Samuela Butlera iz 1863. i suvislo sugerirao da je internet živo, osjećajno biće. On je tema knjige Kennetha Browera The Starship and the Canoe. Dyson je bio osnivač Dyson, Baidarka & Company, dizajnera kožnih kajaka u aleutskom stilu, i zaslužan je za oživljavanje baidarka stila kajaka. Baidarka ili aleutski kajak (aleutski: iqyax) je plovilo koje se sastoji od meke kože (umjetne ili prirodne) preko krutog svemirskog okvira. Njegov početni dizajn osmislili su domaći ljudi Aleuti (ili Unangan) s Aleutskih otoka. Narod Aleuta bio je okružen opasnim vodama i bio im je potreban vodeni prijevoz i brod za lov. Zbog geografije i klime Aleutskih otoka, drveća i drva bilo je malo i ljudi su se prvenstveno oslanjali na naplavljeno drvo za izradu okvira kajaka, koji je bio prekriven kožom morskih sisavaca. Stvorene su dvije vrste čamaca, jedan s natkrivenom palubom koji se koristio kao lovački kajak, i drugi koji je bio otvoren i sposoban za prijevoz robe i ljudi s jednog otoka na drugi. Moderne baidarce su brzi sklopivi čamci na vesla, koji se temelje na okviru od aluminijske legure s oblogom od PVC tkanine. Često su plutajuće komore na napuhavanje ugrađene u kožu, što rezultira povećanom sigurnošću i učinkom. Neki dizajni dodatno podržavaju ugradnju opute jedara, kormila i perajne kobilice.[1] Imena Riječ `baidarka` ruski je naziv koji se koristi za kajak u aleutskom stilu. Riječ su skovali rani ruski doseljenici na Aljasci, koji su je stvorili dodavanjem umanjenog sufiksa `-ka` imenu drugog, većeg čamca koji su Aleuti zvali baidara.[potreban citat] Povijest Prije dolaska Rusa, bajdarke s jednom rupom (kajaci) pronađene su u izobilju, uz poneki čamac s dvije rupe. Rusi su kasnije došli loviti životinje koje nose krzno, a ruski utjecaj na dizajn kajaka bio je značajan, što je rezultiralo kajacima s tri rupe. One su vjerojatno bile konfigurirane tako da je čovjek na krmi veslao i vodio plovilo, dok je čovjek s pramcem bio odgovoran za korištenje atlatla (daske za bacanje) u lovu, dok je šef lova u sredini upravljao lovom. Neke karakteristike ovih ranih kajaka opisane su riječima Ivana Veniaminova (Innocenta od Aljaske) koji je pisao s otoka Atka 1840. godine: `...Baidarki današnjih Aleuta više nisu tako savršeni kao oni nekadašnjih Aleutskih jahača. U to vrijeme, u rukama izvrsnih jahača, bili su toliko brzi da ih ptice nisu mogle nadmašiti. Bili su tako uske i oštre kobilice da nisu mogle stajati uspravno u vodi bez jahača, a tako lagane da bi ih lako moglo nositi i sedmogodišnje dijete.` Oblikovati Istaknuto obilježje bajdarke je njen rašljasti luk (dvostruki luk). Vrlo lagan i okretan, izrađen je od kože tuljana koju su šivale samo žene Aleuta, preko okvira izrađenog isključivo od drva (budući da na Aleutskim otocima ne raste drveće), kostiju i tetiva. Aleutski muškarci su ga tretirali kao živo biće, a za žene je bilo tabu da ih barataju nakon što su ga dovršili. Ljudi su dizajnirali okvire baidarka da budu lagani, brzi i fleksibilni, povezujući drvene dijelove zamršenim i duhovnim čvorovima ispletenim od žilavih životinjskih tetiva. Žene Unungan pripremale su kože morskih lavova koje su prišivale na okvire koštanim iglama, koristeći vodootporni šav. Dok su bili na moru, muškarci su sa sobom nosili pribor za hitne popravke. Za Unungan, morski kajaci živjeli su kao duhovna bića i bili su ključni za njihov opstanak. Od malih nogu, Unungan dječaci su obučavani u korištenju baidarka. Crteži Iqyaxa - Baidarka dostupni su ovdje. Danas Suvremena baidarka u državnom povijesnom parku Fort Ross 2015 U moderno doba, George Dyson se često pripisuje zaslugama za oživljavanje baidarka, kroz svoju tvrtku Dyson, Baidarka & Company. Dyson i njegovi brodovi bili su tema knjige Kennetha Browera The Starship and the Canoe [2], a sam Dyson je napisao knjigu Baidarka 1986. [3] Dysonove Baidarkas izrađene su od modernih materijala kao što su aluminij za okvir i presvučena poliesterska tkanina za kožu. Još jedan poznati revivalist baidarka je etnograf David Zimmerly, koji je dokumentirao povijest baidarka i ljudi koji su ih koristili. Godine 1983. Zimmerly je objavio dva članka u časopisu `Small Boat Journal` koji su pokazali kako se gradi baidarka.[4][5] Graditelji Iqyaxa koji su u 20. stoljeću održali tradiciju gradnje brodova od kože na kosturu uključuju Sergieja Sovoroffa.

Broj strana: 526 Izdanje sadrži preko 170 fotografija u boji, geografske karte, stručne komentare, bibliografiju i indeks imena. Pljačkali su i trgovali, osvajali i otkrivali zemlje širom tada poznatog sveta. Razvili su ogromnu mrežu trgovačkih ruta i naselja duž reka i obala, i za sobom ostavili tragove koji su još uvek deo naše zajedničke istorije. Knjiga „VIKINZI. Pljačka, oganj i mač“ je sveobuhvatna povest o vikinškom dobu, kada su nordijski ratnici razvili jedra u potrazi za zlatom, čašću i u krajnjoj meri – zemljom. Postali su moćni ratnici i trgovci u svetu u kom su istovremeno učestvovali u nasilnoj borbi za vlast. Velike bitke, politička borba za moć, intrige i osvajanja zemalja su svi skupa različiti aspekti priče o vikinškoj prevlasti na moru. Vikinzi su se susreli sa svetom podeljenim na kraljevstva, carstva i halifate, gde su hrišćanstvo i islam predstavljali moćne religije u ekspanziji, ali u centru njihovog verskog univerzuma nalazio se Odin. Susret između različitih religija i shvatanja sveta čini deo priče o vremenu koje je vikinge odvelo od današnjeg Nurkapa na severu do Vizantije i Afrike na jugu i od Rusije na istoku do Kanade na zapadu. Knjiga obuhvata 800 godina istorije, od pada Rimskog carstva do prvog krstaškog rata. Naročita vrednost ove istorijske monografije je ta što su u nju uključena i najnovija arheološka saznanja, zaključno sa 2018. godinom, a sadrži i bogat ilustrovani materijal (izdanje ima preko 170 fotografija u koloru), kao i čitav prateći kritički aparat (stručni komentari, geografske karte, bibliografija, hronologija, indeks imena). Šanete Varberg (Jeanette Varberg) je rođena je 1978. godine u Odenseu u Danskoj. Ugledni je danski arheolog i radi u Narodnom muzeju Danske. Specijalizovala se za dansku i skandinavsku istoriju i arhelogiju i objavila je niz zapaženih studija i naučno-popularnih dela. Među cenjena i nagrađivana dela spadaju Bojišta prošlosti (Fortidens slagmarker, 2014), Priča o Danskoj (Historien om Danmark, tom 1, 2017) i Ljudi se odvajkada sele (Mennesket har altid vandret, 2017). SADRŽAJ DOBA DRAKARA Početak vikinškog doba Izvori za vikinško doba I. DEO: Rođeni iz haosa ULAZAK U MRAK Hiljadu godina rimske imperije Gostioničarka/konjušarka i car Konstantin Veliki Kristalna kugla i strankinja KONSTANTINOPOLj I RATNIČKI NAROD IZ STEPA Ljudi obučeni u mišju kožu Početak Seobe naroda Hunski kralj Atila Atila i Skandinavija NORDIJSKI BOGOVI Odinov dolazak Nordijska božanstva Fimbulvinter Arijanstvo INVAZIJA NA ENGLESKU Vatre koje ližu more svojim poganim jezikom Anglosaksonska Engleska Kraljevski grob iz Saton Hua NOVI SVETSKI POREDAK Franci i Goti Jeretički kralj iz Ravene Prvi viking Mržnja prema vojniku LEGENDARNI SKANDINAVSKI KRALjEVI Lejre – danski glavni grad Stara Upsala – visoka dvorana Najstariji zakon, kraljevske dvorane i skupštine Tise, Eritse i Avaldsnes Grobovi zaboravljenih kraljeva SA DEVET OVNOVA I DEVET PASTUVA Bitka kod Brovale Masovna grobnica na obali Božansko pravo na vlast II. DEO: Pirati Severa ZATIŠJE PRED BURU Arapsko srebro Brod i trgovina Ribe Apostol Frižana KARLO VELIKI Rat sa Saksoncima Norvežani u pljačkaškim pohodima GODFRED (VELIKI) Skandinavska pomorska sila Prinudno iseljavanje Saksonaca Kaupang Ukradeni grad PRVI POHODI NA IRSKU Norvežanka sa irskim relikvijarom Vikinške grobnice u Dablinu HARALD KLAK Franački pohod na Jiland Kraljevsko krštenje Haraldova poslednja bitka LUJ POBOŽNI, LjUBAV I GRAĐANSKI RAT Labudova pesma istorijskih izvora ONI KOJI SU OSTALI KOD KUĆE Sigrid me poseduje Frideburg i Katla iz Birke POROBLjENI Findanovo bekstvo PLjAČKA, OGANj I MAČ Napad na Nant Ragnar Lodbrok Napad na Pariz 845. godine PISMO CARA IZ KONSTANTINOPOLjA Pečat iz Hedebija, Ribea i Tisea MORE SE ISPUNILO CRNIM PTICAMA Kraljica Nud Paganska misija u Irskoj TRODNEVNA BITKA I VELIKI PORAZ HORIKA I Horik II AVANTURISTIČKI POHOD NA JUG BJERNA GVOZDENOG I HASTINGA Ko vuci u toru Paganin Pipin II Akvitanski KA BOGATSTVIMA ISTOKA Prvo osvajanje Kijeva VELIKA PAGANSKA VOJSKA Borba sa kraljem Elom Berzerkeri Sveti Edmund Ivar Beskosni, Gorm i Alfred Veliki Wintersetl Danelag SLOM KAROLINGA Opsada Pariza Tri nemani se izdižu u borbi Pregovori Karla Debelog III. DEO: Borba oko Belog Hrista KA DALEKIM HORIZONTIMA Island i ostrva u severnom Atlantiku Harald Lepokosi Otarovo putovanje Vulfstanovo putovanje po Baltičkom moru TRGOVINA NA RUSKIM REKAMA Vikinzi u Gnezdovu Zlatna figura žene Osniva se Kijevska kneževina VIKINZI NA VOLGI Ibn Fadlan i Anđeo smrti Žena iz Timerjova RAGNHILD I ZABORAVLjENI VIKINZI Div iz Norveške Asfrid i osvajanje Hedebija Pogrebni brod u Ladbiju NOVE VIKINŠKE DRŽAVE NA ZAPADU Rolo i Normandija Borba za Bretanju Doba irskih vikinga Zakopano srebro SEVERNE VALKIRE Edvard Stariji Gospa od Mersije Elfvin, druga gospa od Mersije Ratnička grobnica iz Birke ETELSTAN UJEDINjUJE ENGLESKU Bitka kod Brunanburga Borba za Norvešku i Jork GORM MOĆNI I NORTMANIJA Tira Danebod ʼPonos Danskeʼ Jeling INGVAROV SUSRET SA GRČKOM VATROM Uzaludni napori u Azerbejdžanu Velika kneginja Helga Nepromišljeni ratovi kneza Svjatoslava PRETNjA IZ NEMAČKE Toplo vreme, vino i napredak Najstarija mašina Severa HARALD I BELI HRIST Između dve religije Ulf Galicijski Nemački napad iz 974. Godine Smrt u Rimu KRALjEVI SPOMENICI Kružna utvrđenja Pod Odinovim budnim okom PAD BIRKE I SUDBINA KIJEVSKE KNEŽEVINE Borba za Kijevsku kneževinu Crna mogila Skandinavski ratnici u službi Kijevskog kneza SVEN RAŠLjOBRADI I ŽEĐ ZA SREBROM Drugo vikinško doba Ukrstićemo mačeve i koplja IV DEO: Poslednji ples drakara preko Severnog mora NASELjAVANjE ISLANDA I GRENLANDA Put u Zelenu zemlju Herjolf i morž Proročica Torbjerg Mala Vikinzi u Americi ETELRED NESPREMNI – NESPOSOBNI KRALj Kraljevski gusari Bitka kod Klontarfa USPON I PAD SEVERNOMORSKE IMPERIJE Blizak Svetom Petru Olaf Sveti Elfgifa i Norveška Raspad imperije Sa borbenom sekirom Hel NA ISTOKU POSTADOŠE HRANA ORLOVIMA Carska garda i Harald Surovi Hedebi u plamenu POSLEDNjI UDARAC San o izgubljenoj imperiji Sveti Knut KA KAPIJAMA JERUSALIMA Knjiga života Od vikinga do krstaškog viteza VIKINŠKO NASLEĐE ZAHVALNICA PISANI IZVORI Rimski izvori Franački i nemački izvori Engleski izvori Arapski izvori Ruski i vizantijski (grčki) izvori Sage, Sakso i runski kamenovi Hronološka tablica Pogovor Literatura Spisak ilustracija Indeks imena

Kao na slikama Lepo očuvano Sisili Izabel Ferfild (engl. Cicily Isabel Fairfield; London, 21. decembar 1892 — London, 15. mart 1983), poznatija pod pseudonimom Rebeka Vest (engl. Rebecca West), bila je britanska spisateljica, novinarka, književna kritičarka i putopisac.[1] Pisala je dela različitih žanrova i recenzirala knjige za Tajms, Njujork herald tribjun, Sandej telegraf i Nju repablik, a bila je i dopisnik za Bukman. Njena najznačajnija dela su: Crno jagnje i sivi soko (Black Lamb and Grey Falcon, 1941), gde je obuhvatila jugoslovensku istoriju i kulturu; Voz baruta (A Train of Powder, 1955), gde je iznela svoju reportažu o Nirnberškim suđenjima koja je prvobitno objavljena u Njujorkeru; Značenje izdaje (The Meaning of Treason, prvobitno objavljeno 1945. kao članak u časopisu, a zatim prošireno i izdato kao knjiga 1947); Novo značenje izdaje (The New Meaning of Treason, 1964), studija o suđenju britanskom fašisti Vilijamu Džojsu i drugima; Povratak vojnika (The Return of the Soldier, 1918), modernistički roman iz Prvog svetskog rata; Fontana se presipa (The Fountain Overflows, 1956); Ova istinska noć (This Real Night, 1984, posthumno) i Rođaka Rozamund (Cousin Rosamund, 1985, posthumno). Potonja tri dela čine „Trilogiju Obri”, trilogiju njenih autobiografskih romana. Tajm ju je 1947. nazvao „neosporno svetskom spisateljicom broj jedan“. Godine 1949. stekla je titulu zapovednika Ordena Britanske imperije (CBE),[2] dok je 1959. stekla zvanje dame zapovednika tog ordena (DBE).[3] Odlikovana je za svoj rad na području spisateljstva i književne kritike. Uzela je pseudonim „Rebeka Vest” od buntovne mlade heroine iz dela Rosmersholm autora Henrika Ibsena. Bila je dobitnica Bensonove medalje. Biografija[uredi | uredi izvor] Sisili Izabel Ferfild je rođena 21. decembra 1892. u engleskom gradu Londonu.[4] Odrasla je u domu punom intelektualne stimulacije i političke debate.[5] Njena majka, Škotlanđanka Izabela, bila je pijanistkinja, ali nije nastavila muzičku karijeru pošto se udala za Čarlsa Ferfilda. Njen otac, Angloirac Čarls, prenosio je ranjenike Armije Konfederativnih Američkih Država tokom opsade Ričmonda u Američkom građanskom ratu.[6] Vratio se u Ujedinjeno Kraljevstvo i počeo se baviti novinarstvom. Stekao je veliki ugled, ali je bio finansijski nekompetentan. Napustio je porodicu kad je Sisili imala osam godina. Nikad joj se nije vratio, a umro je sam i u siromaštvu u liverpulskom pansionu 1906. godine, kad je Sisili imala četrnaest godina.[7] Ostatak porodice se preselio u Edinburg, glavni grad Škotske, gde je Sisili pohađala Ženski koledž Džordža Votsona. Morala je napustiti školu 1907. zbog tuberkuloze. Posle oporavka od bolesti odlučila je da se ne vrati koledžu, a kasnije je svoje školovanje u Džordžu Votsonu nazvala „tamnicom”.[8] Vestova je imala dve starije sestre. Letiša [en], poznata pod nadimkom „Leti” (Lettie), bila je najbolje obrazovana od sve tri. Radila je kao advokatica u Sudskim krčmama [en] i bila je jedna od prvih potpuno kvalifikovanih žena doktora u Britaniji. Srednja sestra Vinifred, poznata pod nadimkom „Vini”, udala se za Normana Maklauda, glavnog pomoćnika sekretara u Admiralitetu, a zatim generalnog direktora Griničke bolnice. Dvoje Vinijine dece, Alison i Norman, s godinama su se zamašno upleli u Rebekin život;[9] Alison Maklaud je ostvarila vlastitu književnu karijeru.[10] Vestova se u Londonu školovala za glumicu. Uzela je ime „Rebeka Vest” od buntovne mlade heroine iz dela Rosmersholm Henrika Ibsena.[6] Sisili i Leti su učestvovale u uličnim protestima priključivši se pokretu za pravo glasa žena pre početka Prvog svetskog rata. U međuvremenu je Vestova radila kao novinarka za feminističke nedeljnike Frivuman i Klarion prikupljajući podršku za sifražetkinje.[6] Pre i tokom Drugog svetskog rata Rebeka Vest je mnogo putovala prikupljajući materijal za putopise i političke eseje. U aprilu 1936. držala je predavanje u Beogradu u okviru turneje po Jugoslaviji i Balkanu.[11] Bila je prisutna tokom Nirnberških suđenja. U njenom kasnijem radu odražavaju se ta iskustva. Najznačajnije delo Rebeke Vest jeste njen obimni putopis o Jugoslaviji Crno jagnje i sivi soko 1941. Ubrzo nakon izdavanja knjiga je dobila pozitivne recenzije kritičara. O njoj se pisalo kao o „jednoj od velikih knjiga duhovne pobune protiv 20. veka” (Njujorker), kao o „monumentalnoj hronici” (Njujork tajms) i kao „ljubavnoj aferi s Jugoslavijom koja podseća na Hemingvejev zanos Španijom” (Njujork herald tribjun). Knjiga je izazvala veliko interesovanje u anglosaksonskom svetu, zbog čega je doživela brojna izdanja. Lični život[uredi | uredi izvor] Upoznala je Velsa 1913. godine, a njihova ljubavna veza je trajala deset godina.[12] Imali su sina Entonija Vesta, ali je Vels već bio oženjen (po drugi put). Navodno je Rebeka bila u vezi s Čarlijem Čaplinom i vlasnikom novinske kuće Vilijamom Maksvelom Ejtkenom.[13] Rebeka Vest se 1930. udala za bankara Henrija Maksvela Endruza. Bili su zajedno sve do njegove smrti, 1968. godine. Bibliografija[uredi | uredi izvor] Zbog svojih književnih dostignuća Rebeka Vest je dobila titulu dame 1959. godine. Fikcija[uredi | uredi izvor] Povratak vojnika (The Return of the Soldier, 1918) Sudija (The Judge, 1922) Harijet Hjum (Harriet Hume , 1929) Oštar glas (The Harsh Voice: Four Short Novels, 1935) Trska koja misli (The Thinking Reed, 1936) Fontana se presipa (The Fountain Overflows, 1957) Ptice padaju (The Birds Fall Down, 1966) Ova istinska noć (This Real Night, 1984) Rođaka Rozamund (Cousin Rosamund, 1985) Nefikcija[uredi | uredi izvor] Henri Džejms (Henry James, 1916) Ta čudnovata potreba (The Strange Necessity: Essays and Reviews, 1928) Sv. Avgustin (St. Augustine, 1933) Crno jagnje i sivi soko (Black Lamb and Grey Falcon, 1941) Značenje izdaje (The Meaning of Treason, 1949) Novo značenje izdaje (The New Meaning of Treason, 1964) Voz baruta (A Train of Powder, 1955) Dvor i zamak (The Court and the Castle: some treatments of a recurring theme, 1958) istorija srpskog naroda srba srbije prvi svetski rat xx vek 20. veka srbi

