DEČJA KOLEVKA U BALKANSKIH NARODA * TATOMIR VUKANOVIĆ Vranje 1979 godina Poseban otisak iz Vranjskog glasnika knj. XII - XIII Na slici 2 je sadržaj, sadržaj je na ukupno 4 strane. Kao što se može videti na slici sa sadržajem, knjiga počinje od strane 97, pretpostavljam da ima i 1. knjiga u ediciji koju ja nemam. Ilustrovano, crteži i fotografije, sa malom kartom na kojoj je prikazano Balkansko popuostrvo, 218 strana, na ćirilici Na 1. predlistu potpisi, očuvanost vrlo dobra, nije podvlačeno u knjizi. POGLEDAJTE I OSTALE predmete KOJE PRODAJEM POPUST NA VIŠE KUPLJENIH PREDMETA, PITAJTE! KLIKNITE NA LINK http://www.kupindo.com/Clan/zambezi/SpisakPredmeta

Dobro očuvana knjiga... K117

Milos Matic - Kolevke malo veci format, odlicno ocuvana POLICA 80

Mladen Mirić KOLEVKE SRPSKOG IDENTITETA Beograd, 2022. Udžbenički format, 160 strana. Veoma lepo očuvana. Srbi, nacionalni identitet...

Menli P. Hol Gnosticizam - ključ za razumevanje ezoteričnog hrišćanstva POGLAVLJE 1 Gnosticizam, ključ ezoteričnog hrišćanstva POGLAVLJE 2 Paralele između istočne i zapadne filozofije POGLAVLJE 3 Aleksandrija, kolevka zapadnog misticizma POGLAVLJE 4 Simboli meditacije u hrišćanskom & gnostičkom misticizmu POGLAVLJE 5 Simbolizam gnostičkih dragulja tvrd povez, 210 str.

U istraživanjima Srednjeg Podunavlja u Srbiji utvrđeno je da su Panonija i Centralni Balkan kolevka Egejeske kulture. Dunav i njegove pritoke alegorija su čitavog mitološkog sistema Homera i Hesiodovog Olimpijskog panteona bogova. nova za koricu zaheftana vizitkarta Dr Antonija Škokljeva na naslovnoj pečat i potpis aiutora

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Mihovil Bolonić (Vrbnik, 3. siječnja 1911. – Krk, 16. veljače 1984.) je bio hrvatski povjesničar te aktivni društveni radnik. Životopis Rodio se u Vrbniku 1911. Studirao je u Ljubljani gdje je diplomirao na Bogoslovnom fakultetu. Radio je kao tajnik Krčke biskupije. Obnašao je dužnost Stolnog kaptola na Krku i tajnog komornika (noseći naslov monsinjora). Iako je bio crkvenom osobom, Izvršno vijeće Sabora SRH dodijelilo mu je `izuzetno priznatu mirovinu` zbog zasluga na kulturnom polju. Znanstvenim se radom bavi u kasnijoj dobi. Uglavnom se je bavio arhivskim materijalima na Krku. Najviše ga je znanstveno zanimala srednjovjekovna i novija povijest Krka, glagoljaška prošlost Krka i okolice, a osobita mu je zasluga otkrivanje ekonomskog i socijalnog položaja malog primorskog puka u prošlosti. Kao društveni radnik djelovao je u okviru akcija Katoličke Crkve i SSRNH. BOLONIĆ, Mihovil, povijesni pisac (Vrbnik na Krku, 3. I 1911 — Krk, 16. II 1984). Osnovnu školu završio je u Vrbniku, gimnaziju polazio u Krku (1921–27) i Splitu (1927–29), teologiju studirao u Splitu (1930–32) i Ljubljani (1932–36). Za svećenika je zaređen 1934. Obavljao je službe kapelana (1934–36), biskupijskog arhivara (1936–54) i tajnika biskupske kancelarije (1954–79) u Krku. Istodobno je bio dijecezanski konzultor i prosinodalni ispitivač. — B. istražuje kulturnu, socijalnu i crkvenu prošlost otoka Krka, kvarnerskih otoka i Hrvatskog primorja, napose djelovanje i život glagoljašâ. Objavio je više priloga i povijesnih rasprava u časopisima i godišnjacima: Krčki kalendar (1953–55), Bogoslovska smotra (1965–68, 1970, 1972, 1973, 1975–77), Krčki zbornik (1970–72, 1975), Vjesnik Historijskog arhiva u Rijeci i Pazinu (1972, 1974), Senjski zbornik (1973–75, 1977), Istarska danica (1974), Croatica Christiana periodica (1980) i dr. U brojnim studijama i djelima B. obrađuje dosad nedovoljno rasvijetljena pitanja iz krčke povijesti, temeljeći ih na bogatoj faktografskoj građi i obilju izvornih podataka. DJELA: Parčićeva tiskara u Glavotoku. Rijeka 1965. — Krčki seoski kaptoli pioniri i nosioci liturgijskog života. Bogoslovska smotra, 38(1968) 2, str. 263–284. — O životu i radu Ivana Feretića (1769–1839). Krčki zbornik, 1970, 1, str. 285–349. — O životu i radu Dragutina A. Parčića. Bogoslovska smotra, 42(1972) 4, str. 413–433. — Crkveni patronat na području senjsko-modruške biskupije. Senjski zbornik, 5(1973) str. 219–318. — Kapari vrbnički. Zagreb 1973. — Bratovština sv. Ivana Krstitelja – Kapari u Vrbniku (1323–1973) i druge bratovštine na Krku. Zagreb 1975. — Stoljetne veze krčkih i senjskih glagoljaša. Senjski zbornik 6(1975) str. 81–139. — Ekonomsko-socijalno stanje krčkih glagoljaša. Bogoslovska smotra, 45(1975) 1, str. 97–116; 46(1976) 4, str. 475–500; 47(1977) 1, str. 101–123. — Otok Krk kroz vjekove (suautor I. Žic Rokov). Zagreb 1977. — Otok Krk kolijevka glagoljice. Zagreb 1980. LIT.: N. Marulić: O prvoj štampariji na otoku Krku. Krčki zbornik, 1972, 5, str. 408–409. — M. Bogović: Bratovštine na otoku Krku. Zvona, 15(1976) 5, str. 5. — V. Dorčić: Mihovil Bolonić i Ivan Žic-Rokov, Otok Krk kroz vjekove. Marulić, 11(1978) 2, str. 206–207. — S. Kovačić: Mihovil Bolonić i Ivan Žic Rokov; Otok Krk kroz vjekove. Crkva u svijetu, 13(1978) str. 183–184. — Isti: Mihovil Bolonić, Bratovština sv. Ivana Krstitelja Kapari u Vrbniku (1323–1973) i druge bratovštine na Krku. Ibid., str. 184–185. — D. Horvatić (D. H.): Mihovil Bolonić »Otok Krk, kolijevka glagoljice«. Marulić, 14(1981) 4, str. 420–421. — F. E. Hoško: Mihovil Bolonić – Ivan Žic-Rokov: Otok Krk kroz vjekove. Croatica Christiana periodica, 5(1981) 7, str. 79–81. — Isti: Mihovil Bolonić: Otok Krk kolijevka glagoljice. Ibid., str. 81–83. — P. Strčić: Radovi Mihovila Bolonića o Krku i glagoljaštvu. Jadranski zbornik, 12(1982–85) str. 555–563. — Isti: In memoriam mons. Mihovilu Boloniću. Vjesnik, 45(1984) 13 097, str. 5. — M. Valković: In memoriam – Mihovil Bolonić 1911–1984 (s bibliografijom radova). Croatica Christiana periodica, 8(1984) 14, str. 225–229. — A. Benvin: In memoriam Mihovil Bolonić. Slovo, 35(1985) str. 155–156. Glagoljica (staroslovenski – sloven – `sloviti` – `govoriti`) je pismo koje su slovenski narodi koristili u drugoj polovini 9. veka. U današnjoj nauci prevladava mišljenje da ju je sastavio jedan od slovenskih misionara Ćiril u drugoj polovini 9. veka (oko 863. godine), uz pomoc svog brata Metoda. On je tim pismom preveo Bibliju i to na staroslovenski jezik. Glagoljica je sastavljena, po jednoj hipotezi, prema grčkom tajnopisu. Prvobitno je imala 40 slova, a posle 38 slova (svako slovo je imalo dvojaku vrednost – glasnovnu i brojnu). Od spomenika pisanih glagoljicom poznati su: Zografsko jevandjelje, Asemanovo jevandjelje, Sinajski psaltir, Marijinsko jevandjelje, Baščanska ploča i Kocev glagoljaš, Bečki listići, Hrvojev misal. Originalni tekstovi Kirila i Metoda nisu sačuvani, vec samo prepisi tih tekstova s kraja 10. i početka 11. veka. Prvobitna glagoljica je predstavljala tip oble glagoljice sa okruglim slovima. Ovom su glagoljicom pisane knjige koje koje su doneli ucenici slovenske brace iz Moravske u Bugarsku, Makedoniju, Rasku, i u primorsku Hrvatsku i Dalmaciju. U zapadnim predelima glagoljica je ostala vrlo dugo u upotrebi u crkvi, ali se promenila pod uticajem beneventane i gotice, postala ostrija, uglasta, sa izlomljenim linijama i zato se naziva uglasta glagoljica. U nekim mestima Dalmacije rimokatolicki svestenici i danas odrzavaju glagoljicu kao slovensko pismo za koje se u 10. veku borio Grgur Ninski. Glagoljicu su negovali i uporno cuvali narodni svestenici nazvani `glagoljasi`, iz otpora prema tudjinskom uticaju preko latinskog pisma u crkvi. Stare hrvatske glagoljske knjige liturgijskog karaktera pisane su svecanom glagoljicom, lepim, uspravnim slovima. Od kraja 14. veka, kada je usla u administraciju, glagoljica je brzopisna, sa mnogo ligatura i abrevijacija (vezanih slova i skracenica).

Knjiga je dobro očuvana. ,,Kulturna istorija Srbije duga je i složena. Njeni počeci, koji sežu u ledeno doba, samo se naslućuju, ali već od početka VII milenijuma pre n. e. Njeni osnovni tokovi postaju jasniji, a sadržaji se bogate mnogim značajnim ostvarenjima. Do vremena doseljenja Slovena teritorija Srbije obeležavala je u nekoliko mahova središte civilizovanog sveta, a često je bila i kolevka ideja koje su presudno uticale na kulturnu, privrednu i političku istoriju Evrope.``

Godina izdanja: 2002 Autor: Domaći Jezik: Engleski Oblast: Istorija i Umetnost Autor: Jovan Janićijević Povez: tvrd Format: 16x24 Br. strana: 644 Kulturna istorija Srbije duga je i složena. Njeni počeci, koji sežu u ledeno doba, samo se naslućuju, ali već od početka VII milenijuma pre n. e. Njeni osnovni tokovi postaju jasniji, a sadržaji se bogate mnogim značajnim ostvarenjima. Do vremena doseljenja Slovena teritorija Srbije obeležavala je u nekoliko mahova središte civilizovanog sveta, a često je bila i kolevka ideja koje su presudno uticale na kulturnu, privrednu i političku istoriju Evrope.

Autor : priredio Jovan Janićijević, grupa autora Izdavač : IDEA Kulturna istorija Srbije duga je i složena. Njeni počeci, koji sežu u ledeno doba, samo se naslućuju, ali već od početka VII milenijuma pre n. e. Njeni osnovni tokovi postaju jasniji, a sadržaji se bogate mnogim značajnim ostvarenjima. Do vremena doseljenja Slovena teritorija Srbije obeležavala je u nekoliko mahova središte civilizovanog sveta, a često je bila i kolevka ideja koje su presudno uticale na kulturnu, privrednu i političku istoriju Evrope. Kategorija ISTORIJA UMETNOSTI Autor priredio Jovan Janićijević, grupa autora Težina specifikacija 0.5 kg Izdavač IDEA Pismo Ćirilica Povez Tvrd Format 16x25 Strana 642 Prva strana knjige je oštećena, stanje kao na slici. Ostatak knjige je odlično očuvan, bez ikakvog oštećenja.