Geoffrey of Monmouth - The History of the Kings of Britain Dzefri od Monmuta - Istorija kraljeva Britanije Penguin, 1979. Mek povez, 373 strane. RETKO! Geoffrey of Monmouth (Latin: Galfridus Monemutensis, Galfridus Arturus; Welsh: Gruffudd ap Arthur, Sieffre o Fynwy; c. 1095 – c. 1155) was a Catholic cleric from Monmouth, Wales, and one of the major figures in the development of British historiography and the popularity of tales of King Arthur. He is best known for his chronicle The History of the Kings of Britain (Latin: De gestis Britonum or Historia Regum Britanniae)[1] which was widely popular in its day, being translated into other languages from its original Latin. It was given historical credence well into the 16th century,[2] but is now considered historically unreliable. Life and career Geoffrey was born between about 1090 and 1100,[3][4][5][6] in Wales or the Welsh Marches. He had reached the age of majority by 1129 when he is recorded as witnessing a charter. Geoffrey refers to himself in his Historia as Galfridus Monemutensis (Geoffrey of Monmouth), which indicates a significant connection to Monmouth, Wales, and may refer to his birthplace.[7] His works attest to some acquaintance with the place-names of the region.[7] Geoffrey was known to his contemporaries as Galfridus Arturus or variants thereof.[7][8] The `Arthur` in these versions of his name may indicate the name of his father or a nickname based on his scholarly interests.[8] Earlier scholars assumed that Geoffrey was Welsh or at least spoke Welsh.[8] His knowledge of this language appears to have been slight, however,[8] and there is no evidence that he was of either Welsh or Cambro-Norman descent.[7] He may have come from the same French-speaking elite of the Welsh border country as Gerald of Wales, Walter Map, and Robert, Earl of Gloucester, to whom Geoffrey dedicated versions of his History.[8] Frank Merry Stenton and others have suggested that Geoffrey`s parents may have been among the many Bretons who took part in William the Conqueror`s conquest and settled in the southeast of Wales.[7] Monmouth had been in the hands of Breton lords since 1075[7] or 1086,[8] and the names Galfridus and Arthur were more common among the Bretons than the Welsh.[7] He may have served for a while in the Benedictine Monmouth Priory,[9] but most of his adult life appears to have been spent outside Wales. Between 1129 and 1151, his name appears on six charters in the Oxford area, sometimes styled magister (teacher).[8] He was probably a secular canon of St. George`s college. All the charters signed by Geoffrey are also signed by Walter, Archdeacon of Oxford, a canon at that church. Another frequent co-signatory is Ralph of Monmouth, a canon of Lincoln.[8] Archbishop Theobald of Bec consecrated Geoffrey as Bishop of St Asaph at Lambeth on 24 February 1152,[10] having ordained him a priest at Westminster 10 days before. According to Lewis Thorpe, `There is no evidence that he ever visited his see, and indeed the wars of Owain Gwynedd make this most unlikely.`[11] He appears to have died between 25 December 1154 and 24 December 1155 according to Welsh chronicles, when his successor took office.[8] Works Geoffrey`s structuring and shaping of the Merlin and Arthur myths engendered their vast popularity which continues today, and he is generally viewed by scholars as the major establisher of the Arthurian canon.[12] The History`s effect on the legend of King Arthur was so vast that Arthurian works have been categorised as `pre-Galfridian` and `post-Galfridian`, depending on whether or not they were influenced by him. Historia Regum Britanniae Geoffrey wrote several works in Latin, the language of learning and literature in Europe during the medieval period. His major work was the Historia Regum Britanniae (The History of the Kings of Britain), the work best known to modern readers. It relates the purported history of Britain, from its first settlement by Brutus of Troy, a descendant of Trojan hero Aeneas, to the death of Cadwaladr in the 7th century, covering Julius Caesar`s invasions of Britain, Kings Leir and Cymbeline, and one of the earliest developed narratives of King Arthur. Geoffrey claims in his dedication that the book is a translation of an `ancient book in the British language that told in orderly fashion the deeds of all the kings of Britain`, given to him by Walter, Archdeacon of Oxford, but modern historians have dismissed this claim.[13] It is likely, however, that the Archdeacon did furnish Geoffrey with some materials in the Welsh language which helped inspire his work, as Geoffrey`s position and acquaintance with him would not have permitted him to fabricate such a claim outright.[14] Much of it is based on the Historia Britonum, a 9th-century Welsh-Latin historical compilation, Bede`s Ecclesiastical History of the English People, and Gildas`s 6th-century polemic De Excidio et Conquestu Britanniae, expanded with material from bardic oral tradition and genealogical tracts, and embellished by Geoffrey`s own imagination.[15] In an exchange of manuscript material for their own histories, Robert of Torigny gave Henry of Huntingdon a copy of History, which both Robert and Henry used uncritically as authentic history and subsequently used in their own works,[16] by which means Geoffrey`s fictions became embedded in popular history. The History of the Kings of Britain is now usually considered a literary forgery containing little reliable history. This has since led many modern scholars to agree with William of Newburgh, who wrote around 1190 that `it is quite clear that everything this man wrote about Arthur and his successors, or indeed about his predecessors from Vortigern onwards, was made up, partly by himself and partly by others.`[17] Other contemporaries were similarly unconvinced by Geoffrey`s History. For example, Giraldus Cambrensis recounts the experience of a man possessed by demons: `If the evil spirits oppressed him too much, the Gospel of St John was placed on his bosom, when, like birds, they immediately vanished; but when the book was removed, and the History of the Britons by `Geoffrey Arthur` [as Geoffrey named himself] was substituted in its place, they instantly reappeared in greater numbers, and remained a longer time than usual on his body and on the book.`[18] Geoffrey`s major work was nevertheless widely disseminated throughout medieval Western Europe; Acton Griscom listed 186 extant manuscripts in 1929, and others have been identified since.[19] It enjoyed a significant afterlife in a variety of forms, including translations and adaptations such as Wace`s Old Norman-French Roman de Brut, Layamon`s Middle English Brut, and several anonymous Middle Welsh versions known as Brut y Brenhinedd (`Brut of the Kings`).[20] where it was generally accepted as a true account. In 2017, Miles Russell published the initial results of the Lost Voices of Celtic Britain Project established at Bournemouth University.[21] The main conclusion of the study was that the Historia Regum Britanniae appears to contain significant demonstrable archaeological fact, despite being compiled many centuries after the period that it describes. Geoffrey seems to have brought together a disparate mass of source material, including folklore, chronicles, king-lists, dynastic tables, oral tales, and bardic praise poems, some of which was irrevocably garbled or corrupted. In doing so, Geoffrey exercised considerable editorial control, massaging the information and smoothing out apparent inconsistencies in order to create a single grand narrative which fed into the preferred narrative of the Norman rulers of Britain. Much of the information that he used can be shown to be derived from two discrete sources: the orally transmitted, heroic tales of the Catuvellauni and Trinovantes, two essentially pre-Roman tribes inhabiting central south-eastern Britain at the very end of the Iron Age; the king-lists of important post-Roman dynasties that ruled territories in western Britain. Stretching this source material out, chopping, changing and re-editing it in the process, Geoffrey added not just his own fictions but also additional information culled from later Roman histories and also those of Dark Ages and early medieval writers such as Gildas and Bede.[22] Other writings Geoffrey`s earliest writing was probably the Prophetiae Merlini (Prophecies of Merlin) which he wrote before 1135, and which appears both independently and incorporated into The History of the Kings of Britain. It consists of a series of obscure prophetic utterances attributed to Merlin which he claimed to have translated from an unspecified language. The third work attributed to Geoffrey is the hexameter poem Vita Merlini (Life of Merlin), based more closely on traditional material about Merlin than the other works. Here he is known as Merlin of the Woods (Merlinus Sylvestris) or Scottish Merlin (Merlinus Caledonius) and is portrayed as an old man living as a crazed and grief-stricken outcast in the forest. The story is set long after the timeframe of the History`s Merlin, but the author tries to synchronise the works with references to the mad prophet`s previous dealings with Vortigern and Arthur. The Vita did not circulate widely, and the attribution to Geoffrey appears in only one late 13th-century manuscript, but it contains recognisably Galfridian elements in its construction and content, and most critics recognise it as his.[8] Галфред од Монмута, познат под англицизираним именом и као Џефри од Монмута, (лат. Galfridus Monemutensis, Galfridus Arturus, Galfridus Artur, енгл. Geoffrey of Monmouth, вел. Gruffudd ap Arthur, Sieffre o Fynwy) око 1100 – око 1155) био је клирик и једна од важних личности у развоју средњовековне британске историографије и популаризацији легендарних прича о краљу Артуру. Најпознатији је по делу Историја краљева Британије (лат. Historia Regum Britanniae) које је у средњем веку уживало велику популарност и, које је, све до 16. века, некритички прихватано[1]. Историја краљева Британије написана је на латинском језику и доживела је бројне преводе. Данас се сматра за историјски неверодостојно дело. Биографија Галфред (Џефри) је био рођен негде између 1100. и 1110. године[2] у Велсу или у Велшком крајишту (енгл. Welsh Marches). Постао је пунолетан 1129. када је наведен међу сведоцима правне радње у једној повељи. У својој историји назива себе Галфредом од Монмута Galfridus Monumetensis што указује на важну везу са Монмутом у Велсу који је, можда, био његово родно место [3] Галфедов рад открива познавање локалних топонима.[3]. Савременици су га називали Галфред Артур (лат. Galfridus Artur(us))[2][3] Артур је можда био патроним или просто надимак проистекао из Галфридових историографских интересовања[2]. У старијој историографији се претпостављало да је Галфред био Велшанин или да је бар познавао велшки језик [2]. Ипак, изгледа да је Галфредово познавање велшког било слабо [2], тако да се данас сматра да није био велшког или камбро-норманског порекла, за разлику од, на пример, Гералда из Камбреа [3]. Можда је припадао друштвеној елити са велшке границе која је говорила француским језиком, касо и већ помињани Гералд из Камбреа, Волтер Меп и Роберт, први ерл од Глостера, коме је Галфред и посветио Историју краљева Британије[2]. Поједини историчари, као што је био Френк Стентон, сматрали су да су Галфредова породица била међу Бретонцима који су учествовали у освајању Енглеске нормандијског војводе Вилијама Освајача и да су се затим населили у југоисточном Велсу[3]. Монмут је био у рукама бретонских лордова од 1075.[3] или 1086. године[2], а сама имена Галфред и Артур (потенцијални патроним), били су чешћи код Бретонаца него код Велшана[3]. Можда је Галфред/Џефри једно време био у служби бенедиктанског приоријата у Монмуту[4], мада се чини да је највећи део свог зрелог доба превео ван Велса. У периоду између 1129. и 1151. Галфредово име се среће на шест повеља издатих у околини Оксфорда, на којима је понегде означен као магистер тј. учитељ [2]. Вероватно је био каноник на Колеџу Св. Ђорђа. Све повеље које је Галфред потписао потписао је и Волтер, архиђакон Оксфорда, који је такође био каноник поменуте цркве. Друга личност која се често среће међу потписницима био је и Ралф из Монмута, каноник из Линколна[2]. Кентерберијски надбискуп Теобалд је 21. фебруара 1152. године рукоположио Џефрија за бискупа Сент Асафа. Џефри је, иначе, свега десет дана раније био посвећен за свештеника. Луис Торп је записао како не постоје докази да је Џефри из Монмута икада посетио своју бискупију, између осталог и услед ондашњих ратова против Овена Глендовера[5]. Умро је између 25. децембра 1154. и 24. децембра 1155. године, према велшким хроникама 1155, када се као нови бискуп од Сент Асафа у изворима јавља Ричард[2]. Историја краљева Британије Галфред је написао неколико дела на латинском језику који је у средњем веку важио за језик културе и књижевности. Његово главно дело је Историја краљева Британије. Џефријева Историја се бави легендарном историјом Британије од доласка Брута, потомка тројанског јунака Енеје, до смрти Кадваладра, владара Велса, у 7. веку. Историја обухвата и Цезарове походе на Британију, повест о два краља, Лиру и Кунобелину, које је касније прославио Вилијам Шекспир у својим драмама, као и једну од најранијих разрађених легенди о краљу Артуру. У посвети свог дела, Галфред је тврдио да је његово дело у ствари превод „древне књиге на британском језику која редом казује о делима свих краљева Британије.` коју му је дао оксфордски архиђакон Волтер. Модерни историчари су ову тврдњу одбацили [6]. Ипак, могуће је да је Волтер прибавио Галфреду неке изворе на велшком језику који су инспирисали писање Историје краљева Британије. Галфредов положај и познанство са архиђаконом Волтером не дозвољавају могућност да је читаву причу просто измислио[7]. Историја Џефрија од Монмута је добрим делом заснована на Историји Брита (лат. Historia Brittonum), велшко-латинској историјској компилацији из 9. века, Бидовој Црквеној историји енглеског народа (лат. Historia ecclesiastica gentis Anglorum) и Гилдином делу из 6. века О пропасти и освајању Британије (лат. De Excidio et Conquestu Britanniae). Галфред је ове изворе обогатио усменом традицијом који су преносили бардови, генеолошким списима и сопственом маштом[8]. Касније је, приликом размене литературе, Роберт из Торињија дао један препис Историје краљева Британије Хенрију из Хантингтона. И Роберт и Хенри су потпуно некритички користили Галфредову Историју која је тако доспела у популарну историју [9] Данас се Историја краљева Британије сматра за књижевно дело у коме је изложена национална митологија и које садржи малобројне поуздане историјске податке. Бројни модерни историчари се слажу са мишљењем Вилијама из Њубурга, који је писао око 1190, да: „све што је овај човек писао о Артуру и његовим наследницима, или уопште и о његовим претходницима почевши од Вортигерна, измишљено је. Делимично су то његове, а делом измишљотине других.`[10] Било је још савременика на које Џефријева Историја није оставила повољан утисак. На пример, Гералд из Камбреа је читање Историје повезао са човеком опседнутим демонима: „Ако зли дуси запоседну човека, Јеванђеље по Јовану треба му ставити на груди и дуси ће, попут птица, одмах отићи. Али, ако се Јеванђеље уклони, па на његово место стави Историја Џефрија Артура, демони ће се појавити у још и већем броју и остати дуже него иначе у човековом телу и на тој књизи.`[11] Ипак, Галфредово главно дело уживало је велику популарност широм средњовековне западне Европе. Актон Гриском набројао је 1929. године чак 186 сачуваних рукописа Историје, а од његовог времена идентификовано их је још[12]. Дело је доживело бројне преводе и адаптације као што је Васов англо-нормански Роман о Бруту, средњоенглески Лајамонов Брут и неколико анонимних средњовелшких верзија Брута од Краљева.[13]. У побројаним делима Џефријева Историја прихватана је безпоговорно као историјски веродостојна. Други списи Мерлин чита своја пророчанства Вортигеррну, минијатура из Мерлинових пророчанстава, рукопис настао између 1250. и 1270. године. Најстарији Галфредов спис био је, вероватно, дело под називом Мерлинова пророчанства, (лат. Prophetiae Merlini), које је написао нешто пре 1135. године. Пророчанства се сусрећу и као засебно дело и као део Историје краљева Британије. Дело се састоји од низа тешко разумљивих објава које се приписују Мерлину. Према тврдњама Џефрија од Монмута, пророчанства је превео на латински језик, мада није навео са ког језика тачно. Облик и структура митова о краљу Артуру и Мерлину код Џефрија од Монмута знатно су допринели популарности артуријанских митова у познијој књижевности. Њихова популарност траје до данас. Џефри из Монмута се сматра за најзначајнијег популаризатора канонске верзије мита о Артуру.[14] Утицај Историје на легенде о краљу Артуру био је толики да се радови о артуријанским легендама деле на оне записане пре или после Џефрија од Монмута, зависно да ли се у њима може препознати утицај Историје краљева Британије. Трећи рад који се приписује Галфреду је још једна песма у хексаметру под називом Живот Мерлинов (лат. Vita Merlini). Мерлин је заснован много више на традицији него друга Галфредова дела. Овде је приказан као Мерлин из Шуме (лат. Merlinus Sylvestris) или Мерлин Каледонијски (лат. Merlinus Caledonius) и приказан је као луди и болом опрхвани старац који као изгнаник живи у шуми. Повест је смештена доста после времена описаног у Историји, мада је аутор покушао да усклади своја два дела. У Животу Мерлиновом се спомињу Мерлинова пророчанства упућена Вортигерну и Артуру. Живот није био широко популарно дело и тек крајем 13. века приписано је Џефрију од Монмаута. Услед препознатљивих елеменената у конструкцији и садржају, већина критичара се слаже у идентификацији аутора са Галфредом од Монмута.[2] kralj artur, arturijanske legende, ekskalibur...