Izdavači: Idea / Vojska / Pravoslavna reč / Dobrotvor / Kairos / Gradina Grupa autora. Sastavio i uredio: Jovan Janićijević Povez: tvrd Broj strana: 642 Bogato ilustrovano. Odlično očuvana. Kulturna istorija Srbije duga je i složena. Njeni počeci, koji sežu u ledeno doba, samo se naslućuju, ali već od početka VII milenijuma pre n. e. Njeni osnovni tokovi postaju jasniji, a sadržaji se bogate mnogim značajnim ostvarenjima. Do vremena doseljenja Slovena teritorija Srbije obeležavala je u nekoliko mahova središte civilizovanog sveta, a često je bila i kolevka ideja koje su presudno uticale na kulturnu, privrednu i političku istoriju Evrope. Kulturna riznica Srbije je kapitalan projekat posvećen različitim aspektima istorijske i savremene stvarnosti. Projekat je uključio veći broj kompetentnih stručnjaka za različite oblasti. Ova obimna i bogato ilustrovana knjiga predstavlja nasleđe, istoriju i kulturu Srbije u trajanju od praistorijskog razdoblja do danas. Zanimljiva su poglavlja Arheološko nasleđe, Narodno stvaralaštvo, Srpska umetnost, Novija umetnost, Književnost, Socio-kulturno okruženje. Važno i dragoceno poglavlje je Vodič po putnim pravcima. Knjiga je obogaćena rečnikom, bibliografijom i registrom. (K-76)

Još je Isidora Sekulić govorila da ima neke paklene kazne u prinudnom slušanju jednog istog glasa, istog stila, istog mentaliteta. To zapravo znači da je bogatstvo jedne kulture u raznolikosti, raznovrsnosti. U svojoj monografskoj knjizi Umetnost i stvarnosti: srpskim očima, Svetlana Rakić nam je kroz jedno razobličavajuće esejistističko sagledavanje ponudila pouzdano i plodotvorno sagledavanje vidika savremenog srpskog slikarstva, ukazujući na njegovo jedinstvo raznolikosti i raznolikost jedinstva. Svetlana Rakić ovom knjigom pokazuje u kojoj meri je pisanje o umetnosti i svojevrsni oblik seizmografije, pažljivo detektovanje kako onih površinskih, tako i dubinskih potresa u njoj. Ona piše iz pozicije pratioca umetnosti iz drugog plana, a u prvom planu su, kako to i treba da bude, sami umetnici bliski njenom intimnom biću, a sa opusima ozbiljnim za jednu temeljnu elaboraciju. Bilo da obnavljaju klasičnu uljanu sliku kao autonoman estetski predmet, ili se zapućuju u ono zahuđeno i još neistraženo, ovih dvadesetak umetnika proveravaju formule i optiku našeg vremena. Srbija se na ovim slikama ogleda kao osobena kulturna kolevka, raskršće plodonosnih ukrštanja i razmena istočnih i zapadnih kultura, Mediterana i Srednje Evrope. Radovi iz ove monografije ukidaju svojom umetničkom ostvarenošću i vidovitošću svaku neprikosnovenu nesumnjivost granice i po zakonitostima pokretnosti i svežine, srpski kosmo-psiho-logos i kôd duhovne osobenosti ovog tla predstavljaju kao deo evropskog i svetskog konteksta, čuvajući svetlost spiritualnog. Dragan Jovanović Danilov

Ljudska raso ne kleči više! Lav se polako budi... Dejvid Ajk Admiral Books 2013g./662 str. Mek povez,veoma očuvana -`Dejvid Ajk obeležava dvadesestogodišnjicu otkrivanja neverovatnih tajni i zabranjivanih informacija ovom svojom najneverovatnijom knjigom do sada. On manipulaciju ljudskom rasom i prirodu realnosti podiže na jedan novi nivo i poziva čovečanstvo da se podigne sa svojih kolena i preuzme vladavinu nad svetom od zloglasne mreže porodica i neljudskih bića koja imaju nevidljivu kontrolu nad nama od kolevke, pa do groba`. vr303

Izdavač: Institut za međunarodnu politiku i privredu, Beograd Autori: Dragan Petrović, Goran Nikolić Povez: tvrd Broj strana: 276 Ilustrovano. Sadržaj priložen na slikama. Posveta autora Dragana Petrovića, pečatirana, minimalno zacepljenje pri vrhu hrbata inače odlično očuvana. Geopolitika savremene Ukrajine, je naučna monografija rađena u skladu sa makro naučno-istraživačkim projektom Instituta za međunarodnu politiku i privredu u Beogradu, «Srbija i savremeni svet: perspektive i putevi učvršćivanja spoljnopolitičkog, bezbednosnog i spoljnoekonomskog položaja u međunarodnoj zajednici», finansiranog na osnovu plana osnovnih istraživanja Ministarstva za nauku i ekologiju Republike Srbije u periodu 2006-2010. Ukrajina je jedna od najvažnijih zemalja na postsovjetskom prostoru koja je još od ranog Srednjeg veka kolevka ruske državnosti – Kijevska Rusija, i vekovima pripadala, kao i Belorusija, ruskom nacionalnom biću i njenoj istoriji. Istina, viševekovna odvojenost ovih zapadnih ruskih zemalja od zajedničke države sa Velikorusijom krajem Srednjeg i početkom Novog veka, uslovilo je stvaranje određenih nacionalno-kulturnih specifičnosti koji su najzad tokom XX veka, u SSSR promovisani u zasebne nacionalitete, ali i dalje u zajedničkoj državi sa Rusima. Ove specifičnosti su nejednako raspoređene po ukrajinskim regionima, tako da i danas oni na istoku imaju i snažnu prorusku identifikaciju, dok idući sve više na zapad od Dnjepra i severnije od Crnog mora, ukrajinski identitet postaje jači. Uz to jugoistok zemlje je privredno razvijeniji, naročito industrija, energetika i tercijalni sektor, dok pretežno poljoprivredni severozapad i pored vrhunski razvijenog i intenzivnog primarnog sektora, trpi i agrarnu prenaseljenost. Sve do raspada SSSR, tačnije njegove transformacije u Zajednicu nezavisnih država početkom 1992. godine, Ukrajina je kroz istoriju isključivo posmatrana kao deo, makar šireg, ruskog etničko-civilizacijskog stabla. (K-125)

-Izdavač: `mladinska knjiga`, Beograd -Povez: Tvrd -Pismo: Latinica -Broj strana: 239 -Format: 35 cm -Stanje: odlično očuvano Krenite na put kroz fascinantne glavne gradove Evrope i doživite jedinstvo u raznolikosti i raznolikost u jedinstvu. Andoru la Velju, Brisel, Helsinki, Pariz ili Varšavu - sve ove gradove povezuje jedno: to su prestonice evropskih zemalja. Neke od njih, poput Atine i Rima, još u starom veku bili su metropole i smatraju se kolevkom zapadne civilizacije. London, Pariz i Moskva razvili su se kao središta država tek pred kraj srednjeg veka, a danas su sa desetak miliona stanovnika pravi svetski gradovi, koje u stopu prate nešto mlađe prestonice poput Berlina i Madrida.

S Krete, kolijevke minojske civilizacije, potječu brojni mitovi od kojih su najrasprostranjeniji oni povezani s legendarnim kraljem Minosom i Minotaurom. Otkriće palače u Knososu s oslikanim dvoranama, hodnicima i ogromnim skladištima pružilo je nove ideje za raspravu i rasplamsalo čari ove drevne civilizacije, koja je postala poznata kroz epske pripovijetke o slavnom labirintu. Heinrich Schliemann, sretni otkrivač Troje, prvi je pretpostavio točan položaj palače u Knososu, ali je čast da na danje svjetlo iznese legendarnu Minosovu rezidenciju pripala Sir Arthuru Evansu, engleskom znanstveniku i ravnatelju muzeja “Ashmolean Museum” u Oxfordu. Tijekom iskopavanja, koja su trajala od 1900. pa sve do 1935., pronađeni su izvanredni ostaci palače i nevjerojatne količine drugih arheoloških nalaza. FORMAT: A5 POVEZ: MEK POVEZ BROJ STRANA: 180 P9

Istinite priče i legende o kolevci kineskih borilačkih veština Veličanstveno zdanje manastira Šaolin, sa devet dvorišta I tremovima raspoređenim u redove, crvenih zidova i sa žutim krovovima, sa izrezbarenim figurama životinja na vrhu svakog krova, bogovi su prvo stvorili na nebesima pod nazivom Zulin. Kasnije, u severnom podnožju planine Šaoši, okružen sa pet planinskih vrhova, sa potokom koji se u slapovima spušta ispred njega, nikao je manastir Šaolin, jedna od kolevki kineske duhovnosti i centar stvaranja kineskih borilačkih veština. Sveštenici Šaolina bili su vešti borci, koji su svoju veštinu i snagu crpli iz snažnog duha i koristili je da sačuvaju manastir, ali i da zaštite narod od pohlepnih feudalaca i vladinih činovnika. Priče iz ove knjige Kineska akademija nauka prikupljala je preko pet decenija, a svaka od njih je pripovedački biser pun fantazije i mašte.

Zenon Kosidovski - Komplet 1-3 U kompletu se nalaze sledeći naslovi: 1. Bibijske legende Tražeći zalutalo jare u jednoj od mnogobrojnih pećina, jedan mali dečak pronašao je velike glinene ćupove pune nekih tajanstvenih svitaka. Kako je kasnije utvrđeno, bile su to druge trake od ovčije kože, ispisane arhaičnim znacima hebrejskog pisma. Prava vrednost tih otkrića u početku nije bila poznata... Pažljivo koncipirana knjiga koja nam donosi osam poglavlja uvek interesantnih i poučnih priča i legendi. U svakom poglavlju dati su prvo kratki opisi likova i događaja, a zatim sledi tumačenje autora koje podstiče i osvetljava stvari koje se čine jasne ali nikad nisu do kraja. 2. Kad je Sunce bilo bog Ako želite da saznate tajne nestalih carstva, da budete među hramovima i vrtovima Mesopotamije, u Egiptu faraona, pokraj kolevke egejskog sveta, u kraljevstvu Velike zmije, onda je ovo prava knjiga za vas. 3. Lisipovi konji i druge priče `Verovatno je svest o tom uzbuđujućem bogatstvu u oblasti novih arheoloških otkrića, navela moje čitaoce da me u brojnim pismima nagovaraju da napišem nastavak knjige Kad je sunce bilo bog. Bio sam, ipak svestan da odgovor na te plemenite želje nije bio jednostavan. Kako obuhvatiti sav taj ogromni materijal u okvir jedne, svima razumljive knjige?` - Zenon Kosidovski Agencija Trivić, Beograd 2002 godine Tvrd povez, zaštitni omot U vrlo dobrom stanju. 436 + 325 + 298 strana L.3. N.S.O.

УРЕДНИЦИ: Борисав Челиковић Ранији уредници: Милојко КнежевићПУТ У НИГДЕ ПУТ У НИГДЕ – Откривање Срба од Кападокије до Карпата Борис Субашић прво издање, 2024, 15 х 23 цм, 176+24 стр., броширан повез, ћирилица ISBN 978-86-519-3033-4Обавештење о продаји књига на порталимa и актуелним акцијама1.100,00 РСД1.045,00 РСД Додај Књига “Пут у Нигде – Откривање Срба од Кападокије до Карпата” је динамичан и богато илустрован путопис о фантастичној реалности органски повезаног простора Балкана и Мале Азије који открива значајну, а занемарену, епизоду из прошлости српског народа. Аутор наглашава да га је на ово путничко истраживање покренула порука-путоказ које је учени монах Доментијан из 14. века вешто сакрио у житију свога учитеља Светога Саве коме је био сапутник. Борис Субашић је проучавајући средњовековне географске карте и описе простора стекао чврсто уверење да је Сава ходочастио у Кападокију. Аутор је, као и на путовањима описаним у претходне две књиге, веровао да ће одговор пронаћи само ако открије Савине стазе и хода њима, јер је то у недостатку писаних сведочанства једини начин да се искуствено спознају његови подвизи и личност. Уверен да је то Доментијанова порука, аутор је припремајући путовање истраживао научну литературу о античкој Анатолији, данашњој турској Андолији, којој припада Кападокија и открио бројна сведочанства из ромејских и арпских извора о малоазијским Србима. Њих је на простор испод Битинијског Олимпа од 7. века у масама колонизовало Ромејско царство као граничаре, крајишнике. Главни град српске колоније у области Гордији, по његовим становницима је назван Гордосербон, а Срби су се током ратова са Омејадским калифатом раселили до рубова Кападокије. Фрагменти средњовековних хроника који нису били инспиративни за кабинетске истраживаче навикле на удобност, за путописца-планинара су били више него изазовни. Он се, налик древним путницима, препустио својим звездама некретницама, Светом Сави и Городербону, да га воде кроз лутања током којих он бележи калеидоскопске слике паралених стварности у којима живе Балкан и Мала Азија, а у којима се непрестано и неочекивано појављују Срби, Током путовања аутор сазнаје да је овај простор у дубокој прошлости Земље био континент, у науци назван Балканодолија, и да је баш у овој историјски најтруснијој области света колевка цивилизације. Жижна тачка свих Субашићевих путева је град и област Нигде, на крајњем југоистоку Турске где на масиву Тауруса проналази остатке тврђава где су од 7-9. века стражарили Срби и поред којих је прошао Сава на свом путовању у Кападокију. У подземном манастиру на периферији Нигдеа, који је Сава несумњиво посетио, путника дочекује фреска Богородице Тројеручице, којој и данашње турско становништво приписује исте чудесне моћи, какве има икона Тројеручице коју је наш светитељ добио као завештање свог духовног узора Светог Саве Освећеног у његовом манастиру у Јудејској пустињи. Субашић сматра да је разлог ходочашћа Саве Српског у Кападокију чињеница да је Сава Освећени рођен у кападокијској Цезареји и замонашио се у неком од подземних манастира на простору између данашњих градова Кајсери и Нигде, После више од миленијума српски путописац је на Таурусу одао почаст сенима тамошњих српских граничара, а затим кренуо ка другој планинској међи имагинарне Балканодолије, ка Карпатима, путем Хиландарца Светог Никодима, просветитеља Влашке и Молдавије, “подунавског Светог Саве”. Службени гласник је објављивањем овог путописа указао научним специјалистима на потпуно занемарену област чије би детаљено истраживање могло да пружи важна сазнања о националној историји.

Nedeljko S. Popara : ZAPISI ISKOSA I / II - Sa Hercegovačkog ratišta 1991-1995 , Izdavači: Udruženje Srba iz Hercegovine u Vojvodini / SPKD Prosvjeta Bileća-Gacko 2007, tvrdi povez, 566 стр., [64] стр. с таблама : илустр. ; 24 cm + 541 стр., [64] стр. с таблама : илустр. ; 24 cm Грађански рат -- Босна и Херцеговина -- 1991-1995 -- У успоменама Očuvanost 4 ; ima autorovu posvetu. Недељко – Неђо С. Попара рођен је 1939. године у засеоку Милене крај Ђаковице, у породици херцеговачких насељеника. Од 1950. године живео је у Сечњу у Банату и тамо завршио осмогодишњу школу. Од 1956. до 1959. године похађао је војну школу у Љубљани, након које је добио службу у Београду, где је са породицом – супругом Даницом, синовима Ненадом и Предрагом и унучићима Митром и Мирјаном, стално настањен. Током службе у Београду похађао је гимназију и Филозофски факултет, на коме је дипломирао социологију, затим последипломске студије на Факултету политичких наука и Високу војнополитичку школу ЈНА, на којој је докторирао из области социологије војне организације. Од 1968. до 1992. године, објавио је више радова из истраживачке праксе у војно-стручним публикацијама. Добровољно је, у чину пуковника, учествовао на херцеговачком ратишту од септембра 1992. до децембра 1994. године. Након повратка с ратишта, био је начелник Централне библиотеке Војске Југославије. Био је главни и одговорни уредник листа „Гусле“ (1998–2002). Објавио је књиге: „Херцеговина“ (поема, Нови Сад 1994); „Записи искоса 1–2“, (Нови Сад, Гацко, Билећа 2007); „Снови и мостови 1–3“, (песничка трилогија: „Из Сновијанума“, „Кад је колијевка звала“ и „И би што није могло бити“), Београд, 2010; „Којекуде – Срби у памет се“ (епски спев, Београд 2011); „Српски народ од свога постања, у жижи је светског битисања“ (епски спев, Београд 2013); „Из оних дана“, (поезија, Београд 2014); „Помени“ (поезија, Београд 2015).