Dusan K. Grozdanic (prir) - Branko Zagorac - Zivot i delo Autorsko izdanje, Beograd, 2018. Tvrd povez, 229 strana. Biografija jednog od clanova Mlade Bosne i ucesnika Sarajevskog atentata. EKSTREMNO RETKO PRIVATNO IZDANJE! Branko Zagorac – jedna geografska sudbina Život koji je stao u vreme između dva svetska rata, odvijao se između Zenice, odakle je zakoračio slobodu, i Jasenovca, gde je za njegovu tragičnu smrt bio sasvim dovoljan jedan uslov, mada je on kao Srbin i nekadašnji pripadnik Mlade Bosne u tim okolnostima ispunjavao dva uslova. Kada je pre četiri godine otpočelo obeležavanje stogodišnjice početka Prvog svetskog rata, stvorila se još jedna prilika da u srpskom društvu ožive stare, ali i da se rasplamsaju aktuelne, u devedesetim godinama prošloga veka nastale podele. Sve je lako i odmah podsetilo na nikad zarasle rane u tragičnoj istorijskoj i jugoslovenskoj sudbini srpskog društva. Tako se vekovni jubilej Velikog rata na razvalinama poslednje Jugoslavije i NATO zgarištima sveo na najnoviju slovensku antitezu, lakonsko pitanje: da li je Gavrilo naš princip ili je samo jedan od najpoznatijih svetskih terorista? SA IZRAZOM ODREĐENOG ZADOVOLjSTVA Činilo se da je na sve te rasprave na određen način stavio tačku tekst „Srećan rođendan, gospodine Hitler“, objavljen u beogradskom nedeljniku Vreme, u broju 1191 od 31. oktobra 2013, u kojem se pojavila jedna fotografija koja bi mogla da bude i deo najznačajnijih fotografskih antologija pod zajedničkim naslovom: Slike koje govore više od hiljadu reči. Na toj crno-beloj fotografiji jasno se prepoznaje brižljivo očešljan muškarac koji koncentrisano, s izrazom određenog zadovoljstva, gleda u jasno vidljiv ćirilični natpis: „Na ovom istorijskom mjestu Gavrilo Princip navjesti slobodu na Vidov dan, 28. juna 1914.“ Fotografija je nastala 20. aprila, tri dana po potpisivanju kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, u železničkom vagonu ispred jednog tunela u Donjoj Štajerskoj, na pedesetak kilometara od nekadašnje jugoslovensko-austrijske granice, odakle je Adolf Hitler komandovao komadanjem Jugoslavije i napadom na Grčku. Firerov fotograf Hajnrih Hofman tog dana neumorno je fotografisao sve događaje koji su vođi Rajha priređeni za njegov 52. rođendan, pa je ovekovečio i taj trenutak kada je Hitler najzad dobio i najvredniji rođendanski poklon, jednu običnu ploču sa ćiriličnim natpisom iz netom okupiranog Sarajeva. Tako je Adolf Hitler, zahvaljujući beogradskom Vremenu, razrešio dileme raznih aktuelnih javnih balkanskih ličnosti koje su, ne bez strasti, stvari svodile na to da je Gavrilo Princip ipak Srbin, i dočim, ali i jamačno, ništa drugo do terorista. Na sve, ali ne i jedino na to, ponovo nas je podsetila odluka potomaka Branka Zagorca, osuđenog u procesu povodom Sarajevskog atentata, da prirede knjigu sećanja na njegov život i delo. Deo tih tekstova koji su nastali povodom raznih prigodnih datuma, i u kojima je osvetlio pojedine ličnosti i događaje uoči Sarajevskog atentata i nakon njega, čine ovu knjigu iz publicističke i književne zaostavštine Branka Zagorca i zanimljivom, i dragocenom. Branko Zagorac, sedamnaestogodišnji đak prvog razreda trgovačke akademije iz Kadine vode kod Banjaluke, osuđen je na trogodišnju robiju, kako stoji između ostalog u zvaničnoj presudi, što je „znajući za atentat, sokolio Vasu Čubrilovića“. Sam Čubrilović je ostavio zapis o tome kako se Branko Zagorac držao na suđenju: – Je li mislite da ima slučajeva da je potreban atentat? – Ima slučajeva. – Dakle, u kakvim slučajevima? – Ako je čovjek tiranin! – kazao je Zagorac uvjereno. To ga je odvelo u carsku kaznionicu u Terezijenštatu, u kojoj će potkraj Velikog rata zauvek sklopiti oči i najpoznatiji osuđenik Gavrilo Princip. PUCNjI GAVRILA PRINCIPA Zagorcu je sarajevski atentat sudbonosno obeležio život, i to ne samo zbog toga što je bio prinuđen da o jubilejima i raznim drugim prigodama o svim tim događajima svedoči. Ipak, najvažnije od tih svedočenja je njegov osvrt na knjigu o atentatu u Sarajevu istražnog sudije Lea Fefera, koji pleni željom za odmerenim tonom i uravnoteženim pogledom. U tom tekstu, objavljenom jula 1938, on iznosi i svoj generalni stav o optužbi koja nikada ne zastareva i prema kojoj su zvanične srpske vlasti bile direktno umešane u atentat. Branko Zagorac najpre smatra da „Srbija posle balkanskih ratova nije pomišljala na nikakvo ratovanje, a pogotovo s jednom carevinom, jer je bila izmorena i željela je mir. Vodeće ličnosti u Austriji, uz podupiranje Berlina, iskoristile su atentat i stavile takve uslove u ultimatum Srbiji, koji se nisu mogli primiti. Pa sve da su i primljeni tako sramotni uslovi, austro-germanski imperijalizam zaratovao bi sa Srbijom, jer je imao namjeru da u kojoj bilo formi i ušljed bilo koga razloga, prodre na istok“. U prikazu ove, kako smatra, jedne od najinteresantnijih knjiga iz obimne literature o sarajevskom atentatu, Zagorac je imao potrebu da još jednom naglasi: „Mi, koji smo bili uvučeni u atentat, više kao revolucionarni omladinci, nego kao stvarni sudionici, iako smo znali da će doći do atentata, nijesmo imali pojma o vezi glavnih atentatora ni s onim nezvaničnim licima u Srbiji…“ Toj i danas opsesivnoj temi o vezama srpskih vlasti i mladobosanskih atentatora Zagorac posvećuje dužnu pažnju, ali kao da svemu više svetla daje jedna anegdota nego brojne spekulacije, poluistine i tzv. osnovane pretpostavke o tome kako je sve moralo biti. Jer dok su zajedno bili zatočeni, Branku je Trifko Grabež, jedan od prvooptuženih, priznao da su atentatori imali vezu s jednom organizacijom u Beogradu, koja doduše nikako nije imponovala ondašnjoj vladi Srbije, što je uostalom i pokazao poznati Solunski proces 1917. Koliko je srpska vlada zaista bila upletena u pripremu Sarajevskog atentata, Grabež je ilustrovao i sećanjem na događaj kada su se on i Princip, kao siromašni đaci, uoči odlaska u Sarajevo obratili tadašnjem srpskom ministarstvu prosvete tražeći materijalnu potporu za put kući. Primio ih je činovnik Miodrag Ibrovac, kasnije poznati srpski filolog i romanista, tražeći najpre da se predstave. Kada su odgovorili, Ibrovac se nasmejao i rekao: „Je li tebi grabež princip, a tebi princip grabež.“ Sve ostalo je zaista istorija, u kojoj su revolveri i bombe ovih golobradih dečaka i mladića označili početak prvog od dva rata neslućenih razmera u proteklom veku. Ali ti hici postali su kasnije i osnova za utvrđivanja srpske kolektivne krivice, posebno u sredinama gde se Drugi svetski rat više podrazumevao kao neodložna prilika za nastavak Prvog. Iako ni u samom Austrougarskom carstvu nisu svi jednako gledali na Sarajevski atentat, pa se tako u češkim socijalističkim novinama „Akademija“, još avgusta 1914, pojavio članak koji je razloge i klimu koji su doprineli atentatu u Sarajevu video ovako: „Naslednik prestola pao je kao žrtva bezumnog režima koji, u Bosni, održava više od trideset godina ropstvo, koji javna mesta popunjava strancima, daje zemaljsko bogatstvo da pljačkaju bezobzirni špekulanti iz Beča i Pešte, koji, umesto školama, ispunjava zemlju žandarmima, kasarnama i tamnicama i goni pravoslavne. On je pao kao žrtva bezumne politike koja, u slepom šovinizmu, vodi nemilostivi rat protiv Jugoslovena. Tvorce ove politike trebalo bi izvesti na sud isto kao i atentatore.“ Pucnji Gavrila Principa u Sarajevu postali su casus belli prvog od dva velika svetska rata koji su izmenili i lice i naličje sveta i učinili XX vek ne samo stolećem nezamislivih i najvećih civilizacijskih dostignuća već i vekom najvećih ljudskih pustošenja, ratova i sunovrata čovečanstva. SERBIEN MUSS STERBIEN Pucnji u Sarajevu već stvorenu antisrpsku klimu pretvorili su u antisrpsku histeriju, da bi veoma brzo u kafanama širom carstva, na stolovima, počele da se pojavljuju cedulje s rečenicom: „Serbien muss sterbien“ (Srbija mora umreti). Ova rečenica, inače delo pesnika Karla Krausa, kao neka vrsta istorijske lozinke protegla se i do poslednjih ratova u kojima je nestala i druga Jugoslavija. Time se na tragičan način ponovo potvrdila misao Miloša Crnjanskog, nastala kao posledica gorkog taloga njegovog generacijskog „čarnojevićevskog“ iskustva, prema kojoj svaki čovek, svaki vojnik, i u ratu, pa i u građanskom ratu, nema slobodnu volju, nego ima neku geografsku sudbinu. Tako su i svi osuđeni pripadnici Mlade Bosne na različite načine, ali do kraja, iskusili tu svoju geografsku sudbinu, dok oni najznačajniji nikada nisu saznali: „Hoće li sloboda umeti da peva kao sužnji o njoj“. Iz Češke Zagorac je prebačen u zatvor u Zenici, gde je dočekao kraj rata, oslobađanje i stvaranje prve države Južnih Slovena, kao ostvarenje ideala i snova mnogih generacija. U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca Zagorac je u Zagrebu najpre okončao maturu i potom studije. Gde god da ga je potom služba vodila po jugoslovenskoj kraljevini, ostao je zapamćen kao čovek kojeg su odlikovale želja za napretkom, otvorenost za promene i izvorni borbeni duh koji je poneo iz svoje porodice u Kočićevom Zmijanju. Ali stvaranje prve južnoslovenske države ljudi poput Branka Zagorca dočekali su i kao ostvarenje ideala za koje nije ginula samo njihova generacija već mnoga pokolenja. Misao Sigmunda Frojda o književnosti kao velikoj utešiteljki i utehi, u literarnom slučaju Branka Zagorca dobija i izvesno proširenje. U njegovom slučaju to nije jednostavna kompenzacija za nezadovoljstvo ličnom egzistencijom, već u skladu s njegovom snažnom ambicijom možda i najbolji način da njegov slobodoumni i čvrsti krajiški karakter prihvati sve ono što je počelo da ga razočarava u tom vremenu kada je „čovek pevao posle rata“. Uz opšta nezadovoljstva, za sve to vreme njegovog međuratnog života za njega nisu prestala ni najstrašnija lična životna iskušenja. U strahotnoj nesreći u Vrbasu je izgubio kćer i suprugu, a u državi koju je žarko želeo njegov borbeni temperament i osetljivost za propadanje svog naroda u nastajućem domaćem, nemilosrdnom i često kabadahijskom kapitalizmu brzo su ga stavili u poziciju koja nikako nije pripadala bilo kakvim miljeniku režima. Na to ne ukazuju samo njegova profesionalna nameštenja već više spisateljski angažman po meri njegovog osećanja za slobodno, socijalno i pravedno. ISPOD KRAJIŠKE NEPOKOLEBLjIVOSTI Vrlo rano je spoznao izuzetni značaj Petra Kočića, identifikujući se s piscem koji je u najvećoj brizi za sve tegobe i dobrobit svog naroda, na umetnički nezaboravan način svet Bosanske Krajine učinio autentičnim i integralnim delom srpske književnosti i kulture. Zato su u njegovim novinskim napisima, pričama i crticama najzanimljivije stranice posvećene rodnoj Krajini i robijaškim danima u austrougarskim kazamatima. U tim napisima on je uverljivo i saosećajno predstavio taj bliski svet koji se hrabro nosi s mukotrpnim životom, i koji se i u danima dugoočekivane slobode susreo sada sa sopstvenom „golemom aždajom špekulanata i lihvara, koji prolaze po mokrim i siromašnim selima ispod planine“. Ali ispod krajiške nepokolebljivosti Zagorac je u svojim tekstovima pokazivao i svoj lirski tembr, najčešće i najviše diveći se bogomdanoj prirodi rodnog kraja. I kao da mu je milije od svega bilo veče koje se spušta na reku Vrbas, onda kada „razgranate vrbe bacaju svoje tamne sjene po zelenoj površini“. Tada njegovi junaci sa osetljivošću srca koje samo preplašene ptice mogu imati, prepoznaju one stare hrastove uz Vrbas, na kojima su „slovenski žreci proricali sudbinu vjernih, po treptanju lišća, a u ovim virovima, iza molitve Bogu proljeća, hladile su planinke svoje bijelo kao alabastera tijelo…“ Tu, baš tu, smatra on, na ravnim obalama Vrbasa nastala je i „melanholična bosanska sevdalinka“. I dok se divi veličanstvenoj lepoti prirode Grmeča i svog kraja, u isti mah on ne može a da ne bude i osetljiv na svu surovu istorije kojoj su, ne samo u njegovo vreme, vekovima bili izloženi njegovi Krajišnici. Njegova sećanja, literarni novinski zapisi i nešto pozorišne i književne kritike danas svedoče o darovitosti ovog rođenog Krajišnika i onog sarajevskog đaka, koji je u jednom razgovoru sa atentatorom Cvetkom Popovićem ozlojeđeno odgovorio da će „sigurno i Ferdinand živ i zdrav otići iz Bosne, jer mi samo pričamo, a ništa ne radimo“. I posle rata i zatvora mlađani idealist čeznuo je, poput mnogih u poratnoj generaciji njihovog pesnika Dušana Vasiljeva, upravo za tom „šakom zraka i malo jutarnje bele rose“. Jer, kako jedan od njegovih junaka i kaže: „Mi smo ti jedna nesretna generacija i na nama se skršio sav taj očaj i komedija što su je nazvali rat (…) Udario je rat, druže, na nas neizgladljiv pečat (…) A živci su nam kao paučina, vjetrić jedan da krene, pokida ih.“ Branko Zagorac iz raznih razloga nije bio u prilici da se vraća svojim tekstovima, od kojih mnogi predstavljaju i mogu se nazvati prvim verzijama autentičnih književnih dometa. U svim tim Zagorčevim tekstovima oseća se i atmosfera i stvarni život tog sudara, doticaja i raznih prepleta ljudi, istorije, običaja, vera i vremena u tom mozaiku Bosne, koji su u Andrićevom stvaralaštvu doživeli magičnu pripovedačku sintezu. DLANOM SE SUNCE NE MOŽE ZAKLONITI Kako rat, pobeda u ratu, poraz u ratu, pisao je Miloš Crnjanski, nikada nije onakav kakav je posle „u brbljanju potomstva, i kako se laž preliva preko bojišta, kao zaborav preko groblja“, tako i ovi tekstovi predstavljaju višestruku dragocenost. I koliko god da su svedočanstvo o jednom nesumnjivom literarnom talentu i angažovanom intelektualcu, oni danas predstavljaju i prvorazredan dokument o jednom čoveku, i o istorijskoj sudbini čoveka u toj nemilosrdnoj, strašnoj ali velikoj epohi. Život Branka Zagorca praktično je stao u vreme između dva svetska rata, odvijao se između Zenice, odakle je zakoračio slobodu, i Jasenovca, gde je za njegovu tragičnu smrt bio sasvim dovoljan jedan uslov, mada je on kao Srbin i nekadašnji pripadnik Mlade Bosne u tim okolnostima ispunjavao dva uslova. Zatekavši se na početku Drugog svetskog rata, i u mnogo čemu bestijalnijeg od Prvog, u Foči, odveden je u Jasenovac. U tom hrvatskom mestu, u kojem već više od sedam decenija smrt stalno podseća da nije samo „majstor iz Nemačke“, Branku Zagorcu su oduzeli „život tragično u poznatoj bartolomejskoj jasenovačkoj noći o Božiću 1941. kada su jasenovački ustaški dželati priredili pravi ljudožderski bakanalij, masakrirajući najbestijalnijim metodama stotine antifašističkih boraca“. O petnaestogodišnjici smrti Gavrila Principa, Branko Zagorac je 1933. godine u „Vrbaskim novinama“ podsetio da „ljudi njegova kova u hiljadu se godina jednoč rađaju“, i da pored toga Princip u Kraljevini niti ima spomenika, niti se često spominje. I pri tome samo dodao: „Kao da se dlanom može sunce zakloniti…“ Sećajući se s ponosom svog izuzetnog pretka, upoznajući nas sa životom i delom Branka Zagorca, njegovi potomci su nas podsetili i na svu lepotu i mudrost jedne davnašnje izreke, prema kojoj nas ne rađaju očevi i dedovi, već mi njih, i to svojim delima. Autor: Zoran Živković tags: mlada bosna, sarajevski atentat, gavrilo princip, bosna i hercegovina, franc ferdinand, veljko cubrilovic, vladimir gacinovic, bogdan zerajic, nedeljko cabrinovic,

Autor - osoba Dimić, Žarko, 1962- = Dimić, Žarko, 1962- Naslov Spomenica karlovačkog Sokola : 1904-2014 / Žarko Dimić Vrsta građe knjiga Jezik srpski Godina 2014 Izdavanje i proizvodnja Sremski Karlovci : Sokolsko društvo : Kulturni centar `Karlovačka umetnička radionica` ; Novi Sad : Malo istorijsko društvo, 2014 (Bački Petrovac : HL print) Fizički opis 247 str. : ilustr. ; 20 cm Drugi autori - osoba Njegovan, Drago ISBN (karton) Napomene Tiraž 500 Str. 237-241: Beleška o autoru / Drago Njegovan. Na nasl. str.: `Dragom i poštovanom Radovanu Popoviću, od srca Žarko Dimić, Sremski Karlovci 12. 9. 2014.`: NBU: Z 061.237(497.113) Napomene i bibliografske reference uz tekst Registar. Predmetne odrednice Sokolsko društvo -- Sremski Karlovci -- 1914-2014 Sokolski pokret se javlja u drugoj polovini devetnaestog veka kao društveni fenomen karakterističan za slovenske narode Austorugarske. U tom smislu, može se posmatrati i kao vid njihovog nacionalnog pokreta i težnje za emancipacijom od germanskog uticaja u mnogim sferama života. Sa nacionalnim predznakom u svom imenu, sokolska društva su bili nosioci nacionalne svesti i predvodnici borbe za oslobođenje i ujedinjenje slovenskih naroda. Godine 1904. u Sremski Karlovcima je osnovano prvo sokolsko društvo „Srpski soko“, a ubrzo potom, sledeće 1905., i prva „Srpska Sokolska Župa Fruškogorska“. Odatle, sokolski pokret se brzo širio dalje među Srbima i drugim balkanskim narodima – preko Save i Dunava, sve do Makedonije, Bugarske i Jadranskog mora. (Đorđe Bošković) Soko Kraljevine Jugoslavije je bila jedinstvena viteška organizacija čiji je cilj bio fizičko i moralno vaspitanje jugoslovenskih državljana. Osnovan je početkom decembra 1929. Uvod Osnivanje u Češkoj Sokolstvo kao ideologija i kao društveni nacionalistički pokret je nastalo polovinom 19. veka na teritoriji Austrijskog carstva. U krugovima češke buržoazije razvila se ideja o stvaranju jedne panslovenske države. Ističući svoju pripadnost velikoj slovenskoj zajednici, u želji da se odvoje od Austrijske carevine i pruže otpor germanizaciji, češki intelektualci, na čelu sa Miroslavom Tiršom, materijalno potpomognuti sredstvima češkog veletrgovca Jandrika Fingera, osnovali su 1862. godine „Gimnazijsko društvo praško”, iz koga je izrastao Sokolski pokret, sportskog karaktera, ali sa ideološkom suštinom da će ugušiti i pobediti „zlo samo onaj narod čiji članovi budu telesno i moralno krepki”. Dodatak imenu društva „Sokol”, nastao je na predlog Tiršovog bliskog saradnika Emanuela Tonera, kome se dopala simbolična predstava najboljih osobina junaka u obliku ptice sokola, kakvu je upoznao u srpskim epskim narodnim pesmama, koje je sakupio i objavio Vuk Karadžić i koje su u drugoj polovini 19. veka imale veliku popularnost u Evropi. Godine 1868. Tirš je izdao „Temelje telesnih vežbi”, u kojima je zajedno sa svojim saradnicima, češkim filozofima, izradio gimnastičku terminologiju. Naredne 1869. nastalo je i „Gimnastičko društvo za gospođe i devojke”. Iste godine je nastao Češki sokolski savez, a zatim i stručni časopis „Soko”. Sokolski gimnastički sistem su činili njegova organizacija, ideologija, sokolska vaspitna metodika, stručni kadrovi, sokolska prosveta i sokolska stručna štampa. Pokret se proširio i na druge slovenske teritorije, zapadnoevropske zemlje i SAD. Slovenija Među Južnim Slovenima, sokolske principe, kao kod Čeha su najpre 1862. godine prihvatili u Sloveniji, osnivanjem društva „Južni Sokol”, u Ljubljani, a čija su pravila prihvaćena tek neredne 1863. godine. Tadašnje vlasti su zabranile rad ovog društva. Već 1868. osnovano je novo „Telovadno društvo Sokol”, zatim „Žensko telovežbeno društvo” (1901), „Slovenačka sokolska zvezda” (1905) „Sveskovenska sokolska zvezda” (1908). Hrvatska Hrvati su sokolsku ideju prihvatili par godina nakon Slovenaca. Ideja o osnivanju sokolskog društva je potekla od članova pevačkog društva „Kolo”. U Zagrebu je 1867. osnovano odeljenje za gimnastiku, pod nazivom „Hrvatski soko”, a osnivač i vođa je bio Franjo Hokman. Od 1878. je izlazio mesečni časopis „Sokol”, prvi sokolski list na teritoriji Jugoslavije, koji je izdavan narednih godinu dana. U Zagrebu je 1884. sagrađena sokolana. Nakon toga je započeo brži razvoj sokolstva na teritoriji Hrvatske današnje, osnovani su „Primorski soko” i Savez hrvatskih sokolskih društava na Sušaku (1904), Sokolsko društvo „Dubrovnik” u Dubrovniku (1904), „Srpski soko” u Zagrebu (1905). Bosna i Hercegovina U Foči je 1883. Risto Jeremić, tada student medicine, osnovao srpsko sokolsko društvo, čiji je cilj bio fizičko i moralno uzdizanje u borbi protiv alkoholizma. Austrougarske vlasti su ga odmah zabranile i uništile sprave za vežbanje. Tek deset godina kasnije osnovani su viteško društvo „Obilić” u [[Mostar[[u (1903), zatim Društvo „Dušan Silni”, u Sarajevu (1906), „Srpsko sokolsko društvo” u Tuzli (1908) i Srpska sokolska župa bosanskohercegovačka u Sarajevu (1910). Godine 1909. pesnik Osman Đikić je osnovao „Muslimanski soko”, sa ciljem da se muslimanska omladina odvoji od hrvatskog sokola, anacionalnog karaktera. U Tuzli je društvo nosilo naziv „Islamski soko”. Na Sveslovenskom sletu u Pragu 1912. muslimani su učestvovali pod zastavom Kraljevine Srbije. Vojvodina Gimnastika u Vojvodini započela je da se razvija nakon osnivanja Društva za jahanje, veslanje i gašenje požara (1872). Dve godine nakon toga je oformljen „Srpski soko”. Nastava gimnastike u Vojvodini je postala obaveza predmet Srpskoj velikoj gimnaziji u Novom sadu 1875. godine. U Vršcu je 1878. osnovano gimnastičko društvo, „Venac, koje je kasnije preimenovano u „Srpski soko”, a zatim su osnovana i sokolska društva u drugim mestima u Vojvodini. Na inicijativu lekara Laze Popovića, osnovan je „Srpski soko” u Sremskim Karlovcima 1905. godine, koje je 1905. počelo sa aktivnijim radom. Godine 1906. osnovana je Fruškogorska župa, sa centrom u Sremskim Karlovcima. Nakon njihovog učešća na Hrvatskom svesokolskom sletu u Zagrebu, uspostavili su čvršću vezu sa ostalim sokolima, osnovali su sokolsku biblioteku sa arhivom, a zatim i list „Srpski Soko”. Patrijarh srpski Georgije Branković je kupio za sokolanu jednu od najlepših kuća u Sremskim Karlovcima. Laza Popović je uspeo da objedini srpsko sokolstvo u jedan savez, ali pošto je njegov rad bio otežan zbog austougarskih vlast, centar srpskog sokolstva je prebačen u Beograd. Laza Petrović je ugasio časopis koji je izdavan u Sremskim Karlovcima, i u Beogradu je 1911. pokrenuo „Srpski Sokolski glasnik”. U sokolske vežbe je uvrstio i srpske narodne junačke igre. Makedonija Na teritoriji Južne Srbije, odnosno Makedonije sokolstvo je započelo osnivanjem društva „Dušan Silni” (1908). Srbija U Kneževini Srbiji, u Beogradu Steva Todorović je na inicijativu svojih učenika, osnovao Prvo srpsko društvo za gimnastiku i borenje. 1857. godine. Po nastavnom planu koji je nosio naziv „Raspored predmeta za muške i ženske osnovne škole i uputstvo kako će se predavati”, koji je donet Zakonom od 17. septembra 1871. godine uvedeno je obavezno telesno vežbanje u sva četiri razreda osnovnih škola, a Ukazom ministra prosvete u Srbiji je fiskultura postala obavezan predmet u srednjim školama školske 1878/1879. godine. Fizičko vaspitanje su tada propagirali oficiri, često u ulozi nastavnika, koji su u tu svrhu obučavani na posebnim kursevima. Nastavak rada prvog društva koje je osnovao Steva Todorovića, osnivanje velikog gimnastičkog društva za decu i omladinu, sa centralom u Beogradu i ograncima u većim gradovima Srbije predložio je Vladan Đorđević. Tako je 1882. osnovano „Prvo beogradsko društvo za gimnastiku i borenje”, a u narednih desetak godina su osnovana društva u mnogim gradovima Srbije. Vojislav Rašić, koji je imao prilike da se upozna sa radom prvog češkog gimnastičkog društva, predložio je da se beogradskom društvu doda naziv „Soko”, pa je društvo 1892. dobilo naziv „Beogradsko gimnastičko društvo Soko”. Ovo društvo se uključilo u sokolski pokret, ali je radilo po švedskom gimnastičkom sistemu. Iste godine Rašić je osnovao Beogradsko gimnastičko društvo „Dušan Silni ”, koje se više oslanjalo na srpsku prošlost. Odnosi između dva beogradska društva su bili jako loši, a borba se vodila preko štampe. Na predlog zaštitnika oba društva, princa Đorđa, kao i pod uticajem Jozefa Šajnera, starešine Češke sokolske zajednice u Pragu, ova dva društva su se ujedinila u Savez srpskih sokolskih društava „Dušan Silni” na Cveti 1908. godine. Sokolski pokret u Kraljeivini Srbiji, u to vreme jedinoj nezavisnoj zajednici slovenskih naroda, povezao se od tada sa Sokolima u Pragu, Vojvodini, Bosni i Hercegovini, Pomorju, Sloveniji, Hrvatskoj, Slavoniji, Krajini i Dalmaciji. Vlada Kraljevine Srbije, posebno ministar prosvete Ljubomir Jovanović, kasnije osnivač Župe Beograd, pridavali su veliki značaj sokolskom pokretu u prvoj deceniji 20. veka. Nakon svesokolskog sleta u Pragu 1907. godine, na kome su prisustvovali i delegati iz Kraljevine Srbije, Ministarstvo prosvete Kraljevine Srbije je uputilo zahtev sokolskoj opštini u Pragu, da pošalje svoje „prednjake” (članove osposobljene da obučavaju druge), koji bi u Srbiji širili sokolske ideje i radili na fizičkom vaspitanju. Devetorica prednjaka su iz Praga stiglo u Srbiju 1911. godine i oni su raspoređeni u Beograd, Valjevo, Kragujevac, Kruševac, Niš, Pirot, Požarevac, Užice i Šabac. Tokom Aneksione krize, Sokoli su optuživani za velikosrpsku propagandu. Oko 1912. Srpski Sokoli su se organizovali u župe: Fruškogorska u Sremu, Dalmatinsku, Krajišku, Savez srpskih sokolskog društva „Dušan Silni” u Srbiji, i bosanskohercegovačku. Nakon sleta u Zagrebu 1911. su istupali zajedno pod istom sokolskom zastavom i organizovali u Sveslovenski sokolski savez. Osnivanje Uoči Prvog svetskog rata, 18. juna 1914. godine u Zagrebu je održan tajni sastanak predstavnika tadašnje Slovenačke sokolske Zvezde, Hrvatskog Sokolskog saveza i Srpskog sokolskog Saveza. Kao predstavnik srpskih sokola iz Srbije, Đura Paunković je na ovom sastanku održao značajan govor, u kome je predložio da se osnuje jedan Jugoslovenski sokolski savez, koji bi obuhvatao sve Južne Slovene, bez obzira da li žive u Srbiji, Austrougarskoj ili Bugarskoj. Nakon rasprave, predlog je jednoglasno usvojen. Ujedinjenje je trebalo da se proklamuje na prvom Jugoslovenskom sokolskom sletu u Ljubljani predviđenom za Vidovdan, deset dana kasnije, kada bi se dogovorili i o zajedničkim kostimima, vođama, sedište saveza. Ideja je bila da se dogovore Austrougarske vlasti, verovatno saznavši za zakazani slet su zabranile dolazak srpskih Sokola iz Srbije, zbog čega je odlučeno da se slet ne održi, slet se najverovatnije ne bi održao ni zbog Sarajevskog atentata, kao i ratnih događaja koji usledili. Nakon Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, ponovo su se sastali predstavnici plemenskog sokolstva, na sednici od 26. januara 1919. u Zagrebu, na kome su ostvarena odluka o ujedinjenju u Sokolski Savez Srba Hrvata i Slovenaca, doneta još na tajnom sastanku od 18. juna 1914, što je zatim svečano proglašeno na Vidovdan iste 1919. godine, na sokolskom saboru u Novom Sadu. Naredne 1920. godine savez je promenio ime u Jugoslovenski sokolski savez. Nakon uvođenja diktature, donet je Zakon o osnivanju Sokola Kraljevine Jugoslavije”. Za starešinu je izabran prestolonaslednik Petar II Karađorđević, a njegovi zamenici su bili Engelbel Gangl i Đura Paunković. Prema tom zakonu sva postojeća društva morala su da se ujedine ili bi u suprotnom bila ukinuta. Kralj Aleksandar je sokolstvo uveo u državne institucije, školu i vojsku, a praktično čitava državna administracija imala je za cilj širenje jugoslovensnstva kroz sokolstvo. Savez je postao član saveza „Slovenskog sokolstva” i Međunarodnog gimnastaičkog saveza. Organizacija Cilj Sokola je bio da podiže telesno zdrave, moralno jake i nacionalno svesne državljane Kraljevine Jugoslavije, a sve to uporednim vaspitanjem tela i duše po odomaćenom Tiršovom sokolskom sistemu. Član Sokola je mogao biti svaki „dorastao i neporočan“ državljanin, a postojala su i deca sokoli i sokolski priraštaj. Na teritoriji Kraljevine Jugoslavije postojalo je šest nivoa sokolske organizacije: Savez – vrhovni organ na nivou države, podređen Ministarstvu za fizičko vaspitanje naroda. Udruživala je sve sokolske župe Kraljevine Jugoslavije, a njeno sedište je bilo u Beogradu. Župa – udruživala je više sokolskih društava i imala sa sedište u privrednom i kulturnom centru regiona Društvo – osnovna mesna organizacija koja je neposredno vršila odgajivanje svih sokolskih pripadnika svoga područja. Obično je obuhvatalo jedan grad sa okolnim selima Četa – obično u seoski sredinama Bratstvo – najmanje 6 članova Povereništvo – najmanje 3 člana Sokolskim društvom je upravljala društvena uprava, koja se sastojala iz starešine društva, njegovog zamenika, predsednika prosvetnog odseka, načelnika i načelnice, 5–10 članova i njihovih zamenika i 3–5 revizora računa i njihovih zamenika. Sokolskom župom je upravljala uprava župe, koja se sastojala iz starešine, njegovog zamenika, predsednika prosvetnog odbora, načelnika i načelnice, sekretara, blagajnika, 5–10 članova i njihovih zamenika i 5 revizora i njihovih zamenika. Sokolski savez Sokolskim savezom je upravljala Uprava koja se sastojala od starešine, pet podstarešina, načelnika, načelnice, po tri njihova zamenika, predsednika prosvetnog odbora, 15–25 članova i 7–11 njihovih zamenika i 5–7 revizora i njihovih zamenika. Upravu Sokolskog saveza je imenovao i razrešavao ministar prosvete i ministar vojske i mornarice u saglasnosti sa predsednikom Ministarskog saveta. Starešina Sokolskog saveza je bio naslednik prestola Petar Karađorđević. Starešina i Uprava su upravljali celokupnim radom Sokola Kraljevine Jugoslavije i predstavljali celokupno sokolstvo. Savetodavni organi za proučavanje i rešavanje načelnih pitanja bili su: Glavna skupština, Odbor delegata župa i Odbor načelnika župa. Program Sokolske Petrove petoljetke je sprovođen u periodu koji se trebao završiti kraljevim sticanjem punoletstva 6. septembra 1941. Sokolane Sokolana je prostorija u kojoj se redovno održavaju vežbe članova društva. Kao glavno stecište članova, trebalo je da obezbedi mogućnost vežbanja i u zimskim uslovima, bez opasnosti po zdravlje. Još na samom početku sokolskog pokreta su uspostavljena određena pravila za izgradnju sokolana. Sokolane je trebalo da budu dovoljno prostrane, tako da svaki vežbač ima 4–5 m². Osim toga sokolane su bile površine najmanje 54 m² i visine 4–5 m. Za letnje mesece predviđena su vežbališta na vazduhu. Pod vežbališta je pravljen od nabijene zemlje, drveta ili nasipanog peska na dubinu 30–40 cm. Bilo je poželjeno da u sokolani postoje i prostorije za presvlačenje i kupališta za tuširanje. Vremenom su u prioritetne sokolske građevine uvršćena i sletišta. Prilaz sletištu je morao da ima dobrar raspored ulaza, tako da se učesnici mogu podeliti od gledališta, pre ulaza u sletište, a na ulazu u zbiralište razdeliti na muške i ženske učesnike. Sokolski objekti su bili izuzetno popularni i predstavljali su ideale panslovenskog kulturnog i sportskog pokreta. Na teritoriji Kraljevine Jugoslavije je izgrađeno preko 150 sokolskih objekata. Na teritorijama sa srpskom većinom građeni su objekti sa elementima moravskog stila inspirisan na arhitekturi iz 14. i 15. veka, u Sloveniji neogotička remniscencija, kao dom u Taboru, dok je u Makedoniji preovlađivao orijentalni stil. Sredinom četvrte decenije 20. veka, pod uticajem moderne, objekti su izgubili folklornu dekoraciju i postali su funkcionalnalniji. Jedan od najznačajnijih graditelja sokolskih domova je bio Momir Korunović. Bio je nadzorni arhitekta na svim sokolskim domovima u Jugoslaviji i predsednik građevinsko-umetničkog odseka Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije. Izradio je projekte za dvadeset sedam od čega je realizovano šesnaest projekata, među njima sokolski domovi u Prokuplju, Avtovcu, Visokom (1935), Jagodini (1935), Staroj Pazovi (1931), Loznici (1931) , Bijeljini (1929), Uroševcu (1929), Užicu, Kumanovu (1931), Sokolsku vežbanicu pri Drugoj muškoj gimnaziji u Makedonskoj ulici (1924), Sokolsko sletište - drveni stadion za Svesokolski slet (1930), Sokolski dom na Čukarici (1934), „Matica” u Deligradskoj ulici (1935) u Beogradu.[26] Značajan arhitekta sokolskih domova je i profesor Josip Driak, koji je uradio nacrt za sportski stadion u Zagrebu, tada najveće sokolsko sletište u Jugoslaviji, najveća građevina posvećena telesnom vežbanju u Jugoistočnoj Evropi. Izgrađena je 1934. povodom 60 godina Hrvatskog sokola, 30 godina od osnivanja Saveza hrvatskih sokolskih društava, 20 godina Jugoslovenskog sokolskog saveza i 10 godina Saveza Sveslovenskog Sokolstva. Sokolski sletovi Najznačajnije sokolske manifestacije su bili sokolski sletovi. Njihov cilj je bio da se kroz telesno vežbanje obeleži masovnost sokolskog pokreta. Održavali su se održavali na nivou jednog sokolskog okružja, jedne sokolske župe, na nivou jedne države ili jedne od njenih regija (pokrajinski sletovi) ili na međunarodnom nivou, takozvani sveslovenski sokolski sletovi, koji su se tradicionalno održavali u Pragu. Često se dešavalo da se sletovi održavaju na dane velikih crkvenih praznika, kao što su Vaskrs, Vidovdan, Duhovi i drugi. Osim gimnastičkih vežbi, na sletovima su organizovani svečani defilei, bakljade, koncerti i drugo. Prvi Jugoslovenski svesokolski slet je održan u Ljubljani od 23. jula do 16. avgusta 1922. godine i imao je međunarodni karakter. Drugi Jugoslovenski svesokolski slet je održan od 8. do 30. juna 1930, u Beogradu. Među najbolje sletove Jugoslovenskog Sokola spada pokrajinski slet održan u Ljubljani 28–29. juna 1933. soko sokoli sokolić sokolski pokret Sremski Karlovci istorija mesta topografija sremskih karlovaca Sport u kraljevini jugoslaviji Vitezi viteštvo MG118 (N)