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju! Java Man : How Two Geologists` Dramatic Discoveries Changed Our Understanding of the Evolutionary Path to Modern Humans Carl C. Swisher III Garniss H. Curtis Roger Lewin Svojim revolucionarnim otkrićem o ljudskom poreklu, par neobičnih geologa je sam uzdrmao temelje nauke i filozofije. Evo, po prvi put, unutrašnja priča. Tokom većeg dela dvadesetog veka, antropolozi su verovali u jednostavnu, linearnu sliku evolucije: ljudska porodica je rođena u Africi i ostala tamo sve dok „Homo erektus“, relativno napredni oblik čoveka, nije migrirao u istočnu Aziju pre oko milion godina. . Svi kasniji ljudi, mislili su ovi antropolozi, razvili su se kroz stabilan proces modernizacije od „Homo erektusa“. Ali kada su Garnis Kertis i Karl Svišer iz Geohronološkog centra Berkli primenili napredne tehnike datiranja kalijuma i argona na prethodno proučavane - i pogrešno datirane - fosile u Indoneziji, njihovi nalazi su šokirali antropološku zajednicu i drastično promenili naš trenutni pogled na evoluciju čoveka. Sa lucidnom prozom i zaraznim entuzijazmom za ovu temu, autori nas vode na putovanje do indonežanskog ostrva Java, gde su Kertis i Svišer došli do dva važna otkrića: prvo, da su ljudski preci napustili Kolevku čovečanstva – afrički kontinent – i migrirao na istok pre skoro dva miliona godina, mnogo ranije nego što su antropolozi verovali, i drugo, da je `Homo erektus` mogao preživeti čak pre 27.000 godina, što sugeriše da je `Homo erektus` zapravo koegzistirao sa `Homo sapiensom` i da je verovatno nije evolucioni prethodnik. Njihovi nalazi ne samo da uništavaju pravu liniju ljudske evolucije, već i dovode u pitanje neizbežnost evolucije „Homo sapiensa“. Na kraju, politika i nedostatak finansiranja pronalaze svoj put u priču, dajući realan, ako nesrećni, pogled na muke koje prate naučna otkrića. Svišerovi i Kertisovi nalazi se često susreću sa skepticizmom, a njihove naučne metode dovode se u pitanje. Ali ubeđenje i odlučnost ih dovode do zaključaka koji ne samo da redefinišu njihovo polje, već postavljaju filozofska pitanja o tome šta znači biti čovek.

Autor:Slaviša Miljković izdanje autora Niš, 2015. tiraž 200 primeraka Udžbenički format, 510 strana. Odgonetanje starogrčkih reči ili starogrčke reči jesu srbizmi“ Naslov ovog dela nagoveštava rušenje zgrada mnogih društvenih nauka, u prvom redu, povjesti (istorije) i jezikoslovlja (lingvistike). Slaviša K. Miljković uverljivo objašnjava, da je starogrčki jezik stvaran korišćenjem srpskih reči, a da je razvejao plodnost i pri rađanju jezika širom sveta: „Srpski jezik Majka Jezik: srbska jezička šifra gospodari jezicima, kao što su: sanskrit, jevrejski, starogrčki, latinski, kineski, japanski... tj. etimologija reči iz svih ovih jezika se oslanja, najizvornije, na srbski jezik i njegovu jezičko-duhovnu šifru!“ Pisac se posvetio izučavanju starogrčkog, jer su mu prepoznatljive navedene odlike srpskog jezika, a na osnovu ove jezičke tvrdnje, grčkom narodu su darovane zasluge za gradnju temelja Civilizacije. S. Miljković osporava i jednu i drugu tvrdnju – starogrčki jezik nije uticao na stvaranje drugih jezika i preci Grka nisu graditelji društvenih zajednica i država u Antici. Kad objašnjava da grčki jezik nije mogao biti kolevka drugim jezicima, navodi da on nema glasove – koji su izrazito prepoznaju u ostalim svetskim jezicima: „Č“, „C“, „Lj“, „Nj“, „Ć“, „Đ“, „Ž“; „Dž“, „Š“, a iz grčkog jezika je izbačeno i slovo „V“. S obzirom da su ovih deset slova često u srpskim rečima, postavlja se pitanje kako je pisac mogao prepoznati srpske reči u starogrčkom, kad u grčkim rečima nema ovih slova, pa srpska reč s izbačenim slovom mora glasiti drukčije, te se ne može prepoznavati kao srpska? No, S. Miljković je i to objasnio. Uočio je pravila u grčkom jeziku, koja su primenjivana pri preuzimanju srpskih reči. Ako su te reči, recimo, imale slovo „Ž“, Grci su ga zamenjivali svojim slovnim znacima, uvek na isti način - u desetinama, ili stotinama slučajeva. Tako su: - slovo „Đ“ izgovarali kao dugo „E“, - slovo „Ž“ izgovarali kao „Thita“, - slova „ST“ izgovarali kao „Ksi“, - slovo „U“ izgovarali ga, ranije, kao „Iipsilon“, a sada kao „I“, - slovo „Dž“ izgovarali kao „Psi“, - slovo „Š“ izgovarali kao „Omega“. Miljković je objasnio i druge načine preuzimanja srpskih reči u starogrčki jezik, pri čemu i korišćenje pojmova - značenja. Tako su srpski pojam „prštati“ – što znači i „snažno izbijati“ (sunce izbija ujutro) iskoristili za pojam „rano“ i „rano ujutru“. Ta grčka reč za „rano jutro“ je stvarno srpska – glasi u grčkom jeziku „prštata“. Odlike grčkog jezika je uočio, navodi S. Miljković, i Miloš Milojević u 19. stoleću, te je uveravao, da je grčki jezik sličan romskom, da su Grci bili mešavina više naroda i da su došli na Helm (Balkan) iz Egipta – tek u 8. stoleću Nove ere. Italijanski istoričar, Đankarla Tomecoli Ticijana i bugarski lingvista – P. P. Serafimov su na Međunarodnom kongresu: „Doćirilovska slovenska pismenost i dohrišćanska slovenska kultura“, Sankt Peterburg (12-14. maj 2008), potvrdili – da su falsifikati o Srbima (Slovenima) dosegli vreme trećeg milenijuma pre Nove ere. Njihov referat nije uputio samo na srpsku (slovensku) antičku istoriju, nego i na grčku - navode da Minojska država na Kritu nije grčka – nego slovenska. Oni su, uz druge jezikoslovce (lingviste) u Evropi, pomoću slovenskih jezika, pročitali linearno „A“ i „B“ pismo, pa su zapise s Krita rastumačili. Zaključili su – da su Sloveni u paleolitu prisutni u svim delovima Evrope. Stari toponimi u Jugoistočnoj Evropi su se, do sada, smatrali neslovenskim, a istina je – da se mogu čitati samo pomoću slovenskih jezika. Smatraju, da su Sloveni: i Iliri, i Tračani, i Skiti... i da su se naselili na Kritu u trećem milenijumu pre Nove ere. Tamo su stvorili Minojsku državu i u njoj su bili većinsko stanovništvo. Pismenost je bila već uobičajena na Kritu i ona se vezuje za pismo iz Vinče i pismo iz Lepenskog Vira – oba su nađena u Srbiji. Ticijano odbija svaku mogućnost, da je na Kritu bila grčka kultura, jer istorijski izvori upućuju na činjenicu, da su se Grci doselili na Balkan tek u 7. ili 8. stoleću pre Nove ere i da su samo nasledili slovensku pismenost i slovensko državno ustrojstvo s Krita. Na osnovu ovog rada, jasno je, da je i čuveni Trojanski rat bio pre dolaska Grka na Balkan i da je to rat među srpskim (slovenskim) državama. I tako, Slaviša K. Miljković je predstavio 2000 starogrčkih reči, koje su, očigledno, iz srpskog jezika, te ih, s pravom, označava srbizmima u grčkom jeziku. Odbija svaku pomisao da su one mogle poteći u starogrčki iz nekog drugog jezika, jer je i latinski nastao na bazi srpskog u 6. stoleću pre Nove ere, a drugi zapadnoevropski jezici, rumunski i mađarski su stvoreni od 11. do 19. stoleća. Zato je zaključio: „Srbi jesu starosedeoci Balkana i Podunavlja. Srbi jesu nosioci bele rase, evropske pismenosti, duhovnosti i nauke. Jezik je od Boga, nema duhovnosti izvan jezika; jezik i um su se uporedo razvijali, al` – prvo beše Reč od Boga. Svako srbsko slovo ima utvrđeno značenje, koje jeste u neraskidivoj vezi s njegovom grafičkom, brojčanom, zvučnom, idejnom... vrednoštću. Svaka dvoslovna odrednica ima utvrđena značenja, proistekla iz pomenutih značenja/vrednosti srpskih slova... To isto su i troslovne odrednice“. Da zaključimo. Nije moguće osporiti ovu veliku studiju Slaviše S. Miljkovića, pisanu na 500 strana, te je obavezno da zaključimo: Civilizacija ima drukčije temelje od onih koji se objašnjavaju u knjigama društvenih nauka, te bi nadležni u UN i naučne ustanove svake zemlje trebalo da preduzmu mere – da se temelji Civilizacije predstave u pravom svetlu, istinito. OČUVANA