Odlično očuvano Vodič kroz RIM 1965. Istorija kultura umetnost arhitektura Rim (ital. Roma) je glavni grad Italije. Takođe je glavni grad regije Lacio, centar Metropolitanskog grada Rima i posebna opština pod nazivom Comune di Roma Capitale. Sa 2.860.009 stanovnika na 1.285 km² , Rim je najnaseljenija opština u zemlji i treći najnaseljeniji grad u Evropskoj uniji po broju stanovnika unutar gradskih granica. Metropolitanski grad Rim, sa populacijom od 4.355.725 stanovnika, je najnaseljeniji gradski grad u Italiji. Rim se nalazi u centralno-zapadnom delu italijanskog poluostrva, u okviru Lacija, uz obale Tibra. Vatikan (najmanja država na svetu) je nezavisna država unutar gradskih granica Rima, jedini postojeći primer države u gradu. Rim se često naziva gradom sedam brda zbog svog geografskog položaja, kao i „večnim gradom“. Generalno se smatra „kolevkom zapadne civilizacije i hrišćanske kulture“, i centrom Katoličke crkve. Dok rimska mitologija datira osnivanje Rima oko 753. godine pre nove ere, ovo mesto je bilo naseljeno mnogo duže, što ga čini velikim ljudskim naseljem skoro tri milenijuma i jednim od najstarijih gradova u Evropi koji su neprekidno okupirani. Rano stanovništvo grada potiče od mešavine Latina, Etruraca i Sabinjana. Na kraju, grad je sukcesivno postao prestonica Rimskog kraljevstva, Rimske republike i Rimskog carstva, i mnogi ga smatraju prvim carskim gradom i metropolom. Prvi put ga je nazvao Večni grad (lat. Urbs Aeterna) rimski pesnik Tibul, u 1. veku pre nove ere, a izraz su preuzeli i Ovidije, Vergilije i Livije. Rim se naziva i Prestonicom sveta (lat. Caput Mundi). Nakon pada Rimskog carstva na zapadu, koje je označilo početak srednjeg veka, Rim je polako potpadao pod političku kontrolu papstva, da bi u 8. veku postao prestonica Papske države, koja je trajala do 1870. godine. Počevši od renesanse, skoro sve pape od Nikole V (1447–1455) su sprovodile koherentan arhitektonski i urbanistički program tokom četiri stotine godina, sa ciljem da grad postane umetnički i kulturni centar sveta. Na taj način, Rim je prvo postao jedan od glavnih centara renesanse, a zatim je postao rodno mesto i baroknog stila i neoklasicizma.Poznati umetnici, slikari, vajari i arhitekte učinili su Rim središtem svojih aktivnosti, stvarajući remek-dela širom grada. Rim je 1871. postao glavni grad Kraljevine Italije, koja je 1946. godine postala republika Italija. Rim je 2019. godine bio 14. najposećeniji grad na svetu, sa 10,1 milion turista i najpopularnija turistička destinacija u Italiji. Njegov istorijski centar je Unesko uvrstio na listu svetske baštine. Grad domaćin Letnjih olimpijskih igara 1960, Rim je takođe sedište nekoliko specijalizovanih agencija Ujedinjenih nacija, kao što su Organizacija za hranu i poljoprivredu, Svetski program za hranu i Međunarodni fond za poljoprivredni razvoj. Grad je takođe domaćin Sekretarijata Parlamentarne skupštine Unije za Mediteran, kao i sedišta mnogih međunarodnih preduzeća, kao što su Eni, Enel, TIM, Leonardo S.p.A. i nacionalnih i međunarodnih banaka kao što su Unicredit i BNL. Rimska poslovna četvrt EUR je dom mnogih naftnih, farmaceutskih i kompanija za finansijske usluge. Prisustvo renomiranih međunarodnih brendova u gradu učinilo je Rim važnim centrom mode i dizajna, a Cinecittà Studios je stvorio mnoge filmove nagrađene Oskarom. Etimologija[uredi | uredi izvor] Prema mitu o osnivanju starih Rimljana,[1] ime Rim potiče od osnivača i prvog kralja grada, Romula.[2] Međutim, moguće je da je ime Romul zapravo izvedeno iz samog Rima.[3] Već u 4. veku su bile predložene alternativne teorije o poreklu imena. Nekoliko hipoteza je napredovalo fokusirajući se na njegove lingvističke korene koje su međutim ostale neizvesne.[4] Formulisane su različite hipoteze o poreklu imena Rima;[5] ime bi moglo da potiče od: Roma, ćerka Itala, žena Eneja ili njegovog sina Askanija;[6] Romano, sin Odiseja i Kirke; Romo, sin Emationin, koga je Diomed doveo iz Troje;[6] Romide, tiranin Latina, koji je proterao Etrurce iz regiona;[6] Romilos i Romos (Romul i Rem), Askanijevi sinovi blizanci koji su osnovali grad;[6] Rumon ili Rumen, arhaično ime Tibra, ima koren analogan onom grčkog glagola ρεω i latinskog glagola ruo, što znači „teći“;[7][a] Ruma, što na etrurskom znači „gruda“, pa bi se stoga moglo odnositi na mit o Romulu i Remu, ili i na konformaciju brdovitog područja Palatina i Aventina,[b] ili na okuku Tibra ispred od njih[8] ρωμη (rome) što na grčkom znači „snaga“;[v] Roma, trojanska devojka koja je poznavala veštinu magije, nagoveštaji u spisima pesnika Stezikora;[9] Amor, je reč Roma, ako se čita s desna na levo: tumačenje je dao vizantijski pisac Đovani Lido, koji je živeo između petog i šestog veka.[g] Nazivi koji se odnose na Rim i njihovo poreklo[uredi | uredi izvor] Rim takođe ima nekoliko naziva. Urbs/Urbe (lat. Città, grad), jer je u antičko doba reč urbs označavala Rim, koji se smatrao veličanstvenim gradom; Caput fidei (lat. Capitale della fede, Prestonica vere) jer je Rim vekovima bio glavno sedište moći Katoličke crkve (koja se stoga vrlo često naziva i Rimokatoličkom crkvom); Città dell`acqua ili `regina aquarum`, za njegove akvadukte i fontane, za simbiotski odnos sa Tibrom i za veliku dostupnost vode; Caput mundi (lat. Capitale del mondo, Prestonica sveta), objašnjeno rastućim prostranstvom Rimskog carstva koje je Rim učinilo jednim od najuticajnijih gradova u istoriji, potiče od fraze iz Farsalije Marka Anea Lukana koja glasi: „Ipsa, Caput Mundi, bellorum maxima merces, Roma capi facilis“ (Sam Rim, prestonica sveta, najvažniji plen rata, lako podjarmljiv); Urbs Aeterna (lat. Città Eterna, Večni grad), koja umesto toga potiče iz fraze u Knjizi elegija Albija Tibula: „Romulus aeternae nondum formaverat urbis / moenia.“ („Ni Romul još nije sagradio zidine Večnog grada“).[10] Istorija[uredi | uredi izvor] Osnivanje Rima[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Osnivanje Rima Iako je bilo otkrića arheoloških dokaza o ljudskoj okupaciji rimske oblasti od pre otprilike 14.000 godina, gusti sloj mnogo mlađih ostataka zaklanja paleolitske i neolitske lokalitete.[11] Dokazi o kamenom oruđu, oružju i grnčariji svedoče o oko 10.000 godina ljudskog prisustva. Nekoliko iskopavanja podržava gledište da je Rim izrastao iz pastoralnih naselja na brdu Palatin podignut iznad područja budućeg rimskog foruma. Između kraja bronzanog i početka gvozdenog doba, na svakom brdu između mora i Kapitola nalazilo se selo (na Kapitolskom brdu selo je posvedočeno od kraja 14. veka pre nove ere).[12] Međutim, nijedan od njih još nije imao urbani kvalitet.[12] Danas postoji širok konsenzus da se grad postepeno razvijao kroz agregaciju („sinoecizam“) nekoliko sela oko najvećeg, postavljenog iznad Palatina.[12] Ovo agregiranje je olakšano povećanjem poljoprivredne produktivnosti iznad egzistencijalnog nivoa, što je takođe omogućilo uspostavljanje sekundarnih i tercijarnih delatnosti. Ovo je, zauzvrat, podstaklo razvoj trgovine sa grčkim kolonijama južne Italije (uglavnom Iskija i Kuma).[12] Ovaj razvoj događaja, koji se prema arheološkim dokazima dogodio sredinom 8. veka pre nove ere, može se smatrati „rođenjem“ grada.[12] Uprkos nedavnim iskopavanjima na brdu Palatin, stav da je Rim namerno osnovan sredinom osmog veka pre nove ere, kao što legenda o Romulu sugeriše, ostaje marginalna hipoteza.[13] Legenda o Romulu i Remu[uredi | uredi izvor] Antička etrurska bronzana kapitolinska vučica doji blizance Romula i Rema. Tradicionalne priče koje su preneli sami stari Rimljani objašnjavaju najraniju istoriju njihovog grada u smislu legendi i mitova. Najpoznatiji od ovih mitova, a možda i najpoznatiji od svih rimskih mitova, je priča o Romulu i Remu, blizancima koje je dojila vučica.[1] Odlučili su da izgrade grad, ali nakon svađe Romul je ubio svog brata i grad je uzeo njegovo ime. Prema rimskim analistima, to se dogodilo 21. aprila 753. p. n. e.[14] Ova legenda je morala da se pomiri sa dvostrukom tradicijom, postavljenom ranije, da je trojanski izbeglica Eneja pobegao u Italiju i pronašao lozu Rimljana preko svog sina Jula, imenjaka iz dinastije Julije-Klaudije.[15] To je postavio rimski pesnik Vergilije u prvom veku pre nove ere. Pored toga, Strabon pominje stariju priču, da je grad bio arkadijska kolonija koju je osnovao Evander. Strabon takođe piše da je Lucije Kolije Antipatar verovao da su Rim osnovali Grci.[16][17] Monarhije i republika[uredi | uredi izvor] Istorijske pripadnosti Latini (italsko pleme) 2. milenijum – 752. p. n. e. Albani (Latini) 10. vek – 752. p. n. e. Rimsko kraljevstvo 752–509. p. n. e. Rimska Republika 509–27 Rimsko carstvo 27–395 Zapadno rimsko carstvo 395–476 Kraljevina Odoakra 476–493 Kraljevina Ostrogota 493–553 Vizantija 553–754 Papska država 754–1798, 1799–1809, 1814–1849, 1849–1870 Rimska Republika 1798–1799 Prvo francusko carstvo 1809–1814 Rimska republika (1849) 1849 Kraljevina Italija 1870–1946 Vatikan 1929– Italija 1946– Taj grad se kasnije razvio u prestonicu Rimskog kraljevstva (kojim je neprekidno upravljalo sedam kraljeva, što je bilo u skladu sa tradicijom), Rimske republike (od 510. p. n. e., kojom je upravljao Senat) i konačno Rimskog carstva (od 31. p. n. e., kojim je upravlja car). Nakon osnivanja od strane Romula, prema legendi,[18] Rimom je 244 godine vladao monarhijski sistem, u početku sa vladarima latinskog i sabinskog porekla, a kasnije etrurski kraljevi. Tradicija je predala sedam kraljeva: Romula, Numa Pompilija, Tula Hostilija, Anka Marcija, Tarkvinija Priska, Servija Tulija i Tarkvinija Oholog.[18] Rimljani su 509. p. n. e. proterali poslednjeg kralja iz svog grada i uspostavili oligarhijsku republiku. Rim je tada započeo period karakterisan unutrašnjim borbama između patricija (aristokrata) i plebejaca (malih zemljoposednika), kao i stalnim ratovanjem protiv stanovništva centralne Italije: Etruraca, Latina, Volsa, Ekija i Marsija.[19] Pošto je postao gospodar Lacijuma, Rim je vodio nekoliko ratova (protiv Gala, Osci-Samnita i grčke kolonije Taranta, u savezu sa Pirom, kraljem Epira) čiji je rezultat bio osvajanje italijanskog poluostrva, od centralne oblasti do Velike Grčke.[20] U trećem i drugom veku pre nove ere došlo je do uspostavljanja rimske hegemonije nad Mediteranom i Balkanom, kroz tri punska rata (264–146. p. n. e.) vođena protiv grada Kartagine i tri makedonska rata (212–168. p. n. e.) protiv Makedonije.[21] U to vreme su osnovane prve rimske provincije: Sicilija, Sardinija i Korzika, Hispanija, Makedonija, Aheja i Afrika.[22] Od početka 2. veka pre nove ere, vlast je bila osporavana između dve grupe aristokrata: optimata, koji su predstavljali konzervativni deo Senata, i populara, koji su se oslanjali na pomoć plebejaca (urbane niže klase) da bi stekli vlast. U istom periodu, bankrot sitnih zemljoradnika i osnivanje velikih robovskih imanja izazvali su velike migracije u grad. Neprekidno ratovanje dovelo je do uspostavljanja profesionalne vojske, koja se pokazala lojalnijom svojim generalima nego republici. Zbog toga je u drugoj polovini drugog veka i tokom prvog veka pre nove ere došlo do sukoba kako u inostranstvu tako i iznutra: posle neuspelog pokušaja društvene reforme populara Tiberija i Gaja Graha,[23] i rata protiv Jugurte,[23] došlo je do građanskog rata iz kojeg je general Kornelije Sula izašao kao pobednik. Usledila je velika pobuna robova pod Spartakom,[24] a zatim uspostavljanje prvog trijumvirata sa Cezarom, Pompejem i Krasom.[24] Osvajanje Galije učinilo je Cezara izuzetno moćnim i popularnim, što je dovelo do drugog građanskog rata protiv Senata i Pompeja. Posle svoje pobede, Cezar se uspostavio kao doživotni diktator.[24] Njegovo ubistvo dovelo je do drugog trijumvirata između Oktavijana (Cezarovog unuka i naslednika), Marka Antonija i Lepida, i do još jednog građanskog rata između Oktavijana i Antonija.[25] Ovakav uspeh je zavisio od vojnih osvajanja, trgovačke nadmoći i selektivne asimilacije susednih civilizacija, pre svega civilizacije Etruraca i Grka. Rimska dominacija se proširila na veći deo Evrope i obale Sredozemnog mora, tako da je broj stanovnika narastao na iznad milion. Hiljadama godina Rim je bio politički najznačajniji, najbogatiji i najveći grad zapadnog sveta, a to je ostao i nakon propasti i podele Carstva, čak i kada je konačno izgubio svoj prestonički status u korist Milana i potom Ravene i bio nadmašen prestižom istočne prestonice Konstantinopolja. Carstvo[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimsko carstvo Ostaci Antičkog Rima Rim, Palatinsko brdo, ostaci carskih palata prema cirkusu Maksimusu, centralni sektor. Zalazak sunca na akvaduktu Appio Claudio. Rimski forum su ostaci onih građevina koje su tokom većeg dela vremena Starog Rima predstavljale politički, pravni, verski i ekonomski centar grada i neuralgični centar cele rimske civilizacije. Godine 27. p. n. e., Oktavijan je postao princeps i uzeo titulu Avgusta, osnivajući principat, diarhiju između princepsa i senata.[25] Za vreme Neronove vladavine, dve trećine grada je uništeno posle Velikog požara u Rimu, a počeo je progon hrišćana.[26][27] Rim je uspostavljen kao de fakto carstvo, koje je najveće širenje dostiglo u drugom veku pod carem Trajanom. Rim je potvrđen kao Kaput Mundi, odnosno prestonica poznatog sveta, izraz koji je već korišćen u republikanskom periodu. Tokom prva dva veka, carstvom su vladali carevi iz dinastije Julije-Klaudije, Flavijan (koji je takođe sagradio istoimeni amfiteatar, poznat kao Koloseum),[28] i Antonin.[29] Ovo vreme je takođe karakterisalo širenje hrišćanske religije, koju je propovedao Isus Hrist u Judeji u prvoj polovini prvog veka (pod Tiberijem) i koju su popularizovali njegovi apostoli kroz carstvo i šire.[30] Antonino doba se smatra vrhuncem Carstva, čija se teritorija prostirala od Atlantskog okeana do Eufrata i od Britanije do Egipta.[29] Nakon završetka dinastije Severi 235. godine, Carstvo je ušlo u period od 50 godina poznat kao kriza trećeg veka tokom kojeg su dolazili brojni pučevi od strane generala, koji su nastojali da obezbede region carstva koji im je bio poveren na slabost centralne vlasti u Rimu. Postojalo je takozvano Galsko carstvo od 260. do 274. i pobune Zenobije i njenog oca od sredine 260-ih koje su pokušavale da se odbiju od upada Persijanaca. Neki regioni - Britanija, Španija i severna Afrika - nisu bili skoro pogođeni. Nestabilnost je izazvala ekonomsko pogoršanje, a došlo je i do brzog porasta inflacije pošto je vlada smanjila valutu kako bi pokrila troškove. Germanska plemena duž Rajne i severno od Balkana izvršila su ozbiljne, nekoordinisane upade od 250-ih do 280-ih godina koje su više ličile na džinovske napadne grupe nego na pokušaj naseljavanja. Persijsko carstvo je vršilo invaziju sa istoka nekoliko puta tokom 230-ih do 260-ih, ali je na kraju poraženo.