Odlično očuvano Vodič kroz RIM 1965. Istorija kultura umetnost arhitektura Rim (ital. Roma) je glavni grad Italije. Takođe je glavni grad regije Lacio, centar Metropolitanskog grada Rima i posebna opština pod nazivom Comune di Roma Capitale. Sa 2.860.009 stanovnika na 1.285 km² , Rim je najnaseljenija opština u zemlji i treći najnaseljeniji grad u Evropskoj uniji po broju stanovnika unutar gradskih granica. Metropolitanski grad Rim, sa populacijom od 4.355.725 stanovnika, je najnaseljeniji gradski grad u Italiji. Rim se nalazi u centralno-zapadnom delu italijanskog poluostrva, u okviru Lacija, uz obale Tibra. Vatikan (najmanja država na svetu) je nezavisna država unutar gradskih granica Rima, jedini postojeći primer države u gradu. Rim se često naziva gradom sedam brda zbog svog geografskog položaja, kao i „večnim gradom“. Generalno se smatra „kolevkom zapadne civilizacije i hrišćanske kulture“, i centrom Katoličke crkve. Dok rimska mitologija datira osnivanje Rima oko 753. godine pre nove ere, ovo mesto je bilo naseljeno mnogo duže, što ga čini velikim ljudskim naseljem skoro tri milenijuma i jednim od najstarijih gradova u Evropi koji su neprekidno okupirani. Rano stanovništvo grada potiče od mešavine Latina, Etruraca i Sabinjana. Na kraju, grad je sukcesivno postao prestonica Rimskog kraljevstva, Rimske republike i Rimskog carstva, i mnogi ga smatraju prvim carskim gradom i metropolom. Prvi put ga je nazvao Večni grad (lat. Urbs Aeterna) rimski pesnik Tibul, u 1. veku pre nove ere, a izraz su preuzeli i Ovidije, Vergilije i Livije. Rim se naziva i Prestonicom sveta (lat. Caput Mundi). Nakon pada Rimskog carstva na zapadu, koje je označilo početak srednjeg veka, Rim je polako potpadao pod političku kontrolu papstva, da bi u 8. veku postao prestonica Papske države, koja je trajala do 1870. godine. Počevši od renesanse, skoro sve pape od Nikole V (1447–1455) su sprovodile koherentan arhitektonski i urbanistički program tokom četiri stotine godina, sa ciljem da grad postane umetnički i kulturni centar sveta. Na taj način, Rim je prvo postao jedan od glavnih centara renesanse, a zatim je postao rodno mesto i baroknog stila i neoklasicizma.Poznati umetnici, slikari, vajari i arhitekte učinili su Rim središtem svojih aktivnosti, stvarajući remek-dela širom grada. Rim je 1871. postao glavni grad Kraljevine Italije, koja je 1946. godine postala republika Italija. Rim je 2019. godine bio 14. najposećeniji grad na svetu, sa 10,1 milion turista i najpopularnija turistička destinacija u Italiji. Njegov istorijski centar je Unesko uvrstio na listu svetske baštine. Grad domaćin Letnjih olimpijskih igara 1960, Rim je takođe sedište nekoliko specijalizovanih agencija Ujedinjenih nacija, kao što su Organizacija za hranu i poljoprivredu, Svetski program za hranu i Međunarodni fond za poljoprivredni razvoj. Grad je takođe domaćin Sekretarijata Parlamentarne skupštine Unije za Mediteran, kao i sedišta mnogih međunarodnih preduzeća, kao što su Eni, Enel, TIM, Leonardo S.p.A. i nacionalnih i međunarodnih banaka kao što su Unicredit i BNL. Rimska poslovna četvrt EUR je dom mnogih naftnih, farmaceutskih i kompanija za finansijske usluge. Prisustvo renomiranih međunarodnih brendova u gradu učinilo je Rim važnim centrom mode i dizajna, a Cinecittà Studios je stvorio mnoge filmove nagrađene Oskarom. Etimologija[uredi | uredi izvor] Prema mitu o osnivanju starih Rimljana,[1] ime Rim potiče od osnivača i prvog kralja grada, Romula.[2] Međutim, moguće je da je ime Romul zapravo izvedeno iz samog Rima.[3] Već u 4. veku su bile predložene alternativne teorije o poreklu imena. Nekoliko hipoteza je napredovalo fokusirajući se na njegove lingvističke korene koje su međutim ostale neizvesne.[4] Formulisane su različite hipoteze o poreklu imena Rima;[5] ime bi moglo da potiče od: Roma, ćerka Itala, žena Eneja ili njegovog sina Askanija;[6] Romano, sin Odiseja i Kirke; Romo, sin Emationin, koga je Diomed doveo iz Troje;[6] Romide, tiranin Latina, koji je proterao Etrurce iz regiona;[6] Romilos i Romos (Romul i Rem), Askanijevi sinovi blizanci koji su osnovali grad;[6] Rumon ili Rumen, arhaično ime Tibra, ima koren analogan onom grčkog glagola ρεω i latinskog glagola ruo, što znači „teći“;[7][a] Ruma, što na etrurskom znači „gruda“, pa bi se stoga moglo odnositi na mit o Romulu i Remu, ili i na konformaciju brdovitog područja Palatina i Aventina,[b] ili na okuku Tibra ispred od njih[8] ρωμη (rome) što na grčkom znači „snaga“;[v] Roma, trojanska devojka koja je poznavala veštinu magije, nagoveštaji u spisima pesnika Stezikora;[9] Amor, je reč Roma, ako se čita s desna na levo: tumačenje je dao vizantijski pisac Đovani Lido, koji je živeo između petog i šestog veka.[g] Nazivi koji se odnose na Rim i njihovo poreklo[uredi | uredi izvor] Rim takođe ima nekoliko naziva. Urbs/Urbe (lat. Città, grad), jer je u antičko doba reč urbs označavala Rim, koji se smatrao veličanstvenim gradom; Caput fidei (lat. Capitale della fede, Prestonica vere) jer je Rim vekovima bio glavno sedište moći Katoličke crkve (koja se stoga vrlo često naziva i Rimokatoličkom crkvom); Città dell`acqua ili `regina aquarum`, za njegove akvadukte i fontane, za simbiotski odnos sa Tibrom i za veliku dostupnost vode; Caput mundi (lat. Capitale del mondo, Prestonica sveta), objašnjeno rastućim prostranstvom Rimskog carstva koje je Rim učinilo jednim od najuticajnijih gradova u istoriji, potiče od fraze iz Farsalije Marka Anea Lukana koja glasi: „Ipsa, Caput Mundi, bellorum maxima merces, Roma capi facilis“ (Sam Rim, prestonica sveta, najvažniji plen rata, lako podjarmljiv); Urbs Aeterna (lat. Città Eterna, Večni grad), koja umesto toga potiče iz fraze u Knjizi elegija Albija Tibula: „Romulus aeternae nondum formaverat urbis / moenia.“ („Ni Romul još nije sagradio zidine Večnog grada“).[10] Istorija[uredi | uredi izvor] Osnivanje Rima[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Osnivanje Rima Iako je bilo otkrića arheoloških dokaza o ljudskoj okupaciji rimske oblasti od pre otprilike 14.000 godina, gusti sloj mnogo mlađih ostataka zaklanja paleolitske i neolitske lokalitete.[11] Dokazi o kamenom oruđu, oružju i grnčariji svedoče o oko 10.000 godina ljudskog prisustva. Nekoliko iskopavanja podržava gledište da je Rim izrastao iz pastoralnih naselja na brdu Palatin podignut iznad područja budućeg rimskog foruma. Između kraja bronzanog i početka gvozdenog doba, na svakom brdu između mora i Kapitola nalazilo se selo (na Kapitolskom brdu selo je posvedočeno od kraja 14. veka pre nove ere).[12] Međutim, nijedan od njih još nije imao urbani kvalitet.[12] Danas postoji širok konsenzus da se grad postepeno razvijao kroz agregaciju („sinoecizam“) nekoliko sela oko najvećeg, postavljenog iznad Palatina.[12] Ovo agregiranje je olakšano povećanjem poljoprivredne produktivnosti iznad egzistencijalnog nivoa, što je takođe omogućilo uspostavljanje sekundarnih i tercijarnih delatnosti. Ovo je, zauzvrat, podstaklo razvoj trgovine sa grčkim kolonijama južne Italije (uglavnom Iskija i Kuma).[12] Ovaj razvoj događaja, koji se prema arheološkim dokazima dogodio sredinom 8. veka pre nove ere, može se smatrati „rođenjem“ grada.[12] Uprkos nedavnim iskopavanjima na brdu Palatin, stav da je Rim namerno osnovan sredinom osmog veka pre nove ere, kao što legenda o Romulu sugeriše, ostaje marginalna hipoteza.[13] Legenda o Romulu i Remu[uredi | uredi izvor] Antička etrurska bronzana kapitolinska vučica doji blizance Romula i Rema. Tradicionalne priče koje su preneli sami stari Rimljani objašnjavaju najraniju istoriju njihovog grada u smislu legendi i mitova. Najpoznatiji od ovih mitova, a možda i najpoznatiji od svih rimskih mitova, je priča o Romulu i Remu, blizancima koje je dojila vučica.[1] Odlučili su da izgrade grad, ali nakon svađe Romul je ubio svog brata i grad je uzeo njegovo ime. Prema rimskim analistima, to se dogodilo 21. aprila 753. p. n. e.[14] Ova legenda je morala da se pomiri sa dvostrukom tradicijom, postavljenom ranije, da je trojanski izbeglica Eneja pobegao u Italiju i pronašao lozu Rimljana preko svog sina Jula, imenjaka iz dinastije Julije-Klaudije.[15] To je postavio rimski pesnik Vergilije u prvom veku pre nove ere. Pored toga, Strabon pominje stariju priču, da je grad bio arkadijska kolonija koju je osnovao Evander. Strabon takođe piše da je Lucije Kolije Antipatar verovao da su Rim osnovali Grci.[16][17] Monarhije i republika[uredi | uredi izvor] Istorijske pripadnosti Latini (italsko pleme) 2. milenijum – 752. p. n. e. Albani (Latini) 10. vek – 752. p. n. e. Rimsko kraljevstvo 752–509. p. n. e. Rimska Republika 509–27 Rimsko carstvo 27–395 Zapadno rimsko carstvo 395–476 Kraljevina Odoakra 476–493 Kraljevina Ostrogota 493–553 Vizantija 553–754 Papska država 754–1798, 1799–1809, 1814–1849, 1849–1870 Rimska Republika 1798–1799 Prvo francusko carstvo 1809–1814 Rimska republika (1849) 1849 Kraljevina Italija 1870–1946 Vatikan 1929– Italija 1946– Taj grad se kasnije razvio u prestonicu Rimskog kraljevstva (kojim je neprekidno upravljalo sedam kraljeva, što je bilo u skladu sa tradicijom), Rimske republike (od 510. p. n. e., kojom je upravljao Senat) i konačno Rimskog carstva (od 31. p. n. e., kojim je upravlja car). Nakon osnivanja od strane Romula, prema legendi,[18] Rimom je 244 godine vladao monarhijski sistem, u početku sa vladarima latinskog i sabinskog porekla, a kasnije etrurski kraljevi. Tradicija je predala sedam kraljeva: Romula, Numa Pompilija, Tula Hostilija, Anka Marcija, Tarkvinija Priska, Servija Tulija i Tarkvinija Oholog.[18] Rimljani su 509. p. n. e. proterali poslednjeg kralja iz svog grada i uspostavili oligarhijsku republiku. Rim je tada započeo period karakterisan unutrašnjim borbama između patricija (aristokrata) i plebejaca (malih zemljoposednika), kao i stalnim ratovanjem protiv stanovništva centralne Italije: Etruraca, Latina, Volsa, Ekija i Marsija.[19] Pošto je postao gospodar Lacijuma, Rim je vodio nekoliko ratova (protiv Gala, Osci-Samnita i grčke kolonije Taranta, u savezu sa Pirom, kraljem Epira) čiji je rezultat bio osvajanje italijanskog poluostrva, od centralne oblasti do Velike Grčke.[20] U trećem i drugom veku pre nove ere došlo je do uspostavljanja rimske hegemonije nad Mediteranom i Balkanom, kroz tri punska rata (264–146. p. n. e.) vođena protiv grada Kartagine i tri makedonska rata (212–168. p. n. e.) protiv Makedonije.[21] U to vreme su osnovane prve rimske provincije: Sicilija, Sardinija i Korzika, Hispanija, Makedonija, Aheja i Afrika.[22] Od početka 2. veka pre nove ere, vlast je bila osporavana između dve grupe aristokrata: optimata, koji su predstavljali konzervativni deo Senata, i populara, koji su se oslanjali na pomoć plebejaca (urbane niže klase) da bi stekli vlast. U istom periodu, bankrot sitnih zemljoradnika i osnivanje velikih robovskih imanja izazvali su velike migracije u grad. Neprekidno ratovanje dovelo je do uspostavljanja profesionalne vojske, koja se pokazala lojalnijom svojim generalima nego republici. Zbog toga je u drugoj polovini drugog veka i tokom prvog veka pre nove ere došlo do sukoba kako u inostranstvu tako i iznutra: posle neuspelog pokušaja društvene reforme populara Tiberija i Gaja Graha,[23] i rata protiv Jugurte,[23] došlo je do građanskog rata iz kojeg je general Kornelije Sula izašao kao pobednik. Usledila je velika pobuna robova pod Spartakom,[24] a zatim uspostavljanje prvog trijumvirata sa Cezarom, Pompejem i Krasom.[24] Osvajanje Galije učinilo je Cezara izuzetno moćnim i popularnim, što je dovelo do drugog građanskog rata protiv Senata i Pompeja. Posle svoje pobede, Cezar se uspostavio kao doživotni diktator.[24] Njegovo ubistvo dovelo je do drugog trijumvirata između Oktavijana (Cezarovog unuka i naslednika), Marka Antonija i Lepida, i do još jednog građanskog rata između Oktavijana i Antonija.[25] Ovakav uspeh je zavisio od vojnih osvajanja, trgovačke nadmoći i selektivne asimilacije susednih civilizacija, pre svega civilizacije Etruraca i Grka. Rimska dominacija se proširila na veći deo Evrope i obale Sredozemnog mora, tako da je broj stanovnika narastao na iznad milion. Hiljadama godina Rim je bio politički najznačajniji, najbogatiji i najveći grad zapadnog sveta, a to je ostao i nakon propasti i podele Carstva, čak i kada je konačno izgubio svoj prestonički status u korist Milana i potom Ravene i bio nadmašen prestižom istočne prestonice Konstantinopolja. Carstvo[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimsko carstvo Ostaci Antičkog Rima Rim, Palatinsko brdo, ostaci carskih palata prema cirkusu Maksimusu, centralni sektor. Zalazak sunca na akvaduktu Appio Claudio. Rimski forum su ostaci onih građevina koje su tokom većeg dela vremena Starog Rima predstavljale politički, pravni, verski i ekonomski centar grada i neuralgični centar cele rimske civilizacije. Godine 27. p. n. e., Oktavijan je postao princeps i uzeo titulu Avgusta, osnivajući principat, diarhiju između princepsa i senata.