[31] Car Dioklecijan (284) preduzeo je obnovu države. Ukinuo je principat i uveo tetrarhiju koja je nastojala da poveća državnu moć. Najizraženija karakteristika bila je neviđena intervencija države sve do nivoa grada: dok je država podnela zahtev za porez gradu i dozvolila mu da dodeli namete, od njegove vladavine država je to činila sve do nivoa sela. U uzaludnom pokušaju da kontroliše inflaciju, nametnuo je kontrolu cena koja nije potrajala. On ili Konstantin su regionalizovali administraciju carstva što je suštinski promenilo način na koji se njime upravljalo stvaranjem regionalnih eparhija. Mapa Rimskog carstva 117. godine nove ere. Postojanje regionalnih fiskalnih jedinica iz 286. poslužilo je kao model za ovu inovaciju bez presedana. Car je ubrzao proces uklanjanja vojne komande sa guvernera. Od sada, civilna uprava i vojna komanda bi bila odvojena. On je namesnicima dao više fiskalnih obaveza i stavio ih na čelo sistema logističke podrške vojske kao pokušaj da ga kontroliše uklanjanjem sistema podrške iz njene kontrole. Dioklecijan je vladao istočnom polovinom, nastanjen u Nikomediji. 296. godine, uzdigao je Maksimijana do Avgusta zapadne polovine, gde je vladao uglavnom iz Mediolanuma kada nije bio u pokretu.[31] Godine 292. stvorio je dva `mlađa` cara, Cezari, po jedan za svakog Avgusta, Konstancije za Britaniju, Galiju i Španiju čije je sedište vlasti bilo u Triru i Galerije u Sirmijumu na Balkanu. Imenovanje cezara nije bilo nepoznato: Dioklecijan je pokušao da pretvori u sistem nedinastičke sukcesije. Nakon abdikacije 305. godine, cezari su uspeli i oni su zauzvrat sebi postavili dvojicu kolega. Nakon abdikacije Dioklecijana i Maksimijana 305. godine i niza građanskih ratova između rivalskih pretendenta na carsku vlast, tokom godina 306–313, tetrarhija je napuštena. Konstantin Veliki je preduzeo veliku reformu birokratije, ne promenom strukture, već racionalizacijom nadležnosti nekoliko ministarstava tokom godina 325–330, nakon što je pobedio Licinija, cara na Istoku, krajem 324. godine. Nazvan Milanski edikt iz 313. godine, zapravo fragment Licinijevog pisma namesnicima istočnih provincija, daje slobodu bogosluženja svima, uključujući i hrišćane, i naređuje vraćanje oduzete crkvene imovine na molbu novostvorenim namesnicima eparhije. Finansirao je izgradnju nekoliko crkava i dozvolio sveštenstvu da bude arbitar u građanskim parnicama (mera koja ga nije nadživela, ali je delimično obnovljena mnogo kasnije). On je transformisao grad Vizantiju u svoju novu rezidenciju, koja, međutim, zvanično nije bila ništa više od carske rezidencije poput Milana, Trira ili Nikomedije sve dok Konstancije II nije u maju 359. dobio titulu prefekta: Carigrad. Pad Carstva[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Pad Zapadnog rimskog carstva Ostaci antičkog Rima Piramida Gaja Cestija. Trajanov stub, trijumfalni stub i mesto gde su položene mošti cara Trajana. Hrišćanstvo u obliku Nikejskog simbola vere postalo je zvanična religija carstva 380. godine, preko Solunskog edikta izdatog u ime tri cara - Gracijana, Valentinijana II i Teodosija I - sa Teodosijem koji je očigledno bio pokretačka snaga iza toga. Bio je poslednji car ujedinjenog carstva: posle njegove smrti 395. godine, njegovi sinovi, Arkadije i Honorije, podelili su carstvo na zapadni i istočni deo. Sedište vlade u Zapadnom rimskom carstvu preneto je u Ravenu nakon opsade Milana 402. Tokom 5. veka, carevi iz 430-ih su uglavnom boravili u glavnom gradu Rimu. Rim, koji je izgubio centralnu ulogu u upravljanju carstvom, opljačkali su 410. Vizigoti predvođeni Alarihom,[32] ali je pričinjena vrlo mala fizička šteta, koja je većinski popravljena. Ono što se nije moglo tako lako zameniti su prenosivi predmeti kao što su umetnička dela od plemenitih metala i predmeti za kućnu upotrebu (plen). Pape su ulepšale grad velikim bazilikama, poput Santa Marija Mađore (uz saradnju careva). Stanovništvo grada je palo sa 800.000 na 450–500.000 do trenutka kada je grad 455. godine opljačkao Gejserih, kralj Vandala.[33] Slabi carevi petog veka nisu mogli da zaustave propadanje, što je dovelo do svrgavanja Romula Avgustula 22. avgusta 476. godine, što je označilo kraj Zapadnog rimskog carstva i, za mnoge istoričare, početak srednjeg veka.[34] Srednji vek[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Italija u srednjem veku Ilustracija iz 15. veka koja prikazuje pljačku Rima 410. godine od strane vizigotskog kralja Alariha I. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva 476. godine nove ere, Rim je prvo bio pod kontrolom Odoakra, a zatim je postao deo Ostrogotskog kraljevstva da bi se vratio pod kontrolu Istočnog Rima nakon Gotskog rata, koji je razorio grad 546. i 550. godine. Njegovo stanovništvo opalo je sa više od milion u 210. godini nove ere na 500.000 u 273.[35] zatim na 35.000 nakon Gotskog rata (535–554),[36] svodeći grad koji se širi na grupe naseljenih zgrada ispresecanih među velikim površinama ruševina, vegetacije, vinograda i bašte na pijaci.[37] Generalno se smatra da je populacija grada do 300. godine n.e. iznosila 1 milion (procene se kreću od 2 miliona do 750.000), opadajući na 750–800.000 u 400. n.e., 450–500.000 u 450. n.e. i na 80–100.000 n.e. Rimski biskup, zvani Papa, bio je važan od ranih dana hrišćanstva zbog mučeničke smrti oba apostola Petra i Pavla. Rimski biskupi su takođe viđeni (i katolici ih još uvek vide) kao naslednike Petra, koji se smatra prvim biskupom Rima. Grad je tako dobijao sve veći značaj kao centar katoličke crkve. Nakon langobardske invazije na Italiju (569–572), grad je ostao nominalno vizantijski, ali su u stvarnosti pape vodile politiku ravnoteže između Vizantinaca, Franaka i Langobarda.[38] Godine 729. langobardski kralj Lijutprand poklonio je Crkvi severni latijumski grad Sutri, čime je započela njena vlast.[38] Godine 756. Pipin Mali, nakon što je pobedio Langobarde, dao je papi vremensku jurisdikciju nad rimskim vojvodstvom i Ravenskim egzarhatom, stvarajući tako Papsku državu.[38] Od ovog perioda tri sile su pokušavale da vladaju gradom: papa, plemstvo (zajedno sa šefovima milicija, sudijama, Senatom i stanovništvom) i franački kralj, kao kralj Langobarda, patricije i car.[38] Ove tri stranke (teokratska, republikanska i carska) bile su odlika rimskog života tokom čitavog srednjeg veka.[38] U Božićnoj noći 800. godine, Karla Velikog je u Rimu krunisao papa Lav III za cara Svetog rimskog carstva: tom prilikom je grad prvi put ugostio dve sile čija je borba za kontrolu trebalo da bude konstanta srednjeg veka.[38] Detaljni prikaz Rafaelove ilustracije koja prikazuje krunisanje Karla Velikog u staroj bazilici Svetog Petra, 25. decembra 800. Godine 846. muslimanski Arapi su bezuspešno upali na gradske zidine, ali su uspeli da opljačkaju baziliku Svetog Petra i Pavla, obe izvan gradskog zida.[39] Nakon raspada karolinške moći, Rim je pao kao plen feudalnog haosa: nekoliko plemićkih porodica borilo se protiv pape, cara i međusobno. To su bila vremena Teodore i njene ćerke Marozije, konkubina i majki nekoliko papa, i Krescencija, moćnog feudalca, koji se borio protiv careva Otona II i Otona III.[40] Skandali ovog perioda naterali su papstvo da se reformiše: izbor pape bio je rezervisan za kardinale, a pokušana je reforma sveštenstva. Pokretačka snaga iza ove obnove bio je monah Ildebrando da Soana, koji je jednom izabran za papu pod imenom Papa Grgur VII, uključio se u kontroverzu investiture protiv cara Henrija IV. Nakon toga, Rim su opljačkali i spalili Normani pod vođstvom Roberta Giskara koji je ušao u grad kao podrška papi, a zatim opkolio Anđeosku tvrđavu.[40] Tokom ovog perioda, gradom je autonomno upravljao senator. U 12. veku, ova uprava, kao i drugi evropski gradovi, evoluirala je u komunu, novi oblik društvene organizacije pod kontrolom novih bogatih klasa.[40] Papa Lucije II se borio protiv rimske komune, a borbu je nastavio njegov naslednik papa Evgenije III: u ovoj fazi komunu je, u savezu sa aristokratijom, podržavao Arnaldo da Breša, monah koji je bio verski i društveni reformator.[41] Nakon papine smrti, Arnaldo je zarobljen od strane Adrijana IV, što je označilo kraj autonomije komune.[41] Pod papom Inoćentijom III, čija je vladavina označila apogej papstva, komuna je likvidirala senat i zamenila ga senatorom, koji je bio potčinjen papi.[41] U ovom periodu, papstvo je igralo ulogu od sekularne važnosti u zapadnoj Evropi, često se ponašajući kao arbitri između hrišćanskih monarha i vršeći dodatna politička ovlašćenja.[42] Godine 1266, Karlo Anžujski, koji je krenuo na jug da se bori protiv Hoenštaufena u ime pape, imenovan je za senatora. Karlo je osnovao Sapijencu, univerzitet u Rimu.[41] U tom periodu papa je umro, a kardinali, pozvani u Viterbo, nisu mogli da se dogovore oko njegovog naslednika. Ovo je razbesnelo građane grada, koji su potom skinuli krov sa zgrade u kojoj su se sastajali i zatvorili ih dok nisu imenovali novog papu; ovo je označilo rođenje konklave.[41] U ovom periodu grad je takođe bio razbijen neprekidnim borbama između aristokratskih porodica: Anibaldi, Kaetani, Kolona, Orsini, Konti, ugnežđeni u svojim tvrđavama podignutim iznad drevnih rimskih zdanja, međusobno su se borili da kontrolišu papstvo.[41] Papa Bonifacije VIII, rođen kao Kaetani, bio je poslednji papa koji se borio za univerzalni domen crkve; proglasio je krstaški rat protiv porodice Kolona i 1300. godine pozvao na prvi jubilej hrišćanstva, koji je doveo milione hodočasnika u Rim.[41] Međutim, njegove nade je slomio francuski kralj Filip Lepi, koji ga je zarobio i ubio u Ananjiju.[41] Potom je izabran novi papa veran Francuzima, a papstvo je nakratko premešteno u Avinjon (1309–1377).[43] Tokom ovog perioda Rim je bio zanemaren, sve dok plebejac, Kola di Rijenco, nije došao na vlast.[43] Idealista i ljubitelj starog Rima, Kola je sanjao o ponovnom rođenju Rimskog carstva: nakon što je preuzeo vlast sa titulom Tribuno, njegove reforme su odbačene od strane stanovništva.[43] Primoran da pobegne, Kola se vratio kao deo pratnje kardinala Albornoza, koji je bio zadužen da obnovi vlast Crkve u Italiji.[43] Vrativši se na vlast na kratko vreme, Kola je ubrzo linčovan od strane stanovništva, a Albornoz je preuzeo grad. Godine 1377. Rim je ponovo postao sedište papstva pod Grgurom XI.[43] Povratak pape u Rim te godine je pokrenuo zapadni raskol (1377–1418), a narednih četrdeset godina grad je bio pogođen podelama koje su potresle Crkvu.[43] Rana moderna istorija[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimska renesansa Rana moderna istorija Pogled sa Tibra na most Sant`Anđelo i baziliku. Sikstinska kapela, pogled iznutra. Most Sisto na Tibru. Godine 1418. Sabor u Konstancu je rešio Zapadnu šizmu i izabran je rimski papa Martin V.[44] To je donelo Rimu vek unutrašnjeg mira, koji je označio početak renesanse.[44] Vladajuće pape do prve polovine 16. veka, od Nikole V, osnivača Vatikanske biblioteke, do Pija II, humaniste i pismenog, od Siksta IV, pape ratnika, do Aleksandra VI, nemoralnog i nepotiste, od Julija II, vojnika i pokrovitelja, do Lava X, koji je dao ime ovom periodu („vek Lava X“), svi su svoju energiju posvetili veličini i lepoti Večnog grada i pokroviteljstvu umetnosti.[44] Tih godina se centar italijanske renesanse iz Firence preselio u Rim. Nastala su veličanstvena dela, kao što su nova bazilika Svetog Petra, Sikstinska kapela i most Sisto (prvi most koji je izgrađen preko Tibra od antike, iako na rimskim temeljima). Da bi to postigli, pape su angažovale najbolje umetnike tog vremena, uključujući Mikelanđela, Peruđina, Rafaela, Girlandaja, Luku Sinjorelija, Botičelija i Kozima Roselija. Period je takođe bio zloglasan po papskoj korupciji, sa mnogim papama koje su imale decu, i bavile se nepotizmom i simonijom. Korupcija papa i ogromni troškovi za njihove građevinske projekte doveli su, delimično, do reformacije i, zauzvrat, do kontrareformacije. Pod ekstravagantnim i bogatim papama, Rim je pretvoren u centar umetnosti, poezije, muzike, književnosti, obrazovanja i kulture. Rim je postao sposoban da se takmiči sa drugim velikim evropskim gradovima tog vremena u pogledu bogatstva, veličine, umetnosti, učenja i arhitekture. Period renesanse je dramatično promenio lice Rima, delima poput Mikelanđelove Pijete i freskama apartmana Bordžija. Rim je dostigao najvišu tačku sjaja pod papom Julijem II (1503–1513) i njegovim naslednicima Lavom H i Klimentom VII, obojica članovima porodice Mediči. U ovom dvadesetogodišnjem periodu, Rim je postao jedan od najvećih centara umetnosti na svetu. Stara bazilika Svetog Petra koju je sagradio car Konstantin Veliki[45] (koja je do tada bila u trošnom stanju) je srušena i započeta izgradnja nove. Grad je ugostio umetnike kao što su Girlandajo, Peruđino, Botičeli i Bramante, koji su izgradili hram Tempjeto Svetog Petra u Montoriju i planirali veliki projekat za renoviranje Vatikana. Rafaelo, koji je u Rimu postao jedan od najpoznatijih slikara Italije, stvorio je freske u vili Farnezina, Rafaelove sobe, kao i mnoge druge poznate slike. Mikelanđelo je započeo ukrašavanje plafona Sikstinske kapele i izveo čuvenu statuu Mojsija za grobnicu Julija II. Njena ekonomija je bila bogata, uz prisustvo nekoliko toskanskih bankara, uključujući Agostina Čigija, koji je bio Rafaelov prijatelj i pokrovitelj umetnosti. Pre svoje rane smrti, Rafaelo je takođe po prvi put promovisao očuvanje drevnih ruševina. Italijanski rat (1526—1530) izazvao je prvu pljačku grada u više od pet stotina godina od prethodne pljačke; 1527. godine, landsknehti cara Karla V opljačkali su grad, čime su nagli kraj zlatnog doba renesanse u Rimu.[44] Počevši od Tridentskog sabora 1545. godine, Crkva je započela kontrareformaciju kao odgovor na reformaciju, preispitivanje autoriteta Crkve velikih razmera u duhovnim pitanjima i državnim poslovima. Ovaj gubitak poverenja doveo je do velikih pomeranja moći sa Crkve. Pod papama od Pija V do Siksta V, Rim je postao centar reformisanog katolicizma i doživeo je izgradnju novih spomenika koji su slavili papstvo. Pape i kardinali iz 17. i ranog 18. veka nastavili su kretanje tako što su gradski pejzaž obogatili baroknim zgradama.[46] Ovo je bilo još jedno nepotističko doba; nove aristokratske porodice (Barberini, Pamfili, Čigi, Rospiljozi, Altijeri, Odeskalki) su štitile njihove pape, koje su gradile ogromne barokne zgrade za svoje rođake. Tokom doba prosvetiteljstva, nove ideje su stigle do Večnog grada, gde je papstvo podržalo arheološka istraživanja i poboljšalo dobrobit ljudi. Ali nije sve išlo dobro za Crkvu u vreme Kontrareformacije. Bilo je neuspeha u pokušajima da se potvrdi moć Crkve, a značajan primer je bio 1773. kada je papa Kliment XIV bio prisiljen od strane sekularne vlasti da uguši jezuitski red.[44] Kasna moderna istorija[uredi | uredi izvor] Moderna istorija Tvrđava Sant`Anđelo sa mosta. Najviša statua je statua arhanđela Mihaila, po kome je zgrada dobila ime. Poznata ulica `Via Condotti`. Vladavinu papa prekinula je kratkotrajna Rimska republika (1798–1800), koja je uspostavljena pod uticajem Francuske revolucije. Papska država je obnovljena u junu 1800, ali tokom Napoleonove vladavine, Rim je pripojen kao departman Francuske imperije: prvo kao Département du Tibre (1808–1810), a zatim kao Département Rome (1810–1814). Nakon pada Napoleona, Papska država je ponovo konstituisana odlukom Bečkog kongresa 1814. godine. 1849. je proglašena druga rimska republika tokom godine revolucija 1848. Dve od najuticajnijih ličnosti italijanskog ujedinjenja, Đuzepe Macini i Đuzepe Garibaldi, borili su se za kratkotrajnu republiku. Rim je tada postao žarište nade za ponovno ujedinjenje Italije nakon što je ostatak Italije ujedinjen kao Kraljevina Italija 1861. sa privremenim glavnim gradom u Firenci. Te godine je Rim proglašen prestonicom Italije iako je još uvek bio pod papinom kontrolom. Tokom 1860-ih, poslednji ostaci papske države bili su pod zaštitom Francuske zahvaljujući spoljnoj politici Napoleona III. Francuske trupe bile su stacionirane u regionu pod papskom kontrolom. Godine 1870. francuske trupe su povučene zbog izbijanja francusko-pruskog rata. Italijanske trupe su uspele da zauzmu Rim koji je ušao u grad kroz proboj u blizini Porta Pija. Papa Pije IX proglasio se zatvorenikom u Vatikanu. 