[25] Za vreme Neronove vladavine, dve trećine grada je uništeno posle Velikog požara u Rimu, a počeo je progon hrišćana.[26][27] Rim je uspostavljen kao de fakto carstvo, koje je najveće širenje dostiglo u drugom veku pod carem Trajanom. Rim je potvrđen kao Kaput Mundi, odnosno prestonica poznatog sveta, izraz koji je već korišćen u republikanskom periodu. Tokom prva dva veka, carstvom su vladali carevi iz dinastije Julije-Klaudije, Flavijan (koji je takođe sagradio istoimeni amfiteatar, poznat kao Koloseum),[28] i Antonin.[29] Ovo vreme je takođe karakterisalo širenje hrišćanske religije, koju je propovedao Isus Hrist u Judeji u prvoj polovini prvog veka (pod Tiberijem) i koju su popularizovali njegovi apostoli kroz carstvo i šire.[30] Antonino doba se smatra vrhuncem Carstva, čija se teritorija prostirala od Atlantskog okeana do Eufrata i od Britanije do Egipta.[29] Nakon završetka dinastije Severi 235. godine, Carstvo je ušlo u period od 50 godina poznat kao kriza trećeg veka tokom kojeg su dolazili brojni pučevi od strane generala, koji su nastojali da obezbede region carstva koji im je bio poveren na slabost centralne vlasti u Rimu. Postojalo je takozvano Galsko carstvo od 260. do 274. i pobune Zenobije i njenog oca od sredine 260-ih koje su pokušavale da se odbiju od upada Persijanaca. Neki regioni - Britanija, Španija i severna Afrika - nisu bili skoro pogođeni. Nestabilnost je izazvala ekonomsko pogoršanje, a došlo je i do brzog porasta inflacije pošto je vlada smanjila valutu kako bi pokrila troškove. Germanska plemena duž Rajne i severno od Balkana izvršila su ozbiljne, nekoordinisane upade od 250-ih do 280-ih godina koje su više ličile na džinovske napadne grupe nego na pokušaj naseljavanja. Persijsko carstvo je vršilo invaziju sa istoka nekoliko puta tokom 230-ih do 260-ih, ali je na kraju poraženo.[31] Car Dioklecijan (284) preduzeo je obnovu države. Ukinuo je principat i uveo tetrarhiju koja je nastojala da poveća državnu moć. Najizraženija karakteristika bila je neviđena intervencija države sve do nivoa grada: dok je država podnela zahtev za porez gradu i dozvolila mu da dodeli namete, od njegove vladavine država je to činila sve do nivoa sela. U uzaludnom pokušaju da kontroliše inflaciju, nametnuo je kontrolu cena koja nije potrajala. On ili Konstantin su regionalizovali administraciju carstva što je suštinski promenilo način na koji se njime upravljalo stvaranjem regionalnih eparhija. Mapa Rimskog carstva 117. godine nove ere. Postojanje regionalnih fiskalnih jedinica iz 286. poslužilo je kao model za ovu inovaciju bez presedana. Car je ubrzao proces uklanjanja vojne komande sa guvernera. Od sada, civilna uprava i vojna komanda bi bila odvojena. On je namesnicima dao više fiskalnih obaveza i stavio ih na čelo sistema logističke podrške vojske kao pokušaj da ga kontroliše uklanjanjem sistema podrške iz njene kontrole. Dioklecijan je vladao istočnom polovinom, nastanjen u Nikomediji. 296. godine, uzdigao je Maksimijana do Avgusta zapadne polovine, gde je vladao uglavnom iz Mediolanuma kada nije bio u pokretu.[31] Godine 292. stvorio je dva `mlađa` cara, Cezari, po jedan za svakog Avgusta, Konstancije za Britaniju, Galiju i Španiju čije je sedište vlasti bilo u Triru i Galerije u Sirmijumu na Balkanu. Imenovanje cezara nije bilo nepoznato: Dioklecijan je pokušao da pretvori u sistem nedinastičke sukcesije. Nakon abdikacije 305. godine, cezari su uspeli i oni su zauzvrat sebi postavili dvojicu kolega. Nakon abdikacije Dioklecijana i Maksimijana 305. godine i niza građanskih ratova između rivalskih pretendenta na carsku vlast, tokom godina 306–313, tetrarhija je napuštena. Konstantin Veliki je preduzeo veliku reformu birokratije, ne promenom strukture, već racionalizacijom nadležnosti nekoliko ministarstava tokom godina 325–330, nakon što je pobedio Licinija, cara na Istoku, krajem 324. godine. Nazvan Milanski edikt iz 313. godine, zapravo fragment Licinijevog pisma namesnicima istočnih provincija, daje slobodu bogosluženja svima, uključujući i hrišćane, i naređuje vraćanje oduzete crkvene imovine na molbu novostvorenim namesnicima eparhije. Finansirao je izgradnju nekoliko crkava i dozvolio sveštenstvu da bude arbitar u građanskim parnicama (mera koja ga nije nadživela, ali je delimično obnovljena mnogo kasnije). On je transformisao grad Vizantiju u svoju novu rezidenciju, koja, međutim, zvanično nije bila ništa više od carske rezidencije poput Milana, Trira ili Nikomedije sve dok Konstancije II nije u maju 359. dobio titulu prefekta: Carigrad. Pad Carstva[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Pad Zapadnog rimskog carstva Ostaci antičkog Rima Piramida Gaja Cestija. Trajanov stub, trijumfalni stub i mesto gde su položene mošti cara Trajana. Hrišćanstvo u obliku Nikejskog simbola vere postalo je zvanična religija carstva 380. godine, preko Solunskog edikta izdatog u ime tri cara - Gracijana, Valentinijana II i Teodosija I - sa Teodosijem koji je očigledno bio pokretačka snaga iza toga. Bio je poslednji car ujedinjenog carstva: posle njegove smrti 395. godine, njegovi sinovi, Arkadije i Honorije, podelili su carstvo na zapadni i istočni deo. Sedište vlade u Zapadnom rimskom carstvu preneto je u Ravenu nakon opsade Milana 402. Tokom 5. veka, carevi iz 430-ih su uglavnom boravili u glavnom gradu Rimu. Rim, koji je izgubio centralnu ulogu u upravljanju carstvom, opljačkali su 410. Vizigoti predvođeni Alarihom,[32] ali je pričinjena vrlo mala fizička šteta, koja je većinski popravljena. Ono što se nije moglo tako lako zameniti su prenosivi predmeti kao što su umetnička dela od plemenitih metala i predmeti za kućnu upotrebu (plen). Pape su ulepšale grad velikim bazilikama, poput Santa Marija Mađore (uz saradnju careva). Stanovništvo grada je palo sa 800.000 na 450–500.000 do trenutka kada je grad 455. godine opljačkao Gejserih, kralj Vandala.[33] Slabi carevi petog veka nisu mogli da zaustave propadanje, što je dovelo do svrgavanja Romula Avgustula 22. avgusta 476. godine, što je označilo kraj Zapadnog rimskog carstva i, za mnoge istoričare, početak srednjeg veka.[34] Srednji vek[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Italija u srednjem veku Ilustracija iz 15. veka koja prikazuje pljačku Rima 410. godine od strane vizigotskog kralja Alariha I. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva 476. godine nove ere, Rim je prvo bio pod kontrolom Odoakra, a zatim je postao deo Ostrogotskog kraljevstva da bi se vratio pod kontrolu Istočnog Rima nakon Gotskog rata, koji je razorio grad 546. i 550. godine. Njegovo stanovništvo opalo je sa više od milion u 210. godini nove ere na 500.000 u 273.[35] zatim na 35.000 nakon Gotskog rata (535–554),[36] svodeći grad koji se širi na grupe naseljenih zgrada ispresecanih među velikim površinama ruševina, vegetacije, vinograda i bašte na pijaci.[37] Generalno se smatra da je populacija grada do 300. godine n.e. iznosila 1 milion (procene se kreću od 2 miliona do 750.000), opadajući na 750–800.000 u 400. n.e., 450–500.000 u 450. n.e. i na 80–100.000 n.e. Rimski biskup, zvani Papa, bio je važan od ranih dana hrišćanstva zbog mučeničke smrti oba apostola Petra i Pavla. Rimski biskupi su takođe viđeni (i katolici ih još uvek vide) kao naslednike Petra, koji se smatra prvim biskupom Rima. Grad je tako dobijao sve veći značaj kao centar katoličke crkve. Nakon langobardske invazije na Italiju (569–572), grad je ostao nominalno vizantijski, ali su u stvarnosti pape vodile politiku ravnoteže između Vizantinaca, Franaka i Langobarda.[38] Godine 729. langobardski kralj Lijutprand poklonio je Crkvi severni latijumski grad Sutri, čime je započela njena vlast.[38] Godine 756. Pipin Mali, nakon što je pobedio Langobarde, dao je papi vremensku jurisdikciju nad rimskim vojvodstvom i Ravenskim egzarhatom, stvarajući tako Papsku državu.[38] Od ovog perioda tri sile su pokušavale da vladaju gradom: papa, plemstvo (zajedno sa šefovima milicija, sudijama, Senatom i stanovništvom) i franački kralj, kao kralj Langobarda, patricije i car.[38] Ove tri stranke (teokratska, republikanska i carska) bile su odlika rimskog života tokom čitavog srednjeg veka.[38] U Božićnoj noći 800. godine, Karla Velikog je u Rimu krunisao papa Lav III za cara Svetog rimskog carstva: tom prilikom je grad prvi put ugostio dve sile čija je borba za kontrolu trebalo da bude konstanta srednjeg veka.[38] Detaljni prikaz Rafaelove ilustracije koja prikazuje krunisanje Karla Velikog u staroj bazilici Svetog Petra, 25. decembra 800. Godine 846. muslimanski Arapi su bezuspešno upali na gradske zidine, ali su uspeli da opljačkaju baziliku Svetog Petra i Pavla, obe izvan gradskog zida.[39] Nakon raspada karolinške moći, Rim je pao kao plen feudalnog haosa: nekoliko plemićkih porodica borilo se protiv pape, cara i međusobno. To su bila vremena Teodore i njene ćerke Marozije, konkubina i majki nekoliko papa, i Krescencija, moćnog feudalca, koji se borio protiv careva Otona II i Otona III.[40] Skandali ovog perioda naterali su papstvo da se reformiše: izbor pape bio je rezervisan za kardinale, a pokušana je reforma sveštenstva. Pokretačka snaga iza ove obnove bio je monah Ildebrando da Soana, koji je jednom izabran za papu pod imenom Papa Grgur VII, uključio se u kontroverzu investiture protiv cara Henrija IV. Nakon toga, Rim su opljačkali i spalili Normani pod vođstvom Roberta Giskara koji je ušao u grad kao podrška papi, a zatim opkolio Anđeosku tvrđavu.[40] Tokom ovog perioda, gradom je autonomno upravljao senator. U 12. veku, ova uprava, kao i drugi evropski gradovi, evoluirala je u komunu, novi oblik društvene organizacije pod kontrolom novih bogatih klasa.[40] Papa Lucije II se borio protiv rimske komune, a borbu je nastavio njegov naslednik papa Evgenije III: u ovoj fazi komunu je, u savezu sa aristokratijom, podržavao Arnaldo da Breša, monah koji je bio verski i društveni reformator.[41] Nakon papine smrti, Arnaldo je zarobljen od strane Adrijana IV, što je označilo kraj autonomije komune.[41] Pod papom Inoćentijom III, čija je vladavina označila apogej papstva, komuna je likvidirala senat i zamenila ga senatorom, koji je bio potčinjen papi.[41] U ovom periodu, papstvo je igralo ulogu od sekularne važnosti u zapadnoj Evropi, često se ponašajući kao arbitri između hrišćanskih monarha i vršeći dodatna politička ovlašćenja.[42] Godine 1266, Karlo Anžujski, koji je krenuo na jug da se bori protiv Hoenštaufena u ime pape, imenovan je za senatora. Karlo je osnovao Sapijencu, univerzitet u Rimu.[41] U tom periodu papa je umro, a kardinali, pozvani u Viterbo, nisu mogli da se dogovore oko njegovog naslednika. Ovo je razbesnelo građane grada, koji su potom skinuli krov sa zgrade u kojoj su se sastajali i zatvorili ih dok nisu imenovali novog papu; ovo je označilo rođenje konklave.[41] U ovom periodu grad je takođe bio razbijen neprekidnim borbama između aristokratskih porodica: Anibaldi, Kaetani, Kolona, Orsini, Konti, ugnežđeni u svojim tvrđavama podignutim iznad drevnih rimskih zdanja, međusobno su se borili da kontrolišu papstvo.[41] Papa Bonifacije VIII, rođen kao Kaetani, bio je poslednji papa koji se borio za univerzalni domen crkve; proglasio je krstaški rat protiv porodice Kolona i 1300. godine pozvao na prvi jubilej hrišćanstva, koji je doveo milione hodočasnika u Rim.[41] Međutim, njegove nade je slomio francuski kralj Filip Lepi, koji ga je zarobio i ubio u Ananjiju.[41] Potom je izabran novi papa veran Francuzima, a papstvo je nakratko premešteno u Avinjon (1309–1377).[43] Tokom ovog perioda Rim je bio zanemaren, sve dok plebejac, Kola di Rijenco, nije došao na vlast.[43] Idealista i ljubitelj starog Rima, Kola je sanjao o ponovnom rođenju Rimskog carstva: nakon što je preuzeo vlast sa titulom Tribuno, njegove reforme su odbačene od strane stanovništva.[43] Primoran da pobegne, Kola se vratio kao deo pratnje kardinala Albornoza, koji je bio zadužen da obnovi vlast Crkve u Italiji.[43] Vrativši se na vlast na kratko vreme, Kola je ubrzo linčovan od strane stanovništva, a Albornoz je preuzeo grad. Godine 1377. Rim je ponovo postao sedište papstva pod Grgurom XI.[43] Povratak pape u Rim te godine je pokrenuo zapadni raskol (1377–1418), a narednih četrdeset godina grad je bio pogođen podelama koje su potresle Crkvu.[43] Rana moderna istorija[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimska renesansa Rana moderna istorija Pogled sa Tibra na most Sant`Anđelo i baziliku. Sikstinska kapela, pogled iznutra. Most Sisto na Tibru. Godine 1418. Sabor u Konstancu je rešio Zapadnu šizmu i izabran je rimski papa Martin V.[44] To je donelo Rimu vek unutrašnjeg mira, koji je označio početak renesanse.[44] Vladajuće pape do prve polovine 16. veka, od Nikole V, osnivača Vatikanske biblioteke, do Pija II, humaniste i pismenog, od Siksta IV, pape ratnika, do Aleksandra VI, nemoralnog i nepotiste, od Julija II, vojnika i pokrovitelja, do Lava X, koji je dao ime ovom periodu („vek Lava X“), svi su svoju energiju posvetili veličini i lepoti Večnog grada i pokroviteljstvu umetnosti.[44] Tih godina se centar italijanske renesanse iz Firence preselio u Rim. Nastala su veličanstvena dela, kao što su nova bazilika Svetog Petra, Sikstinska kapela i most Sisto (prvi most koji je izgrađen preko Tibra od antike, iako na rimskim temeljima). Da bi to postigli, pape su angažovale najbolje umetnike tog vremena, uključujući Mikelanđela, Peruđina, Rafaela, Girlandaja, Luku Sinjorelija, Botičelija i Kozima Roselija. Period je takođe bio zloglasan po papskoj korupciji, sa mnogim papama koje su imale decu, i bavile se nepotizmom i simonijom. Korupcija papa i ogromni troškovi za njihove građevinske projekte doveli su, delimično, do reformacije i, zauzvrat, do kontrareformacije. Pod ekstravagantnim i bogatim papama, Rim je pretvoren u centar umetnosti, poezije, muzike, književnosti, obrazovanja i kulture. Rim je postao sposoban da se takmiči sa drugim velikim evropskim gradovima tog vremena u pogledu bogatstva, veličine, umetnosti, učenja i arhitekture. Period renesanse je dramatično promenio lice Rima, delima poput Mikelanđelove Pijete i freskama apartmana Bordžija. Rim je dostigao najvišu tačku sjaja pod papom Julijem II (1503–1513) i njegovim naslednicima Lavom H i Klimentom VII, obojica članovima porodice Mediči. U ovom dvadesetogodišnjem periodu, Rim je postao jedan od najvećih centara umetnosti na svetu. Stara bazilika Svetog Petra koju je sagradio car Konstantin Veliki[45] (koja je do tada bila u trošnom stanju) je srušena i započeta izgradnja nove. Grad je ugostio umetnike kao što su Girlandajo, Peruđino, Botičeli i Bramante, koji su izgradili hram Tempjeto Svetog Petra u Montoriju i planirali veliki projekat za renoviranje Vatikana. Rafaelo, koji je u Rimu postao jedan od najpoznatijih slikara Italije, stvorio je freske u vili Farnezina, Rafaelove sobe, kao i mnoge druge poznate slike. Mikelanđelo je započeo ukrašavanje plafona Sikstinske kapele i izveo čuvenu statuu Mojsija za grobnicu Julija II. Njena ekonomija je bila bogata, uz prisustvo nekoliko toskanskih bankara, uključujući Agostina Čigija, koji je bio Rafaelov prijatelj i pokrovitelj umetnosti. Pre svoje rane smrti, Rafaelo je takođe po prvi put promovisao očuvanje drevnih ruševina. Italijanski rat (1526—1530) izazvao je prvu pljačku grada u više od pet stotina godina od prethodne pljačke; 1527. godine, landsknehti cara Karla V opljačkali su grad, čime su nagli kraj zlatnog doba renesanse u Rimu.[44] Počevši od Tridentskog sabora 1545. godine, Crkva je započela kontrareformaciju kao odgovor na reformaciju, preispitivanje autoriteta Crkve velikih razmera u duhovnim pitanjima i državnim poslovima. Ovaj gubitak poverenja doveo je do velikih pomeranja moći sa Crkve. Pod papama od Pija V do Siksta V, Rim je postao centar reformisanog katolicizma i doživeo je izgradnju novih spomenika koji su slavili papstvo. Pape i kardinali iz 17. i ranog 18. veka nastavili su kretanje tako što su gradski pejzaž obogatili baroknim zgradama.[46] Ovo je bilo još jedno nepotističko doba; nove aristokratske porodice (Barberini, Pamfili, Čigi, Rospiljozi, Altijeri, Odeskalki) su štitile njihove pape, koje su gradile ogromne barokne zgrade za svoje rođake. Tokom doba prosvetiteljstva, nove ideje su stigle do Večnog grada, gde je papstvo podržalo arheološka istraživanja i poboljšalo dobrobit ljudi. Ali nije sve išlo dobro za Crkvu u vreme Kontrareformacije. Bilo je neuspeha u pokušajima da se potvrdi moć Crkve, a značajan primer je bio 1773. kada je papa Kliment XIV bio prisiljen od strane sekularne vlasti da uguši jezuitski red.[44] Kasna moderna istorija[uredi | uredi izvor] Moderna istorija Tvrđava Sant`Anđelo sa mosta. Najviša statua je statua arhanđela Mihaila, po kome je zgrada dobila ime. Poznata ulica `Via Condotti`. Vladavinu papa prekinula je kratkotrajna Rimska republika (1798–1800), koja je uspostavljena pod uticajem Francuske revolucije. Papska država je obnovljena u junu 1800, ali tokom Napoleonove vladavine, Rim je pripojen kao departman Francuske imperije: prvo kao Département du Tibre (1808–1810), a zatim kao Département Rome (1810–1814). Nakon pada Napoleona, Papska država je ponovo konstituisana odlukom Bečkog kongresa 1814. godine. 1849. je proglašena druga rimska republika tokom godine revolucija 1848. Dve od najuticajnijih ličnosti italijanskog ujedinjenja, Đuzepe Macini i Đuzepe Garibaldi, borili su se za kratkotrajnu republiku. Rim je tada postao žarište nade za ponovno ujedinjenje Italije nakon što je ostatak Italije ujedinjen kao Kraljevina Italija 1861. sa privremenim glavnim gradom u Firenci. Te godine je Rim proglašen prestonicom Italije iako je još uvek bio pod papinom kontrolom. Tokom 1860-ih, poslednji ostaci papske države bili su pod zaštitom Francuske zahvaljujući spoljnoj politici Napoleona III. Francuske trupe bile su stacionirane u regionu pod papskom kontrolom. Godine 1870. francuske trupe su povučene zbog izbijanja francusko-pruskog rata. Italijanske trupe su uspele da zauzmu Rim koji je ušao u grad kroz proboj u blizini Porta Pija. Papa Pije IX proglasio se zatvorenikom u Vatikanu. 1871. glavni grad Italije premešten je iz Firence u Rim. Godine 1870. u gradu je živelo 212.000 stanovnika, od kojih su svi živeli na području koje je omeđivao drevni grad, a 1920. godine stanovništvo je bilo 660.000. Značajan deo živeo je van zidina na severu i preko Tibra u oblasti Vatikana. Dvadeseti vek[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Kraljevina Italija i Vojna istorija Italije u Drugom svetskom ratu Marš na Rim je bio marš izveden 22. do 29. oktobra koji su izveli italijanski fašisti na čelu sa Benitom Musolinijim. Prestrašen maršom i stanjem u zemlji (liberalna vlada Luiđija Fakte nije uspela da zaustavi širenje anarhije). Kralj Vitorio Emanuele III poverava mu mandat za sastavljanje vlade (28. oktobra 1922), te Musolini postaje premijer. Ubrzo nakon Prvog svetskog rata, krajem 1922. Rim je bio svedok uspona italijanskog fašizma predvođenog Benitom Musolinijem, koji je predvodio marš na grad. Ukinuo je demokratiju do 1926. godine, na kraju je proglasio novo Italijansko carstvo i udružio Italiju sa nacističkom Nemačkom 1938. Musolini je srušio prilično velike delove centra grada kako bi izgradio široke avenije i trgove koji su trebalo da slave fašistički režim i oživljavanje i veličanje klasičnog Rima. U međuratnom periodu došlo je do brzog porasta gradske populacije koja je ubrzo nakon 1930. godine premašila milion stanovnika. Tokom Drugog svetskog rata, zbog umetničkih riznica i prisustva Vatikana, Rim je u velikoj meri izbegao tragičnu sudbinu drugih evropskih gradova. Međutim, 19. jula 1943. oblast San Lorenco je bila izložena savezničkim bombardovanjem, što je rezultiralo oko 3.000 mrtvih i 11.000 povređenih, od kojih je još 1.500 umrlo. Musolini je uhapšen 25. jula 1943. Na dan italijanskog primirja 8. septembra 1943. grad su okupirali Nemci. Papa je proglasio Rim otvorenim gradom. Oslobođen je 4. juna 1944. godine. Rim se uveliko razvio nakon rata kao deo „italijanskog ekonomskog čuda“ posleratne rekonstrukcije i modernizacije 1950-ih i ranih 1960-ih. Tokom ovog perioda, godina la dolce vita („slatkog života“), Rim je postao moderan grad, sa popularnim klasičnim filmovima kao što su Ben Hur, Kvo vadis, Praznik u Rimu i Slatki Život snimljeni u kultnim gradskim studijima Činečita. Trend rasta stanovništva nastavio se sve do sredine 1980-ih kada je opština imala više od 2,8 miliona stanovnika. Nakon ovoga, stanovništvo je polako opadalo jer su ljudi počeli da se sele u obližnja predgrađa, naročito zbog nagomilavanja saobraćaja i zagađenja životne sredine. Geografija[uredi | uredi izvor] Položaj[uredi | uredi izvor] Satelitski snimak Rima. Rim se nalazi u regionu Lacio u centralnoj Italiji na reci Tibar. Prvobitno naselje se razvilo na brežuljcima koji su izlazili pored ostrva Tibar, jedinog prirodnog ostrva u ovoj oblasti. Rim kraljeva je sagrađen na sedam brda: brdu Aventin, brdu Celij, brdu Kapitol, brdu Eskvilin, brdu Palatin, brdu Kvirinal i brdu Viminal. Savremeni Rim takođe prelazi druga reka, Anijen, koja se uliva u Tibar severno od istorijskog centra. Iako je centar grada udaljen oko 24 km u unutrašnjosti Tirenskog mora, gradska teritorija se proteže do obale, gde se nalazi jugozapadni okrug Ostija. Nadmorska visina centralnog dela Rima kreće se od 13 m nadmorske visine (u podnožju Panteona) do 139 m iznad nivoa mora (vrh Monte Mario).[47] Rimska komuna pokriva ukupnu površinu od oko 1.285 km², uključujući mnoge zelene površine. Teritorija[uredi | uredi izvor] Mapa: Sedam brda Rima. Brda su prikazana braon bojom, nizije zelenom. Teritorija opštine je velika, obuhvata vekovima napuštena područja, uglavnom močvarna i nepogodna za poljoprivredu i koja ne pripada nijednoj opštini: sa površinom od 1287,36 km² najveća je u Italiji i jedna je od najvećih proširenih između evropskih prestonica.[48] Rim je najveća opština u Italiji i bila je najveća u Evropi do formiranja opštine Fjumičino, ostajući i nakon toga jedna od najvećih među evropskim prestonicama.[49] Gustina naseljenosti nije velika, zbog prisustva zelenih površina raštrkanih po celoj opštinskoj oblasti:[50] Rim je jedinstven u zapadnom svetu po prostranstvu sela koja okružujuju grad i međusobnom prožimanju između grada i sela.[51] Štaviše, Rim je italijanska opština sa najvećim brojem susednih opština, 29 (bez enklave Vatikana). Seizmička klasifikacija[uredi | uredi izvor] zona 2B (srednja seizmičnost, obuhvata teritorijalna područja opština IV, V, VI, VII, VIII i IX);[52] zona 3A (niska seizmičnost, obuhvata teritorijalna područja opština I, II, III, X, XI, XII, XIII, XIV i XV);[52] zona 3B (niska seizmičnost, obuhvata administrativno ostrvo XV opštine).[52] Topografija[uredi | uredi izvor] Pogled iz vazduha na istorijski centar Rima (ital. Centro Storico). Tokom istorije Rima, urbanim granicama grada smatralo se područje unutar gradskih zidina. Prvobitno su se sastojali od Servijevog zida, koji je izgrađen dvanaest godina nakon galskog pljačkanja grada 390. godine pre nove ere. Ovo je sadržalo većinu brda Eskvilina i Celija, kao i ostalih pet. Rim je prerastao Servijev zid, ali više nije bilo zidanja sve do skoro 700 godina kasnije, kada je 270. godine nove ere car Aurelijan počeo da gradi Aurelijanove zidove. Bile su dugačke skoro 19 km i još uvek su bile zidine koje su trupe Kraljevine Italije morale da probiju da bi ušle u grad 1870. Gradsko urbano područje je presečeno na dva dela kružnim putem, Grande Rakordo Anulare („GRA“), završen 1962., koji kruži oko centra grada na udaljenosti od oko 10 kilometara. Iako je, kada je prsten završen, većina delova naseljenog područja ležala je unutar njega (jedan od retkih izuzetaka bilo je nekadašnje selo Ostija, koje leži duž obale Tirenskog mora), i u međuvremenu su izgrađeni kvartovi koji se protežu i do 20 kilometara iza njega. Opština pokriva površinu otprilike tri puta veću od ukupne površine unutar Rakorda i uporediva je po površini sa celim metropolitanskim gradovima Milanom i Napuljem, i sa površinom koja je šest puta veća od teritorije ovih gradova. Takođe obuhvata značajne površine napuštenih močvara koje nisu pogodne ni za poljoprivredu ni za urbani razvoj. Kao posledica toga, gustina opštine nije toliko velika, njena teritorija je podeljena između visoko urbanizovanih područja i područja označenih kao parkovi, rezervati prirode i za poljoprivrednu upotrebu. Smanjena verzija slike koja prikazuje pogled od 360 stepeni sa kupole bazilike Svetog Petra preko ostatka Vatikana i Rima. Hidrografija[uredi | uredi izvor] Kroz grad, pored Tibra, prolaze i Anijena, njena pritoka na severu današnje urbane teritorije, i mali vodeni putevi kao što su Almone i brojni rovovi rimskog sela. Opština Rim H ima pogled na Tirensko more (Rim je najveća primorska opština u Evropi, sa oko 20 kilometara obale[53]). Rim HV opština gleda na jezera Bračano i Martinjano.[54] Klima[uredi | uredi izvor] Rim ima mediteransku klimu, sa toplim, suvim letima i blagim, vlažnim zimama.