1871. glavni grad Italije premešten je iz Firence u Rim. Godine 1870. u gradu je živelo 212.000 stanovnika, od kojih su svi živeli na području koje je omeđivao drevni grad, a 1920. godine stanovništvo je bilo 660.000. Značajan deo živeo je van zidina na severu i preko Tibra u oblasti Vatikana. Dvadeseti vek[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Kraljevina Italija i Vojna istorija Italije u Drugom svetskom ratu Marš na Rim je bio marš izveden 22. do 29. oktobra koji su izveli italijanski fašisti na čelu sa Benitom Musolinijim. Prestrašen maršom i stanjem u zemlji (liberalna vlada Luiđija Fakte nije uspela da zaustavi širenje anarhije). Kralj Vitorio Emanuele III poverava mu mandat za sastavljanje vlade (28. oktobra 1922), te Musolini postaje premijer. Ubrzo nakon Prvog svetskog rata, krajem 1922. Rim je bio svedok uspona italijanskog fašizma predvođenog Benitom Musolinijem, koji je predvodio marš na grad. Ukinuo je demokratiju do 1926. godine, na kraju je proglasio novo Italijansko carstvo i udružio Italiju sa nacističkom Nemačkom 1938. Musolini je srušio prilično velike delove centra grada kako bi izgradio široke avenije i trgove koji su trebalo da slave fašistički režim i oživljavanje i veličanje klasičnog Rima. U međuratnom periodu došlo je do brzog porasta gradske populacije koja je ubrzo nakon 1930. godine premašila milion stanovnika. Tokom Drugog svetskog rata, zbog umetničkih riznica i prisustva Vatikana, Rim je u velikoj meri izbegao tragičnu sudbinu drugih evropskih gradova. Međutim, 19. jula 1943. oblast San Lorenco je bila izložena savezničkim bombardovanjem, što je rezultiralo oko 3.000 mrtvih i 11.000 povređenih, od kojih je još 1.500 umrlo. Musolini je uhapšen 25. jula 1943. Na dan italijanskog primirja 8. septembra 1943. grad su okupirali Nemci. Papa je proglasio Rim otvorenim gradom. Oslobođen je 4. juna 1944. godine. Rim se uveliko razvio nakon rata kao deo „italijanskog ekonomskog čuda“ posleratne rekonstrukcije i modernizacije 1950-ih i ranih 1960-ih. Tokom ovog perioda, godina la dolce vita („slatkog života“), Rim je postao moderan grad, sa popularnim klasičnim filmovima kao što su Ben Hur, Kvo vadis, Praznik u Rimu i Slatki Život snimljeni u kultnim gradskim studijima Činečita. Trend rasta stanovništva nastavio se sve do sredine 1980-ih kada je opština imala više od 2,8 miliona stanovnika. Nakon ovoga, stanovništvo je polako opadalo jer su ljudi počeli da se sele u obližnja predgrađa, naročito zbog nagomilavanja saobraćaja i zagađenja životne sredine. Geografija[uredi | uredi izvor] Položaj[uredi | uredi izvor] Satelitski snimak Rima. Rim se nalazi u regionu Lacio u centralnoj Italiji na reci Tibar. Prvobitno naselje se razvilo na brežuljcima koji su izlazili pored ostrva Tibar, jedinog prirodnog ostrva u ovoj oblasti. Rim kraljeva je sagrađen na sedam brda: brdu Aventin, brdu Celij, brdu Kapitol, brdu Eskvilin, brdu Palatin, brdu Kvirinal i brdu Viminal. Savremeni Rim takođe prelazi druga reka, Anijen, koja se uliva u Tibar severno od istorijskog centra. Iako je centar grada udaljen oko 24 km u unutrašnjosti Tirenskog mora, gradska teritorija se proteže do obale, gde se nalazi jugozapadni okrug Ostija. Nadmorska visina centralnog dela Rima kreće se od 13 m nadmorske visine (u podnožju Panteona) do 139 m iznad nivoa mora (vrh Monte Mario).[47] Rimska komuna pokriva ukupnu površinu od oko 1.285 km², uključujući mnoge zelene površine. Teritorija[uredi | uredi izvor] Mapa: Sedam brda Rima. Brda su prikazana braon bojom, nizije zelenom. Teritorija opštine je velika, obuhvata vekovima napuštena područja, uglavnom močvarna i nepogodna za poljoprivredu i koja ne pripada nijednoj opštini: sa površinom od 1287,36 km² najveća je u Italiji i jedna je od najvećih proširenih između evropskih prestonica.[48] Rim je najveća opština u Italiji i bila je najveća u Evropi do formiranja opštine Fjumičino, ostajući i nakon toga jedna od najvećih među evropskim prestonicama.[49] Gustina naseljenosti nije velika, zbog prisustva zelenih površina raštrkanih po celoj opštinskoj oblasti:[50] Rim je jedinstven u zapadnom svetu po prostranstvu sela koja okružujuju grad i međusobnom prožimanju između grada i sela.[51] Štaviše, Rim je italijanska opština sa najvećim brojem susednih opština, 29 (bez enklave Vatikana). Seizmička klasifikacija[uredi | uredi izvor] zona 2B (srednja seizmičnost, obuhvata teritorijalna područja opština IV, V, VI, VII, VIII i IX);[52] zona 3A (niska seizmičnost, obuhvata teritorijalna područja opština I, II, III, X, XI, XII, XIII, XIV i XV);[52] zona 3B (niska seizmičnost, obuhvata administrativno ostrvo XV opštine).[52] Topografija[uredi | uredi izvor] Pogled iz vazduha na istorijski centar Rima (ital. Centro Storico). Tokom istorije Rima, urbanim granicama grada smatralo se područje unutar gradskih zidina. Prvobitno su se sastojali od Servijevog zida, koji je izgrađen dvanaest godina nakon galskog pljačkanja grada 390. godine pre nove ere. Ovo je sadržalo većinu brda Eskvilina i Celija, kao i ostalih pet. Rim je prerastao Servijev zid, ali više nije bilo zidanja sve do skoro 700 godina kasnije, kada je 270. godine nove ere car Aurelijan počeo da gradi Aurelijanove zidove. Bile su dugačke skoro 19 km i još uvek su bile zidine koje su trupe Kraljevine Italije morale da probiju da bi ušle u grad 1870. Gradsko urbano područje je presečeno na dva dela kružnim putem, Grande Rakordo Anulare („GRA“), završen 1962., koji kruži oko centra grada na udaljenosti od oko 10 kilometara. Iako je, kada je prsten završen, većina delova naseljenog područja ležala je unutar njega (jedan od retkih izuzetaka bilo je nekadašnje selo Ostija, koje leži duž obale Tirenskog mora), i u međuvremenu su izgrađeni kvartovi koji se protežu i do 20 kilometara iza njega. Opština pokriva površinu otprilike tri puta veću od ukupne površine unutar Rakorda i uporediva je po površini sa celim metropolitanskim gradovima Milanom i Napuljem, i sa površinom koja je šest puta veća od teritorije ovih gradova. Takođe obuhvata značajne površine napuštenih močvara koje nisu pogodne ni za poljoprivredu ni za urbani razvoj. Kao posledica toga, gustina opštine nije toliko velika, njena teritorija je podeljena između visoko urbanizovanih područja i područja označenih kao parkovi, rezervati prirode i za poljoprivrednu upotrebu. Smanjena verzija slike koja prikazuje pogled od 360 stepeni sa kupole bazilike Svetog Petra preko ostatka Vatikana i Rima. Hidrografija[uredi | uredi izvor] Kroz grad, pored Tibra, prolaze i Anijena, njena pritoka na severu današnje urbane teritorije, i mali vodeni putevi kao što su Almone i brojni rovovi rimskog sela. Opština Rim H ima pogled na Tirensko more (Rim je najveća primorska opština u Evropi, sa oko 20 kilometara obale[53]). Rim HV opština gleda na jezera Bračano i Martinjano.[54] Klima[uredi | uredi izvor] Rim ima mediteransku klimu, sa toplim, suvim letima i blagim, vlažnim zimama.[55] Decembar, januar i februar su najhladniji meseci, sa srednjom dnevnom temperaturom od približno 8°S. Temperature tokom ovih meseci uglavnom variraju između 10 i 15 °S tokom dana i između 3 i 5 °S noću, sa čestim hladnijim ili toplijim periodima. Snežne padavine su retke, sa slabim snegom ili naletima koji se javljaju tokom nekih zima, uglavnom bez akumulacije, a velike snežne padavine su veoma retke (najskorije su bile 2018, 2012. i 1986. godine).[56][57] skupiKlima Rima Pokazatelj \ Mesec Jan. Feb. Mar. Apr. Maj Jun Jul Avg. Sep. Okt. Nov. Dec. God. Apsolutni maksimum, °C (°F) 20,8 (69,4) 21,6 (70,9) 26,6 (79,9) 29,8 (85,6) 33,1 (91,6) 37,8 (100) 39,4 (102,9) 40,6 (105,1) 38,4 (101,1) 30,7 (87,3) 26,5 (79,7) 20,3 (68,5) 40,6 (105,1) Srednji maksimum, °C (°F) 11,1 (52) 12,6 (54,7) 15,2 (59,4) 18,8 (65,8) 23,4 (74,1) 27,6 (81,7) 30,4 (86,7) 29,8 (85,6) 26,3 (79,3) 21,5 (70,7) 16,1 (61) 12,5 (54,5) 20,4 (68,7) Srednji minimum, °C (°F) 4,5 (40,1) 5,4 (41,7) 7,2 (45) 9,8 (49,6) 13,3 (55,9) 17,2 (63) 19,6 (67,3) 19,4 (66,9) 16,9 (62,4) 12,8 (55) 9,3 (48,7) 6,4 (43,5) 11,8 (53,2) Apsolutni minimum, °C (°F) −11,0 (12,2) −6,9 (19,6) −6,5 (20,3) −2,4 (27,7) 1,8 (35,2) 5,0 (41) 9,1 (48,4) 9,3 (48,7) 4,3 (39,7) 0,8 (33,4) −5,2 (22,6) −5,6 (21,9) −11,0 (12,2) Količina padavina, mm (in) 80 (31,5) 72 (28,3) 69 (27,2) 70 (27,6) 57 (22,4) 38 (15) 15 (5,9) 23 (9,1) 70 (27,6) 118 (46,5) 111 (43,7) 100 (39,4) 823 (324) Izvor: Turističeskiй portal, Pogoda i Klimat Arhitektura[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimska arhitektura Arhitektura Rima tokom vekova se u velikoj meri razvila od starorimske arhitekture do italijanske moderne i savremene arhitekture. Rim je nekada bio glavni svetski epicentar klasične arhitekture, razvijajući nove forme kao što su luk, kupola i svod. Romanički stil u 11. 12. i 13. veku je takođe bio široko korišćen u rimskoj arhitekturi, a kasnije je grad postao jedan od glavnih centara renesansne i barokne arhitekture.[58] Gradski pejzaž Rima je takođe u velikoj meri neoklasicističkog i fašističkog stila. Rimski forum. Antički Rim[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Stari Rim Jedan od simbola Rima je Koloseum (70—80), najveći amfiteatar ikada izgrađen u Rimskom carstvu. Ovaj objekat je imao kapacitet od 50.000 posetilaca i koristio se za borbe gladijatora. Lista veoma značajnih spomenika antičkog Rima uključuje Forum, Zlatnu kuću (lat. Domus Aurea), Panteon, Trajanov stub, Trajanovu tržnicu, Rimske katakombe, Cirkus maksimus (lat. Circus Maximus), Karakalina kupatila, Konstantinovu kapiju, Cestijusova piramida, Usta istine (ital. Bocca della Verità). Trg Popolo. Renesansa i barok[uredi | uredi izvor] Rim je bio svetski centar renesanse, koja je ostavila dubok trag na sam grad. Najimpresivniji primerak renesansne arhitekture u Rimu je Mikelanđelov Trg Kampidoljo (ital. Piazza del Campidoglio) sa Palatom Senatorio (ital. Palazzo Senatorio) koja je sedište gradske vlade. Tokom ovog perioda velike aristokratske porodice Rima su gradile raskošne građevine kao što je Kvirinale (ital. Palazzo del Quirinale), koja je sada sedište predsednika italijanske republike, Palata Venecija (ital. Palazzo Venezia), Palata Farneze (ital. Palazzo Farnese), Barberini (ital. Palazzo Barberini), Kiđi (ital. Palazzo Chigi), sedište italijanskog premijera, Palata Spada (ital. Palazzo Spada), Palata dela Kančelerija (ital. Palazzo della Cancelleria), Vila Farnezina (ital. Villa Farnesina). Rim je poznat i po velikim i veličanstvenim trgovima, koji obično u centru imaju obelisk, a uglavnom su izgrađeni u 17. veku. Glavni trgovi su Trg Navona (ital. Piazza Navona), Španski trg (ital. Piazza di Spagna), Trg cveća (ital. Campo de` Fiori), Trg Venecija (ital. Piazza Venezia), Trg Farneze (ital. Piazza Farnese) i Minervin trg (ital. Piazza della Minerva). Najizrazitiji predstavnik barokne umetnosti je Fontana di Trevi (ital. Fontana di Trevi) arhitekte Nikole Salvija. Ostala značajna mesta baroka iz sedamnaestog veka su Palata Madama (ital. Palazzo Madama), sedište italijanskog Senata i Montečitorio (ital. Palazzo Montecitorio), sedište Poslaničkih klubova Italije. Spomenik Vitoriju Emanueleu II. Neoklasicizam[uredi | uredi izvor] Neoklasičnu arhitekturu karakterišu veličanstvene razmere, jednostavnost geometrijskih oblika, grčki - posebno dorski - ili rimski detalji, dramatična upotreba stubova i sklonost ka praznim zidovima. Novi ukus za antičku jednostavnost predstavljao je opštu reakciju na ekscese rokoko stila.[59] Neoklasični period u Italiji trajao je od 1750-ih do 1850-ih.[60] Rim je 1870. godine postao prestonica nove Kraljevine Italije. Od tih godina dominantan stil gradnje postaje neoklasicizam koji je svoje uzore nalazio u Antici. U ovom periodu su izgrađene mnoge palate koje su ugostile ministre, ambasadore i druge vladine agencije. Jedan od najpoznatijih spomenika neoklasicističkog stila u Rimu je spomenik Viktoru Emanuelu II poznat kao „Oltar otadžbine“ u kome se nalazi grob Neznanog Junaka kao simbol 650.000 Italijana koji su poginuli u Drugom svetskom ratu. Arhitektura u doba fašizma[uredi | uredi izvor] Fašistički režim, koji je upravljao Italijom između 1922. i 1943. godine, razvio je originalan arhitektonski stil, koji je nastao istraživanjem veza sa antičkom rimskom arhitekturom.[61] Fašistički stilovi arhitekture su grana modernističke arhitekture koja je postala popularna početkom 20. veka. Na italijanski fašistički stil takođe je u velikoj meri uticao racionalistički pokret u Italiji 1920-ih. Racionalistička arhitektura, uz pomoć italijanske vlade, proslavila je novo fašističko doba kulture i vlasti u Italiji.[62] Fašistički stilovi arhitekture preuzeli su dizajnerske tragove iz Starog Rima u tome što su stilovi zgrada uglavnom bili veoma veliki i simetrični sa oštrim nezaobljenim ivicama. Zgrade su svojom veličinom namerno prenosile osećaj strahopoštovanja i zastrašivanja, a napravljene su od krečnjaka i drugog izdržljivog kamena kako bi izdržale čitavo doba fašizma i stvorile impresivne ruševine. Zgrade su takođe bile veoma jednostavne, sa malo ili bez ukrasa, i nedostajalo im je mnogo složenosti u dizajnu. Ove opšte karakteristike fašističke arhitekture doprinele su jednostavnoj estetici koju zgrade prikazuju. Svi ovi aspekti pomogli su fašističkim diktaturama da ispolje apsolutnu i totalnu vlast nad stanovništvom. Hitler i Musolini su koristili fašističku arhitekturu kao još jedan izvor propagande da pokažu svetu snagu, ponos i moć svojih režima.[63] Palata Farnezina, aktuelno sedište italijanskog ministarstva spoljnih poslova, izgrađena je 1935. u fašističkom stilu. Najpoznatiji spomenik iz tog perioda je okrug Univerzalna rimska izložba (ital. Esposizione Universale Roma), izgrađen 1935. godine, i originalno namenjen za prikazivanje na Svetskoj izložbi 1942. godine. Kako je Italija 1940. godine ušla u Drugi svetski rat, planirana Svetska izložba nikada nije održana. Najreprezentativnija zgrada ovog stila je Palata italijanskog naroda (ital. Palazzo della Civiltà Italiana, 1938 — 1943), ikonični dizajn obeležen kockama ili četvorouglovima. Vila Borgeze. Vile i bašte[uredi | uredi izvor] Centar Rima je okružen velikim zelenim površinama i raskošnim antičkim vilama, koje su ostaci krune vila koje su okruživale papski grad. Mnoge od njih su značajno razorene kroz špekulacije sa nekretninama krajem 19. veka. Od preostalih je najznačajnija Vila Borgeze (ital. Villa Borghese), sa velikom pejzažnom baštom koja je izgrađena u naturalističkom engleskom stilu iz 19. veka. Ta bašta sadrži brojne zgrade, muzeje (Galerija Borgeze) i atrakcije. Ostale značajne su Vila Ada (ital. Villa Ada) najveći javni panoramski park u Rimu, Vila Dorija Pamfili (ital. Villa Doria Pamphili), druga po veličini sa površinom od 1.8 km², Vila Torlonija (ital. Villa Torlonia), blistavi primer Ars nove, koja je bila rimska rezidencija diktatora Benita Musolinija, Vila Albani (ital. Villa Albani) u koju je Alesandro Kardinal Albani smestio svoju kolekciju antikviteta i rimskih skulptura. Arheološka nalazišta[uredi | uredi izvor] Pogled na Carski forum sa Kapitola. Karakaline terme. Kolevka istorije Rima je brdo Palatin, ispod kojeg se nalaze Rimski forum, Carski forumi i Trajanova pijaca, centri političkog, ekonomskog, verskog i društvenog života antičkog sveta.[64] Nedaleko je Koloseum, simbolični spomenik starog Rima; na obližnjem brdu Opio nalaze se ostaci Domus Aurea, Neronove zlatne kuće.[65] Idući od Pijaca Venecija prema Tibru nalaze se Kripta Balbi (deo antičkog Balboovog pozorišta), Stočni forum, Marčelovo pozorište sa hramovima oblasti Sant`Omobono i Foro Olitorio i sveta oblast Largo di Tore Argentina (gde je Cezar ubijen).[66] Ostala arheološka nalazišta u gradu su podzemna bazilika Porta Mađore, terme Karakala,[67] terme Dioklecijana, Titove terme, Mitreum San Klemente, Mecenas auditorijum, stadion Domicijana, ostaci Ludusa Magnusa, Hadrijanove Auditorije i rimskih kuća Celij, ispod bazilike Santi Đovani i Paolo.[68] Izvan grada nalaze se iskopine ​​Ostije;[69] mauzolej Cecilije Metele, susedna Vila di Maksencije, Kastrum Ketani, grobnica Scipiona i vila Kvintilija na Apija Antika;[70] Vila di Livija u Prima Porti,[71] arheološkom području Vejo, sa etrurskim svetilištem Apolona[70] i parkom Grobnica Via Latina. Prirodna područja[uredi | uredi izvor] Bašta jezera i Eskulapov hram iz 18. veka. Skup slobodnih zelenih površina pokriva ukupnu površinu od 86.000 hektara, 67% od 128.500 hektara Rima, što ga čini najzelenijim evropskim gradom u apsolutnom iznosu. Među njima su zaštićena prirodna područja, čije je stanište posebno bogato biljnim i životinjskim vrstama, uključujući 19 kopnenih parkova i jedan morski, Tor Paterno.