[55] Decembar, januar i februar su najhladniji meseci, sa srednjom dnevnom temperaturom od približno 8°S. Temperature tokom ovih meseci uglavnom variraju između 10 i 15 °S tokom dana i između 3 i 5 °S noću, sa čestim hladnijim ili toplijim periodima. Snežne padavine su retke, sa slabim snegom ili naletima koji se javljaju tokom nekih zima, uglavnom bez akumulacije, a velike snežne padavine su veoma retke (najskorije su bile 2018, 2012. i 1986. godine).[56][57] skupiKlima Rima Pokazatelj \ Mesec Jan. Feb. Mar. Apr. Maj Jun Jul Avg. Sep. Okt. Nov. Dec. God. Apsolutni maksimum, °C (°F) 20,8 (69,4) 21,6 (70,9) 26,6 (79,9) 29,8 (85,6) 33,1 (91,6) 37,8 (100) 39,4 (102,9) 40,6 (105,1) 38,4 (101,1) 30,7 (87,3) 26,5 (79,7) 20,3 (68,5) 40,6 (105,1) Srednji maksimum, °C (°F) 11,1 (52) 12,6 (54,7) 15,2 (59,4) 18,8 (65,8) 23,4 (74,1) 27,6 (81,7) 30,4 (86,7) 29,8 (85,6) 26,3 (79,3) 21,5 (70,7) 16,1 (61) 12,5 (54,5) 20,4 (68,7) Srednji minimum, °C (°F) 4,5 (40,1) 5,4 (41,7) 7,2 (45) 9,8 (49,6) 13,3 (55,9) 17,2 (63) 19,6 (67,3) 19,4 (66,9) 16,9 (62,4) 12,8 (55) 9,3 (48,7) 6,4 (43,5) 11,8 (53,2) Apsolutni minimum, °C (°F) −11,0 (12,2) −6,9 (19,6) −6,5 (20,3) −2,4 (27,7) 1,8 (35,2) 5,0 (41) 9,1 (48,4) 9,3 (48,7) 4,3 (39,7) 0,8 (33,4) −5,2 (22,6) −5,6 (21,9) −11,0 (12,2) Količina padavina, mm (in) 80 (31,5) 72 (28,3) 69 (27,2) 70 (27,6) 57 (22,4) 38 (15) 15 (5,9) 23 (9,1) 70 (27,6) 118 (46,5) 111 (43,7) 100 (39,4) 823 (324) Izvor: Turističeskiй portal, Pogoda i Klimat Arhitektura[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Rimska arhitektura Arhitektura Rima tokom vekova se u velikoj meri razvila od starorimske arhitekture do italijanske moderne i savremene arhitekture. Rim je nekada bio glavni svetski epicentar klasične arhitekture, razvijajući nove forme kao što su luk, kupola i svod. Romanički stil u 11. 12. i 13. veku je takođe bio široko korišćen u rimskoj arhitekturi, a kasnije je grad postao jedan od glavnih centara renesansne i barokne arhitekture.[58] Gradski pejzaž Rima je takođe u velikoj meri neoklasicističkog i fašističkog stila. Rimski forum. Antički Rim[uredi | uredi izvor] Za više informacija pogledajte: Stari Rim Jedan od simbola Rima je Koloseum (70—80), najveći amfiteatar ikada izgrađen u Rimskom carstvu. Ovaj objekat je imao kapacitet od 50.000 posetilaca i koristio se za borbe gladijatora. Lista veoma značajnih spomenika antičkog Rima uključuje Forum, Zlatnu kuću (lat. Domus Aurea), Panteon, Trajanov stub, Trajanovu tržnicu, Rimske katakombe, Cirkus maksimus (lat. Circus Maximus), Karakalina kupatila, Konstantinovu kapiju, Cestijusova piramida, Usta istine (ital. Bocca della Verità). Trg Popolo. Renesansa i barok[uredi | uredi izvor] Rim je bio svetski centar renesanse, koja je ostavila dubok trag na sam grad. Najimpresivniji primerak renesansne arhitekture u Rimu je Mikelanđelov Trg Kampidoljo (ital. Piazza del Campidoglio) sa Palatom Senatorio (ital. Palazzo Senatorio) koja je sedište gradske vlade. Tokom ovog perioda velike aristokratske porodice Rima su gradile raskošne građevine kao što je Kvirinale (ital. Palazzo del Quirinale), koja je sada sedište predsednika italijanske republike, Palata Venecija (ital. Palazzo Venezia), Palata Farneze (ital. Palazzo Farnese), Barberini (ital. Palazzo Barberini), Kiđi (ital. Palazzo Chigi), sedište italijanskog premijera, Palata Spada (ital. Palazzo Spada), Palata dela Kančelerija (ital. Palazzo della Cancelleria), Vila Farnezina (ital. Villa Farnesina). Rim je poznat i po velikim i veličanstvenim trgovima, koji obično u centru imaju obelisk, a uglavnom su izgrađeni u 17. veku. Glavni trgovi su Trg Navona (ital. Piazza Navona), Španski trg (ital. Piazza di Spagna), Trg cveća (ital. Campo de` Fiori), Trg Venecija (ital. Piazza Venezia), Trg Farneze (ital. Piazza Farnese) i Minervin trg (ital. Piazza della Minerva). Najizrazitiji predstavnik barokne umetnosti je Fontana di Trevi (ital. Fontana di Trevi) arhitekte Nikole Salvija. Ostala značajna mesta baroka iz sedamnaestog veka su Palata Madama (ital. Palazzo Madama), sedište italijanskog Senata i Montečitorio (ital. Palazzo Montecitorio), sedište Poslaničkih klubova Italije. Spomenik Vitoriju Emanueleu II. Neoklasicizam[uredi | uredi izvor] Neoklasičnu arhitekturu karakterišu veličanstvene razmere, jednostavnost geometrijskih oblika, grčki - posebno dorski - ili rimski detalji, dramatična upotreba stubova i sklonost ka praznim zidovima. Novi ukus za antičku jednostavnost predstavljao je opštu reakciju na ekscese rokoko stila.[59] Neoklasični period u Italiji trajao je od 1750-ih do 1850-ih.[60] Rim je 1870. godine postao prestonica nove Kraljevine Italije. Od tih godina dominantan stil gradnje postaje neoklasicizam koji je svoje uzore nalazio u Antici. U ovom periodu su izgrađene mnoge palate koje su ugostile ministre, ambasadore i druge vladine agencije. Jedan od najpoznatijih spomenika neoklasicističkog stila u Rimu je spomenik Viktoru Emanuelu II poznat kao „Oltar otadžbine“ u kome se nalazi grob Neznanog Junaka kao simbol 650.000 Italijana koji su poginuli u Drugom svetskom ratu. Arhitektura u doba fašizma[uredi | uredi izvor] Fašistički režim, koji je upravljao Italijom između 1922. i 1943. godine, razvio je originalan arhitektonski stil, koji je nastao istraživanjem veza sa antičkom rimskom arhitekturom.[61] Fašistički stilovi arhitekture su grana modernističke arhitekture koja je postala popularna početkom 20. veka. Na italijanski fašistički stil takođe je u velikoj meri uticao racionalistički pokret u Italiji 1920-ih. Racionalistička arhitektura, uz pomoć italijanske vlade, proslavila je novo fašističko doba kulture i vlasti u Italiji.[62] Fašistički stilovi arhitekture preuzeli su dizajnerske tragove iz Starog Rima u tome što su stilovi zgrada uglavnom bili veoma veliki i simetrični sa oštrim nezaobljenim ivicama. Zgrade su svojom veličinom namerno prenosile osećaj strahopoštovanja i zastrašivanja, a napravljene su od krečnjaka i drugog izdržljivog kamena kako bi izdržale čitavo doba fašizma i stvorile impresivne ruševine. Zgrade su takođe bile veoma jednostavne, sa malo ili bez ukrasa, i nedostajalo im je mnogo složenosti u dizajnu. Ove opšte karakteristike fašističke arhitekture doprinele su jednostavnoj estetici koju zgrade prikazuju. Svi ovi aspekti pomogli su fašističkim diktaturama da ispolje apsolutnu i totalnu vlast nad stanovništvom. Hitler i Musolini su koristili fašističku arhitekturu kao još jedan izvor propagande da pokažu svetu snagu, ponos i moć svojih režima.[63] Palata Farnezina, aktuelno sedište italijanskog ministarstva spoljnih poslova, izgrađena je 1935. u fašističkom stilu. Najpoznatiji spomenik iz tog perioda je okrug Univerzalna rimska izložba (ital. Esposizione Universale Roma), izgrađen 1935. godine, i originalno namenjen za prikazivanje na Svetskoj izložbi 1942. godine. Kako je Italija 1940. godine ušla u Drugi svetski rat, planirana Svetska izložba nikada nije održana. Najreprezentativnija zgrada ovog stila je Palata italijanskog naroda (ital. Palazzo della Civiltà Italiana, 1938 — 1943), ikonični dizajn obeležen kockama ili četvorouglovima. Vila Borgeze. Vile i bašte[uredi | uredi izvor] Centar Rima je okružen velikim zelenim površinama i raskošnim antičkim vilama, koje su ostaci krune vila koje su okruživale papski grad. Mnoge od njih su značajno razorene kroz špekulacije sa nekretninama krajem 19. veka. Od preostalih je najznačajnija Vila Borgeze (ital. Villa Borghese), sa velikom pejzažnom baštom koja je izgrađena u naturalističkom engleskom stilu iz 19. veka. Ta bašta sadrži brojne zgrade, muzeje (Galerija Borgeze) i atrakcije. Ostale značajne su Vila Ada (ital. Villa Ada) najveći javni panoramski park u Rimu, Vila Dorija Pamfili (ital. Villa Doria Pamphili), druga po veličini sa površinom od 1.8 km², Vila Torlonija (ital. Villa Torlonia), blistavi primer Ars nove, koja je bila rimska rezidencija diktatora Benita Musolinija, Vila Albani (ital. Villa Albani) u koju je Alesandro Kardinal Albani smestio svoju kolekciju antikviteta i rimskih skulptura. Arheološka nalazišta[uredi | uredi izvor] Pogled na Carski forum sa Kapitola. Karakaline terme. Kolevka istorije Rima je brdo Palatin, ispod kojeg se nalaze Rimski forum, Carski forumi i Trajanova pijaca, centri političkog, ekonomskog, verskog i društvenog života antičkog sveta.[64] Nedaleko je Koloseum, simbolični spomenik starog Rima; na obližnjem brdu Opio nalaze se ostaci Domus Aurea, Neronove zlatne kuće.[65] Idući od Pijaca Venecija prema Tibru nalaze se Kripta Balbi (deo antičkog Balboovog pozorišta), Stočni forum, Marčelovo pozorište sa hramovima oblasti Sant`Omobono i Foro Olitorio i sveta oblast Largo di Tore Argentina (gde je Cezar ubijen).[66] Ostala arheološka nalazišta u gradu su podzemna bazilika Porta Mađore, terme Karakala,[67] terme Dioklecijana, Titove terme, Mitreum San Klemente, Mecenas auditorijum, stadion Domicijana, ostaci Ludusa Magnusa, Hadrijanove Auditorije i rimskih kuća Celij, ispod bazilike Santi Đovani i Paolo.[68] Izvan grada nalaze se iskopine ​​Ostije;[69] mauzolej Cecilije Metele, susedna Vila di Maksencije, Kastrum Ketani, grobnica Scipiona i vila Kvintilija na Apija Antika;[70] Vila di Livija u Prima Porti,[71] arheološkom području Vejo, sa etrurskim svetilištem Apolona[70] i parkom Grobnica Via Latina. Prirodna područja[uredi | uredi izvor] Bašta jezera i Eskulapov hram iz 18. veka. Skup slobodnih zelenih površina pokriva ukupnu površinu od 86.000 hektara, 67% od 128.500 hektara Rima, što ga čini najzelenijim evropskim gradom u apsolutnom iznosu. Među njima su zaštićena prirodna područja, čije je stanište posebno bogato biljnim i životinjskim vrstama, uključujući 19 kopnenih parkova i jedan morski, Tor Paterno.[72] Zaštićena područja su nedavna stvarnost, koja je počela uspostavljanjem urbanog regionalnog parka Pineto 1987. godine i antičkog regionalnog parka Apija sledeće godine; 1997. godine rođeno je regionalno telo RomaNatura, koje je značajno proširilo broj zaštićenih područja, dodajući ih čak 14. Među regionalnim parkovima i prirodnim rezervatima koji spadaju u opštinsko područje Rima, pored parka Apija, rezervata prirode Marčiljana, prirodnog rezervata Dečima-Malafede, državnog rezervata prirode Litorale Romano, prirode Vale del`Anijen rezervat, prirodni rezervat Insugerata i rezervat prirode Monte Mario, kojima se dodaju parkovi unutar vila u Rimu i različiti urbani parkovi. Posebne zelene površine su namenjene botaničkoj bašti i opštinskom ružičnjaku, dok se u perifernijim područjima nalaze i poljoprivredne površine. Ogromno ruralno područje, delimično ravno, a delom brdovito, koje se prostire oko grada Rima definisano je kao rimsko selo, ali koje se razlikuje od ostalih rimskih sela po tome što je sadržano u opštinskoj teritoriji. Duž Tibra nalazi se urbana oaza kojom upravlja WWF, a na ušću reke nalazi se Mediteranski centar za stanište, još jedna urbana oaza kojom upravlja LIPU. Urbana fauna[uredi | uredi izvor] Rimska gatara, žena koja se brine o mačkama. U Rimu živi hiljade vrsta životinja, kičmenjaka i beskičmenjaka. Tipične za oblast Koloseuma, na primer, su mačke, koje su od 2001. godine proglašene „biokulturnim nasleđem Rima“[73] (jedini primer takve odredbe u Italiji). Rimskih mačaka ima oko 300.000. Otprilike 120.000 živi u kućama, a ostale su lutalice, grupisane u najmanje 400 kolonija mačaka, koje žive u slobodnim staništima (predviđeno zakonom broj 281 iz 1991. i regionalnim zakonom broj 34 iz 1997. godine),[74] i mnogi Rimljani, uglavnom žene, koje se ponekad nazivaju gatare (od ital. reči za mačku, gatta), brinu o njima.[75] Među pticama, u urbanoj sredini, izdvajaju se obični čvorci, procenjeni na čak 5 miliona primeraka,[76] kao i golub pećinar i druge tipične komponente urbane faune poput golubova, sivih vrana i gugutki. Ovim domaćim vrstama, posebno poslednjih decenija, pridružile su se i druge vrste, uključujući papagaje. U odnosu na čvorke, Rim je italijanski grad sa najvećim brojem ovih ptica, koje su kolonizovale urbanu sredinu počevši od prvog posleratnog perioda, nakon uništenja mnogih perifernih močvara, pronalazeći malo predatora i lako sklonište. U sezoni migracije stvaraju velike probleme sa svojim stajnjakom.[77] Bez obzira na to, objavljeno je više video snimaka spektakularnih plesova koji se izvode na nebu pred očima lokalnog stanovništva i turista.[78] Spomenici i bitna mesta[uredi | uredi izvor] „ Rim je prestonica sveta! Na ovom mestu je povezana cela svetska istorija, i verujem da sam se po drugi put rodio, da sam vaskrsnuo, onog dana kada sam kročio u Rim. Njegove lepote su me malo po malo podigle do svoje visine. ” — Johan Volfgang fon Gete, Viaggio in Italia, 1813-1817 Rim se pojavljuje kao rezultat neprekidnog preklapanja arhitektonskih i urbanističkih svedočanstava različitih vekova, u jedinstvenom i sugestivnom međusobnom prožimanju. Pokazuje složen odnos koji je grad uvek uspostavljao sa svojom prošlošću, u smenjivanju haotičnog razvoja, perioda dekadencije, preporoda i pokušaja, u savremenom dobu, da se modernizuje. Rim je grad sa najviše spomenika na svetu kako u apsolutnom smislu,[79] tako i po gustini, odnosno u odnosu na površinu (spomenika po kvadratnom metru).