[72] Zaštićena područja su nedavna stvarnost, koja je počela uspostavljanjem urbanog regionalnog parka Pineto 1987. godine i antičkog regionalnog parka Apija sledeće godine; 1997. godine rođeno je regionalno telo RomaNatura, koje je značajno proširilo broj zaštićenih područja, dodajući ih čak 14. Među regionalnim parkovima i prirodnim rezervatima koji spadaju u opštinsko područje Rima, pored parka Apija, rezervata prirode Marčiljana, prirodnog rezervata Dečima-Malafede, državnog rezervata prirode Litorale Romano, prirode Vale del`Anijen rezervat, prirodni rezervat Insugerata i rezervat prirode Monte Mario, kojima se dodaju parkovi unutar vila u Rimu i različiti urbani parkovi. Posebne zelene površine su namenjene botaničkoj bašti i opštinskom ružičnjaku, dok se u perifernijim područjima nalaze i poljoprivredne površine. Ogromno ruralno područje, delimično ravno, a delom brdovito, koje se prostire oko grada Rima definisano je kao rimsko selo, ali koje se razlikuje od ostalih rimskih sela po tome što je sadržano u opštinskoj teritoriji. Duž Tibra nalazi se urbana oaza kojom upravlja WWF, a na ušću reke nalazi se Mediteranski centar za stanište, još jedna urbana oaza kojom upravlja LIPU. Urbana fauna[uredi | uredi izvor] Rimska gatara, žena koja se brine o mačkama. U Rimu živi hiljade vrsta životinja, kičmenjaka i beskičmenjaka. Tipične za oblast Koloseuma, na primer, su mačke, koje su od 2001. godine proglašene „biokulturnim nasleđem Rima“[73] (jedini primer takve odredbe u Italiji). Rimskih mačaka ima oko 300.000. Otprilike 120.000 živi u kućama, a ostale su lutalice, grupisane u najmanje 400 kolonija mačaka, koje žive u slobodnim staništima (predviđeno zakonom broj 281 iz 1991. i regionalnim zakonom broj 34 iz 1997. godine),[74] i mnogi Rimljani, uglavnom žene, koje se ponekad nazivaju gatare (od ital. reči za mačku, gatta), brinu o njima.[75] Među pticama, u urbanoj sredini, izdvajaju se obični čvorci, procenjeni na čak 5 miliona primeraka,[76] kao i golub pećinar i druge tipične komponente urbane faune poput golubova, sivih vrana i gugutki. Ovim domaćim vrstama, posebno poslednjih decenija, pridružile su se i druge vrste, uključujući papagaje. U odnosu na čvorke, Rim je italijanski grad sa najvećim brojem ovih ptica, koje su kolonizovale urbanu sredinu počevši od prvog posleratnog perioda, nakon uništenja mnogih perifernih močvara, pronalazeći malo predatora i lako sklonište. U sezoni migracije stvaraju velike probleme sa svojim stajnjakom.[77] Bez obzira na to, objavljeno je više video snimaka spektakularnih plesova koji se izvode na nebu pred očima lokalnog stanovništva i turista.[78] Spomenici i bitna mesta[uredi | uredi izvor] „ Rim je prestonica sveta! Na ovom mestu je povezana cela svetska istorija, i verujem da sam se po drugi put rodio, da sam vaskrsnuo, onog dana kada sam kročio u Rim. Njegove lepote su me malo po malo podigle do svoje visine. ” — Johan Volfgang fon Gete, Viaggio in Italia, 1813-1817 Rim se pojavljuje kao rezultat neprekidnog preklapanja arhitektonskih i urbanističkih svedočanstava različitih vekova, u jedinstvenom i sugestivnom međusobnom prožimanju. Pokazuje složen odnos koji je grad uvek uspostavljao sa svojom prošlošću, u smenjivanju haotičnog razvoja, perioda dekadencije, preporoda i pokušaja, u savremenom dobu, da se modernizuje. Rim je grad sa najviše spomenika na svetu kako u apsolutnom smislu,[79] tako i po gustini, odnosno u odnosu na površinu (spomenika po kvadratnom metru).[80] Sakralna arhitektura[uredi | uredi izvor] Religijske građevine Panteon (итал. Il Pantheon, Santa Maria ad Martyres). Kuća vestalki (-Casa delle vestali-). Vatikanske pećine, mesto gde su sahranjene mnoge pape. Najvažnije sakralne građevine antike bili su hramovi; nisu bila mesta za sastajanje vernika, već su u njima bile samo kultne slike božanstava kojima su bili posvećeni. Veruje se da je u kasno republikansko doba Rim imao oko stotinu hramova.[81] Postoji nekoliko stotina hrišćanskih crkava i njihova istorija je isprepletena sa verskom, društvenom i umetničkom istorijom grada. Katedrala rimske biskupije je bazilika San Đovani Laterano, jedna od četiri glavne papske bazilike zajedno sa bazilikom San Pietro u Vatikanu, bazilikom San Paolo van zidina i bazilikom Santa Maria Mađore. Četiri bazilike bile su deo takozvanog „obilaska sedam crkava” koji su hodočasnici morali da završe peške i za jedan dan. Ostale tri crkve koje su deo ovog itinerera su: bazilika San Lorenco van zidina, bazilika Santa Kroče u Gerusalemu i bazilika San Sebastiano van zidina. Iako je grad centar Katoličke crkve, nema manjka u primerima bogomolja koje pripadaju drugim verskim konfesijama hrišćanstva kao što su Valdenski hram na trgu Kavur (valdizam), Hram Rima u Italiji (Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana), crkva San Teodoro al Palatino (pravoslavna), crkva Santa Katerina martire (ruska pravoslavna), crkva San Paolo unutar zidina (anglikanska). Rim se stoga može smatrati gradom sa najvećim brojem crkava na svetu.[82][83] Pored hrišćanstva, grad je i referentna tačka za islamsku zajednicu i jevrejsku zajednicu. U okrugu Parioli, izgrađena je najveća džamija u Evropi, koja zauzima površinu od 34.000 m².[84] U jevrejskom getu izgrađena je i sinagoga Tempio Maggiore di Roma, početkom dvadesetog veka.[85] Pogrebna arhitektura[uredi | uredi izvor] Pogrebna arhitektura Bazilika Svetog Pavla van zidina (San Paolo fuori le mura). Kripta papa u katakombi San Kalisto trebalo je da sadrži ostatke nekih od prvih papa Crkve. Grad je takođe razbacan sa nekoliko primera pogrebne arhitekture uključujući: drevne podzemne katakombe, posebno hrišćanske Prisile i San Kalisto, mauzoleje i monumentalne grobnice, koje su takođe krasile konzularne puteve, kao što je Avgustov mauzolej u Kampo Marcio ili grobnice Apijevog puta, privatna hipogeja velikih rimskih porodica, nekropole, koncentrisane posebno van grada, pa čak i retki primerci piramida, poput Cestijeve piramide. Ovim spomenicima, posebno posle srednjeg veka, dodata su moderna groblja. Iako su katakombe u Rimu najpoznatije po hrišćanskim sahranama, bilo u odvojenim katakombama ili pomešanim zajedno, Jevreji, kao i pristalice raznih paganskih rimskih religija, sahranjivani su u katakombama, počevši od 2. veka nove ere. Do ovoga je došlo zbog zabrane sahranjivanja Rimljana unutar grada, kao i odgovor na prenaseljenost i nedostatak zemlje za sahranjivanje. Najobimnija i možda najpoznatija je hrišćanska katakomba Kaliksta se nalazi u blizini parka Kafarela, ali postoje i druga mesta, kako hrišćanska, tako i ne, raštrkana po gradu, od kojih su neka sada zahvaćena modernom urbanizacijom.[86] Hrišćanske katakombe su izuzetno važne za istoriju ranohrišćanske umetnosti, jer sadrže veliku većinu primera iz perioda pre oko 400. godine nove ere, u freskama i skulpturama, kao i zlatne staklene medaljone (ovi su, kao i većina tela, uklonjeni). Jevrejske katakombe su na sličan način važne za proučavanje jevrejske kulture u ovom ranom periodu.[87] Rim ima ukupno 11 opštinskih groblja: Verano, San Vitorino, Ostija, Laurentino, Cezano, groblje Svete Marije Karminske, Izola Farnese, Kastel di Gvido, Makarese, Sveta Marija, kao i nekatoličko ratno groblje. U sastav se ponakad i ubraja Teutonsko groblje, koje se nalazi blizu granice sa Vatikanom. Civilna arhitektura[uredi | uredi izvor] Civilna arhitektura Palata Kvirinale (Palazzo del Quirinale) Palata pravde (Palazzo di giustizia). Palata italijanske civilizacije (Palazzo della Civiltà Italiana). Civilna arhitektura Konstantinov slavoluk Fontana di Trevi Fontana de Trevi detalji Civilnu arhitekturu Rima čini nekoliko stotina zgrada i drugih spomenika koji su pratili istoriju grada oko 28 vekova: od arks Kapitolina i domus starog Rima do plemićkih palata srednjeg veka. Od luksuznih vila papskog Rima, preko modernih građevina gradske četvrti EUR, kao što je Palata italijanske civilizacije, do dela najvažnijih savremenih arhitekata nastalih u poslednje dve decenije. Postoje i primeri sinteze, odnosno slučajevi u kojima su zgrade iz prethodnih epoha bile integrisane ili transformisane u narednim epohama, kao što se desilo u Tabularijumu ili Kastelu Sant Anđelo. U istorijskom centru grada koncentrisane su najprestižnije građevine koje datiraju iz srednjeg i modernog doba. To uključuje: kompleks Kampidoljo, koji je formirao palatu Senatorio, gradsku većnicu i sedište Roma Kapitale, Palaco dei Konservatori i Palaco Nuovo, koji se koriste kao sedišta Kapitolijskih muzeja, kao i istorijske rezidencije velikih plemićkih porodica, uključujući pape i kardinale kao što su Palaco Venecija, Palaco Farneze, Palaco Kolona i Palaco Barberini. Трг Кампидољо (-{Piazza del Campidoglio}-) Mnoge od njih su, nakon pripajanja Rima Kraljevini Italiji, korišćene kao sedišta raznih organa nacionalne vlade. Među njima najznačajnije su: Kvirinalska palata, sedište Predsedništva Republike, palata Madama, sedište Senata Republike, palata Montečitorio, sedište Predstavničkog doma, palata Kiđi, sedište italijanske vlade, palata Koh, sedište Banke Italije, palata Spada, sedište Državnog saveta, Palata pravde, poznata i kao Palacio i sedište Vrhovnog kasacionog suda i palata dela Konsulta, sedište Ustavnog suda. Grad je takođe domaćin sedišta svih ministarstava, kao i raznih ambasada u Republici Italiji i većine onih pri Svetoj stolici. Konačno, u Rimu postoje i glavne kancelarije regije Lacio i palata Valentini, metropolitanskog grada Rima. Tu su i brojne vile i bašte, nekada plemićke rezidencije, počev od urbanih bašta, u vlasništvu vodećih ličnosti starog Rima, do velikih vila izgrađenih u modernom dobu, od kojih su glavne: Vila Dorija Pamfilj, Vila Borgeze, vila Ada, vila Đulija, vila Čigi, vila Albani i vila Torlonija. U toku svoje vekovne istorije, Rim je bio dom stotinama pozorišta (najstarije zidano je bilo Pompejevo pozorište, a važna su i pozorišta Marcela i Ostije) i drugih razigranih građevina, kao što su cirkusi (od kojih je najpoznatiji Cirkus Maksimus, koji može da ugosti oko 250.000 gledalaca) i amfiteatri (među kojima se ističe Koloseum, koji je postao simbol grada i samog amfiteatra). Nadalje, Rim je bogat fontanama i akvaduktima: među monumentalnim fontanama, od kojih su većinu izgradile pape na početku modernog doba, nalaze se fontana di Trevi, fontana Akva Feliče (ili Mojsijeva), Kvatro Fontane , fontana Barkača, tri fontane Pijaca Navona (Kvatro Fiumi, Moro i Netuno), fontana kornjača, fontana Triton, fontana Akva Paola i fontana Najad.[88] Fontane i akvadukti[uredi | uredi izvor] Rim je grad poznat po brojnim fontanama, građenim u svim različitim stilovima, od klasičnog i srednjovekovnog, do baroka i neoklasicizma. Grad ima fontane više od dve hiljade godina, a one su davale vodu za piće i ukrašavale rimske pijace. Tokom Rimskog carstva, 98. godine nove ere, prema Sekstu Juliju Frontinu, rimskom konzulu koji je imenovan kustosom akvaruma ili čuvarom vode u gradu, Rim je imao devet akvadukta koji su bili povezani sa 39 monumentalnih fontana i 591 javnih bazena, ne računajući vodu koja je snabdevela carsko domaćinstvo, kupatilima i vlasnicima privatnih vila. Svaka od glavnih fontana bila je povezana sa dva različita akvadukta, u slučaju da jedan bude zatvoren radi rada.[89] Tokom 17. i 18. veka, rimske pape su rekonstruisale druge degradirane rimske akvadukte i izgradile nove izložbene fontane da bi obeležile njihov kraj, započevši zlatno doba rimskih fontana. Rimske fontane, kao i Rubensove slike, bile su izraz novog stila barokne umetnosti. U ovim fontanama, skulptura je postala glavni element, a voda se koristila jednostavno za animiranje i ukrašavanje skulptura. Oni su, poput baroknih vrtova, bili „vizuelni prikaz samopouzdanja i moći“.[90] Statue[uredi | uredi izvor] Statua Marforio, nalazi se u Kapitolskom muzeju. Rim je poznat po svojim statuama, ali posebno po statuama koje govore u Rimu. To su obično drevne statue koje su postale popularne kutije za političke i društvene diskusije i mesta na kojima ljudi (često satirično) izražavaju svoje mišljenje. Postoje dve glavne statue koje govore: Paskvino i Marforio, ali postoje još četiri zapažene: il Babuino, Madama Lukrecija, il Fakino i Abot Luiđi. Većina ovih statua su starorimske ili klasične, a većina njih takođe prikazuje mitske bogove, drevne ljude ili legendarne ličnosti; il Paskino predstavlja Menelaja, Luiđi je nepoznati rimski sudija, il Babuino bi trebalo da je Silen, Marforio predstavlja Okeana, madama Lukrecija je bista Izide, a il Fakino je jedina nerimska statua, nastala 1580. godine, a ne predstavljajući bilo koga posebno. Često su, zbog svog statusa, prekriveni plakatima ili grafitima koji izražavaju političke ideje i stavove. Druge statue u gradu, koje nisu povezane sa statuama koje govore, uključuju one na mostu Sant Anđelo, ili nekoliko spomenika raštrkanih po gradu, kao što je onaj Đordanu Brunu u Kampo dei Fjori.[91] Mostovi[uredi | uredi izvor] Grad Rim sadrži brojne poznate mostove koji prelaze Tibar. Jedini most koji je ostao nepromenjen do danas iz klasičnog doba je Ponte dej Kvatro Kapi, koji povezuje Ostrvo Tiberinu sa levom obalom. Drugi sačuvani, iako modifikovani, drevni rimski mostovi koji prelaze Tibar su Ponte Cestio, Ponte Sant`Anđelo i Ponte Milvio. Uzimajući u obzir Ponte Nomentano, takođe izgrađen tokom starog Rima, koji prelazi Anijenu, trenutno u gradu postoji pet drevnih rimskih mostova.[92] Drugi mostovi vredni pažnje su Ponte Sisto, prvi most izgrađen u renesansi iznad rimskih temelja; Ponte Roto, zapravo jedini preostali luk antičkog Pons Emilius, srušio se tokom poplave 1598. i srušen krajem 19. veka; i Ponte Vitorio Emanuele II, moderan most koji povezuje Korso Vitorio Emanuele i Borgo. Većina gradskih javnih mostova izgrađena je u klasičnom ili renesansnom stilu, ali i u baroknom, neoklasičnom i modernom stilu.[93] Obelisci i stubovi[uredi | uredi izvor] U gradu se nalazi osam staroegipatskih i pet starorimskih obeliska, zajedno sa nizom modernijih obeliska; takođe je ranije (do 2005) postojao drevni etiopski obelisk u Rimu. Grad sadrži neke od obeliska na pijacama, kao što su Navona, Trg Svetog Petra, Montecitorio i Trg del Popolo, a drugi u vilama, termalnim parkovima i vrtovima, kao što su Vila Čelimontana, Dioklecijanove terme. Štaviše, u centru Rima nalaze se i Trajanov i Antoninov stub, dva starorimska stuba sa spiralnim reljefom. Stub Marka Aurelija nalazi se na Pijaca Kolona i sagradio ga je Komod oko 180. godine nove ere u znak sećanja na svoje roditelje. Stub Marka Aurelija je inspirisan Trajanovim na Trajanovom forumu, koji je deo Carskog foruma. Uprava[uredi | uredi izvor] Teritorija opštine (Rim, crveno) unutar Metropolitanskog grada Rima (Città Metropolitana di Roma, žuto). Bela tačka u centru je Vatikan. Palata Kvirinal, sedište predsednika italijanske republike. Trg svetog Petra u Vatikanu. Status prestonice[uredi | uredi izvor] Rim je prestonica Italije i sedište predsednika republike, koji ima oficijelnu rezidenciju u palati Kvirinal. Rim je, osim toga, sedište parlamenta, predsednika vlade i svih ministarstava. Gradonačelnik Rima je Roberto Gvaltijeri koji je izabran 2021. godine. Politička debata u Italiji se fokusira na mogućnost da grad sa „posebnim moćima“ u lokalnoj jurisdikciji („Roma Capitale“ direktive),[94] postane opština za sebe ili „prestonički distrikt“ [95] nezavisan od regiona Lacio, po modelu ostalih prestoničkih gradova u Evropi. Mapa 15 opština grada Rima. Teritorijalne jedinice[uredi | uredi izvor] Teritorija opštine Rim je podeljena na 15 „Municipi“ (teritorijalnih jedinica).[96] Ranije je grad bio podeljen na 20 teritorijalnih jedinica, ali je u 14. veku izglasano da Opština Fjumičino postane nezavisna teritorijalna jedinica u odnosu na grad Rim. Ostali suvereni entiteti[uredi | uredi izvor] Rim je jedinstven grad u svetu po tome što sadrži i dva suverena entiteta. Jedno od tih entiteta je Sveta stolica koja je politički i religijski entitet koji upravlja podru