[80] Sakralna arhitektura[uredi | uredi izvor] Religijske građevine Panteon (итал. Il Pantheon, Santa Maria ad Martyres). Kuća vestalki (-Casa delle vestali-). Vatikanske pećine, mesto gde su sahranjene mnoge pape. Najvažnije sakralne građevine antike bili su hramovi; nisu bila mesta za sastajanje vernika, već su u njima bile samo kultne slike božanstava kojima su bili posvećeni. Veruje se da je u kasno republikansko doba Rim imao oko stotinu hramova.[81] Postoji nekoliko stotina hrišćanskih crkava i njihova istorija je isprepletena sa verskom, društvenom i umetničkom istorijom grada. Katedrala rimske biskupije je bazilika San Đovani Laterano, jedna od četiri glavne papske bazilike zajedno sa bazilikom San Pietro u Vatikanu, bazilikom San Paolo van zidina i bazilikom Santa Maria Mađore. Četiri bazilike bile su deo takozvanog „obilaska sedam crkava” koji su hodočasnici morali da završe peške i za jedan dan. Ostale tri crkve koje su deo ovog itinerera su: bazilika San Lorenco van zidina, bazilika Santa Kroče u Gerusalemu i bazilika San Sebastiano van zidina. Iako je grad centar Katoličke crkve, nema manjka u primerima bogomolja koje pripadaju drugim verskim konfesijama hrišćanstva kao što su Valdenski hram na trgu Kavur (valdizam), Hram Rima u Italiji (Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana), crkva San Teodoro al Palatino (pravoslavna), crkva Santa Katerina martire (ruska pravoslavna), crkva San Paolo unutar zidina (anglikanska). Rim se stoga može smatrati gradom sa najvećim brojem crkava na svetu.[82][83] Pored hrišćanstva, grad je i referentna tačka za islamsku zajednicu i jevrejsku zajednicu. U okrugu Parioli, izgrađena je najveća džamija u Evropi, koja zauzima površinu od 34.000 m².[84] U jevrejskom getu izgrađena je i sinagoga Tempio Maggiore di Roma, početkom dvadesetog veka.[85] Pogrebna arhitektura[uredi | uredi izvor] Pogrebna arhitektura Bazilika Svetog Pavla van zidina (San Paolo fuori le mura). Kripta papa u katakombi San Kalisto trebalo je da sadrži ostatke nekih od prvih papa Crkve. Grad je takođe razbacan sa nekoliko primera pogrebne arhitekture uključujući: drevne podzemne katakombe, posebno hrišćanske Prisile i San Kalisto, mauzoleje i monumentalne grobnice, koje su takođe krasile konzularne puteve, kao što je Avgustov mauzolej u Kampo Marcio ili grobnice Apijevog puta, privatna hipogeja velikih rimskih porodica, nekropole, koncentrisane posebno van grada, pa čak i retki primerci piramida, poput Cestijeve piramide. Ovim spomenicima, posebno posle srednjeg veka, dodata su moderna groblja. Iako su katakombe u Rimu najpoznatije po hrišćanskim sahranama, bilo u odvojenim katakombama ili pomešanim zajedno, Jevreji, kao i pristalice raznih paganskih rimskih religija, sahranjivani su u katakombama, počevši od 2. veka nove ere. Do ovoga je došlo zbog zabrane sahranjivanja Rimljana unutar grada, kao i odgovor na prenaseljenost i nedostatak zemlje za sahranjivanje. Najobimnija i možda najpoznatija je hrišćanska katakomba Kaliksta se nalazi u blizini parka Kafarela, ali postoje i druga mesta, kako hrišćanska, tako i ne, raštrkana po gradu, od kojih su neka sada zahvaćena modernom urbanizacijom.[86] Hrišćanske katakombe su izuzetno važne za istoriju ranohrišćanske umetnosti, jer sadrže veliku većinu primera iz perioda pre oko 400. godine nove ere, u freskama i skulpturama, kao i zlatne staklene medaljone (ovi su, kao i većina tela, uklonjeni). Jevrejske katakombe su na sličan način važne za proučavanje jevrejske kulture u ovom ranom periodu.[87] Rim ima ukupno 11 opštinskih groblja: Verano, San Vitorino, Ostija, Laurentino, Cezano, groblje Svete Marije Karminske, Izola Farnese, Kastel di Gvido, Makarese, Sveta Marija, kao i nekatoličko ratno groblje. U sastav se ponakad i ubraja Teutonsko groblje, koje se nalazi blizu granice sa Vatikanom. Civilna arhitektura[uredi | uredi izvor] Civilna arhitektura Palata Kvirinale (Palazzo del Quirinale) Palata pravde (Palazzo di giustizia). Palata italijanske civilizacije (Palazzo della Civiltà Italiana). Civilna arhitektura Konstantinov slavoluk Fontana di Trevi Fontana de Trevi detalji Civilnu arhitekturu Rima čini nekoliko stotina zgrada i drugih spomenika koji su pratili istoriju grada oko 28 vekova: od arks Kapitolina i domus starog Rima do plemićkih palata srednjeg veka. Od luksuznih vila papskog Rima, preko modernih građevina gradske četvrti EUR, kao što je Palata italijanske civilizacije, do dela najvažnijih savremenih arhitekata nastalih u poslednje dve decenije. Postoje i primeri sinteze, odnosno slučajevi u kojima su zgrade iz prethodnih epoha bile integrisane ili transformisane u narednim epohama, kao što se desilo u Tabularijumu ili Kastelu Sant Anđelo. U istorijskom centru grada koncentrisane su najprestižnije građevine koje datiraju iz srednjeg i modernog doba. To uključuje: kompleks Kampidoljo, koji je formirao palatu Senatorio, gradsku većnicu i sedište Roma Kapitale, Palaco dei Konservatori i Palaco Nuovo, koji se koriste kao sedišta Kapitolijskih muzeja, kao i istorijske rezidencije velikih plemićkih porodica, uključujući pape i kardinale kao što su Palaco Venecija, Palaco Farneze, Palaco Kolona i Palaco Barberini. Трг Кампидољо (-{Piazza del Campidoglio}-) Mnoge od njih su, nakon pripajanja Rima Kraljevini Italiji, korišćene kao sedišta raznih organa nacionalne vlade. Među njima najznačajnije su: Kvirinalska palata, sedište Predsedništva Republike, palata Madama, sedište Senata Republike, palata Montečitorio, sedište Predstavničkog doma, palata Kiđi, sedište italijanske vlade, palata Koh, sedište Banke Italije, palata Spada, sedište Državnog saveta, Palata pravde, poznata i kao Palacio i sedište Vrhovnog kasacionog suda i palata dela Konsulta, sedište Ustavnog suda. Grad je takođe domaćin sedišta svih ministarstava, kao i raznih ambasada u Republici Italiji i većine onih pri Svetoj stolici. Konačno, u Rimu postoje i glavne kancelarije regije Lacio i palata Valentini, metropolitanskog grada Rima. Tu su i brojne vile i bašte, nekada plemićke rezidencije, počev od urbanih bašta, u vlasništvu vodećih ličnosti starog Rima, do velikih vila izgrađenih u modernom dobu, od kojih su glavne: Vila Dorija Pamfilj, Vila Borgeze, vila Ada, vila Đulija, vila Čigi, vila Albani i vila Torlonija. U toku svoje vekovne istorije, Rim je bio dom stotinama pozorišta (najstarije zidano je bilo Pompejevo pozorište, a važna su i pozorišta Marcela i Ostije) i drugih razigranih građevina, kao što su cirkusi (od kojih je najpoznatiji Cirkus Maksimus, koji može da ugosti oko 250.000 gledalaca) i amfiteatri (među kojima se ističe Koloseum, koji je postao simbol grada i samog amfiteatra). Nadalje, Rim je bogat fontanama i akvaduktima: među monumentalnim fontanama, od kojih su većinu izgradile pape na početku modernog doba, nalaze se fontana di Trevi, fontana Akva Feliče (ili Mojsijeva), Kvatro Fontane , fontana Barkača, tri fontane Pijaca Navona (Kvatro Fiumi, Moro i Netuno), fontana kornjača, fontana Triton, fontana Akva Paola i fontana Najad.[88] Fontane i akvadukti[uredi | uredi izvor] Rim je grad poznat po brojnim fontanama, građenim u svim različitim stilovima, od klasičnog i srednjovekovnog, do baroka i neoklasicizma. Grad ima fontane više od dve hiljade godina, a one su davale vodu za piće i ukrašavale rimske pijace. Tokom Rimskog carstva, 98. godine nove ere, prema Sekstu Juliju Frontinu, rimskom konzulu koji je imenovan kustosom akvaruma ili čuvarom vode u gradu, Rim je imao devet akvadukta koji su bili povezani sa 39 monumentalnih fontana i 591 javnih bazena, ne računajući vodu koja je snabdevela carsko domaćinstvo, kupatilima i vlasnicima privatnih vila. Svaka od glavnih fontana bila je povezana sa dva različita akvadukta, u slučaju da jedan bude zatvoren radi rada.[89] Tokom 17. i 18. veka, rimske pape su rekonstruisale druge degradirane rimske akvadukte i izgradile nove izložbene fontane da bi obeležile njihov kraj, započevši zlatno doba rimskih fontana. Rimske fontane, kao i Rubensove slike, bile su izraz novog stila barokne umetnosti. U ovim fontanama, skulptura je postala glavni element, a voda se koristila jednostavno za animiranje i ukrašavanje skulptura. Oni su, poput baroknih vrtova, bili „vizuelni prikaz samopouzdanja i moći“.[90] Statue[uredi | uredi izvor] Statua Marforio, nalazi se u Kapitolskom muzeju. Rim je poznat po svojim statuama, ali posebno po statuama koje govore u Rimu. To su obično drevne statue koje su postale popularne kutije za političke i društvene diskusije i mesta na kojima ljudi (često satirično) izražavaju svoje mišljenje. Postoje dve glavne statue koje govore: Paskvino i Marforio, ali postoje još četiri zapažene: il Babuino, Madama Lukrecija, il Fakino i Abot Luiđi. Većina ovih statua su starorimske ili klasične, a većina njih takođe prikazuje mitske bogove, drevne ljude ili legendarne ličnosti; il Paskino predstavlja Menelaja, Luiđi je nepoznati rimski sudija, il Babuino bi trebalo da je Silen, Marforio predstavlja Okeana, madama Lukrecija je bista Izide, a il Fakino je jedina nerimska statua, nastala 1580. godine, a ne predstavljajući bilo koga posebno. Često su, zbog svog statusa, prekriveni plakatima ili grafitima koji izražavaju političke ideje i stavove. Druge statue u gradu, koje nisu povezane sa statuama koje govore, uključuju one na mostu Sant Anđelo, ili nekoliko spomenika raštrkanih po gradu, kao što je onaj Đordanu Brunu u Kampo dei Fjori.[91] Mostovi[uredi | uredi izvor] Grad Rim sadrži brojne poznate mostove koji prelaze Tibar. Jedini most koji je ostao nepromenjen do danas iz klasičnog doba je Ponte dej Kvatro Kapi, koji povezuje Ostrvo Tiberinu sa levom obalom. Drugi sačuvani, iako modifikovani, drevni rimski mostovi koji prelaze Tibar su Ponte Cestio, Ponte Sant`Anđelo i Ponte Milvio. Uzimajući u obzir Ponte Nomentano, takođe izgrađen tokom starog Rima, koji prelazi Anijenu, trenutno u gradu postoji pet drevnih rimskih mostova.[92] Drugi mostovi vredni pažnje su Ponte Sisto, prvi most izgrađen u renesansi iznad rimskih temelja; Ponte Roto, zapravo jedini preostali luk antičkog Pons Emilius, srušio se tokom poplave 1598. i srušen krajem 19. veka; i Ponte Vitorio Emanuele II, moderan most koji povezuje Korso Vitorio Emanuele i Borgo. Većina gradskih javnih mostova izgrađena je u klasičnom ili renesansnom stilu, ali i u baroknom, neoklasičnom i modernom stilu.[93] Obelisci i stubovi[uredi | uredi izvor] U gradu se nalazi osam staroegipatskih i pet starorimskih obeliska, zajedno sa nizom modernijih obeliska; takođe je ranije (do 2005) postojao drevni etiopski obelisk u Rimu. Grad sadrži neke od obeliska na pijacama, kao što su Navona, Trg Svetog Petra, Montecitorio i Trg del Popolo, a drugi u vilama, termalnim parkovima i vrtovima, kao što su Vila Čelimontana, Dioklecijanove terme. Štaviše, u centru Rima nalaze se i Trajanov i Antoninov stub, dva starorimska stuba sa spiralnim reljefom. Stub Marka Aurelija nalazi se na Pijaca Kolona i sagradio ga je Komod oko 180. godine nove ere u znak sećanja na svoje roditelje. Stub Marka Aurelija je inspirisan Trajanovim na Trajanovom forumu, koji je deo Carskog foruma. Uprava[uredi | uredi izvor] Teritorija opštine (Rim, crveno) unutar Metropolitanskog grada Rima (Città Metropolitana di Roma, žuto). Bela tačka u centru je Vatikan. Palata Kvirinal, sedište predsednika italijanske republike. Trg svetog Petra u Vatikanu. Status prestonice[uredi | uredi izvor] Rim je prestonica Italije i sedište predsednika republike, koji ima oficijelnu rezidenciju u palati Kvirinal. Rim je, osim toga, sedište parlamenta, predsednika vlade i svih ministarstava. Gradonačelnik Rima je Roberto Gvaltijeri koji je izabran 2021. godine. Politička debata u Italiji se fokusira na mogućnost da grad sa „posebnim moćima“ u lokalnoj jurisdikciji („Roma Capitale“ direktive),[94] postane opština za sebe ili „prestonički distrikt“ [95] nezavisan od regiona Lacio, po modelu ostalih prestoničkih gradova u Evropi. Mapa 15 opština grada Rima. Teritorijalne jedinice[uredi | uredi izvor] Teritorija opštine Rim je podeljena na 15 „Municipi“ (teritorijalnih jedinica).[96] Ranije je grad bio podeljen na 20 teritorijalnih jedinica, ali je u 14. veku izglasano da Opština Fjumičino postane nezavisna teritorijalna jedinica u odnosu na grad Rim. Ostali suvereni entiteti[uredi | uredi izvor] Rim je jedinstven grad u svetu po tome što sadrži i dva suverena entiteta. Jedno od tih entiteta je Sveta stolica koja je politički i religijski entitet koji upravlja podru